tiểu luận môn kinh tế chính trị mác lênin vấn đề kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC UEH
KHOA: LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ

BÀI TIỂU LUẬN
MƠN: KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN
ĐỀ TÀI SỐ 2
VẤN ĐỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA Ở VIỆT NAM

GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN: TS. NGUYỄN KHÁNH VÂN
NHÓM SINH VIÊN THỰC HIỆN: NHÓM 2
--------------- NĂM THỰC HIỆN: NĂM 2022 ---------------


DANH SÁCH THÀNH VIÊN NHĨM 2

TT

TÊN SINH VIÊN

MSSV

LỚP

GHI CHÚ

1
2
3
4

5
6
7
8
9
10
11
12
13

NGUYỄN ĐÌNH TOÀN
LÊ HOÀNG DUY
TRẦN HOÀNG TRUNG ĐỨC
HÀ GIA HIẾN
PHẠM MINH HIỀN
ĐỖ NGUYỄN THU HIỀN
NGUYỄN KING
TRẦN THẢO LINH
TRƯƠNG THỊ HỒNG MAI
DOÃN PHƯƠNG HÀ MY
ĐẶNG YẾN NHI
VĂN NGỌC NHƯ QUỲNH
ĐÀO THI PHƯƠNG QUỲNH

31211027676
31211025613
31211027635
31211021362
31211021654
31211025236

31211023531
31211022115
31211026726
31211027649
31211027659
31211027669
31211027667

DS001 NHÓM TRƯỞNG
EE003
DS001
DS001
DS001
EE003
DS001
AU003
DS001
DS001
DS001
DS001
DS001

14
15
16

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO
HUỲNH MINH THƯ
PHẠM QUỐC THUẬN

31211027671
31211026430
31211027674

DS001
DS001
DS001

MỤC LỤC
PHẦN 1: LỜI MỞ ĐẦU.....................................................................1
PHẦN 2: NỘI DUNG CHÍNH...........................................................1
1. KHÁI NIỆM KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ
HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM..................................................1
2. TÍNH TẤT YẾU KHÁCH QUAN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN
KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
Ở VIỆT NAM...................................................................................1
2.1. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù
hợp với quy luật phát triển khách quan...........................................1


2.2. Kinh tế thị trường là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển
kinh tế, xã hội của đất nước............................................................1
2.3. Mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp
với nguyện vọng của nhân dân........................................................2
3. ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG
XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM...........................................2
3.1. Về mục tiêu..............................................................................2
3.2. Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế................................2
3.3. Về quan hệ quản lý nền kinh tế................................................2
3.4. Về quan hệ phân phối...............................................................3

3.5. Về quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội.....3
PHẦN 3: KẾT LUẬN.........................................................................3
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................3

PHẦN 1: LỜI MỞ ĐẦU
Nền kinh tế thị trường có ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại và phát triển của từng
quốc gia, từng dân tộc. Vấn đề nhà nước và thị trường là mối quan tâm hàng đầu
của nhiều nhà nghiên cứu kinh tế trong nhiều thập kỷ qua, do đó việc tìm tịi mơ
hình quản lý kinh tế thích hợp và có hiệu quả hơn là vấn đề mà nhà nước ta và
nhiều nước trên thế giới quan tâm.
Xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một yếu tố tất
yếu cơ bản của quá trình đổi mới quản lý kinh tế ở nước ta. Trong những năm qua,


nhờ có đường lối đổi mới đúng đắn của Đảng và nhà nước, nước ta đã thoát khỏi
những khủng hoảng, đạt được tốc độ tăng trưởng nhanh, đời sống nhân dân được
cải thiện đáng kể, chính trị xã hội ổn định, an ninh quốc phòng được giữ vững, từ
một nền kinh tế quan liêu bao cấp đã từng bước chuyển sang nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa dựa trên quy luật giá trị và tín hiệu cung cầu của thị
trường. Do vậy, việc quan tâm đến xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa là một điều hết sức cần thiết với mỗi chúng ta.
Trên cơ sở nhận thức đúng đắn hơn và đầy đủ hơn về chủ nghĩa xã hội và con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt
Nam (T6-1986) đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước nhằm thực hiện có
hiệu quả hơn cơng cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đại hội đã quyết định chuyển
từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung (nền kinh tế đã kìm hãm sự phát triển của xã
hội trong một thời gian khá dài) sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Nó
vừa mang tính chất chung của thị trường, vừa có những đặc thù được quyết định
bởi các nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội. Đây là sự vận dụng sáng tạo
những kinh nghiệm trong nước và thế giới về phát triển kinh tế thị trường, là sự kết

