tieu luan cao học KTTT, THỰC TRẠNG nền KINH tế THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG xã hội CHỦ NGHĨA ở nước TA

1
A. LỜI MỞ ĐẦU

Thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo, chúng ta chuyển mơ hình
kinh tế từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa.
Với sự nổ lực phấn đấu của tồn dân tộc, cơng cuộc đổi mới ở nước ta đã đạt
được những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử, đất nước đã ra khỏi khũng hoảng
kinh tế, xã hội có sự thay đổi cơ bản và toàn diện, kinh tế tăng trưởng nhanh, sự
nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa được đẩy mạnh, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt, chính trị-xã hội
ổn định, an ninh-quốc phịng được giữ vững, vị thế nước ta trên trường quốc tế
không ngừng được nâng cao, sức mạnh tổng hợp của quốc gia đã tăng lên rất nhiều,
tạo ra thế và lực mới cho đất nước tiếp tục đi lên với triển vọng tốt đẹp.
Những thành tựu đó chứng tỏ đường lối đổi mới của Đảng ta là đúng đắn, sáng
tạo, phù hợp với thực tiễn Việt Nam, nhận thức về chủ nghĩa xã hội và con đường đi
lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam đã hình thành trên những nét cơ bản.
Như chúng ta đã biết, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực chất
là một kiểu tổ chức nền kinh tế - xã hội vừa dựa trên những nguyên tắc và quy luật
của kinh tế thị trường, vừa dựa trên những nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã
hội. Hơn nữa, kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta vừa mang
những đặc trưng chung của kinh tế thị trường, vừa mang tính đặc thù, đó là định
hướng xã hội chủ nghĩa. Tính định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường
không phủ nhận các quy luật kinh tế thị trường, mà là cơ sở để xác định sự khác
nhau giữa kinh tế thị trường ở nước ta với các nước khác. Bên cạnh đó, tính định
hướng xã hội chủ nghĩa nền kinh tế thị trường ở nước ta thể hiện trước hết ở việc xác
định nội dung các mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế thị trường và đặc trưng xã
hội của nền kinh tế thị trường.


2

Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là vấn đề còn mới trong lịch
sử, lý luận về kinh tế thị trường, nhất là đảm bảo giữ vững định hướng xã hội chủ
nghĩa là vấn đề thường xuyên được nghiên cứu bổ sung. Chính vì vậy, chúng ta cần
phải làm rõ vấn đề về phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
Việt Nam hiện nay như thế nào, Nhà nước phải làm gì trong bối cảnh đất nước đang
hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Về phạm vi nghiên cứu của nội dung này rất rộng,
nhưng bản thân chỉ tập trung nghiên cứu một số vấn đề cơ bản sau:


3
B. NỘI DUNG
PHẦN I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM
I. LÝ LUẬN CHUNG VỀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG
XHCN
1. Quan niệm về kinh tế hàng hóa, kinh tế thị trường và kinh tế thị trường
định hướng XHCN
Kinh tế hàng hóa là một kiểu tổ chức kinh tế-xã hội mà trong đó sản phẩm sản
xuất ra để trao đổi, để bán trên thị trường.
Kinh tế thị trường là trình độ phát triển cao của kinh tế hàng hóa, hay cịn nói
kinh tế thị trường là kinh tế hàng hóa vận động theo cơ chế thị trường, trong đó toàn
bộ các yếu tố đầu vào và đầu ra của sản xuất đều thông qua thị trường.
Sau nhiều năm nghiên cứu tìm tịi, tổng kết lý luận-thực tiễn, Đại hội IX của
Đảng ta đã chính thức đưa ra khái niệm kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, khẳng định chủ trương xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát của Việt Nam trong thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội, là đường lối chiến lược nhất quán.
Từ nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có
sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa là bước phát triển mới rất
quan trọng về tư duy, lý luận thực tiễn của Đảng.

4
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực chất là kiểu tổ chức nền
kinh tế vừa dựa trên những nguyên tắc và quy luật của kinh tế thị trường, vừa dựa
trên những nguyên tắc và bản chất của chủ nghĩa xã hội.
Kinh tế hàng hóa, kinh tế thị trường vận động theo cơ chế thị trường và chịu
sự chi phối của những quy luật vốn có gồm: quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy
luật cạnh tranh, quy luật lưu thơng tiền tệ. . .trong đó quy luật giá trị giữ vai trò chi
phối.
Trong nền kinh tế thị trường, tính tự chủ của các chủ thể kinh tế là rất cao, giá
cả là phạm trù kinh tế trung tâm, là công cụ quan trọng, thông qua cung cầu để kích
thích điều tiết hoạt động kinh tế của các chủ thể kinh tế.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước thực hiện
quản lý kinh tế thông qua pháp luật và điều tiết nền kinh tế thơng qua các chính sách
và các công cụ kinh tế vĩ mô, đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa.

