Rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

PHẠM THỊ YẾN

RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC
NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2022


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

PHẠM THỊ YẾN

RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC
NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC
Chuyên ngành: Lí luận và lịch sử giáo dục
Mã số: 9.14.01.02

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:

TS. LƯƠNG VIỆT THÁI
PGS.TS. NGUYỄN THỊ HƯỜNG

HÀ NỘI - 2022


i
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số liệu,
kết quả trình bày trong luận án này là trung thực và chưa từng được ai cơng bố
trong bất kì cơng trình khoa học nào khác.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này
Tác giả

Phạm Thị Yến


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài “Rèn luyện kỹ năng phát triển chương
trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học”, tôi
đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, tạo điều kiện của tập thể lãnh đạo, các nhà
khoa học, cán bộ, chuyên viên phòng QLKH, ĐT&HTQT của Viện Khoa học
Giáo dục Việt Nam. Tơi xin bày tỏ lịng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đã
được nhận.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Lương Việt Thái và PGS.TS
Nguyễn Thị Hường - hai thầy cô trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo cho tơi hồn
thành luận án này.
Tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đang cơng tác tại trường
Đại học Sài Gịn đã hỗ trợ và tạo mọi điều kiện và giúp đỡ tơi trong suốt q
trình thực hiện và hồn thành luận án này.
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình, những người thân đã ln

bên cạnh và dành cho tơi tình cảm chân thành.

Tác giả luận án

Phạm Thị Yến


iii
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN...................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN....................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................ix
DANH MỤC BẢNG..............................................................................................x
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH..............................................................................xii
MỞ ĐẦU................................................................................................................ 1
1. Lí do chọn đề tài...............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu........................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.................................................................3
4. Giả thuyết khoa học......................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................3
6. Phạm vi nghiên cứu..........................................................................................4
7. Cách tiếp cận và các phương pháp nghiên cứu............................................... 4
8. Luận điểm bảo vệ............................................................................................. 7
9. Đóng góp của luận án.......................................................................................7
10. Cấu trúc của luận án.......................................................................................8
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN
ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC.................................................... 9
1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ.....................................................9

1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển chương trình giáo dục nhà trường........... 9
1.1.2. Các nghiên cứu về kỹ năng và rèn luyện kỹ năng phát triển
chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên ngành giáo dục
tiểu học..................................................................................................16
1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA ĐỀ TÀI.............................................. 19
1.2.1. Chương trình giáo dục, chương trình giáo dục nhà trường.................. 19


iv
1.2.2. Phát triển chương trình giáo dục nhà trường..........................................25
1.2.3. Kỹ năng, kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường........... 27
1.2.4. Rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường......... 30
1.3. LÝ LUẬN VỀ KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO
DỤC NHÀ TRƯỜNG CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO
DỤC TIỂU HỌC................................................................................................31
1.3.1. Vị trí của kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường
trong chương trình đào tạo ngành giáo dục tiểu học ở trường đại
học sư phạm.............................................................................................31
1.3.2. Các căn cứ để xác định kỹ năng phát triển chương trình giáo dục
nhà trường tiểu học................................................................................. 33
1.3.3. Cấu trúc của kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường
tiểu học.....................................................................................................38
1.3.4. Các giai đoạn hình thành kỹ năng phát triển chương trình giáo dục
nhà trường tiểu học................................................................................. 39
1.3.5. Các kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường tiểu học
cần rèn luyện cho sinh viên.................................................................... 40
1.4. LÝ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG
TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC
NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC..................................................................... 45
1.4.1. Ý nghĩa của rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục

nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học.................. 45
1.4.2. Mục đích, yêu cầu rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học........... 47
1.4.3. Nội dung rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà
trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học......................... 49
1.4.4. Quy trình rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà
trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học......................... 53


v
1.4.5. Con đường rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục
nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học.................. 54
1.4.6. Đánh giá kết quả rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học........... 56
1.4.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện kỹ năng phát triển chương
trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục
tiểu học.....................................................................................................57
Kết luận chương 1.............................................................................................. 60
Chương 2. THỰC TRẠNG RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN
ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC.................................................. 61
2.1. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG.................................................. 61
2.1.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng................................................................... 61
2.1.2. Nội dung, phạm vi khảo sát thực trạng...................................................61
2.1.3. Mẫu và đối tượng khảo sát...................................................................... 61
2.1.4. Phương pháp khảo sát và công cụ khảo sát............................................62
2.1.5. Cách thức xử lý số liệu và thang đánh giá..............................................63
2.1.6. Thời gian khảo sát....................................................................................65
2.2. THỰC TRẠNG CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO SƯ PHẠM GIÁO DỤC
TIỂU HỌC CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐƯỢC KHẢO SÁT................ 65

