(TIỂU LUẬN) NHẬP môn tài CHÍNH TIỀN tệ

NHẬP MƠN
TÀI CHÍNH TIỀN TỆ
Cấu trúc tín chỉ
3 (36,9)

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

1


NỘI DUNG MÔN HỌC
Chương 1:
Chương 2:
Chương 3:
Chương 4:
Chương 5:
Chương 6:
Chương 7:
Chương 8:
Chương 9:
Chương 10:

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNH
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TIỀN TỆ
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
BẢO HIỂM
TÍN DỤNG
THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH
CÁC TỔ CHỨC TÀI CHÍNH TRUNG GIAN
NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG

TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

2


TÀI LIỆU THAM KHẢO
(1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

(8)

TS. Vũ Xuân Dũng (2012), Giáo trình Nhập mơn tài chính tiền tệ, Nhà
xuất bản Thống kê.
PGS.TS. Phạm Ngọc Dũng; PGS.TS. Đinh Xuân Hạng (2011), Giáo trình
tài chính - tiền tệ, Nhà xuất bản Tài chính.
PGS.TS. Sử Đình Thành; TS.Vũ Thị Minh Hằng (2006), Giáo trình NHập
mơn tài chính tiền tệNXB Đại học quốc gia TP Hồ Chí Minh
TS. Nguyễn Thị Phương Liên; TS. Nguyễn Văn Thanh; PGS.TS. Đinh

Văn Sơn (2005), Tiền tệ và ngân hàng, NXB Thống kê
PGS.TS. Nguyễn Văn Tiến (2008), Giáo trình Tài chính- tiền tệ- ngân
hàng, Nhà xuất bản thống kê.
Frederic S. Mishkin (2004), The economic of money, Banking & Financial
markets,, Addison Wesley.
Martin Shubik (2004), The Theory of Money and Financial Institutions,
The MIT Press
David S.Kidwell; David W.Blackwell; David A.Whidbee; Richard
L.Peterson (2006), Financial institutions, markets, and money, Jonh Wiley
& Sons.
GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

3


CHƯƠNG I
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TÀI CHÍNH

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

4


NỘI DUNG CHƯƠNG HỌC
1.1 Lịch sử ra đời và phát triển của tài chính
1.2 Bản chất của tài chính
1.3 Chức năng của tài chính
1.4 Hệ thống tài chính
1.5 Chính sách tài chính quốc gia

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

5


1.1 Lịch sử ra đời và phát triển của tài chính
1.1.1 Tiền đề khách quan quyết định sự ra đời và
phát triển của tài chính
Sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà nước
Sự ra đời, tồn tại và phát triển của nền sản xuất
hàng hóa tiền tệ
-

-


1.1.2 Khái niệm tài chính
Tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế dưới
hình thái giá trị, phát sinh trong q trình
phân phối của cải xã hội thơng qua việc hình
thành và sử dụng các quỹ tiền tệ trong nền
kinh tế quốc dân nhằm đáp ứng cho các lợi ích
khác nhau của các chủ thể trong xã hội.

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

7


1.2 Bản chất của tài chính

1.2.1 Nội dung và đặc điểm của các quan hệ kinh tế thuộc phạm trù tài
chính
Nội dung
- Các quan hệ tài chính giữa Nhà nước với các tổ chức và cá nhân trong xã hội
- Các quan hệ tài chính giữa các tổ chức và cá nhân với nhau trong xã hội
- Các quan hệ tài chính trong nội bộ một chủ thể
- Các quan hệ TC quốc tế
Đặc điểm của các quan hệ kinh tế thuộc phạm trù tài chính
- Khi các quan hệ tài chính nảy sinh bao giờ cũng kéo theo sự dịch chuyển một
lượng giá trị nhất định.
- Tiền tệ xuất hiện trong các mối quan hệ tài chính với tư cách là phương tiện
thực hiện các mối quan hệ đó.
- Thơng qua các mối quan hệ tài chính, các quỹ tiền tệ thường xuyên vận động
tức là quá trình tạo lập (chức năng phương tiện tích lũy giá trị) và sử dụng
(chức năng phương tiện thanh toán) bởi các chủ thể khác nhau trong xã hội.


1.2.2 Bản chất của tài chính
* Nhận xét

Biểu hiện bề ngồi của các quan hệ tài chính là sự vận động độc
lập tương đối của các quỹ tiền tệ trong quá trình tạo lập và sử
dụng chúng. Thực chất đây là q trình phân phối các nguồn tài
chính, q trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đạt được
mục đích nhất định.

Đằng sau sự vận động của quỹ tiền tệ thể hiện các mối quan hệ
về lợi ích kinh tế (các quan hệ kinh tế) giữa các chủ thể thể hiện
sự phân chia của cải xã hội giữa các chủ thể liên quan dưới hình
thái giá trị.