2. Vai trò của kinh tế thị trường:
Kinh tế thị trường phá vỡ dần kinh tế tự nhiên và chuyển thành kinh tế hàng
hóa, tạo ra động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển, nâng cao năng suất lao
động xã hội
Kinh tế thị trường có tính năng động cao, kích thích sự sáng tạo của các chủ
thể kinh tế, nâng cao chất lượng, cải tiến mẫu mã, tăng khối lượng hàng hóa và dịch
vụ.
Thúc đẩy phân cơng lao động xã hội và chun mơn hóa sản xuất, phát huy
được tiềm năng lợi thế của từng vùng, mở rộng mối quan hệ kinh tế với nước ngoài.


5
Kinh tế thị trường thúc đẩy q trình tích tụ, tập trung sản xuất, tạo điều kiện

ra đời của sản xuất lớn, với khối lượng hàng hóa ngày càng nhiều để phục vụ xã hội.
Cho phép khai thác và tận dụng tối đa nguồn tài nguyên.
II. TÍNH TẤT YẾU KHÁCH QUAN XÂY DỰNG NỀN KHINH TẾ THỊ
TRƯỜNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA:
1.Tính tất yếu khách quan:
* Đối với nước ta, kinh tế thị trường vẫn tồn tại khách quan trên cơ sở:
Trước hết, là do sự phân công lao động xã hội với tính cách là cơ sở chung của
sản xuất hàng hóa, phân cơng lao động xã hội chẳng những khơng mất đi mà cịn
phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Sự phát triển của phân công lao động được
thể hiện ở tính phong phú, đa dạng và chất lượng ngày càng cao của sản phẩm đưa ra
thị trường
Thứ 2: trong nền kinh tế nước ta tồn tại nhiều hình thức sỡ hữu, do đó tồn tại
nhiều chủ thể kinh tế độc lập, nên quan hệ kinh tế giữa họ chỉ có thể thực hiện bằng
quan hệ hàng hóa tiền tệ.
Thứ 3: thành phần kinh tế nhà nước và kinh tế tập thể cũng dựa trên chế độ
công hữu về tư liệu sản xuất, nhưng các đơn vị kinh tế vẩn có sự khác biệt nhất định,
có quyền tự chủ trong sản xuất kinh doanh, có lợi ích riêng. Mặt khác các đơn vị
kinh tế có sự khác nhau về trình độ kỹ thuật, cơng nghệ, về trình độ sản xuất quản lý
nên hiệu quả kinh tế cũng khác nhau. Do đó vẫn tồn tại quan hệ mua bán, trao đổi.


6
Thứ 4: quan hệ hàng hóa tiền tệ cịn cần thiết trong quan hệ kinh tế đối ngoại,
đặc biệt là trong điều kiện phân công lao động quốc tế đang phát triển ngày càng sâu
sắc.
*Vai trò quản lý, điều tiết nền kinh tế của nhà nước là cần thiết đối với mọi
nền kinh tế:
Trong thời đại ngày nay, hầu hết các nền kinh tế đều ở dạng ‘hổn hợp’’, trong
đó nhà nước tham gia quản lý và điều tiết nền kinh tế bằng các công cụ kinh tế như
pháp luật, chính sách tài chính, chính sách tiền tệ… Tuy nhiên, sự can thiệp của Nhà

nước ở các nền kinh tế là khác nhau, khơng có nền kinh tế thị trường thuần túy vận
hành theo cơ chế thị trường, sự khác nhau giữa nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa và nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa là ở mục tiêu, phương thức,
mức độ can thiệp của nhà nước và sự khác nhau này là do bản chất của nhà nước
quyết định.
3. Xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước
ta là cần thiết, là sự lựa chọn đúng đắn:
Xuất phát từ vai trò to lớn của kinh tế thị trường trong việc cải tiến kỹ thuật,
nâng cao năng suất lao động, giảm giá thành sản phẩm, thúc đẩy tăng trưởng và phát
triển kinh tế.
Để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã
hội, thiết lập quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất trên cả ba mặt: sở hữu, tổ chức quản lý và phân phối, xây dựng và
phát triển kinh tế thị trường.
Việc duy trì q lâu mơ hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp
với nhiều hạn chế đã dẫn tới khủng hoảng kinh tế xã hội trước những năm đổi mới.


