Bài tiểu luận môn Văn hiến Việt Nam: Lăng Ông Bà Chiểu nơi linh thiêng mang đậm dấu ấn lịch sử giữa đất Sài Gòn

lOMoARcPSD|16911414

TRƢỜNG ĐẠI HỌC VĂN HIẾN
KHOA XÃ HỘI & TRUYỀN THÔNG
BỘ MƠN LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ


BÀI TIỂU LUẬN
MƠN: VĂN HIẾN VIỆT NAM
Đề tài: “LĂNG ÔNG BÀ CHIỂU – NƠI LINH THIÊNG
MANG ĐẬM DẤU ẤN LỊCH SỬ GIỮA ĐẤT SÀI GÕN”

GVHD: ThS. Lê Thị Ngọc Thúy
Lớp HP: 203SOS10202
Nhóm:

CT3 – Nhóm 7A

SVTH:

Đính kèm file bên trong

TP.HCM, tháng 08 năm 2021

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

LỜI CẢM ƠN
Nhóm 7A xin gửi lời chào thân thương nhất đến cô Lê Thị Ngọc Thúy –

Giảng viên Văn hiến Việt Nam đáng mến của chúng em.
Chúng em xin cảm ơn cô rất nhiều trong thời gian qua đã luôn tận tụy với lớp
chúng em. Cô đã giảng dạy, truyền đạt cho chúng em về văn hóa, xã hội, con người
ở đất nước mình. Nhờ những bài học hay gắn với thực tế xã hội, với văn hóa đời
sống của ông cha ta, chúng em biết thêm nhiều về bản sắc dân tộc, giai đoạn lịch sử
phát triển của văn hóa. Cũng chính từ những bài giảng thân thương đó đã truyền cho
chúng em thêm tinh thần tự hào về bề dày lịch sử, sắc tộc văn hóa của nước nhà,
thêm kính trọng những giá trị cổ truyền được các thế hệ bao đời tiếp nối, thêm yêu
mảnh đất quê hương nuôi dưỡng ta khôn lớn từng ngày. Môn Văn hiến Việt Nam đã
trang bị nền tảng kiến thức văn hóa sâu rộng đồng thời bồi đắp những giá trị nhân
văn tốt đẹp của dân tộc Việt Nam cho các bạn sinh viên hiện nay. Chúng em đã
từng bước tiến tới triết lý đào tạo sâu sắc của trường Đại học Văn Hiến, đó là
“Thành nhân trước khi thành danh”.
Bên cạnh đó, chúng em xin cảm ơn các thầy cô trong khoa Xã hội và Truyền
thông đã luôn đồng hành cùng cô Thúy và lớp chúng em trong học kỳ này. Chúng
em gửi lời cảm ơn chân thành đến nhà trường dù trong mùa dịch khó khăn nhưng đã
cố gắng tạo điều kiện hết mức để chúng em theo kịp tiến độ đào tạo, không bỏ lỡ
khoảng thời gian quý báu mà ngừng học tập.
Lời cuối cùng, em xin gửi đến cô Ngọc Thúy, các thầy cô thuộc khoa Xã hội
và Truyền thông cùng với nhà trường luôn mạnh khỏe, bình an, cùng nhau vượt qua
thời điểm khó khăn của đại dịch COVID-19.

NHẬN XÉT GIẢNG VIÊN

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

2

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

BẢNG ĐÁNH GIÁ CÁC THÀNH VIÊN NHÓM 7A
TT

Họ và tên

MSSV

1

Nguyễn
Thành
Phương

201A160157

2

Nguyễn
Thị Thúy
Quỳnh

191A030189

3

Lê Nguyễn
Ngọc
201A030159
Quỳnh

4

Phạm Như
Thanh

201A150099

5

Nguyễn
Thị Thanh
Thảo
(NT)