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

9


Kết luận về bản chất của TC






Tài chính là hệ thống các quan hệ phân phối dưới
hình thái gía trị.
Các quan hệ TC phát sinh trong quá trình hình thành
và sử dụng các quỹ tiền tệ nhưng tài chính khơng phải
là tiền hay quỹ tiền tệ.
Tài chính là các quan hệ phân phối chịu sự tác động
trực tiếp của Nhà nước và Pháp luật nhưng tài chính
khơng phải là hệ thống các luật lệ về tài chính.

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

10


1.3 Chức năng của tài chính
1.3.1. Chức năng phân phối
a. Khái niệm

Chức năng phân phối của tài chính là chức
năng mà nhờ vào đó các nguồn lực đại diện cho
những bộ phận của cải xã hội được đưa vào các
quỹ tiền tệ khác nhau để sử dụng cho các mục
đích khác nhau, đảm bảo những nhu cầu khác
nhau và những lợi ích khác nhau của xã hội.


1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
b. Đối tượng phân phối
Nguồn của cải XH dưới hình thái giá trị:
GDP được tạo ra hàng năm. đây là đối tượng phân phối
chính của tài chính, gồm 2 bộ phận:
Bộ phận GDP sáng tạo ra trong năm (trong kỳ
phân phối này)
Bộ phận GDP tạo ra từ kỳ trước nhưng chưa
phân phối
Các nguồn lực tài chính được huy động từ bên ngồi
Bộ phận tài sản, tài nguyên quốc gia có thể cho thuê,
nhượng bán có thời hạn
-

+

+

-

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

12


1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
c. Chủ thể phân phối
Chủ thể có quyền sở hữu các nguồn tài chính
Chủ thể có quyền sử dụng các nguồn tài chính
(người đi vay, người được trao quyền sử dụng
nguồn lực tài chính…)
Chủ thể có quyền lực chính trị (Nhà nước dùng
quyền lực chính trị huy động nguồn tài chính từ
các chủ thể khác)
Chủ thể là nhóm thành viên xã hội (các tổ chức
chính trị-XH, các hiệp hội, nghiệp đoàn….)
-

-

-

-

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

13


1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
d. Kết qủa phân phối của tài chính
Là sự hình thành (tạo lập) hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ ở các chủ thể

trong xã hội nhằm những mục đích đã định
e. Đặc điểm của phân phối tài chính








Phân phối tài chính là sự phân phối chỉ diễn ra dưới hình thức giá trị
nhưng khơng kèm theo sự thay đổi hình thái giá trị.
Phân phối tài chính ln gắn liền với sự hình thành và sử dụng các
quĩ tiền tệ.
Các quan hệ phân phối TC không phải bao giờ cũng nhất thiết kèm
theo sự dịch chuyển giá trị từ chủ thể này sang chủ thể khác.
Phân phối TC bao gồm 2 quá trình phân phối lần đầu và phân phối lại
trong đó phân phối lại là đặc trưng chủ yếu của phân phối TC.
GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

14


1.3.1. Chức năng phân phối (tiếp)
f. Quá trình phân phối của tài chính

Phân phối lần đầu
Khái niệm: Là q trình phân phối được diễn ra trong lĩnh vực sản xuất,
cho những chủ thể tham gia vào quá trình sáng tạo ra của cải vật chất hay
thực hiện các dịch vụ trong các đơn vị sản xuất và dịch vụ.

Phạm vi:
Kết quả của PP lần đầu: hình thành các quỹ tiền tệ bù đắp các chi phí tiêu
hao, hình thành các quỹ DN (tiền lương, tự bảo hiểm..), trả cho các chủ thể
sở hữu vốn và tài nguyên.

Phân phối lại
Khái niệm: là quá trình tiếp tục phân phối những phần thu nhập cơ bản,
những quỹ tiền tệ đã được hình thành trong phân phối lần đầu ra phạm vi
toàn xã hội hoặc theo những mục đích cụ thể hơn của các quỹ tiền tệ.
Phạm vi:
Kết quả phân phối lại:
Tác dụng của phân phối lại :
GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

15


1.3.2 Chức năng giám đốc
a. Khái niệm
Chức năng giám đốc của tài chính là chức năng mà nhờ đó việc
kiểm tra bằng đồng tiền được thực hiện đối với quá trình phân phối
của tài chính nhằm đảm bảo cho các quỹ tiền tệ (nguồn tài chính)
ln được tạo lập và sử dụng đúng mục đích đã định.
b. Đối tượng giám đốc: quá trình tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ
c. Chủ thể giám đốc: là các chủ thể tham gia vào quá trình phân
phối.
d. Kết quả: Phát hiện những tồn tại, hạn chế, bất hợp lý trong quá
trình phân phối TC.
d. Phạm vi giám đốc của tài chính: Q trình giám đốc của tài
chính được diễn ra ở tất cả các khâu của HTTC.