7
Sự lựa chọn mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam không phải là sự gán ghép chủ quan giữa kinh tế thị trường và chủ nghĩa xã hội,
mà là sự nắm bắt và vận dụng xu thế vận động khách quan của kinh tế thị trường
trong thời đại ngày nay, là sự tiếp thu có chọn lọc thành tựu văn minh nhân lọai,
nhằm phát huy vai trị tích cực của kinh tế thị trường trong việc phát triển sản xuất,
xã hội hóa lao động, cải tiến kỹ thuật công nghệ, nâng cao đời sống nhân dân, hạn
chế những mặt tiêu cực của kinh tế thị trường gây ra.
Chúng ta có những tiền đề và khả năng để xây dựng nền kinh tế thị trường
theo đường lối đổi mới, vai trò to lớn của Nhà nước đảm bảo giữ vững định hướng
xã hội chủ nghĩa, đó là một tất yếu, là sự lựa chọn phù hợp với nội dung của thời đại,
thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới.

PHẦN II
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA TRONG
GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
I. NHỮNG ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH
HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở NƯỚC TA
1. Đặc điểm chung:
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mơ hình tổng qt của thời
kỳ q độ, nó vừa mang những đặc tính chung của kinh tế thị trường, vừa mang
những đặc thù riêng của chủ nghĩa xã hội.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mang những đặc điểm chung
biểu hiện ở chỗ xuất phát từ tính khách quan của nó. Kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa cũng chịu sự tác động của cơ chế thị trường với hệ thống các quy


8
luật như: quy luật giá trị, cung cầu, cạnh tranh, lưu thông tiền tệ. . .Quy luật giá trị
quy định mục đích theo đuổi trong hoạt động kinh tế là lợi nhuận, quy định sự phân
bổ các nguồn lực vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh khác nhau, đồng thời đặt các
chủ thể kinh tế vào một cuộc cạnh tranh quyết liệt.
Nền kinh tế thị trường ở các nước Tư bản chủ nghĩa và nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa đều là các nền kinh tế hổn hợp, tức là nền kinh tế có sự
quản lý và điều tiết của Nhà nước, Nhà nước thực hiện quản lý vĩ mô về kinh tế
thông qua thực hiện các chức năng sau:
- Nhà nước định hướng sự phát triển thông qua các chiến lược, kế hoạch, quy
hoạch và các dự án kinh tế-xã hội để đảm bảo cho nền kinh tế phát triển đúng định
hướng. Nhà nước quản lý tài sản và các nguồn lực cơ bản của quốc gia, nắm giữ
những vị trí then chốt, trọng yếu của nền kinh tế.
- Nhà nước ổn định kinh tế vĩ mô, sửa chữa những thất bại, những khuyết tật
của cơ chế thị trường.

- Xây dựng một hệ thống pháp luật thực hiện chức năng của mình.
- Nhà nước thực hiện sự phân phối và phân phối lại thu nhập quốc dân.
* Để thực hiện chức năng, Nhà nước sử dụng một hệ thống công cụ sau:
- Trước hết thông qua hệ thống pháp luật bảo đảm môi trường pháp lý an toàn
và ổn định cho nhân dân trong q trình sản xuất và kinh doanh. Đi đơi với thi hành
pháp luật là kiểm tra thi hành pháp luật. Hệ thống pháp luật của Nhà nước cũng phải
hướng vào bảo đảm môi trường sinh thái, bảo đảm sự phát triển bền vững.
- Thơng qua kế hoạch hóa định hướng, nghĩa là thị trường vừa là đối tượng
vừa là căn cứ của kế hoạch hóa, Nhà nước đề ra các chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội


9
kèm theo đó là một hệ thống các chính sách kinh tế để hướng các chủ thể kinh tế
hoạt động, nhằm thực hiện các mục tiêu đã đề ra.
- Nhà nước sử dụng chính sách tài chính, chính sách tiền tệ như một công cụ
quản lý kinh tế vĩ mô để phân phối và phân phối lại thu nhập quốc dân một cách
đúng đắn, tạo ra một môi trường tài chính lành mạnh. Trong đó thuế là một cơng cụ
quan trọng, tạo ra nguồn thu cho ngân sách và điều tiết thu nhập.
2. Đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở
nước ta:
2.1. Về mục đích phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa:
Mục tiêu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đó là: “ Dân
giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Nếu như kinh tế thị trường tự do
Tư bản chủ nghĩa phục vụ lợi ích của các nhà Tư bản, xây dựng cơ sở vật chất cho
chủ nghĩa Tư bản, bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Tư bản thì kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa lấy lợi ích và phúc lợi toàn dân làm mục tiêu. Phát triển lực
lượng sản xuất hiện đại gắn liền với xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại cho
chủ nghĩa xã hội và nâng cao đời sống của các tầng lớp nhân dân.
2.2. Nền kinh tế thị trường ở nước ta gồm nhiều thành phần, trong đó kinh
tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo.

Nền kinh tế thị trường ở nước ta tồn tại nhiều hình thức sở hữu như: sở hữu
toàn dân, sở hữu tập thể và sở hữu tư nhân, từ đó hình thành nhiều thành phần kinh
tế, nhiều hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh. Các thành phần kinh tế bao gồm:
kinh tế Nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân (cá thể tiểu chủ), kinh tế Tư bản
nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước ngịai.