tinh trí tuệ của tồn Đảng trong quá trình lãnh đạo nhân dân xây dựng đất nước.
Mục đích của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN là phát triển lực lượng sản
xuất, phát triển kinh tế để xây dựng cơ sở vật chất – kỹ thuật của CNXH, nâng cao
đời sống nhân dân. Sau 35 năm đổi mới chúng ta đã đạt được rất nhiều thành tựu,
nền kinh tế nước ta thốt khỏi tình trạng trì trệ, ln giữ tốc độ tăng trưởng ở mức
cao.
Khái niệm kinh tế thị trường giờ đã trở nên quen thuộc đối với mỗi chúng ta.
Song không phải ai cũng hiểu được bản chất nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN mà chúng ta đã chọn. Bài tiểu luận này sẽ giúp mọi người hiểu rõ hơn, sâu
sắc hơn về vấn đề này.


PHẦN 2: NỘI DUNG CHÍNH
1. KHÁI NIỆM KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ
NGHĨA Ở VIỆT NAM.
Theo C. Mác, kinh tế thị trường là một giai đoạn phát triển tất yếu của lịch sử mà
bất cứ nền kinh tế nào cũng phải trải qua để đạt tới nấc thang cao hơn trên con
đường phát triển. Là sản phẩm của nhân loại, vậy nên ở mỗi giai đoạn khác nhau ở
mỗi quốc gia khác nhau sẽ có những mơ hình kinh tế thị trường khác biệt, mang
đặc trưng riêng phản ánh điều kiện lịch sử, chính trị, kinh tế - xã hội của quốc gia
đó. Ở Việt Nam, đó là nền Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đây là
tên gọi mà Đảng Cộng sản Việt Nam đặt ra cho mơ hình kinh tế hiện tại của nước
Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Và được mô tả là một nền kinh tế thị trường
nhiều thành phần, trong đó khu vực kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, với mục
tiêu dài hạn là xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Sinh ra trong thời kỳ Đổi mới, Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam là một kiểu tổ chức kinh tế vừa tuân theo những quy luật của kinh tế thị
trường, vừa dựa trên cơ sở và được dẫn dắt, chi phối bởi các nguyên tắc và bản
chất của chủ nghĩa xã hội, thể hiện trên cả ba mặt: sở hữu, tổ chức quản lý và phân
phối. Nói cách khác, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa chính là nền

kinh tế vận hành theo các quy luật của thị trường, có sự quản lý, điều tiết của Nhà
nước nhắm tới mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Cụm
từ “Định hướng xã hội chủ nghĩa” bởi lẽ nước ta chưa đạt đến chủ nghĩa xã hội mà
đang trong giai đoạn xây dựng nền tảng cho một hệ thống xã hội chủ nghĩa trong
tương lai. Không những thế, giá trị dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh là những giá trị trong tương lai mà lồi người cịn phải phấn đấu rất nhiều để


đạt được. Do đó, định hướng xã hội chủ nghĩa ở đây cũng là hướng tới những giá
trị cốt lõi ấy.
Dù mới chỉ tồn tại, thử nghiệm và vận hành được hơn 30 năm, tuy nhiên đã có
những kết quả thực tế chứng tỏ đây là mơ hình khơng chỉ phù hợp với đặc trưng
trình độ phát triển, hồn cảnh chính trị - xã hội của Việt Nam mà cịn có sức sống
và triển vọng to lớn trong tương lai. Và để tiến xa, vững mạnh hơn nữa thì phải do
nhân dân nỗ lực xây dựng mới có thể đạt được.

