tìm hiểu chung phép lập luận giải thÝch

Tiết 73,74: tìm hiểu chung về phép lập luận giải
thích
CCH LM BI VN LP LUN GiI THCH
I. Mục đích và phơng
pháp giải thích:
1. Mục đích giải
thích:
- Trong cuộc sống:

ã Tho luận nhóm:
• a)Trong cuộc sống, khi nào thì người ta cần giải thích ? Hãy nêu một số câu hỏi
về nhu cầu giải thích hằng ngày?
• b) Có các câu hỏi sau:
• + Vì sao có lụt ?
• + Vì sao lại có nguyệt thực ?
• + Vì sao nước biển mặn ?
• Muốn giải thích các vấn đề nêu trên thì phải làm thế nào?
• c) Em hiểu thế nào là giải thích trong đời sống ?

.


Tiết 73,74: tìm hiểu chung về phép lập luận giải
thích
CCH LM BI VN LP LUN GiI THCH
I. Mục đích và ph
ơng pháp giải
thích:
1. Mục đích giải
thích:
- Trong cuộc sống:

- Ngời ta cần đợc giải thích
khi:
alạ
+ Gặp một hiện tợng Ch
mới
hiểu
+ Gặp một vấn đề rắc rối
* Câu hỏi về nhu cầu giải
thích hằng ngày.
+ Ti sao hôm qua bạn A
ngh häc ?
+ V× sao nước biển mặn ?
+ V× sao lại có nguyệt thực ?
=> Hiểu được ngun nhân, lí do, quy
luật của hiện tượng hoặc nội dung ý
nghĩa của sự vật đối với thế giới và con
người.


I. Mục đích và ph
ơng pháp giải
thích:
1. Mục đích giải
thích:
- Trong cuộc sống: làm
hiểu rõ những
điều cha biết
trong mọi lĩnh vực.
- Trong văn nghị

luận :lm cho ngi c
hiu rừ cỏc tư tưởng, đạo
lí, phẩm chất…cần được
giải thích nh»m n©ng
cao nhËn thức, trí
tuệ, bồi dỡng t
tởng, tình cảm ca
con ngi.

* Câu hỏi về nhu cầu giải
thích hằng ngày:
- Làm hiểu rõ những điều ch
a biết về sự vật, hiện t
ợng , ý nghĩa của sự vật
* Những vấn đề cần giải
thích trong văn nghị luận
thờng gặp:
- Là cỏc vn v t tởng, đạo
lý ln nh, cỏc chun mc hnh vi
của con
ng
ời. là hạnh
+
Thế
nào
=> Nhm nõng cao nhn thc, trớ tuệ,
phóc?
bồi dưỡng+tưTrung
tưởng,
tình cảm của con

thực là gì ?
người, giúp
cho nào
conlàngười
+ Thế
có chícó
thìcuộc
sống ngày nên
càng
? tốt đẹp hơn.


I. Mục đích và phơng
pháp giải thích:
1. Mục đích giải
thích:

2. Phương pháp giải
thích:
* Văn bản: Lịng khiêm
tốn ( Lâm Ngữ Đường )

1. Bài văn giải thích vấn đề gì? Lịng khiêm
tốn đã được giải thích bằng cách nào ?
2. Hãy chọn và ghi ra vở những câu định
nghĩa như: Lòng khiêm tốn có thể coi là một
bản tính,... ?
3. Theo em cách liệt kê các biểu hiện của
khiêm tốn, cách đối lập người khiêm tốn và kẻ
khơng khiêm tốn có phải là cách giải thích

khơng ?
4. Việc chỉ ra cái lợi của khiêm tốn, cái hại của
khơng khiêm tốn có phải là nội dung của giải
thích khơng ?
5. Từ việc tìm hiểu văn bản trên hãy cho biết:
Mục đích của giải thích trong văn nghị luận là
gì? Trong văn nghị luận người ta thường giải
thích bằng những cách nào? Lí lẽ trong văn
giải thích cần phải như thế nào? Muốn làm
được bài văn giải thích cần phải làm gì ?


I. Mục đích và phơng
pháp giải thích:
1. Mục đích giải
thích:

2. Phương pháp giải
thích:
* Văn bản: Lịng khiêm
tốn ( Lâm Ngữ Đường )
- Vấn đề giải thích: Lịng
khiêm tốn.
- Các phương pháp giải
thích:

* Văn bản: Lịng khiêm tốn ( Lâm
Ngữ Đường)

Văn bản : Lòng khiêm tốn (Lâm Ngữ Đờng)
- Những câu văn định nghĩa trong
văn bản:
+ Lòng khiêm tốn có thể đợc coi là một bản tính
căn bản cho con ngời trong nghệ thuật xử thế và
đối đÃi với sự vật.
+ Khiêm tốn là biểu hiện của con ngời đứng
đắn, biết sống theo thời và biết nhìn xa.
+ Khiêm tốn là tính nhà nhặn, biết sống một cách
nhún nhờng, luôn luôn hớng về phía tiến bộ, tự
khép mình vào những khuôn thớc của cuộc đời,
bao giờ cũng không ngừng học hái.
+ Khiêm tốn là một điều không thể thiếu cho những ai muốn thành
công trên con đường đời.