10
Các thành phần kinh tế khác nhau dựa trên các quan hệ sở hữu khác nhau
thường đại diện cho những giai cấp, tầng lớp xã hội khác nhau. Do đó trong quá trình
phát triển, chúng đấu tranh mâu thuẩn và phát triển theo những khuynh hướng khác
nhau. Vì vậy kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo là để giữ vững định hướng xã hội
chủ nghĩa trong phát triển kinh tế. Kinh tế Nhà nước là lực lượng, vật chất quan
trọng và là công cụ để Nhà nước định hướng và điều tiết vĩ mô nền kinh tế; kinh tế
Nhà nước nắm giữ những khâu, những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế quốc dân.
2.3. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thực hiện nhiều
hình thức phân phối, trong đó lấy phân phối theo lao động là chủ yếu.
Mỗi chế độ xã hội lại có hình thức phân phối đặc trưng, các hình thức phân
phối là một bộ phận quan hệ sản xuất và do quan hệ sở hữu quyết định.
Ở nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội tồn tại nhiều hình thức sở
hữu khác nhau với nhiều thành phần kinh tế. Do đó có nhiều hình thức phân phối
khác nhau như phân phối theo lao động, phân phối theo vốn hay tài sản đóng góp,
phân phối theo giá trị sức lao động, phân phối thông qua các qũy phúc lợi tập thể và
xã hội. Điểm khác biệt cơ bản với kinh tế thị trường Tư bản chủ nghĩa là chúng ta lấy
phân phối theo động là chủ yếu. Phân phối theo lao động là đặc trưng, bản chất của
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nó là hình thức thực hiện về mặt
kinh tế của chế độ công hữu.
2.4. Cơ chế vận hành nền kinh tế thị trường là cơ chế thị trường có sự quản
lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt
Nam.

Nhà nước quản lý nền kinh tế ở nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa, là Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Đây là yếu tố khác nhau cơ bản giữa
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nền kinh tế thị trường Tư bản chủ


11
nghĩa. Vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường thì tất yếu phải tuân theo các quy
luật vốn có của kinh tế thị trường. Sự quản lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa nhằm
sửa chữa những thất bại của kinh tế thị trường, thực hiện các mục tiêu xã hội, đảm
bảo cho nền kinh tế theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.
2.5. Tăng trưởng kinh tế gắn với tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển
kinh tế gắn với phát triển văn hóa, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm
đà bản sắc dân tộc, gắn mục tiêu kinh tế với mục tiêu xây dựng con người mới xã
hội chủ nghĩa.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, phát
triển kinh tế-xã hội và văn hóa gắn kết chặt chẽ, hài hòa. Các mục tiêu kinh tế và các
mục tiêu xã hội được kết hợp chặt chẽ trên bình diện cả nước cũng như ở từng lĩnh
vực, địa phương, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước và
từng chính sách phát triển, thực hiện tốt các chính sách xã hội trên cơ sở phát triển
kinh tế. Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện để mọi người dân làm giàu chính
đáng, đồng thời thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo, ưu đãi xã hội, quan tâm
phúc lợi xã hội, giải quyết việc làm, phát triển giáo dục, văn hóa, chăm sóc sức khỏe
nhân dân.
2.6. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là nền
kinh tế mở hội nhập:
Đây là một đặc điểm phản ánh sự khác biệt giữa nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng với nền kinh tế trước đây.
Trong điều kiện hiện nay, do sự tác động của cuộc cách mạng khoa học kỹ
thuật đang diễn ra trong q trình quốc tế hóa, tồn cầu hóa, đời sống kinh tế, sự phát

12
triển của mỗi quốc gia trong sự phụ thuộc lẫn nhau. Vì vậy mở cửa kinh tế, hội nhập
kinh tế khu vực và thế giới là tất yếu.
Trong tình trạng còn nghèo nàn lạc hậu, xuất phát điểm thấp, chúng ta cần
phải có những biện pháp để thu hút vốn kỹ thuật, công nghệ hiện đại, kinh nghiệm
quản lý tiên tiến của các nước để khai thác tiềm năng và thế mạnh riêng có, phát huy
nội lực, tranh thủ ngọai lực để xây dựng và phát triển kinh tế thị trường hiện đại theo
kiểu rút ngắn.
II. THỰC TRẠNG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ
HỘI CHỦ NGHĨA Ở NƯỚC TA.
1. Những kết quả đạt được:
Qua hơn 20 năm đổi mới, nước ta đã chuyển đổi thành công nền kinh tế kế
hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa. Đường lối đổi mới của Đảng đã được thể chế hóa thành Hiến pháp và
pháp luật, tạo hành lang pháp lý cho nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa hình thành và phát triển. Chế độ sở hữu và cơ cấu các thành phần kinh tế được
đổi mới cơ bản từ sở hữu toàn dân, sở hữu tập thể, kinh tế quốc doanh và kinh tế tập
thể chủ yếu sang nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế đan xen hỗn hợp.
Trong đó kinh tế Nhà nước đóng vai trị chủ đạo, tạo động lực và điều kiện thuận lợi
cho khai thác tiềm năng trong và ngòai nước vào phát triển kinh tế-xã hội. Các loại
thị trường cơ bản đã ra đời và từng bước phát triển thống nhất trong cả nước, gắn với
thị trường khu vực và thế giới.
Cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước đã đi vào cuộc sống, doanh
nghiệp và doanh nhân được tự chủ kinh doanh, cạnh tranh lành mạnh để phát triển,
quản lý Nhà nước về kinh tế được đổi mới từ can thiệp trực tiếp bằng mệnh lệnh
hành chính và hoạt động sản xuất kinh doanh chuyển sang quản lý bằng pháp luật,