2. TÍNH TẤT YẾU KHÁCH QUAN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM.
2.1. Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phù hợp với
quy luật phát triển khách quan
- Kinh tế thị trường bản chất là kinh tế hàng hóa phát triển ở trình độ cao. Khi có
đủ điều kiện cho sự tồn tại và phát triển, nền kinh tế hàng hóa tự hình thành. Kinh
tế hàng hóa phát triển đến một trình độ nhất định, tất yếu sẽ chuyển sang kinh tế thị
trường. Đây là quy luật phát triển tất yếu khách quan, nằm ngoài với suy nghĩ chủ
quan của con người.
Trơi ngược dịng lịch sử, nền kinh tế hàng hóa tại Việt Nam vốn được hình thành
từ lâu: cuối thời phong kiến Pháp rồi sang thời Pháp thuộc và sang giai đoạn kháng
chiến chống Mỹ. Trong những khoảng thời gian này, nền kinh tế hàng hóa từng
bước phát triển. Do vậy chúng ta đã xây dựng được nền tảng kinh tế hàng hóa. Đất
nước chúng ta cịn sẵn có những điều kiện thúc đẩy, phát triển kinh tế hàng hóa

như: thị trường cung - cầu; thị trường lao động; vị trí địa lý; tài nguyên dồi dào;...


Có thể thấy, vừa tồn tại nền tảng kinh tế hàng hóa, vừa có điều kiện thuận lợi để
phát triển kinh tế hàng hóa nên việc hình thành nền kinh tế thị trường tại Việt Nam
là vấn đề tất yếu khách quan.
Tuy nhiên, cần lưu ý, trong quá trình hình thành nên nền kinh tế thị trường tại
Việt Nam, không thể có một nền kinh tế trừu tượng, chung chung cho mọi hình
thái kinh tế - xã hội, mọi quốc gia, dân tộc.
- Kinh tế thị trường trong mỗi hình thái kinh tế xã hội cụ thể phải chịu sự chi phối
của các quan hệ sản xuất thống trị. Tức là, nền kinh tế thị trường dưới một bối cảnh
xã hội cụ thể sẽ phát triển theo định hướng của Nhà nước thống trị.
Trong lịch sử, kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa đã sớm hình thành. Nó được coi
là công cụ, phương tiện phát triển kinh tế của các nước tư bản; đảm bảo quyền lợi
cho bộ phận giai cấp thống trị là giai cấp tư sản. Tuy nhiên thực tiễn lịch sử đã cho
thấy, mặc dù kinh tế thị trường đã đạt tới giai đoạn phát triển cao và phồn thịnh ở
các nước tư bản phát triển nhưng những mâu thuẫn vốn có của nó khơng thể nào
khắc phục được trong lòng xã hội tư bản. Nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa
đang có xu hướng tự phủ định, tự tiến hóa tạo ra những điều kiện cần và đủ cho
một cuộc cách mạng xã hội - cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Do vậy trên bước đường phát triển của nhân loại, chúng ta không thể chỉ dừng lại ở
kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Và Việt nam của chúng ta cũng đang đi theo
con đường định hướng đi lên chủ nghĩa xã hội; xây dựng nhà nước “ của dân, do
dân và vì dân’’ với hệ tiêu chí “ dân giàu, nước mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn
minh’’. Với ý nghĩa đó, sự lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa của Việt Nam là phù hợp với xu thế của thời đại và đặc điểm phát triển


của dân tộc; sự lựa chọn ấy không hề mâu thuẫn với tiến trình phát triển của đất
nước. Đây chính là bước đi, cách làm mới hiện nay của các dân tộc, quốc gia đang

trên con đường hướng tới xã hội chủ nghĩa.

2.2. Kinh tế thị trường là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế,
xã hội của đất nước.
- Kinh tế thị trường là một thành tựu phát triển văn minh của nhân loại trong sản
xuất và trao đổi sản phẩm, là phương thức phân bổ nguồn lực loài người đã đạt
được, là động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh và hiệu quả cao. So
với các mơ hình kinh tế phi thị trường, thì kinh tế thị trường là phương thức phân
bổ nguồn lực có hiệu quả hơn cả, nó đáp ứng được yêu cầu đặt ra là bảo đảm tăng
trưởng kinh tế gắn với tiến bộ và công bằng xã hội. Đồng thời đây cũng là một
thành tựu phát triển văn minh của nhân loại trong sản xuất và trao đổi sản phẩm,là
động lực chủ yếu để giải phóng sức sản xuất,thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển
nhanh và đạt hiệu quả cao, giúp các nguồn lực nhà nước được phân bổ theo chiến
lược, quy hoạch, kế hoạch phù hợp với cơ chế thị trường.
- Dưới tác động của các quy luật thị trường, nền kinh tế luôn phát triển theo
hướng năng động, kích thích tiến bộ kỹ thuật – công nghệ, nâng cao năng suất lao
động, chất lượng sản phẩm cũng như hạ giá thành sản phẩm.
Vì sự phát triển của kinh tế thị trường không hề mâu thuẫn với mục tiêu“dân giàu,
nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh” của chủ nghĩa xã hội. Thế nên trong sự
phát triển của Việt Nam, cần đồng thời phải phát triển kinh tế thị trường, để thúc
đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh và có hiệu quả nhất có thể.
Song, nền kinh tế thị trường, kể cả nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa hiện
đại, không thể tránh khỏi việc có những hạn chế, những nhược điểm rất cơ bản,