2.2.1. Chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo.................................................. 65
2.2.2. Khung chương trình đào tạo....................................................................68
2.3. THỰC TRẠNG KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH
GIÁO DỤC TIỂU HỌC.....................................................................................70
2.3.1. Thực trạng nhận thức của các đối tượng khảo sát về vị trí kỹ năng
phát triển chương trình giáo dục nhà trường trong chương trình
đào tạo ngành giáo dục tiểu học........................................................... 70


vi
2.3.2. Thực trạng kỹ năng phân tích bối cảnh và nhu cầu giáo dục của sinh viên....72
2.3.3. Thực trạng kỹ năng xác định mục tiêu chương trình giáo dục nhà
trường của sinh viên.............................................................................. 73
2.3.4. Thực trạng kỹ năng thiết kế chương trình giáo dục nhà trường tiểu
học của sinh viên................................................................................... 74
2.3.5. Thực trạng kỹ năng thực hiện chương trình giáo dục nhà trường tiểu
học của sinh viên................................................................................... 76
2.3.6. Thực trạng kỹ năng đánh giá, điều chỉnh chương trình giáo dục nhà
trường của sinh viên.............................................................................. 78
2.3.7. Tổng hợp kết quả đánh giá kỹ năng phát triển chương trình giáo dục
nhà trường ở cấp độ môn học/hoạt động giáo dục của sinh viên............79

2.4. THỰC TRẠNG RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG
TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC
NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC..................................................................... 80
2.4.1. Thực trạng nhận thức của các đối tượng khảo sát về ý nghĩa của rèn
luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường cho sinh
viên đại học ngành giáo dục tiểu học.......................................................80
2.4.2. Thực trạng thực hiện mục đích, yêu cầu rèn luyện kỹ năng phát triển

chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo
dục tiểu học.............................................................................................. 82
2.4.3. Thực trạng thực hiện nội dung rèn luyện kỹ năng phát triển chương
trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục
tiểu học.....................................................................................................84
2.4.4. Thực trạng con đường rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình
giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học.......93
2.4.5. Thực trạng thực hiện quy trình rèn luyện kỹ năng phát triển chương
trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục
tiểu học.....................................................................................................94


vii
2.4.6. Thực trạng đánh giá kết quả rèn luyện kỹ năng phát triển chương
trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học...953
2.4.7. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện kỹ năng phát triển
chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo
dục tiểu học.............................................................................................. 97

2.5. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG................................................ 99
2.5.1. Mặt mạnh...................................................................................................99
2.5.2. Mặt hạn chế............................................................................................... 99
2.5.3. Nguyên nhân............................................................................................100

Kết luận chương 2............................................................................................ 102
Chương 3. BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN
ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC................................................ 104
3.1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP................................................ 104
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu..........................................................104

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo Chuẩn đầu ra..........................................................104
3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính hệ thống..........................................................104
3.1.4. Nguyên tắc phát huy tính tích cực, hứng thú rèn luyện kỹ năng nghề
nghiệp của sinh viên...............................................................................104

3.2. MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN ĐẠI
HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC......................................................... 105
3.2.1. Khai thác nội dung các học phần nghiệp vụ sư phạm để rèn luyện
kỹ năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường cho sinh
viên đại học ngành giáo dục tiểu học................................................. 105
3.2.2. Xây dựng qui trình rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học......... 113
3.2.3. Sử dụng phối hợp các con đường tổ chức rèn luyện kỹ năng phát
triển chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên ngành giáo
dục tiểu học............................................................................................124


viii
3.2.4. Thiết kế và sử dụng các kĩ thuật đánh giá kết quả rèn luyện kỹ
năng phát triển chương trình giáo dục nhà trường của sinh viên
đại học ngành giáo dục tiểu học...........................................................130
3.2.5. Thiết lập các điều kiện hỗ trợ và tăng cường phối hợp với trường
tiểu học trong việc rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường tiểu học cho sinh viên................................................. 141
3.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BIỆN PHÁP ĐỀ XUẤT...........................147
3.4. THỰC NGHIỆM.......................................................................................149
3.4.1. Tổ chức thực nghiệm............................................................................. 149
3.4.2. Phân tích kết quả thử nghiệm................................................................153
Kết luận chương 3............................................................................................ 160

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................. 161
1. Kết luận........................................................................................................ 161
2. Khuyến nghị................................................................................................. 162
CÁC CƠNG TRÌNH LIÊN QUAN ĐẾN NỘI DUNG LUẬN ÁN ĐÃ
ĐƯỢC CÔNG BỐ.............................................................................................164
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................165
PHỤ LỤC