13

chính sách, chiến lược, quy họach, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội và các công cụ
điều tiết vĩ mô khác. Việc gắn phát triển kinh tế với giải quyết các vấn đề xã hội, xóa
đói giảm nghèo đạt nhiều kết quả tích cực.
2. Những tồn tại hạn chế:
Q trình xây dụng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn
chậm, chưa theo kịp yêu cầu của công cuộc đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế của
đất nước. Hệ thống luật pháp, cơ chế chính sách chưa đầy đủ, đồng bộ và thống nhất.
Vấn đề sở hữu quản lý và phân phối trong các doanh nghiệp Nhà nước chưa giải
quyết tốt, gây khó khăn cho sự phát triển và làm thất thoát tài sản Nhà nước, nhất là
khi tiến hành cổ phần hóa. Doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác còn bị
phân biệt đối xử, các yếu tố thị trường và các loại thị trường hình thành, phát triển
chậm, thiếu đồng bộ, vận hành chưa thơng suốt. Tình trạng cạnh tranh khơng lành
mạnh, gian lận thương mại, trốn lậu thuế còn nhiều, chậm được khắc phục, phân bổ
nguồn nhân lực quốc gia chưa hợp lý.
Chính sách tiền lương cịn mang tính bình quân, chưa bảo đảm đời sống của
người hưởng lương, chưa khuyến khích, thu hút và sử dụng được nhân tài. Hệ thống
thuế chưa thực hiện tốt chức năng điều tiết và bảo đảm công bằng xã hội; thúc đẩy
đầu tư, đổi mới công nghệ, nuôi dưỡng và phát triển nguồn thu. Cơ cấu tổ chức, cơ
chế vận hành của bộ máy Nhà nước còn nhiều bất cập, hiệu lực, hiệu quả quản lý cịn
thấp. Cải cách hành chính chưa đạt được mục tiêu, yêu cầu đề ra. Tệ tham nhũng,
quan liêu, lãng phí vẫn cịn nghiêm trọng. Cơ chế chính sách phát triển các lĩnh vực
văn hóa xã hội đổi mới chậm, chất lượng dịch vụ, y tế, giáo dục đào tạo còn thấp,
khoảng cách giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư, giữa các vùng ngày càng lớn, hệ
thống an sinh xã hội còn sơ khai, tỷ lệ người tham gia bảo hiểm xã hội thấp, nhiều
vấn đề bất cập, bức xúc trong xã hội và bảo vệ môi trường chưa được giải quyết tốt.


14
3. Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế:
Những hạn chế trên có nguyên nhân do việc xây dựng nền kinh tế thị trường

định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là hồn tồn mới, chưa có tiền lệ trong lịch
sử. Nhận thức về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cịn nhiều hạn chế,
cơng tác lý luận chưa theo kịp đòi hỏi của thực tiễn. Nền kinh tế vẫn trong tình trạng
kém phát triển, sự chênh lệch giữa các vùng, miền, các thành phần kinh tế và các
tầng lớp dân cư còn cao. Năng lực thể chế hóa và quản lý, tổ chức thực hiện của Nhà
nước còn hạn chế, nhất là trong việc giải quyết các vấn đề kinh tế-xã hội bức xúc.
Vai trò tham gia hoạch định chính sách, thực hiện và giám sát thực hiện chính sách
của các cơ quan dân chủ, Mặt trận tổ quốc, các đoàn thể quần chúng, các tổ chức xã
hội, nghề nghiệp còn yếu.
PHẦN III:
MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG, ĐỊNH
HƯỚNG XHCN Ở NƯỚC TA TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY:
I. MỤC TIÊU VÀ QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG TA:
1.Mục tiêu
1.1 Mục tiêu tổng quát:
Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phù
hợp với những nguyên tắc cơ bản của kinh tế thị trường, nhằm thúc đẩy nền kinh tế
phát triển nhanh, hiệu quả, bền vững, hội nhập kinh tế quốc tế thành công, giữ vững
định hướng xã hội chủ nghĩa, thực hiện thắng lợi mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh”, xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa.
1.2 Mục tiêu cụ thể:
Từ nay đến năm 2015, từng bước xây dựng đồng bộ hệ thống pháp luật, bảo
đảm cho nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển thuận lợi, phát