thậm chí cả những khuyết tật khơng dễ gì sửa chữa. Chính vì thế mà trong q
trình phát triển kinh tế thị trường cũng cần phải chú ý đến những thất bại và khuyết
tật của thị trường để có sự can thiệp, điều tiết kịp thời của nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa. Bởi khơng gì khác, phát triển kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa
chính là sự lựa chọn cách làm, bước đi đúng quy luật kinh tế khách quan để đi đến

mục tiêu chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
2.3. Mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với
nguyện vọng của nhân dân.
- Sự tồn tại của kinh tế thị trường ở nước ta tạo ra một động lực quan trọng cho sự
phát triển của lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa
xã hội. Sự khác biệt cơ bản giữa nhà nước Việt Nam với các nhà nước TBCN là
nhà nước chúng ta được hình thành từ cuộc cách mạng vơ sản, cuộc cách mạng đó
là do nhân dân thực hiện. Nhà nước Việt Nam là nhà nước của dân, do dân và vì
dân. Cịn cuộc cách mạng tư sản của các nước TBCN là do giai cấp TS thực hiện
và Nhà nước TBCN đảm bảo quyền lợi thiết thực cho giai cấp tư sản là giai cấp
thống trị.
Với đặc điểm bản chất nhà nước này, chúng ta không thể lựa chọn mô hình kinh tế
thị trường tư bản chủ nghĩa, chỉ có thể lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa mới phù hợp với ý chí và nguyện vọng của đông đảo nhân
dân lao động về một xã hội dân giầu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh là
khát vọng của nhân dân Việt Nam. Nước ta quá độ lên CNXH bỏ qua chế độ
TBCN về thực chất là quá trình phát triển "rút ngắn" của lịch sử, chứ không phải
"đốt cháy" giai đoạn. Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN sẽ phá vỡ
tính chất tự cấp, tự túc của nền kinh tế, đẩy mạnh phân công lao động, phát triển
ngành nghề.


Có thể xem, phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam là bước đi
quan trọng nhằm xã hội hóa nền sản xuất xã hội, là bước đi tất yếu của sự phát
triển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn, là bước quá độ để đi lên CNXH.

3. ĐẶC TRƯNG CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM.
3.1. Về mục tiêu

- Để có thể phân biệt nền kinh tế thị trường nước ta với nền kinh tế thị trường
khác, phải nói đến mục đích chính trị mục tiêu kinh tế xã hội mà Đảng và Nhân
dân ta đã chọn. Kinh tế thị trường hướng đến xã hội chủ nghĩa là phương thức để
phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta nhằm mục
tiêu phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật của chủ nghĩa
xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện “dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh”.
 Làm cho dân giàu: nội dung căn bản của dân giàu là mức bình quân GDP
đầu người tăng nhanh trong một thời gian ngắn và khoảng cách giàu –
nghèo trong xã hội ngày càng được thu hẹp.
 Làm cho nước mạnh: thể hiện ở mức đóng góp to lớn của nền kinh tế thị
trường cho ngân sách của quốc gia; ở sự gia tăng ngàng kinh tế mũi
nhọn; ở sự sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả nguồn tài nguyên quốc gia; ở
sự bảo vệ mơi trường sinh thái, bảo vệ các bí mật quốc gia về tiềm lực
kinh tế, công nghệ, khoa học và quốc phịng, an ninh.
 Làm cho xã hội cơng bằng, văn minh: thể hiện ở việc xử lý các quan hệ
lợi ích ngay trong nội bộ nền kinh tế thị trường; trong đó việc góp phần
to lớn vào giải quyết các vấn đề xã hội, việc cung ứng các hàng hoá và


