Nét độc đáo của trang phục truyền thống báu vật của người Dao Đỏ

NÉT ĐỘC ĐÁO CỦA TRANG PHỤC TRUYỀN THỐNG
BÁU VẬT CỦA NGƯỜI DAO ĐỎ
Võ Thanh Mai, Nguyễn Thị Thiên Oanh và Nguyễn Ngọc Trà
Khoa Kiến trúc – Mỹ thuật, Trường Đại học Cơng nghệ TP. Hồ Chí Minh
GVHD. ThS. Đào Thị Thảo Hiền
TÓM TẮT
Đối với người Dao Đỏ, trang phục là một trong những chi tiết quan trọng đầu tiên để nhận biết và phân biệt
giữa dân tộc này và dân tộc khác. Trang phục truyền thống là một trong những di sản văn hóa độc đáo,
mang đậm nét đặc trưng của dân tộc Dao đỏ. Những bộ trang phục nhiều màu sắc thể hiện sự cần cù, sáng
tạo và tỷ mỉ trong từng đường kim, mũi chỉ của những người phụ nữ Dao đỏ nơi đây.
Từ khóa: dân tộc Dao Đỏ, người Dao Đỏ, trang phục truyền thống, trang phục dân tộc, vẻ đẹp độc đáo,
1. GIỚI THIỆU
Đất nước Việt Nam có 54 dân tộc anh em, mỗi dân tộc lại có một có sắc thái riêng với những giá trị độc
đáo cả về phong tục tập quán, văn hóa truyền thống đóng góp vào kho tàng văn hóa đa dạng, phong phú
của cả nước. Dù trải qua nhiều năm giao thoa văn hóa nhưng các dân tộc Việt Nam vẫn giữ được bản sắc
văn hóa riêng, từ quan hệ thứ bậc trong anh em, họ hàng đến các phong tục, tập qn, tín ngưỡng văn hóa,
ngơn ngữ, chữ viết... Một trong những nét văn hóa đầy thu hút của các dân tộc thiểu số tại Việt Nam chính
là sự đa dạng và đặc sắc của trang phục truyền thống của từng dân tộc, trong đó có trang phục của dân tộc
Dao đỏ. Vẻ đẹp rực rỡ trên trang phục phụ nữ dân tộc Dao đỏ ln là hình ảnh ấn tượng, khó quên với
người đối diện. Việc nghệ thuật trang trí trên trang phục truyền thống của người Dao đỏ được cơng nhận là
Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia là sự kiện văn hóa có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn, phát
huy các giá trị văn hóa truyền thống, tơn vinh di sản; đồng thời góp phần cổ vũ, tun truyền, khơi phục
các giá trị tốt đẹp về văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số.

Hình 1: Trang phục truyền thống người Dao đỏ
Đối với người Dao Đỏ, trang phục là một trong những chi tiết quan trọng đầu tiên để nhận biết và phân biệt
giữa dân tộc này với dân tộc khác. Với sự tinh tế trong cách ăn mặc, phụ nữ người Dao đỏ tạo ra những nét

901

riêng trong cách bài trí trang phục, khơng thể lẫn với bất cứ dân tộc nào. Những cô gái Dao đỏ ở độ tuổi
lên chín, lên mười đã được truyền dạy việc may vá thêu thùa để làm những trang phục đẹp cho riêng mình.
2. MÀU SẮC
Để tạo thành bộ trang phục đẹp phải có năm màu cơ bản gồm đỏ, xanh, trắng, vàng, đen; trong đó chủ yếu
là màu đỏ. Theo quan niệm của người Dao đỏ, màu đỏ mang lại hạnh phúc , đầy đủ , may mắn và tạo ra
năng lượng tích cực cho con người. Chiếc áo là điểm nhấn và là phần quan trọng nhất của bộ trang phục.
Trang phục truyền thống của người Dao đỏ Thường được mặc vào những dịp quan trọng như lễ hội , cưới
xin ...
Trong trang phục của người Dao Đỏ quan trọng nhất là chiếc áo dài. Theo phong tục, phụ nữ Dao Đỏ không
mặc áo ngắn mà chỉ mặc áo dài. Áo tứ thân màu chàm hoặc đen, không khoét nách mà tay đấu thẳng vào
thân. Nẹp cổ liền với nẹp ngực được thêu kín các họa tiết trang trí bằng chỉ màu đỏ. Hai đầu của nẹp ngực
đính nhiều chuỗi hạt cườm và tua đỏ.

Hình 2: Màu sắc trong trang phục của người Dao đỏ

3. HOA VĂN
Hoa văn được trang trí trên ngực áo ngắn là những cúc hoa bạc, được đính theo chiều dọc ở giữa áo. Áo
ngắn mặc trong, áo dài mặc ngoài, hàng hoa bạc ở giữa hai hàng quả bông len đỏ . Khi mặt thì các hoa văn
được kết hợp rất hài hịa, đẹp mắt. Bằng đơi bàn tay khéo léo, những người phụ nữ đã có những nét hoa
văn, phối với những trang sức bằng bạc. Những họa tiết được thêu với hình ảnh rất phong phú đa dạng như
hoa lá, cỏ cây, rừng núi, loài động vật.. Mỗi bộ trang phục khác nhau ở hoa văn, người thêu luôn cố gắng
sắp xếp hài hòa, tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục sao cho hài hòa, tươi sáng".