15
huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước đi đôi với phát triển mạnh mẽ các thành
phần kinh tế và các loại hình doanh nghiệp, hình thành một số tập đồn kinh tế, các
tổng cơng ty đa sỡ hữu, áp dụng mơ hình quản trị hiện đại, có năng lực cạnh tranh

quốc tế, đổi mới cơ bản mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của các đơn vị sự
nghiệp công, phát triển đồng bộ, đa dạng các loại thị trường cơ bản thống nhất trong
cả nước, từng bước liên thông với thị trường khu vực và thế giới, giải quyết tốt hơn
mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với văn hóa, bảo đảm tiến bộ, công bằng, xã hội,
bảo vệ môi trường, nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả quản lý cúa Nhà nước, phát
huy vai trị của Mặt trận tổ quốc, các đồn thể chính trị xã hội và nhân dân trong
quản lý, phát triển kinh tế - xã hội.
Giai đoạn từ nay đến năm 2020, tiếp tục hoàn thiện thể chế, nâng cao trình độ
phát triển của nền kinh tế, hồn thành về cơ bản mục tiêu trên.
2. Quan điểm:
Nhận thức đầy đủ tôn trọng và vận dụng đúng đắn các quy luật khách quan
của kinh tế thị trường, thông lệ quốc tế, phù hợp với điều kiện phát triển của Việt
Nam, bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa của nền kinh tế.
Bảo đảm tính đồng bộ giữa các bộ phận cấu thành của thể chế kinh tế, giữa các
yếu tố thị trường và các loại thị trường, giữa thể chế kinh tế với thể chế chính trị-xã
hội, giữa Nhà nước, thị trường và xã hội. Gắn kết hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế
với tiến bộ và công bằng xã hội, phát triển văn hóa và bảo vệ mơi trường.
Chủ động tích cực với quyết tâm chính trị cao, tập trung giải quyết vấn đề lý
luận và thực tiễn quan trọng, bức xúc, đồng thời phải có bước đi vững chắc, vừa làm
vừa tổng kết rút kinh nghiệm.
Kế thừa có chọn lọc thành tựu phát triển kinh tế thị trường của nhân lọai và
kinh nghiệm tổng kết từ thực tiễn đổi mới ở nước ta, chủ động và tích cực hội hập


16
kinh tế quốc tế, đồng thời bảo đảm giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia, giữ vững
an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng, hiệu quả quản lý của Nhà nước, phát
huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị trong q trình hồn thiện thể chế kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

II. MỘT SỐ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC HOÀN THIỆN THỂ CHẾ KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XHCN:
1. Thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa:
Kinh tế thị trường là sản phẩm của văn minh nhân loại được phát triển tới trình
độ cao dưới chủ nghĩa tư bản, nhưng tự bản thân kinh tế thị trường không đồng nghĩa
với chủ nghĩa tư bản. Thực tiễn đổi mới ở nước ta đã chứng minh đầy sức thuyết
phục về việc sử dụng kinh tế thị trường làm phương tiện xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là kinh tế trong đó các
thiết chế, công cụ và nguyên tắc vận hành kinh tế thị trường được tự giác tạo lập và
sử dụng để giải phóng triệt để sức sản xuất, từng bước cải thiện đời sống của nhân
dân, vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một nền
kinh tế vừa tuân theo quy luật của kinh tế thị trường, vừa chịu sự chi phối bởi các
quy luật kinh tế của chủ nghĩa xã hội và các yếu tố bảo đảm tính định hướng xã hội
chủ nghĩa.
2. Hoàn thiện thể chế về sở hữu, phát trỉển các thành phần kinh tế, các
loại hình doanh nghiệp và các tổ chức sản xuất kinh doanh:


17
- Hoàn thiện thể chế về sở hữu: tiếp tục hoàn thiện thể chế về sở hữu trong nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo hướng khẳng định sự tồn tại
khách quan, lâu dài và khuyến khích sự phát triển đa dạng các hình thức sở hữu, các
loại hình doanh nghiệp, bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ sở hữu
khác nhau trong nền kinh tế.
- Hoàn thiện thể chế về phân phối: hồn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách về
phân bổ nguồn lực, phân phối và phân phối lại theo hướng bảo đảm tăng trưởng kinh
tế gắn với tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước, từng chính sách phát
triển.