ix
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Chữ viết đầy đủ

Chữ viết tắt

1

Cán bộ quản lý

CBQL

2

Cơ sở vật chất

CSVC

3

Chương trình giáo dục nhà trường

CT GDNT

4

Chương trình giáo dục

CTGD

5

Chương trình nhà trường

CTNT

6

Đại học

ĐH

7

Đại học sư phạm

ĐHSP

8

Giáo dục

GD

9

Giáo dục và Đào tạo

GD & ĐT

10

Giáo dục tiểu học

GDTH

11

Giảng viên

GV

12

Kỹ năng

KN

13

Kỹ năng sư phạm

KNSP

14

Kinh tế - xã hội

KT-XH

15

Phát triển chương trình

PTCT

16

Phát triển chương trình giáo dục

PTCTGD

17

Rèn luyện

RL

18

Rèn luyện kĩ năng

RLKN

19

Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm

RLNVSP

20

Sinh viên

SV

21

Tiểu hoc

TH

22

Thực hành sư phạm

THSP

23

Thực nghiệm

TN

24

Thực nghiệm sư phạm

TNSP

25

Thực tập sư phạm

TTSP


x
DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. So sánh phát triển CTGD của quốc gia và phát triển CTGD nhà trường.... 26
Bảng 2.1. Thông tin về đối tượng khảo sát........................................................62
Bảng 2.2.

Thang đánh giá kết quả khảo sát về rèn luyện KN phát triển CTGD
nhà trường cho sinh viên ngành GDTH............................................ 64

Bảng 2.3. Các học phần liên quan đến rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD
nhà trường trong khung chương trình đào tao GDTH của các
trường ĐH..........................................................................................69
Bảng 2.4. Nhận thức của các đối tượng khảo sát về vị trí của KN phát
triển CTGD nhà trường trong chương trình đào tạo GDTH.............71

Bảng 2.5. Kết quả kỹ năng phân tích bối cảnh và nhu cầu giáo dục của SV....72
Bảng 2.6. Kết quả KN xác định mục tiêu CTGD nhà trường ở cấp độ môn
học/hoạt động của SV........................................................................73
Bảng 2.7. Kết quả KN thiết kế CTGD nhà trường tiểu học của sinh viên........74
Bảng 2.8. Kết quả KN thực hiện CTGD nhà trường tiểu học của SV.............. 76
Bảng 2.9. Kết quả KN đánh giá, điều chỉnh CTGD nhà trường của SV.......... 78
Bảng 2.10. Tổng hợp kết quả đánh giá KN phát triển CTGD nhà trường ở
cấp độ môn học/hoạt động giáo dục của SV.....................................79
Bảng 2.11. Kết quả nhận thức về ý nghĩa của rèn luyện KN phát triển
CTGD nhà trường cho SV đại học ngành GDTH.............................81
Bảng 2.12. Kết quả thực hiện mục đích, yêu cầu rèn luyện KN phát triển
CTGD nhà trường cho SV đại học ngành GDTH.............................82
Bảng 2.13. Kết quả rèn luyện KN phân tích bối cảnh và nhu cầu giáo dục
cho SV đại học ngành GDTH............................................................84
Bảng 2.14. Kết quả rèn luyện KN xác định mục tiêu chương trình giáo dục
nhà trường tiểu học cho SV đại học ngành GDTH...........................85


xi
Bảng 2.15. Kết quả rèn luyện KN thiết kế chương trình giáo dục nhà trường
tiểu học cho SV đại học ngành GDTH..............................................86
Bảng 2.16. Kết quả rèn luyện KN thực hiện chương trình giáo dục nhà
trường tiểu học cho SV đại học ngành GDTH..................................88
Bảng 2.17. Kết quả rèn luyện KN đánh giá, điều chỉnh chương trình giáo dục nhà
trường tiểu học cho SV đại học ngành GDTH..................................90
Bảng 2.18. . Tổng hợp kết quả đánh giá nội dung rèn luyện KN phát triển CTGD
nhà trường ở cấp độ môn học/hoạt động giáo dục của SV.................. 92
Bảng 2.19. Kết quả thực hiện con đường rèn luyện KN phát triển CTGD
nhà trường cho SV đại học ngành GDTH.........................................93
Bảng 2.20. Kết quả thực hiện quy trình chung của rèn luyện KN phát triển CTGD

nhà trường cho SV đại học ngành GDTH.........................................94
Bảng 2.21. Đánh giá kết quả rèn luyện KN phát triển CTGD nhà trường
cho SV đại học ngành GDTH............................................................96
Bảng 2.22. Kết quả các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện KN phát triển
CTGD nhà trường cho SV đại học ngành GDTH.............................97
Bảng 3.1. Vai trò của các học phần nghiệp vụ sư phạm đối với rèn uyện
KN phát triển CTGD nhà trường cho SV....................................... 108
Bang 3.2. Mơ hình SWOT trong đánh giá bối cảnh và nhu cầu giáo dục...... 120
Bảng 3.3. Tổng hợp số lượng khách thể TN....................................................150
Bảng 3.4. Khảo sát trình độ đầu vào về KN của nhóm TN và ĐC................. 153
Bảng 3.5. Kết quả về trình độ KN phát triển CTGD nhà trường của SV
đại học ngành GDTH ở lần TN thứ nhất.........................................155
Bảng 3.6. Kết quả về trình độ KN phát triển CTGD nhà trường của SV
đại học ngành GDTH ở lần TN thứ hai...........................................156
Bảng 3.7. So sánh kết quả về trình độ KN phát triển CTGD nhà trường
của SV đại học ngành GDTH ở lần TN thứ nhất và thứ hai...........157