902


Hình 3: Nét họa tiết trang trí và trang sức độc đáo trên trang phục của phụ nữ Dao đỏ

Quả bông len - điểm nhấn trên trang phục nữ Dao đỏ
Để bộ trang phục thêm rực rỡ và ấn tượng hơn, những quả bơng len màu đỏ, to trịn được các cơ gái người

Dao đỏ đính liền kề nhau, chạy dọc từ vai đến thắt lưng. Những quả bông len này tạo nên nét đặc trưng
riêng trên trang phục người phụ nữ. Ở mỗi vùng của bản người Dao lại có những phần trang trí quả bơng
và số lượng quả bôngkhác nhau tùy theo quan niệm. Trang phục của người phụ nữ ở xã Hùng Mỹ, Phúc
Sơn, huyện Chiêm Hóa (Tun Quang) có 9 quả bơng, kích cỡ lớn, thì ở xã Sơn Phú, huyện Na Hang có
11 quả bơng, kích cỡ bé hơn. Trang phục người Dao ở Bạch Xa, xã Tân Thành, Minh Khương, huyện Hàm
Yên (Tuyên Quang) chỉ có những tua rua màu đỏ quanh viền áo trước ngực.

Hình 4: Quả bơng len trên trang phục truyền thống người Dao đỏ
Để làm ra những quả bông màu đỏ những người phụ nữ phải đến các chợ phiên ở vùng cao mua các sợi len
nhiều màu. Quả bông lấy màu đỏ là màu chủ đạo, còn các màu khác như vàng, đen… được điểm vào các
quả bông tạo cho quả bông thêm rực rỡ và đẹp mắt. Theo chị Phùng Thị Chống, thơn Bản Lục, huyện Na
Hang để làm ra quả bông len phải trải qua rất nhiều cơng đoạn tỷ mỷ, địi hỏi những người có kinh nghiệm
trong thêu thùa mới làm ra được quả bông chắc chắn và nở xịe. Quả bơng len trên trang phục của phụ nữ
903


Dao đỏ luôn tạo nên sức hút mạnh mẽ đối với người xung quanh, đặc biệt là các chàng trai đang tuổi kén
vợ. Các cô gái người Dao đỏ mặc trang phục truyền thống khi đi hội, xuống chợ… như đem theo “mặt trời”
đỏ rực bừng sáng cả không gian.
4. KỸ THUẬT THÊU
Đối với phụ nữ Dao đỏ, việc biết thêu thùa, may vá là vô cùng quan trọng . Từ khi còn nhỏ, họ đã được các
bà, các mẹ trong thôn chỉ dạy cách thêu thùa để tự làm trang phục cho bản thân. Trang phục của người Dao
Đỏ khơng chỉ thể hiện tính cần cù, nhẫn nại bằng đơi bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú cùng với
con mắt thẩm mỹ mà còn thể hiện sự tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục cân đối hài hịa, vui tươi,
trong sáng, góp phần tơ điểm thêm cho bản sắc riêng vốn có của dân tộc Dao Đỏ. Trước khi về nhà chồng,
người phụ nữ Dao đỏ còn được đặc cách ở nhà để tập trung cho việc thêu thùa để nhanh chóng hồn thành
bộ trang phục đẹp nhất của riêng mình. Người phụ nữ Dao đỏ có cách thêu rất độc đáo , họ khơng thêu theo
mẫu mà thêu theo trí tưởng tượng của chính mình .

Hình 5: Ở Bản Ba, xã Trung Hà (Chiêm Hóa), những đứa trẻ được học thêu từ bé.

5. KỸ THUẬT NHUỘM VẢI
Người Dao đỏ thường dùng vải lanh nhuộm chàm để may trang phục. Công đoạn nhuộm chàm khá cầu kỳ,
địi hỏi sự kiên trì và kinh nghiệm. Để nhuộm vải, đồng bào dùng cao chàm được làm từ việc ngâm cây
chàm, lọc, cho thêm vôi bột, nước tro bếp. Cao chàm được hòa tan với nước đun sơi cùng lá ngải để nguội,
pha thêm ít nước tro và rượu, khuấy đều.
Để vải có màu đẹp và bền, đồng bào nhuộm vào tháng 7, tháng 8 vì thời điểm này tiết trời khô ráo, vải mau
khô và bắt màu tốt. Trước khi nhuộm phải đem ngâm thật kỹ để hết hồ thì lúc nhuộm mới dễ bắt màu và
không bị loang lổ. Khi nhuộm, tấm vải được nhấn chìm trong nước, dùng chân đạp thật kỹ để vải thấm màu

904


chàm. Ngâm vải khoảng 1 giờ, rồi đem phơi khô. Để vải có màu chàm như ý thường phải mất 20 ngày trở
lên để nhuộm và phơi khô nhiều lần....

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Quang Đán . 2019 . ‘ Nét độc đáo trong trang phục của người Dao Đỏ ở Tuyên Quang’ , Việt Nam + ,
ONLINE , 19/04/2022 < > .
2. Hoàng Thanh . 09/12/2020 . ‘ Nét đẹp trang phục của người Dao đỏ’ , Báo đắk nông , ONLINE ,
19/04/2022 < >
3. Thanh Huyền . 26/11/2021 . ‘ Ấn tượng trang phục truyền thống của phụ nữ Dao đỏ’ , Báo Tuyên Quang
, ONLINE , 19/04/2022 < >
4. Báo Ảnh . 12/02/2013 . ‘ Độc đáo trang phục truyền thống của người Dao Đỏ’ ,Việt Nam + ,ONLINE ,
19/04/2022

<

/>
do/186235.vnp > .

5. Cảnh Trực . 30-09-2020. ‘ Trang phục truyền thống của người Dao áo dài’ , Báo Tuyên Quang , ONLINE ,
19/04/2022

<

/>
nguoi-dao-ao-dai-137431.html >.

905