201A160163

6

Nguyễn
Thị Thu

Thảo

201A030460

7

Hà Vũ
191A140015
Ngọc Thảo

Cơng việc
tham gia
Tìm tài liệu,
đóng góp ý
kiến, tham
gia làm bài
Tìm tài liệu,
đóng góp ý
kiến, tham
gia làm bài
Tìm tài liệu,
đóng góp ý
kiến, tham
gia làm bài
Tìm tài liệu,
đóng góp ý
kiến, tham
gia làm bài
Tìm tài liệu,
tham gia

làm bài,
tổng hợp bài
tiểu luận
Tìm tài liệu,
đóng góp ý
kiến, tham
gia làm bài
Tìm tài liệu,
đóng góp ý
kiến, tham
gia làm bài

Mức
độ
hồn
thành

Thuyết
trình
(30%)

100%

8.5

100%

8.5

100%

8.5

100%

8.5

100%

8.5

100%

8.5

100%

8.5

3

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()

Tiểu
luận
(30%)

Tổng
điểm
(60%)

lOMoARcPSD|16911414

PHẦN NỘI DUNG
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước Việt Nam ta trải qua 4000 năm lịch sử văn hiến với nhiều mất mát,
đau thương vì chiến tranh, bạo loạn. Thời gian trơi qua nhanh như gió cuốn nhưng
những giá trị từ bao đời của ông cha ta vẫn được lưu truyền cho các thế hệ mai sau.
Những giá trị văn hóa vật thể là chứng nhân lịch sử của một thời đại cũ biết bao
thăng trầm. Thành phố Hồ Chí Minh được biết đến là chốn phồn hoa, náo nhiệt
được bao quanh bởi các cơng trình cao ốc hồnh tráng. Hiện đại là thế nhưng Sài
Gịn khơng bị mất đi vẻ đẹp cổ kính vốn có của nơi đây. Xóa tan đi những ồn ào,
vội vã của đường phố xe cộ đơng đúc, ta tìm lại về với khoảng trời n lặng với
khơng gian bình dị, mang phong cách cổ kính, hồi niệm. Ở Sài Gịn có rất nhiều cơ
sở thờ tự lâu đời gắn với lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất Sài Thành.
Các cơ sở thờ tự là nơi nhiều người tìm về chốn bình yên thanh lọc tâm hồn sau
những bộn bề của cuộc sống, thả hồn theo những tịa cơng trình kiến trúc được điêu
khắc nghệ thuật tinh xảo... Và ở một góc đường nào đó tại quận Bình Thạnh, chúng
em biết đến Lăng Ông Bà Chiểu – nơi linh thiêng nổi tiếng mà người dân Sài Gịn
khơng ai là khơng biết đến. Dù thời gian gần 200 năm qua, mọi vật thay đổi theo
nhiều biến động của cuộc sống xã hội thì Lăng Ơng Bà Chiểu vẫn đứng sừng sững
oai nghiêm – biểu tượng của Gia Định thời xưa ấy. Lăng Ông đã có những thay đổi
nhất định về vẻ bề ngoài, được xây dựng và cải tạo lại phù hợp với thời đại mới
nhưng những giá trị về lịch sử, văn hóa vẫn được giữ lại và lưu truyền qua nhiều thế
hệ. Đó chính là lý do mà nhóm chúng em chọn đề tài “Lăng Ông Bà Chiểu – nơi
linh thiêng mang đậm dấu ấn lịch sử giữa đất Sài Gịn” làm đề tài tiểu luận cuối kì
để có thể khai thác những vẻ đẹp văn hóa vốn có của nơi đây.

2. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của nhóm là tìm hiểu về nguồn gốc lịch sử hình thành
của Lăng Ông Bà Chiểu. Kiến trúc tại Lăng Ông là điểm thu hút du khách đến tham
quan như được trở về thời nhà Nguyễn. Lăng Ông Bà Chiểu đã gắn với đời sống
của người Sài Gịn như một tín ngưỡng tâm linh tơn kính. Ngồi ra, chúng em cịn
làm rõ thực trạng hiện nay của giới trẻ đối với các giá trị văn hóa hiện hữu như
4

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Lăng Ơng Bà Chiểu và tìm ra hướng giải pháp khắc phục những thực trạng khơng
tốt đó.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là Lăng Ơng Bà Chiểu – một di tích lịch sử
văn hóa của Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu của đề tài là trong địa phận của Thành
phố Hồ Chí Minh.