dich vụ có giá trị khơng chỉ về kinh tế mà cịn có giá trị cao về văn hố,
xã hội.
- Ở nước ta hiện nay, lực lượng sản xuất còn yếu kém; cơ sở vật chất – kỹ thuật
còn lạc hậu vì thế cần phải kích thích sản xuất; khuyến khích sự năng động, sáng
tạo của người lao động.
Đây là sự khác biệt căn bản của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa so
với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Mục đích đó bắt nguồn từ cơ sở kinh tế xã hội của thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội và là sự phản ánh mục tiêu chính
trị - xã hội mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta đang phấn đấu. Mặt khác, đi đôi
với việc phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, quá trình phát triển kinh tế thị
trường ở Việt Nam còn gắn với việc xây dựng quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp

trên cả ba mặt: sỡ hữu, quản lý và phân phối nhằm ngày càng hoàn thiện cơ sở
kinh tế - xã hội của chủ nghĩa xã hội.
3.2. Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế.
- Sở hữu là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất và tái sản xuất
xã hội trên cơ sở chiếm hữu nguồn lực của quá trình sản xuất và kết quả lao động
tương ứng của quá trình sản xuất hay tái sản xuất ấy trong một điều kiện lịch sử
nhất định. Sở hữu hàm ý trong đó bao gồm có chủ thể sở hữu, đối tượng sở hữu, lợi
ích từ đối tượng sở hữu.
Mục đích của chủ thể sở hữu là nhằm thực hiện những lợi ích từ đối tượng sở hữu.
Chẳng hạn như ở chế độ sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa thì đối tượng sở hữu là tư
bản và trí tuệ, chủ thể sở hữu là nhà tư bản, lợi ích có được từ đối tượng sở hữu là
giá trị thặng dư (có được do người có quyền sở hữu có quyền phân phối kết quả lao
động).


Khác với việc chiếm hữu các sản phẩm tự nhiên, sở hữu phản ánh việc chiếm hữu
trước hết là các nguồn lực sản xuất, tiếp đến là chiếm hữu kết quả lao động. Trong
sự phát triển của các xã hội khác nhau, đối tượng sở hữu trong các nấc thang phát
triển có thể là nơ lệ, có thể là ruộng đất, có thể là tư bản, có thể là trí tuệ.
Sở hữu bao hàm nội dung kinh tế và nội dung pháp lý:
 Về nội dung kinh tế: sở hữu là điều kiện của sản xuất, là lợi ích kinh tế mà
chủ thể sở hữu được thụ hưởng khi sở hữu đối tượng sở hữu.Về mặt này, sở
hữu là cơ sở để các chủ thể thực hiện lợi ích từ đối tượng sở hữu, không xác
lập quan hệ sở hữu sẽ khơng có cơ sở để thực hiện lợi ích kinh tế.
 Về nội dung pháp lý: sở hữu thể hiện những quy định mang tính chất pháp
luật về quyền hạn hay nghĩa vụ của chủ thể sở hữu.Trong trường hợp này, sở
hữu luôn là vấn đề quan trọng hàng đầu khi xây dựng và hoạch định cơ chế
quản lý nhà nước với qt trình phát triển nói chung. Vì vậy, về mặt pháp lý,
sở hữu giả định và đòi hỏi sự thừa nhận về mặt luật pháp. Khi đó, những lợi
ích kinh tế mà chủ thể sở hữu được thụ hưởng sẽ không bị các chủ thể khác

phản đối. Khi đó việc thụ hưởng được coi là chính đáng và hợp pháp.
Bao hàm nội dung kinh tế và nội dung pháp lý:
 Về nội dung kinh tế: Là cơ sở, điều kiện của sản xuất.
 Về nội dung pháp lý: Thể hiện những quy định mang tính chất pháp luật về
quyền hạn, nghĩa vụ của chủ thể sở hữu.
Kinh tế nhà nước đóng vai trị chủ đạo, cùng kinh tế tập thể trở thành nền tảng cho
nền kinh tế quốc dân.


- Về thành phần kinh tế, Kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam là nền
kinh tế có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà
nước giữ vai trị chủ đạo, kinh tế tư nhân là động lực quan trọng, kinh tế nhà nước,
kinh tế tập thể cùng với kinh tế tư nhân là nòng cốt để phât triển một nền kinh tế
độc lập, tự chủ.
Các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác, cạnh tranh cùng phát
triển theo pháp luật.
Đây không chỉ là điểm khác biệt cơ bản với nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa
mà còn phản ánh nhận thức mới về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Để đi lên chủ nghĩa xã hội cần
phải phát triển kinh tế nhiều thành phần nhằm tạo động lực cạnh tranh cho nền
kinh tế.