xii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH
Sơ đồ:
Sơ đồ 1.1. Quy trình phát triển CTGD nhà trường tiểu học...............................35
Hình:
Hình 3.1. Sơ đồ của quy trình rèn luyện KN phát triển CTGD nhà trường... 118
Hình 3.2. Sơ đồ của quy trình rèn luyện KN phát triển CTGD nhà trường... 152
Hình 3.3. Biểu đồ so sánh kết quả về trình độ KN phát triển CTGD nhà
trường của SV đại học ngành GDTH giữa lần TN thứ nhất và
thứ hai.............................................................................................. 158

1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. CTGD nhà trường1 là sự triển khai, cụ thể hóa CTGD Quốc gia ở
mỗi nhà trường; CTGD nhà trường có hình thức học tập đa dạng gắn liền với
từng nhà trường, từng cơ sở giáo dục với những đặc điểm riêng về điều kiện tự
nhiên, tình hình KT-XH và giáo dục nhất định.
Phát triển chương trình GD nhà trường là quá trình nhà trường cụ thể hố
chương trình giáo dục quốc gia, làm cho CTGD quốc gia phù hợp ở mức cao
nhất với thực tiễn của cơ sở giáo dục. Trên cơ sở đảm bảo yêu cầu chung của
CTGD quốc gia, nhà trường sẽ lựa chọn, xây dựng nội dung và xác định cách
thức thực hiện phản ánh đặc trưng và phù hợp với thực tiễn nhà trường nhằm
đáp ứng yêu cầu phát triển của người học, thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo
dục. Tầm quan trọng của phát triển CTGD nhà trường là làm cho CTGD nhà
trường phản ánh sinh động tình hình thực tế của nhà trường, nhu cầu học tập,
phát triển của HS trong nhà trường.
1.2. Từ năm học 2020-2021, chương trình GDPT 2018 chính thức được
triển khai. Chương trình GDPT 2018 được xây dựng theo hướng mở, chuyển từ
“chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất
người học” [19]. Chương trình chỉ quy định những nguyên tắc, định hướng
chung về yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của học sinh, nội dung giáo
dục, phương pháp giáo dục và việc đánh giá kết quả giáo dục, không quy định
quá chi tiết, để tạo điều kiện cho nhà trường và giáo viên chủ động, sáng tạo
trong thực hiện chương trình. Với định hướng đó, chương trình GDPT 2018
Hiện nay ở Việt Nam thuật ngữ “CTGD nhà trường” được thay thế thuật ngữ “Kế hoạch giáo dục của nhà
trường”. Tuy nhiên, hai khái niệm này có sự đồng nhất về mặt nội hàm; đó là triển khai các hoạt động giáo dục
theo CTGD Quốc gia, phù hợp với điều kiện thực tế tại nhà trường, đảm bảo cuối năm học đạt được yêu cầu cần
đạt theo quy định của chương trình. Luận án của chúng tôi thực hiện trước khi thuật ngữ “Kế hoạch giáo dục của
nhà trường” được sử dụng chính thức, vì thế luận án của chúng tơi xin được dùng thuật ngữ “CTGD nhà
trường”.

1


2
đòi hỏi GV phải xây dựng được kế hoạch giáo dục sao cho phù hợp với điều
kiện thực tiễn của địa phương, của nhà trường và đặc điểm của HS, trên cơ sở
đó lựa chọn được PP phương tiện, hình thức tổ chức DH và đánh giá kết quả
giáo dục theo định hướng phát triển năng lực HS.
Với sứ mạng là đào tạo đội ngũ giáo viên, các trường ĐHSP phải đổi mới
nội dung, phương thức đào tạo, chú trọng phát triển các phẩm chất và năng lực
của SV để họ có thể thực hiện có hiệu quả CTGD phổ thông mới, đáp ứng yêu
cầu đổi mới GD. Bên cạnh trang bị cho SV hệ thống tri thức, cần hình thành, rèn
luyện cho họ các kỹ năng sư phạm, trong đó có kỹ năng phát triển CTGD nhà
trường. Kỹ năng phát triển CTGD nhà trường là kỹ năng không thể thiếu được
của SV sư phạm. Nếu thiếu kỹ năng này, SV khơng thể tham gia có hiệu quả
trong phát triển CTGD khi ra trường. Vì thế, rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD
nhà trường cho SV ngành sư phạm nói chung, ngành GDTH nói riêng là vấn đề
có tính cấp thiết cả về phương diện lý luận và thực tiễn.
Thực tiễn đào tạo GVTH có trình độ đại học cho thấy: các trường
ĐHSP đã đổi mới nội dung, phương thức đào tạo, tăng cường rèn luyện kỹ năng
nghề nghiệp cho SV để các em có thể nhanh chóng thích ứng với thực tiễn đổi
mới giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, ở một số trường, việc rèn luyện KN phát triển
CTGD nhà trường cho SV còn chưa được quan tâm đúng mức, trong khi đó
CTGD phổ thơng 2018 u cầu GV phải có khả năng phát triển CTGD nhà
trường. Vì vậy một số SV khi ra trường vẫn gặp rất nhiều khó khăn, lúng túng khi
thực thi CTGD nhà trường, năng lực phát triển CTGD nhà trường còn hạn chế.
1.3. Trong những năm qua, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về rèn
luyện kỹ năng sư phạm cho SV đại học nói chung, SV đại học ngành GDTH
nói riêng. Các cơng trình này đã góp phần làm rõ thêm cơ sở lý luận và thực
tiễn của việc rèn luyện kỹ năng sư phạm. Tuy nhiên, việc nghiên cứu chỉ mới

