Bài giảng công cụ phái sinh - Slide bài giảng CÔNG CỤ PHÁI SINH Bộ môn: Nguyên lý tài chính tiền tệ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QTKD
KHOA NGÂN HÀNG – TÀI CHÍNH

CƠNG CỤ PHÁI SINH
Bộ mơn: Ngun lý tài chính tiền tệ
Thái Nguyên, 2015

1


Giảng viên

Ths. Vũ Thị Loan
Email:

2


ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
Hình thức
Ý thức học trên lớp
Bài tập nhóm + cá nhân
Thi GHP
Thi học kỳ
Tổng cộng

Tỷ lệ (%)
20

20
60

100

(Lưu ý: Trong quá trình học tập, sinh viên thường
xuyên phát biểu sẽ được cộng điểm thường
xuyên)
3


4


NỘI DUNG MƠN HỌC
Mơn học gồm 05 chương (2 TC)
1. Thị trường giao dịch các công cụ phái sinh
2. Hợp đồng kỳ hạn
3. Hợp đồng tương lai
4. Hợp đồng hoán đổi
5. Quyền chọn

5


CHƯƠNG 1

THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH

CÁC CÔNG CỤ PHÁI SINH

6

NỘI DUNG CỦA CHƯƠNG
1. Tổng quan về thị trường giao dịch các công

cụ phái sinh
2. Các chủ thể tham gia vào thị trường CCPS
3. Mục đích của cơng cụ phái sinh

7


TỔNG QUAN VỀ THỊ TRƯỜNG CCPS
1. Khái niệm công cụ phái sinh
2. Sự hình thành thị trường giao dịch cơng cụ phái sinh
3. Các loại thị trường

8


SỰ HÌNH THÀNH THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH CÁC CCPS
- Nhiều tài liệu thống nhất rằng các công cụ phái
sinh đã được giao dịch từ 2000 năm trước công
nguyên.
- Cùng thời gian này, các công cụ phái sinh cũng
được sử dụng ở khu vực Lưỡng Hà.
- Những người Hi Lạp cũng đã thỏa thuận về các
cơ chế giao dịch của các hợp đồng tương lai về
dầu ô liu vào khoảng 2350 năm trước.

9

KHÁI NIỆM CƠNG CỤ PHÁI SINH
Cơng cụ phái sinh (Derivatives) là một hợp đồng giữa người bán
và người mua tại thời điểm hiện tại, cam kết rằng sẽ thực hiện
giao dịch một loại tài sản tại một thời điểm nhất định trong lai, loại
tài sản cam kết trong hợp đồng (underlying asset) được gọi là tài
sản gốc, hay tài sản cơ sở, và thời điểm giao hàng có thể là sau
thời điểm ký hợp đồng một vài tuần đến thậm chí hơn 10 năm.
(Trong suốt khoảng thời gian kể từ sau khi ký kết hợp đồng đến
thời điểm giao hàng, giá trị của hợp đồng sẽ thay đổi tùy thuộc
vào biến động giá của tài sản cơ sở).
10


SỰ HÌNH THÀNH THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH CÁC CCPS
Các cơng cụ phái sinh bắt đầu được giao dịch với
những thị trường và luật lệ rõ ràng bắt đầu ở Venice vào thế
kỷ thứ XII. Các hợp đồng tương lai, quyền chọn về hàng
hóa, vận tải và chứng khốn được giao dịch tại Amstecdam
sau năm 1956, các hợp đồng gần giống như hợp đồng
tương lai về gạo cũng được giao dịch ở Nhật từ khoảng năm
1700. Tại Mỹ, các giao dịch tương lai bắt đầu được giao dịch
chính thức trên Sở giao dịch Chicago Board of Trade từ năm
1948, và đến năm 2003, sở giao dịch công cụ phái sinh
được xem là lớn nhất thế giới – Eurex (Frankfurk)
11


SỰ HÌNH THÀNH THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH CÁC CCPS

Có lẽ sự kiện đánh dấu sự phát triển chính thức của
thị trường cơng cụ phải sinh là sự hình thành Sở thương mại
Chicago năm 1848. Do vị trí đắc địa, Chicago đã phát triển
thành
lưu

trung
trữ

nơng

tâm
sản

mua
vùng

bán,
phía

phân
tây

nước

phối,
Mỹ.

Tuy nhiên, do đặc tính mùa vụ, kho bãi của Chicago
không đủ để trữ nông sản khi nông sản được chuyển đến

sau mùa thu hoạch, nhưng lại để không vào mua xuân, bởi
vậy mà giá nông sản ở đây tăng giảm rất lớn theo mùa.
12


SỰ HÌNH THÀNH THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH CÁC CCPS

Một nhóm các nhà kinh doanh nông sản đã tạo ra
một dạng hợp đồng chờ (“to- arrive” contract), cho phép
những người nông dân bán với một mức giá thỏa thuận
trước rồi giao hàng nơng sản sau nhằm khuyến khích
những người nơng dân tích trữ nơng sản tại trang trại của
mình

hoặc

Chicago

ở
thời

nơi

khác

gian

rồi
sau

vận

chuyển

đến

đó

sau

đó.