I. Mục đích và phơng
pháp giải thích:
1. Mục đích giải thích:
2. Phơng pháp giải
thích:
* Văn bản: Lòng khiêm tốn
(Lâm Ngữ Đờng)
- Vấn đề giải thích: lòng
khiêm tốn
- Cỏc phng phỏp gii thớch:
+ Nêu định nghĩa về lòng
khiêm tốn
+ Liệt kê các biểu hiện của
lòng khiêm tốn

+ So sánh, đối chiếu với các
hiện tợng khác
+ Tìm nguyờn nhõn vỡ sao phải
khiêm tốn
+ Chỉ ra cái lợi của khiêm tốn

* Văn bản: Lòng khiêm
tốn
(Lâm Ngữ
Đờng)
- Các biểu hiện của
lòng khiêm tốn:
+ hay tự cho mình là
kém
+ không bao giờ chịu
chấp nhận sự thành
công
- Dùng cách đối lập: ng
ời khiêm tốn và kẻ
không khiêm tốn.
- Tìm nguyờn nhõn : Vì
sao con ngời phải
khiêm tèn?
- Chỉ ra cái lợi cđa khiªm
tèn.


I. Mục đích và ph
ơng pháp giải
thích:

1. Mục đích giải
thích:
2. Phơng pháp giải
thích:
- Cỏc phng phỏp gii thớch: nờu
nh ngha, kể ra các biểu hiện,
so sánh đối chiếu với những
hiện tượng khác, chỉ ra mặt có
lợi, hại, nguyên nhân, hậu quả
của hiện tượng hoặc vấn đề
được giải thích.


II.CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
A. Các bước làm bài văn lập
Nhóm 1: Tìm hiểu đề, tìm ý
cho bài văn nghị luận giải
luận giải thích:
* Tìm hiểu đề văn: sgk/48
Đề: Nhân dân ta có câu tục
ngữ: “Đi một ngày đàng, học
một sáng khơn”. Hãy giải thích
nội dung câu tục ngữ đó.

thích cần thực hiện những
bước nào? Dựa vào đâu em
thực hiện được các u cầu
đó?
- Nhóm 2: Trình bày dàn ý của
bài văn Nghị luận giải thích

- Nhóm 3: Có mấy cách viết
mở bài? Là những cách nào?
Lưu ý gì khi viết các đoạn văn
trong bài nghị luận giải thích?
Nhóm 4? Muốn làm một bài
văn lập luận giải thích thì phải
thực hiện những bước nào ?
?Em hãy nêu dàn ý chung của
bài văn lập luận giải thích?
? Khi viết văn giải thích cần
chú ý gì ?


Các bước thực hiện

Bước 1

Đọc kĩ đề
bàì, để tìm
hiểu đề
và tìm ý.

Bước 2

Đưa các
ý
đã tìm
được vào
dàn bài

Bước 3

Từ dàn bài,
viết
đoạn văn,
bài văn
hồn chỉnh

Bước4

Đọc, rà sốt lại
lỗi chính tả, cách
dùng từ, cách
ngắt câu. Lỗi
liên kết về hình
thức, nội dung.


II. CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
A. Các bước làm bài văn lập luận giải thích:
Tìm hiểu đề văn: sgk/84
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:


Đề bài thuộc
kiểu loại nào?
phạm vi, tính
chất của đề.

- Lập luận

giải thích.
- Làm rõ vấn đề
(nơi dung của
câu tục ngữ)

Em sẽ tìm ý cho đề bài trên bằng cách nào?
ngồi cách tìm ý truyền thống, ta cịn có cách
nào khác khơng? Làm thế nào để giải thích được
tường tận vấn đề.

Tìm các từ
then chốt trong
đề và chỉ ra
các ý quan
trọng cần
được giải thích.

- Đặt câu hỏi:
Vấn đề có nghĩa
là gì? tại sao?
vì sao? Ý nghĩa
sâu xa của vấn
đề là gì? Liên hệ
với các câu ca dao
tục ngữ
tương tự

Tra từ
điển,
tự mình

suy
nghĩ thấu
đáo,
hỏi người
hiểu
biết hơn.


II. CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
A. Các bước làm bài văn lập luận chứng minh:
Tìm hiểu đề văn: sgk/48
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
- Kiểu loại: Lập luận giải thích.
- Vấn đề cần giải thích:“ Đi một ngày đàng, học một
sàng khôn”
- Yêu cầu: Làm sáng tỏ câu tục ngữ.
- Giải thích nhiều mặt của vấn đề:
+ Nghĩa đen câu tuc ngữ là gì?
+ Nghĩa bóng (hàm ẩn) câu tục ngữ.
+ Nghĩa sâu xa của nó.
- Liên hệ với các câu ca dao, tục ngữ tương tự.


II. CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
A. Các bước làm bài văn
lập luận giải thích:
Tìm hiểu đề văn: sgk/48
1. Tìm hiểu đề và tìm ý:
2. Lập dàn bài:

Với các ý đã tìm
được, em sẽ đưa vào
dàn bài như thế nào?


II. CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
Cho đề văn: Nhân dân ta có câu tục ngữ “ Đi một ngày đàng, học một sàng
khơn”. Hãy giải thích câu tục ngữ đó.
1/ Tìm hiểu đề, tìm ý:
2/ Lập dàn bài:
a/ Mở bài: Giới thiệu câu tục ngữ với ý nghĩa sâu
xa là đúc kết kinh nghiệm thể hiện khát vọng đi
nhiều nơi để mở rộng hiểu biết.
b/ Thân bài: Triển khai việc giải thích
- Nghĩa đen:
+ Đi một ngày đàng nghĩa là gì? Một sàng khơn
là gì?
- Nghĩa bóng:
+ Đi đây đó thì mở rộng tầm hiểu biết, khơn
ngoan từng trải.
- Nghĩa sâu: Khát vọng của người nơng dân xưa
muốn mở rộng tầm hiểu biết
- Liên hệ:Đi một bữa chợ, học một mớ khôn,…
c/ Kết bài: Câu tục ngữ xưa vẫn cịn ý nghĩa cho
đến ngày hơm nay. .

Nêu vấn đề cần giải
thích.Giới thiệu câu trích.
- Giải nghĩa các khái niệm,
các từ ngữ khó trong câu

trích của vấn đề.
- Lần lượt giải thích từng
nội dung, từng khía cạnh
bằng cách dùng lí lẽ trả lời
các câu hỏi

Khẳng định ý nghĩa , tầm
quan trọng, tác dụng củavấn
đề-Nêu suy nghĩ,…


BÀI 26. CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
2.2.Lập
Lậpdàn
dànbài:SGK/86.
bài:SGK/86.
a.a.Mở
Mởbài:
bài:
Giới
Giớithiệu
thiệuđiều
điềucần
cầngiải
giảithích
thíchvà
vàgợi
gợiraraphương
phươnghướng
hướng

giải
giảithích.
thích.
b.
b.Thân
Thânbài:
bài:
Lần
Lầnlượt
lượttrình
trìnhbày
bàycác
cácnội
nộidung
dunggiải
giảithích.Cần
thích.Cầnsử
sửdụng
dụng
các
cáccách
cáchlập
lậpluận
luậngiải
giảithích
thíchphù
phùhợp
hợp
c.c.Kết
Kếtbài:

bài:
Nêu ý nghĩa điều cần giải thích với mọi người


BÀI 26. CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH

3.3.Viết
Viếtbài:
bài:
** Viết
Viếttừng
từngđoạn:
đoạn:
Các
Cácđoạn
đoạntrong
trongbài
bàiphải
phảiliên
liênkết
kếtchặt
chặtchẽ
chẽqua
quacác
các
hình
hìnhthức
thứcchuyển
chuyểntiếp;
tiếp; phải

phảiđồng
đồnghướng
hướngvà
vàliên
liênkết
kếtvới
với
nhau
nhauđảm
đảmbảo
bảosự
sựthống
thốngnhất.
nhất.
++ Khơng
Khơng phân
phân tích
tích dẫn
dẫn chứng,
chứng, chỉ
chỉ đưa
đưa ra
ra như
như một
một vẻ
vẻ
thống
thốngqua,
qua,chỉ
chỉgợi

gợimà
màthơi.
thơi.
++Ngơn
Ngơntừ
từsắc
sắcsảo.
sảo.Lí
Lílẽlẽphải
phảisắc
sắcbén.
bén.Câu
Câuvăn
vănphải
phảikhúc
khúc
chiết,
chiết,mạch
mạchlạc,….
lạc,….
4.4.Đọc
Đọclại
lạivà
vàsửa
sửachữa:
chữa:


Có mấy phng phỏp giải thích trong một bài
văn viết theo phép lập luận giải thích?

A

Chỉ có một cách duy nhất

B

Hai cách

C

Ba cách

D

Cách giải thích rất
đa dạng


HƯíng dÉn TỰ HỌC
- N¾m được đặc điểm
kiểu bài nghị luận giải
thích.
-Sưu tầm văn bản giải
thích để làm tư liệu học
tập.
-Soạn Đức tính giản dị
của Bác Hồ