đề cập đến việc rèn luyện các kỹ năng sư phạm nói chung, như thiết kế bài học,
kỹ năng giao tiếp, kỹ năng đứng lớp... Cho đến nay vẫn chưa có cơng trình nào
đi sâu nghiên cứu kỹ năng phát triển CTGD nhà trường cho sinh viên đại học


3
ngành GDTH.
Từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài “Rèn luyện kỹ năng phát triển
chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu
học” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất các biện pháp
rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD nhà trường cho SV đại học ngành GDTH,
góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu đổi mới GDPT.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình rèn luyện KN phát triển CTGD nhà trường cho sinh viên đại
học ngành GDTH ở trường ĐHSP.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Mối quan hệ giữa rèn luyện KNPT chương trình GDNT cho sinh viên đại
học ngành GDTH với việc phát triển chương trình GDNT tiểu học.
4. Giả thuyết khoa học
Có thể nâng cao hiệu quả rèn luyện KN phát triển CTGD nhà trường cho
SV đại học ngành GDTH nếu xác định được hệ thống các KN phát triển
CTGDNT và đề xuất được các biện pháp rèn luyện KN phát triển CTGDNT dựa
trên quy trình và con đường rèn luyện KN đã được xây dựng; đồng thời phù hợp
với yêu cầu của chương trình đào tạo ở trường đại học và Chương trình GDPT
2018.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của rèn luyện kỹ năng phát triển chương

trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH.
5.2. Đánh giá thực trạng rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH.
5.3. Đề xuất biện pháp rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH và thực nghiệm 01 biện


4
pháp đề xuất.
6. Phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Theo tinh thần đổi mới giáo dục phổ thơng, phát triển chương trình giáo
dục nhà trường có các cấp độ khác nhau. Luận án đi sâu nghiên cứu các biện
pháp rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD nhà trường cho sinh viên đại học
ngành GDTH chủ yếu ở cấp độ môn học/hoạt động giáo dục thông qua một số
học phần (Phát triển chương trình giáo dục nhà trường, Giáo dục học tiểu học;
Phương pháp dạy học các bộ môn...) và thông qua hoạt động thực hành, rèn
luyện nghiệp vụ sư phạm của SV ở trường tiểu học.
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu
- Nghiên cứu thực trạng rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH ở các trường Đại học sư
phạm Hà Nội, Đại học Sài Gòn và Đại học Vinh trong các năm học 2017 -2018;
2018-2019; 2019 - 2020.
- Thực nghiệm sư phạm với đối tượng là sinh viên khoa Giáo dục Tiểu
học của trường Đại học Sài Gòn.
7. Cách tiếp cận và các phương pháp nghiên cứu
7.1. Cách tiếp cận
7.1.1. Tiếp cận hệ thống - cấu trúc
Tiếp cận hệ thống - cấu trúc đòi hỏi trong quá trình nghiên cứu phải xem
xét đối tượng một cách toàn diện trong mối quan hệ với các đối tượng khác, trong

trạng thái vận động và phát triển, trong những điều kiện cụ thể để tìm ra bản chất
của đối tượng.
Theo cách tiếp cận này, chúng tôi xem quá trình rèn luyện kỹ năng phát

triển chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành sư phạm
GDTH là một hệ thống, toàn vẹn và thống nhất; nó là một bộ phận hợp thành
cấu trúc tổng thể của quá trình đào tạo năng lực nghề nghiệp cho sinh viên. Vì