3.3. Về quan hệ quản lý nền kinh tế.
- Nhà nước thực hiện cơ chế quản lý là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản, sự làm
chủ và giám sát của nhân dân. Nước ta bước vào nền kinh tế thị trường theo định
hướng xã hội chủ nghĩa bằng cách dứt khoát thoát khỏi hệ thống quan liêu bao cấp,
kinh tế tập trung là một phương án sáng tạo, khách quan, độc lập và phù hợp với
thời đại chung của sự vận hành kinh tế thế giới hiện đại. Xây dựng đất nước với
nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chỉ nghĩa tất cả là do dân và vì dân;

nền kinh tế đó một mặt tơn trọng và tuân theo các quy luật khách quan của nền
kinh tế thị trường; tức là sản xuất kinh doanh phải có lãi, phải chấp nhận cạnh
tranh phù hợp với pháp luật để thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển. Mặt khác,
lực lượng lao động ngày càng tiến bộ phải được tạo ra từ nền kinh tế, trong đó,


động lực và mục tiêu của sự phát triển chính là con người. Bên cạnh đó, nền kinh
tế thị trường mà chúng ta hướng đến phải được dẫn bởi những nguyên tắc thực
chất của chủ nghĩa xã hội về quyền tài sản, cách thức phân phối tổ chức sản xuất
và hàng hoá và sản phẩm lao động.
- Cơ chế thị trường được Đảng và Nhà nước ta ủng hộ và áp dụng vào nền kinh tế
thị trường nhưng hết sức coi trọng sự điều hành của Nhà nước,để khôngai bị bỏ lại
phía sau cần tiến hành phân chia cơng bằng nhưng khơng ngang nhau về thành tựu;
đối với q trình phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa thì đây là phương
thức quan trọng. Đó là tiếp nhận những tiến bộ của kinh tế thị trường tư bản chủ
nghĩa, sự chọn lọc dựa trên sự tổng hợp các bài học, kinh nghiệm đã được lịch sử
khẳng định nhằm nắm bắt hiện thực của hiện tại; tiếp thu có chọn lọc những thành
quả của nhân loại; tiếp tục phát triển vai trò chủ động và động lực của kinh tế thị
trường tự do bằng cách kích thích phát triển sức sản xuất, xã hội hóa lao động, ứng
dụng nhanh tiến bộ khoa học kỹ thuật và công nghệ mới vào sản xuất, đổi mới và
dần dần khắc phục những tiếu hụt, bất công mà nền kinh tế chưa làm được từ khi
ra đời cho đến ngày nay.
- Nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, mặc dù chịu sự điều
chỉnh của các quy luật thị trường, nhưng phải sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tự
nhiên và xã hội vì lợi ích phát triển bền vững nhằm phục vụ mọi người, không chỉ
cho một số ít người. dân với tư cách là động cơ, và quan trọng hơn là lấy dân làm
mục tiêu, dân ở đây khơng chỉ là giai cấp mà cịn là con người, với chữ CON
NGƯỜI như C. Mác đã nói. Định hướng này xuất phát từ thực chất của lý tưởng xã
hội chủ nghĩa, một lý tưởng đầy tính nhân văn và kỳ vọng mang lại sự bình đẳng
cho tất cả mọi người. Cách để đạt được mục tiêu này là trở nên hữu ích. Với những

lợi thế vốn có của kinh tế thị trường, cần nâng cao hiệu lực, hiệu quả và sức mạnh
điều tiết của Nhà nước xã hội chủ nghĩa, phát huy và sử dụng sức mạnh của con