4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Với tình hình dịch bệnh Covid đáng báo động như hiện nay, việc tìm kiếm
thơng tin cũng rất khó khăn, gặp nhiều trở ngại. Vì vậy, nhóm chúng em chỉ có thể
cập nhật và tìm hiểu về Lăng Ông Bà Chiểu trên các phương tiện truyền thông là
chủ yếu như thông qua Google, Facebook và Youtube. Từ các nguồn tài liệu đa
dạng, phong phú trên truyền thơng đại chúng, nhóm 7A đã chọn lọc thơng tin và
viết tổng kết lại những nội dung chính về Lăng Ông cùng với những hình ảnh rõ nét,
đẹp, sinh động. Cùng với phương pháp phân tích – tổng hợp, chúng em đã hoàn
thành bài tiểu luận một cách hoàn chỉnh nhất có thể.

5. Bố cục đề tài
Bố cục đề tài của tiểu luận có cơ cấu như sau:
Chương 1. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển của Lăng Ông Bà Chiểu
Chương 2. Đặc điểm kiến trúc nghệ thuật xây dựng Lăng Ông Bà Chiểu
Chương 3. Thực trạng và ý kiến giải pháp

5

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

CHƢƠNG 1. KHÁI QUÁT LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN
LĂNG ÔNG BÀ CHIỂU
Lịch sử nguồn gốc của Lăng Ông Bà Chiểu

1.1.

1.1.1. Vị trí, tên gọi
Lăng Ơng Bà Chiểu có tên gọi là Thượng Công Miếu, là khu vực miếu thờ và
mộ phần của Tả quân Lê Văn Duyệt và Chính thất phu nhân là bà Đỗ Thị Phận.
Lăng Ơng tọa lạc tại số 1 đường Vũ Tùng, Phường 1, Quận Bình Thạnh, Thành phố
Hồ Chí Minh. Lăng Ơng nằm tại một vị trí cực kì thuận lợi, là điểm giao nhau của 4
con đường Lê Văn Duyệt – Trịnh Hoài Đức – Phan Đăng Lưu – Vũ Tùng.
Mọi người vẫn thường hay nhầm Lăng Ông Bà Chiểu là nơi thờ ông và bà tên
là Chiểu. Nhưng sự thật không phải như vậy, chúng ta cùng tìm hiểu nguồn gốc của
tên gọi này. “Bà Chiểu” là tên vùng đất chỉ mới xuất hiện vào thời vua Tự Đức (tức
từ năm 1847 đến năm 1883). Chiểu có nghĩa là ao nước thiên nhiên nên suy ra, Bà
Chiểu là nữ thần được thờ bên ao thiên nhiên. Bên cạnh đó, ở Thủ Đức cũng có

vùng đất tên là Linh Chiểu. Cịn “Lăng Ông” là lăng của Tả quân Lê Văn Duyệt, vị
trí của lăng nằm ở gần khu vực chợ Bà Chiểu. Vào lúc thời xưa, người dân rất kiêng
cử, tránh nói tên những người có quyền uy vì sợ phạm úy. Do đó, khơng biết từ lúc
nào, nơi đây được ghép hai từ lại gọi là Lăng Ông Bà Chiểu, tức là Lăng Ông ở Bà
Chiểu.
1.1.2. Cuộc đời của Tả quân Lê Văn Duyệt gắn với những giai thoại lịch sử
Nơi đây là nơi yên nghỉ của Tả quân Lê Văn Duyệt – vị Thần hồng được
người dân Sài Gịn tơn thờ, kính trọng.
Tả quân Lê Văn Duyệt sinh năm 1764 và mất năm 1832. Thân phụ của ông là
ông Lê Văn Toại, gốc là người Quảng Ngãi, sau di cư vào Nam và sống tại đất Tiền
Giang ngày nay. Vì vậy, sử sách ghi chép ơng là người làng Hịa Khánh, huyện Cái
Bè, tỉnh Mỹ Tho ngày xưa (nay là Tiền Giang).
Ông theo chúa Nguyễn Phúc Ánh lúc 17 tuổi. Tả Quân Tổng Trấn Lê Văn
Duyệt xuất thân thái giám nhưng là một tướng trẻ gan dạ, lập nhiều chiến công vào
bậc nhất khai quốc công thần thời Gia Long. Ông từng giữ chức Tổng Trấn Gia
6