5
vậy, cần nghiên cứu nó trong mối quan hệ với các bộ phận, các yếu tố khác
trong quá trình đào tạo năng lực nghề nghiệp, trong mối tương quan của sự vận
động và phát triển theo yêu cầu phát triển của xã hội.
7.1.2. Tiếp cận thực tiễn
Tiếp cận thực tiễn là phương pháp luận quan trọng trong nghiên cứu khoa
học nói chung, khoa học giáo dục nói riêng, vì theo quan điểm triết học duy vật
biện chứng, thực tiễn là cơ sở quan trọng để kiểm chứng chân lý khách quan.
Theo tiếp cận này, quá trình nghiên cứu luận án phải xuất phát từ yêu
cầu của giáo dục và đào tạo, ln bám sát nội dung, chương trình đào tạo
hiện hành, cũng như các chủ trương đổi mới của ngành Giáo dục để nhằm
đảm bảo tính kế thừa và phát triển. Biện pháp mà luận án đề xuất có tính đến
tính khả thi có thể áp dụng rộng rãi trong việc rèn luyện kỹ năng phát triển
chương trình giáo dục nhà trường ở các trường Đại học có đào tạo GVTH
trên cả nước.
7.1.3. Tiếp cận năng lực thực hiện
Khi tiến hành nghiên cứu các biện pháp rèn luyện kỹ năng phát triển
chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên, chúng tơi đã tính đến việc năng
lực thực hiện của mỗi cá nhân, tính vừa sức với từng đối tượng. Để làm được
điều này, chúng tôi đã xây dựng các biện pháp có tính phù hợp với từng nhóm
đối tượng; khảo sát, đánh giá nhu cầu thực tiễn của trường phổ thông để xây

dựng nội dung, biện pháp rèn luyện có tính khả thi.
7.1.4. Tiếp cận chuẩn đầu ra
Tiếp cận chuẩn đầu ra yêu cầu việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo
và kiểm tra đánh giá hoạt động rèn luyện phát triển chương trình nhà trường của
sinh viên ngành GDTH dựa trên chuẩn đầu ra ngành học (kiến thức, KN, thái độ)
mà cả SV và xã hội đều cần. Từ đó, những câu hỏi theo tiếp cận chuẩn đầu ra
cần phải giải quyết bao gồm: Những kiến thức, KN, thái độ mà một SV ngành
GDTH sẽ thể hiện? Họ sẽ có khả năng thể hiện như thế nào? Kế hoạch phát triển
CTNT đã chuẩn bị những gì cho SV về nghề nghiệp, nghiên cứu chuyên nghiệp


6
và học tập suốt đời.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin lý luận để xây dựng
cơ sở lý luận của đề tài. Thuộc nhóm này có các phương pháp cụ thể sau đây:
+) Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu. Phương pháp này được sử
dụng để phân tích và tổng hợp tài liệu có liên quan nhằm hiểu biết sâu sắc, đầy
đủ hơn bản chất cũng như những dấu hiệu đặc thù của vấn đề nghiên cứu, trên
cơ sở đó sắp xếp chúng thành một hệ thống lý thuyết của đề tài.
+) Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập. Phương pháp này
được sử dụng để rút ra những luận điểm có tính khái qt về các vấn đề nghiên
cứu, từ những quan điểm, quan niệm độc lập
7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Nhóm phương pháp này nhằm thu thập các thông tin thực tiễn để xây dựng
cơ sở thực tiễn của đề tài. Thuộc nhóm này có các phương pháp cụ thể sau đây:
+) Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: được sử dụng để khảo sát thực trạng
kỹ năng phát triển CTGD nhà trường của SV đại học ngành GDTH và thực
trạng rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD nhà trường cho SV đại học ngành

GDTH ở các trường ĐHSP.
+) Phương pháp trao đổi, phỏng vấn: Phỏng vấn cán bộ quản lý, giảng
viên, sinh viên về các vấn đề liên quan đến rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD
nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH
+) Phương pháp quan sát sư phạm: quan sát hoạt động của giảng viên,
sinh viên ngành Giáo dục tiểu học ở một số trường sư phạm qua các tiết học ở
trường đại học và hoạt động thực hành ở trường tiểu học để tìm hiểu thực trạng
rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD nhà trường cho SV.
+) Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động giáo dục: phân tích hồ sơ
giảng dạy, hồ sơ quản lí chun mơn, đánh giá thực hành, thực tập sư phạm,


7
phân tích sản phẩm của giáo viên.
+) Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Xin ý kiến của các chuyên gia về
cơ sở khoa học, phương pháp nghiên cứu và các biện pháp nhằm rèn kỹ năng
phát triển chương trình giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo
dục Tiểu học.
+) Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Thực nghiệm 01 biện pháp trong số
các biện pháp đề xuất nhằm kiểm định mức độ hiệu quả của nó đối với rèn kỹ năng
phát triển CTGD nhà trường cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học.
7.2.3. Phương pháp thống kê tốn học
Sử dụng các cơng thức thống kê và các các phần mềm tin học để xử lý số
liệu thu được về mặt định lượng, so sánh và đưa ra kết quả nghiên cứu của luận án.
8. Luận điểm bảo vệ
8.1. Kỹ năng phát triển CTGD nhà trường là một kỹ năng quan trọng của
người GV phổ thông nói chung, người GV tiểu học nói riêng trong bối cảnh đổi
mới CTGD phổ thông hiện nay. Kỹ năng này cần được rèn luyện cho SV trong
quá trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm ở trường ĐHSP, thông qua các học phần
của chương trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm.