người với tư cách là một trong những động cơ của các nguồn lực cơ bản, đồng thời
phát huy mọi nguồn lực khác của xã hội.
- Tính năng động, độc lập, hiệu quả, sáng tạo và nhờ sáng tạo tựu do, khả năng
sáng chế, phát minh và áp dụng nhanh của các lĩnh vực công nghệ vào đời sống xã
hội đều được phát huy trong nền kinh tế thị trường nói chung và nền kinh tế thị
trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa của nước ta nói riêng. Tất cả những kỹ
năng này sẽ không hoạt động nếu không có sự tự do kinh doanh được pháp luật
bảo vệ và được xã hội thúc đẩy. Sự cạnh tranh và phát triển phụ thuộc rất nhiều
vào các khía cạnh trên là yếu tố giúp nền kinh tế thị trường phát triển được như
ngày nay.
3.4. Về quan hệ phân phối
- Mỗi chế độ xã hội lại có hình thức phân phối đặc trưng. Các hình thức phân
phối là một bộ phận của quan hệ sản xuất và do quan hệ sở hữu quyết định. Nhưng
ngược lại quan hệ phân phối là hình thức thực hiện về mặt kinh tế của quan hệ sở
hữu. Do trình độ của lực lượng sản xuất cịn chưa đồng đều nên tồn tại nhiều hình
thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, do đó tất yếu cần có sự tồn tại đa dạng về
quan hệ phân phối.
Trong thời kỳ quá độ lên CNXH, thu nhập của cộng đồng dân cư được phân phối
theo nhiều kênh và hình thức khác nhau. Trong đó, phân phối thu nhập theo hiệu
quả kinh doanh và năng suất lao động là chính, các hình thức phân phối thu nhập
theo vốn, tài sản, trí tuệ và phúc lợi xã hội cùng tồn tại và phát triển.
- Quan hệ phân phối bị chi phối và quyết định bởi quan hệ sở hữu về TLSX. Nền
kinh tế thị trường với sự đa dạng các hình thức sở hữu do vậy thích ứng với nó sẽ
có các lại hình phân phối khác nhau: phân phối theo kết quả làm ra chủ yếu theo

kết quả lao động, hiệu quả kinh tế, theo mức đóng góp vốn cùng các nguồn lực
khác và thơng qua hệ thống an sinh xã hội, phúc lợi xã hội.
- Lao động là nguồn gốc chính tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội, tạo
ra sự giàu có của quốc gia. Vì thế, để thực hiện công bằng, phải lấy phân phối theo
hiệu quả kinh doanh và năng suất lao động làm hình thức phân phối chính. Người
lao động có năng suất, chất lượng và hiệu quả cao phải có thu nhập cao hơn.
Nhưng mặt khác, phải tạo mọi điều kiện và môi trường thuận lợi để mọi người đều
có thể làm giàu chính đáng bằng lao động của chính mình. Vì vậy, mở rộng cơ hội
phát triển và đa dạng cơ hội lựa chọn cho mọi người dân để họ từng bước vươn
lên, khẳng định năng lực thông qua cạnh tranh thị trường.
Thu nhập theo vốn, tài sản và trí tuệ bỏ ra kinh doanh đã được luật pháp thừa nhận.
Chỉ trên cơ sở đó mới khuyến khích nhiều người làm giàu chính đáng. Tăng số
người giàu, giảm số người nghèo, khơng cịn người đói, giảm dần độ chênh lệch
giàu nghèo vừa là mục tiêu, vừa là nội dung trọng yếu của các chính sách phân
phối và phân phối lại thu nhập của Nhà nước trong quá trình phát triển nền kinh tế
thị trường định hướng XHCN ở VN .
3.5. Về quan hệ giữa gắn tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội.
 Phát triển kinh tế đi đơi với phát triển văn hóa - xã hội.
 Là sự kết hợp những mặt tích cực của kinh tế thị trường với bản chất ưu việt
của chủ nghĩa xã hội.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực hiện gắn kết tăng trưởng
kinh tế với công bằng xã hội; phát triển kinh tế đi đơi với phát triển văn hóa xã
hội; thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng chính sách, chiến
lược, quy hoạch, kế hoạch và từng giai đoạn phát triển của kinh tế thị trường.
Tiến bộ và công bằng xã hội là một chỉnh thể thuộc về tính chất của một xã hội,


từ lâu đã là khát vọng của con người, là đích hướng tới và đã trở thành một
trong những nội dung đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển của nhiều
quốc gia, dân tộc tiêu biểu với mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công