Chính sách phân phối và phân phối lại phải bảo đảm hài hịa lợi ích của Nhà
nước, người lao động và doanh nghiệp, tạo động lực cho người lao động, doanh
nghiệp và bảo đảm lợi ích quốc gia. Chú trọng phân phối lại qua phúc lợi xã hội, đặc
biệt trong lĩnh vực giáo dục, y tế, bảo đảm đời sống ít nhất là ở mức trung bình của
xã hội, cho các đối tượng chính sách. Đổi mới cơ chế phân bổ chi ngân sách cho phát
triển xã hội, củng cố và mở rộng hơn nữa hệ thống an sinh xã hội. Tiếp tục hoàn
thiện luật pháp về thuế theo hướng vừa đảm bảo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước,
vừa khuyến khích đầu tư, đổi mới cơng nghệ, phát triển sản xuất, nuôi dưỡng nguồn
thu và thực hiện công bằng xã hội.
- Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động chủ thể trong
nền kinh tế: tiếp tục đẩy mạnh đổi mới, sắp xếp lại, phát triển và nâng cao hiệu quả
kinh doanh của doanh nghiệp Nhà nước để giữ vững và phát huy vai trò chủ đạo của
kinh tế Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Thực hiện nghiêm túc, nhất quán một mặt bằng pháp lý và điều kiện kinh
doanh cho các doanh nghiệp, không phân biệt hình thức sở hữu, thành phần kinh tế,


18
khuyến khích phát triển các doanh nghiệp tư nhân trong và ngồi nước vào các lĩnh
vực mà pháp luật khơng cấm, tạo điều kiện để các doanh nghiệp của tư nhân tiếp cận
các nguồn lực của Nhà nước trên nguyên tắc cạnh tranh bình đẳng.
3. Bảo đảm đồng bộ các yếu tố thị trường và phát triển đồng bộ các loại
thị trường:
Tiếp tục hoàn thiện thể chế về giá, về cạnh tranh và kiểm soát độc quyền của
kinh doanh.
Đa dạng hóa các lọai thị trường hàng hóa, dịch vụ theo hướng văn minh, hiện
đại, chú trọng phát triển thị trường dịch vụ.
Phát huy tốt hơn vai trò điều hành thị trường tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước.
Hoàn thiện hệ thống luật pháp, cơ chế, chính sách cho hoạt động và phát triển lành
mạnh của thị trường chứng khóan. Phát triển đa dạng và nâng cao chất lượng các sản

phẩm bảo hiểm.
Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách để các quyền về đất
đai và bất động sản được vận động theo cơ chế thị trường, trở thành một nguồn vốn
trong sản xuất kinh doanh.
Tiếp tục hồn thiện luật pháp, chính sách về tiền lương, tiền cơng, chính sách
cho hoạt động và phát triển thị trường lao động.
Xây dựng đồng bộ luật pháp, cơ chế, chính sách quản lý và hổ trợ phát triển
các tổ chức nghiên cứu, ứng dựng, chuyển giao khoa học công nghệ và nâng cao
năng lực công nghệ của doanh nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp đổi mới, nhập
khẩu và ứng dụng cơng nghệ mới, công nghệ tiên tiến và sản xuất kinh doanh.
Tuân thủ nguyên tắc bù đắp đủ chi phí để tái tạo và mở rộng quy mô cung ứng
dịch vụ công với chất lượng ngày càng cao. Nhà nước tiếp tục tăng đầu tư cho giáo


19
dục, y tế, văn hóa, thể dục thể thao, đặc biệt cho những vùng nghèo, người nghèo,
bảo đảm những dịch vụ cơ bản cho nhân dân. Đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa, vận
dụng hợp lý những mặt tích cực của cơ chế thị trường.
4. Gắn kết tăng trưởng kinh tế với tiến bộ, công bằng xã hội trong từng
bước, từng chính sách phát triển và bảo vệ mơi trường:
Tiếp tục thực hiện chủ trương, chính sách khuyến khích làm giàu đi đơi với
tích cực thực hiện giảm nghèo, vươn lên no ấm, đặc biệt là ở các vùng nông thôn,
miền núi, vùng dân tộc và căn cứ cách mạng trước đây, tạo điều kiện để mọi công
dân nắm bắt được cơ hội làm ăn, nâng cao thu nhập và đời sống, được hưởng thành
quả chung của phát triển. Tập trung đầu tư phát triển kinh tế-xã hội ở một số vùng
trọng điểm có tỷ lệ hộ nghèo cao.
Xây dựng hệ thống bảo hiểm xã hội đa dạng và linh hoạt phù hợp với yêu cầu
của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Phát triển đa dạng các hình thức tổ chức tự nguyện, nhân đạo, hoạt động vì
mục tiêu lợi nhuận để chăm sóc đối tượng bảo trợ xã hội dựa vào cộng đồng theo

tinh thần xã hội hóa với sự hổ trợ của một phần Nhà nước, bảo đảm cho các đối
tượng bảo trợ xã hội có cuộc sống ổn định, hịa nhập tốt hơn vào cộng đồng, tự vươn
lên. Tạo cơ hội cho các đối tượng bảo trợ xã hội, trước hết là những người còn khả
năng lao động, tiếp cận nguồn lực kinh tế, dịch vụ công thiết yếu, cơ hội giáo dục,
đào tạo, dạy nghể, việc làm, chăm sóc sức khỏe, nhà ở, văn hóa thể thao.
Tiếp tục hồn thiện luật pháp, chính sách về bảo vệ môi trường, giám sát chặt
chẽ việc thực hiện, phịng ngừa ngăn chặn, khơng để phát sinh thêm các ô nhiểm