8.2. Việc rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD nhà trường cho SV đại học
ngành GDTH cịn có những hạn chế và bất cập nhất định mà nguyên nhân chủ
yếu là do chưa xác định rõ nội dung, quy trình, biện pháp rèn luyện kỹ năng này,
phù hợp với chương trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm ở trường ĐHSP.
8.3. Để rèn luyện kỹ năng phát triển CTGD nhà trường cho SV đại học
ngành GDTH có hiệu quả, cần áp dụng đồng bộ các biện pháp dựa trên cấu trúc
của kỹ năng phát triển CTGD nhà trường; quy trình rèn luyện kỹ năng phát triển
CTGD nhà trường; đồng thời dựa trên chương trình đào tạo nghiệp vụ sư phạm
ở trường ĐHSP.
9. Đóng góp của luận án
9.1. Luận án đã góp phần làm rõ thêm các vấn đề lý luận về rèn luyện kỹ


8
năng phát triển CTGD nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH ở trường
Đại học sư phạm. Đặc biệt là đã xác định được các KN cụ thể của phát triển
CTGD nhà trường cần rèn luyện cho SV ĐH ngành GDTH; xây dựng một cấu
trúc phức hợp của KN PTCTGD nhà trường và quy trình RL cho SV đại học
ngành GDTH.
9.2. Đã thu thập được những số liệu khoa học trên cơ sở khảo sát, phân tích,
đánh giá khách quan thực trạng rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH. Kết quả nghiên cứu thực
trạng của luận án là cơ sở thực tiễn quan trọng để đề xuất các biện pháp rèn luyện

kỹ năng phát triển chương trình nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH,
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
9.3. Từ kết quả nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận án đã đề xuất được các
biện pháp rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình nhà trường cho sinh viên đại

học ngành GDTH. Đặc biệt, luận án đã xây dựng được qui trình rèn luyện kỹ năng

phát triển CTGD nhà trường cho sinh viên ĐH ngành GDTH có tính khoa học,
có thể vận dụng vào quá trình đào tạo sinh viên ngành GDTH ở trường ĐHSP,
góp phần nâng cao chất lượng đào tạo.
10. Cấu trúc của luận án
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo,
luận án gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình
giáo dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH.
Chương 2: Thực trạng rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo
dục nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH.
Chương 3: Biện pháp rèn luyện kỹ năng phát triển chương trình giáo dục
nhà trường cho sinh viên đại học ngành GDTH


9
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA RÈN LUYỆN KỸ NĂNG PHÁT TRIỂN
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG CHO SINH VIÊN
ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC
1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển chương trình giáo dục nhà trường
Thuật ngữ “phát triển chương trình nhà trường” hay “phát triển chương
trình giáo dục nhà trường” (School-Based Curriculum Development) xuất hiện
vào đầu những năm 90 của thế kỉ trước và mới được sử dụng ở Việt Nam cách
đây không lâu. Trên thế giới đã xuất hiện nhiều cơng trình nghiên cứu về phát
triển CTNT. Các cơng trình nghiên cứu về phát triển CTNT bao gồm các báo cáo
tổng kết đề tài khoa học, bài báo, sách chuyên khảo, các bài phê bình, các văn bản
pháp qui về chính sách giáo dục nói chung và về phát triển CTGD nói riêng.
a. Nghiên cứu những vấn đề chung về phát triển CTNT
Ở phương diện này, các nhà nghiên cứu đã đề cập đến những vấn đề như:

quan niệm về phát triển CTNT; đặc trưng, nguyên tắc, luận cứ phát triển CTNT...
Tác giả Marsh và cộng sự [91] cho rằng: “Phát triển CTNT là việc một cơ
sở giáo dục lập kế hoạch, thiết kế, thực thi và đánh giá chương trình học tập của
học sinh trường mình”. Bezzina [73] có quan niệm tương tự nhưng có mở rộng
thêm khái niệm “hợp tác” giữa các thành viên trong trường như một đặc trưng
quan trọng. Theo Bezzina “Phát triển CTNT là một q trình trong đó một số
hay tồn thể các thành viên trong trường lập kế hoạch, thực thi và/hoặc đánh giá
một hay nhiều khía cạnh trong chương trình mà nhà trường đang sử dụng. Đó có
thể là sự điều chỉnh chương trình hiện có, chấp nhận khơng thay đổi, hoặc sáng
tạo một chương trình mới. Phát triển CTNT là một nỗ lực tập thể trong khn
khổ một chương trình khung được thừa nhận mà không bị ngăn trở bởi bất kì nỗ
lực cá nhân của các GV hay nhà quản lí khác”. Hai quan niệm trên nhấn mạnh
tới vai trị của các hoạt động bên trong trường trong việc PTCTNT.