13


SỰ HÌNH THÀNH THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH CÁC CCPS

Những hợp đồng này dần dần được chuẩn hóa vào
khoảng năm 1860 và năm 1925 trung tâm thanh toán bù trừ đầu
tiên cho hợp đồng tương lai được hình thành. Đến thời điểm đó,
các hợp đồng tương lai đã phát triển rất gần với những dạng
thức chúng ta biết ngày nay. Sau Sở giao dịch Chicago Board of
Trade, các thị trường công cụ phái sinh có tổ chức khác cũng
được thành lập ở Mỹ, bao gồm sở giao dịch Chicago Mercantile
Exchange. Sở giao dịch New York Mercantile Exchange và Sơ
giao dịch quyền chọn Chicago Board Options Exchange.
14


SỰ HÌNH THÀNH THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH CÁC CCPS

Ngày nay, cơng cụ phái sinh là một loại hàng hóa
quan trọng, được giao dịch trên các thị trường chính thức
và khơng chính thức, với sự phát triển nhanh chóng về
doanh số giao dịch, sự đa dạng của các tài sản cơ sở và
các điều khoản trong hợp đồng. Thị trường giao dịch công
cụ phái sinh được thành lập với các giao dịch ngày càng sôi
động không chỉ ở các nền kinh tế phát triển như Anh, Mỹ,
Đức, Nhật, Singapore, Australia... mà còn cả ở các nền
kinh tế mới nổi như Hàn Quốc, Brazil, Trung Quốc, …
15


History of derivatives
To start we need to go back to the Bible. In Genesis
Chapter 29, believed to be about the year 1700 B.C., Jacob
purchased an option costing him seven years of labor that
granted him the right to marry Laban's daughter Rachel. His
prospective father-in-law, however, reneged, perhaps making
this not only the first derivative but the first default on a
derivative. Laban required Jacob to marry his older daughter
Leah. Jacob married Leah, but because he preferred Rachel,
he purchased another option, requiring seven more years of
labor, and finally married Rachel, bigamy being allowed in
those days.
16


History of derivatives
Jacob ended up with two wives, twelve sons, who became
the patriarchs of the twelve tribes of Israel, and a lot of

domestic friction, which is not surprising. Some argue that
Jacob really had forward contracts, which obligated him to
the marriages but that does not matter. Jacob did
derivatives, one way or the other.

17


KHÁI NIỆM THỊ TRƯỜNG CCPS
Thị trường công cụ phái sinh là thị trường giành
cho các cơng cụ mang tính hợp đồng mà thành quả
của chúng được xác định trên một công cụ hoặc một
tài sản khác.

18


ĐẶC ĐIỂM THỊ TRƯỜNG CCPS
- Là thị trường có giá trị giao dịch rất lớn
- Là thị trường có tính linh hoạt, mềm dẻo hơn các
loại thị trường khác.
- Các loại hàng hóa được giao dịch trên thị trường
rất đa dạng
- Là thị trường chịu ảnh hưởng lớn từ biến động giá
cả của hàng hóa
- Là thị trường có đa dạng chủ thể tham gia
- Là thị trường có rủi ro tiềm ẩn lớn
19

CÁC LOẠI THỊ TRƯỜNG CCPS
- Thị trường giao dịch tập trung (Exchanges)
- Thị trường giao dịch phi tập trung (Over the
counter)

20


THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH TẬP TRUNG
- Các

sở giao dịch là thị trường tập trung, nơi các chủ thể

tham gia thực hiện giao dịch các hợp đồng được chuẩn hóa
(standardizedcontracts).
- Đóng vai trò là trung gian đối với tất cả các chủ thể
tham gia và yêu cầu các bên tham gia phải tuân thủ các điều
khoản của hợp đồng.
- Yêu cầu các bên tham gia mua bán phải ký quỹ và thực
hiện vai trị, trung gian thanh tốn giữa bên mua và bên bán.

21


ĐẶC ĐiỂM THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH TẬP TRUNG
- Giao dịch tập trung phải có địa điểm cụ thể
- Có nhà thanh toán bù trừ
- Được đảm bảo thanh toán và phải có ký quỹ
- Giá cả theo các lệnh đặt mua bán và các giao dịch rõ ràng
về khối lượng và giá cả

22


THỊ TRƯỜNG GIAO DỊCH PHI TẬP TRUNG (OTC)
Thị trường giao dịch phi tập trung là những thỏa
thuận riêng giữa hai bên tham gia. Các loại hợp đồng hoán
đổi (exchanges), hợp đồng kỳ hạn (forwards) và các loại
quyền chọn mới (exotic options) thường được giao dịch
trên thị trường này.

23


ĐẶC ĐiỂM TT GIAO DỊCH PHI TẬP TRUNG (OTC)

- Giao dịch phi tập trung giữa các chủ thể với nhau: các
chủ thể có thể giao dịch ở bất kỳ nơi nào để thoả thuận
được những điều khoản trong hợp đồng
- Hai bên giao dịch phải chịu hoàn toàn về rủi ro
- Khối lượng giao dịch và giá cả không rõ ràng

24


CÁC CHỦ THỂ THAM GIA VÀO GIAO DỊCH PHÁI SINH

1. Nhà phòng ngừa rủi ro hay nhà tự bảo hiểm
2. Nhà đầu cơ
3. Nhà kinh doanh chênh lệch giá

25