20
mới, xử lý triệt để những điểm ô nhiểm môi trường nghiêm trọng, có chế tài đủ mạnh
đối với các trường hợp vi phạm.
5. Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu lực hiệu quả quản lý của Nhà
nước về kinh tế, tăng cường sự tham gia của các tổ chức chính trị- xã hội, các tổ
chức xã hội nghề nghiệp và của nhân dân trong quá trình phát triển kinh tế-xã
hội.
Đảng tăng cường chỉ đạo nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn để xác định
rõ, cụ thể và đầy đủ hơn mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức Đàng, tiếp tục đổi mới
phương thức lãnh đạo của cấp ủy Đảng các cấp phù hợp với yêu cầu phát triển nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đổi mới, nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý kinh tế của Nhà nước phù hợp
với những yêu cầu của quá trình phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, hội nhập kinh tế quốc tế trong giai đoạn hiện nay. Vận dụng và phát triển mặt
tích cực, hạn chế ngăn ngừa mặt trái của cơ chế thị trường và tiếp tục tạo ra những
tiền đề, điều kiện để nền kinh tế phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đổi
mới mạnh mẽ hơn phương thức quản lý kinh tế của Nhà nước, coi trọng và làm tốt
công tác xây dựng, thực hiện chiến lược, quy hoạch, định hướng kế hoạch phát triển
kinh tế-xã hội, sử dụng có hiệu quả các cơng cụ quản lý, điều tiết vĩ mô, bảo đảm
những cân đối lớn của nền kinh tế, kiềm chế lạm phát, phát triển các lĩnh vực xã hội,

gắn thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội với phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường.
Tiếp tục đẩy mạnh cải cách tư pháp, giữ vững an ninh - quốc phịng, ổn định
chính trị - xã hội cho sự phát triển đất nước.


21
Nâng cao vai trị của các tổ chức chính trị xã hội, các tổ chức xã hội, nghề
nghiệp và của nhân dân trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa. Nhà nước tiếp tục hoàn thiện luật pháp, cơ chế, chính sách, tạo điều kiện để
các tổ chức dân cử, tổ chức chính trị-xã hội, các tổ chức xã hội nghề nghiệp và của
nhân dân trong phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đồng thời,
Nhà nước tiếp tục hoàn thiện luật pháp, cơ chế chính sách, tạo điều kiện để các tổ
chức dân cử, tổ chức chính trị-xã hội, các tổ chức xã hội nghề nghiệp và nhân dân
tham gia có hiệu quả vào quá trình hoạch định, thực thi và giám sát thực hiện luật
pháp, các chủ trương, chính sách phát triển kinh tế-xã hội.

C. KẾT LUẬN
Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là sự lựa
chọn hoàn toàn phù hợp với quy luật phát triển khách quan và xu thế tất yếu của thời
đại. Việc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là
hoàn tồn mới, chưa có tiền lệ trong lịch sử, chính vì vậy địi hỏi chúng ta phải
thường xun tổng kết thực tiễn, bổ sung lý luận để nhận thức ngày càng đầy đủ, tôn
trọng và vận dụng đúng đắn các quy luật khách quan của kinh tế thị trường, phù hợp
với điều kiện phát triển của Việt Nam, bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa của nền
kinh tế.
Trong những năm tiếp theo, đất nước chúng ta đang đứng trước những thách
thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp, nhưng cũng có cơ
hội để tiến lên. Đòi hỏi lúc này là phải tranh thủ cơ hội, vượt qua thách thức, tiếp tục
đổi mới mạnh mẽ toàn diện và đồng bộ, phát triển nhanh và bền vững hơn.

22
Nắm chắc các chủ trương và các giải pháp lớn của Đảng về hoàn thiện thể chế
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, triển khai thực hiện có hiệu quả
trong thực tiễn chắc chắn chúng ta sẽ đạt được những thành tựu to lớn hơn nữa trong
công cuộc đổi mới, sớm đưa đất nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, tạo nền
tảng để đến năm 2020 cơ bản nước ta trở thành một nước công nghiệp theo hướng
hiện đại, nhằm đạt được mục tiêu “ Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh”./.