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

16


1.3.2 Chức năng giám đốc (tiếp)
e. Đặc điểm
-

-

-

Giám đốc tài chính là giám đốc bằng đồng tiền thơng
qua sự vận động của tiền vốn, khi tiền tệ thực hiện
chức năng thước đo phương tiện thanh tốn và
phương tiện tích lũy giá trị.
Giám đốc tài chính là một loại hình giám đốc rất tồn
diện, thường xun, liên tục, do vậy nó mang hiệu
quả và có tác dụng kịp thời.
Giám đốc tài chính được thực hiện chủ yếu thơng qua
việc phân tích các chỉ tiêu tài chính trong q trình
tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ.
GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

17


1.3.2 Chức năng giám đốc (tiếp)

f. Tác dụng của chức năng giám đốc:
Đảm bảo cho quá trình phân phối của tài chính diễn ra
một cách trơi chảy, đúng định hướng và phù hợp với các
quy luật khách quan.
Giám đốc tài chính góp phần thúc đẩy việc sử dụng các
nguồn lực tài chính một cách tiết kiệm và có hiệu quả,
góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của nền sản xuất
xã hội.
Giám đốc tài chính góp phần nâng cao kỷ luật tài chính,
thúc đẩy việc chấp hành các chính sách, chế độ, thể chế
tài chính làm lành mạnh hố các hoạt động kinh tế xã
hội, đặc biệt là lĩnh vực sản xuất kinh doanh.
-

-

-

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

18


1.4 Hệ thống tài chính

1.4.1 Khái niệm
Hệ thống tài chính là tổng thể các quan hệ tài
chính trong các lĩnh vực hoạt động khác nhau của nền
kinh tế - xã hội nhưng giữa chúng có mối quan hệ hữu
cơ với nhau trong quá trình tạo lập, phân phối và sử

dụng các nguồn lực tài chính, các quỹ tiền tệ ở các chủ
thể KT - XH hoạt động trong các lĩnh vực đó.

1.4.2 Cấu trúc hệ thống tài chính Việt Nam
a. Căn cứ vào hình thức sở hữu các nguồn lực tài chính
- Tài chính Nhà nước
- Tài chính phi Nhà nước


1.4.2 Cấu trúc hệ thống tài chính Việt Nam (tiếp)
b. Căn cứ vào mục tiêu của việc sử dụng các nguồn lực tài chính
trong việc cung cấp hàng hóa dịch vụ cho xã hội:
- Tài chính cơng
- Tài chính tư
c. Căn cứ vào đặc điểm hoạt động của từng lĩnh vực tài chính
- Ngân sách nhà nước
- Tài chính doanh nghiệp
- Bảo hiểm
- Tín dụng
- Tài chính các tổ chức xã hội và tài chính hộ gia đình, cá nhân
(tài chính dân cư)
GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

20


Mối quan hệ giữa các khâu trong HTTC

NSNN
TCDN

Bảo hiểm


Thị trường
tài chính

Quan hệ trực tiếp
Quan hệ gián tiếp


1.5 Chính sách tài chính quốc gia
1.5.1 Khái niệm và mục tiêu của chính sách tài chính quốc
gia
* Khái niệm
Chính sách tài chính quốc gia là chính sách của Nhà nước về
việc sử dụng các cơng cụ tài chính, bao gồm hệ thống các quan
điểm, mục tiêu, chủ trương và giải pháp về tài chính - tiền tệ
nhằm bồi dưỡng phát triển các nguồn lực tài chính, khai thác,
huy động, phân bổ và sử dụng hợp lý các nguồn lực tài chính đó
phục vụ có hiệu quả cho việc thực hiện các chiến lược và kế
hoạch phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia trong từng thời kỳ.
GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

22


1.5.1 Khái niệm và mục tiêu của chính
sách tài chính quốc gia (tiếp)
* Mục tiêu

Mục tiêu tổng quát
Mục tiêu cụ thể
-

-

GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

23


1.5.2 Nội dung cơ bản của chính sách tài chính
quốc gia
-

-

-

-

-

-

Chính sách khai thác, huy động và phát triển nguồn lực
tài chính
Chính sách phân phối và sử dụng có hiệu quả các nguồn
lực tài chính
Chính sách tiền tệ

Chính sách tài chính doanh nghiệp
Chính sách giám sát tài chính - tiền tệ
Chính sách phát triển thị trường tài chính và hội nhập tài
chính quốc tế
GV. ThS. Nguyễn Thùy Linh

24