10
Trên cơ sở các quan niệm về phát triển CTNT Bolstad [74] đã rút ra
những đặc trưng cơ bản của phát triển CTNT: Là sự tham gia của các thành viên
trong trường vào việc quyết định chương trình học cho HS của mình; Là quá
trình ra các quyết định tập thể; Là một lựa chọn nữa thay vì các quyết định “từ
trên xuống”, hay các quyết định tập trung hóa về phát triển chương trình...
Tác giả Brady cũng đã nêu những đặc trưng cơ bản của phát triển CTNT
như sau: Lôi cuốn sự tham gia của giáo viên vào các quyết định liên quan đến
phát triển và thực thi chương trình; Có thể liên quan đến một bộ phận giáo viên
chứ khơng phải tồn thể giáo viên; Đó có thể là một chương trình “lựa chọn và
điều chỉnh” chứ khơng phải là một chương trình mới hồn tồn; Đó chỉ bao gồm
việc thay đổi vị trí trong trách nhiệm của nhà trường trong các quyết định liên
quan đến chương trình chứ không đề cập tới quan hệ khác của nhà trường với
các cấp quản lý; Đây là một quá trình liên tục và năng động lôi cuốn giáo viên,
học sinh, cộng đồng tham gia; Thỏa mãn nhu cầu của nhiều cấu trúc hỗ trợ; Làm

thay đổi vai trò truyền thống của GV [76].
Marsh đã nghiên cứu những luận cứ phát triển CTNT: Nhu cầu cao về
quyền tự chủ của nhà trường trong thiết kế chương trình; Sự khơng hài lịng với
mơ hình kiểm sốt từ trên xuống; Nhà trường có nhu cầu được chịu trách nhiệm
về HS của mình, mong muốn được tự do hơn, nhiều cơ hội hơn, quyền tự chịu
trách nhiệm cao hơn, nhiều nguồn lực để quyết định và điều hành cơng việc của
mình; Nhà trường là nơi tốt nhất để hoạch định, thiết kế chương trình và xây
dựng chương trình dạy học riêng của mình; GV tự khẳng định được bản thân, có
động lực và cảm giác thành công khi tham gia phát triển CTNT; Nhà trường là
tổ chức bền vững, kiên trì hơn các cơ quan của địa phương hay chính phủ trong
phát triển chương trình... [93]. Các luận cứ nêu trên chủ yếu đề cập tới vai trò
của nhà trường, GV và địa phương trong việc kiểm soát và ra các quyết định về
phát triển chương trình.
Vấn đề mơ hình, hình thức phát triển CTNT cũng được nhiều tác giả
nghiên cứu [94], [95], [97] …


11
Theo các tác giả này, trong phát triển CTNT, có thể có các mơ hình: 1)
Mơ hình phát triển CTNT lấy chuyên gia là trung tâm (Expert-Centered
Curiculum Development). 2) Mô hình phát triển CTNT có tư vấn của các
chun gia (Curriculum Development Through Consultation With Specialists). 3)
Mơ hình phát triển CTNT có tư vấn từ bên trong (Curiculum Development
Though Consultation With Iniders). 4) Mơ hình thỏa thuận (The Negotiated
Curriculum).
Cịn về hình thức phát triển CTNT, có thể có các hình thức: 1) GV làm
việc với các thành viên khác cùng phát triển chương trình cho một hay một vài
mơn học cụ thể. 2) GV của nhiều trường khác nhau, các cấp học khác nhau, hợp
tác cùng phát triển chương trình cho HS chuyên trong quận của mình. GV phát
triển chương trình riêng cho nhóm HS có nhu cầu đặc biệt. 3) Xây dựng đề án

thu hút cha mẹ học sinh và cộng đồng tham gia phát triển CTNT (với tư cách tư
vấn trong quá trình phát triển CTNT; trực tiếp tham gia vào quá trình ra quyết
định và phát triển chương trình; được sử dụng như các nguồn lực cho nhà trường
trong quá trình phát triển chương trình của mình...).
b. Nghiên cứu sự tham gia của GV và HS trong phát triển CTNT
Các nghiên cứu ở lĩnh vực này đã đề cập đến những vấn đề như: Vị trí,
vai trị của GV trong phát triển CTNT; những thách thức đối với GV trong phát
triển CTNT; tiếng nói của HS trong đổi mới, phát triển CTNT...
Theo Bezzina [73], GV có vị trí, vai trị đặc biệt quan trọng trong phát
triển CTNT. Khơng phải ai hết mà chính GV là người trực tiếp tham gia vào quá
trình phát triển CTNT. Bezzina cho rằng, phát triển CTNT là một trong những
yếu tố không thể thiếu được trong phát triển nghề nghiệp của người GV. Từ đó,
GV phải nhận thức đúng đắn vị trí và vai trị của mình trong phát triển CTNT.
Howells [86], khi nghiên cứu về Sự chuyên nghiệp của GV và phát triển
CTNT đã chỉ ra nhiều vấn đề đã trở thành thách thức đối với GV. Ví dụ, GV cần
phải nắm vững lý luận về phát triển CTNT (mục đích, u cầu, nội dung, quy
trình, cách thức); phải có KN phát triển CTNT (KN phân tích bối cảnh, nhu cầu