bằng, văn minh”. Đại hội XII của Đảng nêu rõ: “Gắn kết chặt chẽ, hài hòa giữa
phát triển kinh tế với phát triển văn hóa và thực hiện tiến bộ, cơng bằng xã hội,
nâng cao đời sống của nhân dân”(7). Đại hội XIII của Đảng xác định định
hướng phát triển tiếp tục nắm vững và xử lý tốt mối quan hệ lớn “giữa tăng
trưởng kinh tế và phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo vệ
môi trường”(8).
Trên cơ sở thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và
từng chính sách phát triển, thực tế những năm qua, nhiều chính sách xã hội lớn
được Đảng, Nhà nước ban hành và tổ chức thực hiện đạt kết quả khả quan:
- Chính sách giải quyết việc làm, tăng thu nhập và giảm nghèo đạt được nhiều
thành quả tích cực, đã góp phần quan trọng bảo đảm tỷ lệ cao dân số từ 15 tuổi
trở lên có việc làm (trên 77%) và giảm nghèo bền vững.
- Công tác trợ giúp xã hội cho người có hồn cảnh đặc biệt khó khăn, từng bước
chuyển sang hướng tiếp cận dựa trên quyền con người, lấy con người là trung
tâm góp phần ổn định cuộc sống cho các đối tượng yếu thế. Ví dụ, trước những
khó khăn do đại dịch COVID-19 gây ra, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số
42/NQ-CP, ngày 9-4-2020, “Về các biện pháp hỗ trợ người dân gặp khó khăn
do đại dịch COVID-19” và Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số
15/2020/QĐ-TTg, ngày 24-4-2020, “Quy định về việc thực hiện các chính sách
hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch COVID-19” với gói hỗ trợ 62 nghìn
tỷ đồng... Những trợ giúp đó khơng chỉ tạo điều kiện cho những hồn cảnh khó
khăn vượt qua đại dịch mà cịn tạo nên sự cơng bằng tương đối trong cộng đồng
lúc hoạn nạn, thể hiện tính tương thân của dân tộc, tính ưu việt của chế độ.


PHẦN 3: KẾT LUẬN
Từ những phân tích ở trên, có thể khẳng định rằng, xây dựng kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa là sự đột phá về lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam
và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Sự đột phá đó được tạo nên bởi sự đổi
mới và sáng tạo liên tục trong tư duy lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam trên cơ

sở kiên định, vận dụng đúng đắn, sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh, tiếp thu có chọn lọc những thành tựu mới nhất về lý luận của thế giới và
không ngừng tổng kết thực tiễn. Thực tiễn phát triển và lý luận kinh điển của C.
Mác đều khẳng định tính tất yếu và phổ biến của kinh tế thị trường trong quá trình
phát triển của mọi quốc gia, dân tộc. Tuy nhiên, kinh tế thị trường không phát triển
theo một phương án duy nhất (phát triển thành kinh tế tư bản chủ nghĩa), cũng
khơng theo một mơ hình đơn nhất (thị trường tự do). Thực tiễn đã xác nhận những
phương án và mơ hình phát triển kinh tế thị trường khác nhau mang tính đặc thù,
phụ thuộc vào những điều kiện xác định, hoàn cảnh phát triển cụ thể của quốc gia dân tộc. Một quốc gia đi sau không được vận dụng cứng nhắc các nguyên lý lý
luận; cũng không nên rập khn các mơ hình kinh tế thị trường có sẵn ở đâu đó, dù
là mơ hình hiệu quả, để giải quyết các vấn đề phát triển mang nhiều nét đặc thù của
mình. Việc khẳng định tính đặc thù trong các mơ hình kinh tế thị trường hàm ý
rằng, việc lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam là đúng với xu hướng chung của lồi người; đồng thời, là mơ hình thiết thực,
hiệu quả phù hợp với hoàn cảnh lịch sử - xã hội của dân tộc. Phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa rất phù hợp trong giai đoạn hiện nay để tiến
tới đạt được mục tiêu lớn của chủ nghĩa xã hội là xây dựng một xã hội phát triển và
hạnh phúc.


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. />

huong-xa-hoi-chu-nghia-va-van-de-con-nguoi-tiep-can-tu-muc-tieu-vadong-luc-cua-su-phat-trien - PSG, TS. Đoàn Thế Hanh
2. />3. Ths. Nguyễn Kim Ái (2013), “Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”.
4. Nguyễn Nam (2021), “5 đặc trưng cơ bản của kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”.
5. Tài liệu bồi dưỡng thi nâng ngạch lên chuyên viên chính khối Đảng, MTTQ,

Đồn thể năm 2017
6. />