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Định Thành 2 lần: từ 1812 đến 1815 (triều vua Gia Long) và từ 1820 đến 1832 (đời
vua Minh Mạng).
Xưa nay những đấng anh hùng hào kiệt lưu sử sách phần nhiều là hạng được
mơ tả mình cao 7 thước, lưng rộng 10 gang, tướng mạo phương phi, hùng dũng.
Nhưng với Tả quân Lê Văn Duyệt thì ngoại lệ, tầm người thấp, mặt mũi không mấy
khôi ngô nhưng lại là người có cơ mưu thiên bẩm, sức khỏe hơn người.
Theo nhiều giai thoại vẫn cịn truyền tụng và được ơng Mai Quốc Trinh, 74
tuổi - một người làm công quả ở Lăng Ông hơn 10 năm nay, kể: Năm 16, 17 tuổi,

Đức Ơng (ý nói Tả qn Lê Văn Duyệt) thường nói với bạn bè rằng, phận làm trai
sanh nhằm thời loạn nếu không dựng nổi cờ đại tướng đặng có cơng danh ghi vào
sử sách thì khơng đáng làm trai.
Bình sinh ơng rất nóng tánh, khơng ưa văn chương, chỉ thích võ thuật. Bởi vậy
ơng khơng thích giao du với trai trẻ trong làng, chỉ mải vào rừng săn bắn. Trong nhà
thường ni nhiều chó săn, chúng hung dữ nhưng được ông dạy dỗ rất khuôn phép.
Một bữa nọ ông đi săn, người cha ra đồng, ở nhà còn mẹ già. Hơm đó, tình cờ
Nguyễn Ánh (tức vua Gia Long sau này) cải trang đi với mấy viên quan hầu đến
nhà. Nhìn thấy bộ ván ngựa có chiếu, gối, liền đến ngồi. Mẹ ông lấy làm lo cho sự
táo bạo của khách lạ, bèn đến mời qua ngồi nơi ghế vì chỗ đó Duyệt khơng cho ai
ngồi hết, chính ông cũng không ngồi.
Can ngăn mãi không được, bà mẹ bỏ mặc cho chúa Nguyễn ngồi nơi bộ ván.
Một lát sau Duyệt đi săn về. Mọi lần khi về gần tới nhà, bầy chó săn thay nhau chạy
xi chạy ngược cùng vườn. Lần này khác hẳn, con nào cũng cụp đuôi lộ vẻ sợ sệt
đi vào trong sân. Duyệt lấy làm lạ, bước vào nhà ngó thấy Chúa Nguyễn. Duyệt tuy
chưa biết là ai nhưng tự nhiên có ý kinh sợ rồi gập người xuống lạy.
Chúa Nguyễn đưa mắt ngó xuống hỏi có phải ngươi tên Duyệt khơng? Duyệt
thưa phải. Sao mi to lớn lại không chịu lo lắng việc đời, trai sanh thời loạn mà cứ để
yên thân trong đám cỏ, rừng cây vậy. Duyệt nói mình khơng muốn vậy nhưng ở đây
chẳng có ai để cùng mưu sự. Chúa Nguyễn cười rồi nói sơ qua lai lịch cho Duyệt
nghe, khi đã biết ơng khách ngồi đó là Chúa Nguyễn thì Duyệt mừng rỡ, ưng thuận
xin theo.
7

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Trong thời gian làm quan, ông đã lập được rất nhiều cơng trạng. Những cơng

trạng đó gồm có trận Thị Nại (thắng trận quân Tây Sơn dù có phần yếu thế hơn) ;
Tổng chỉ huy việc đào kinh Vĩnh Tế (kênh đào song song với đường biên giới Việt
Nam – Campuchia, từ Châu Đốc đến Hà Tiên); công trạng dẹp loạn thổ phỉ, cứu đói,
tha thuế cho dân, chỉ trong vịng chưa đến 1 năm, đã ổn định lại tình hình; “tiền
trảm hậu tấu” Lý Chính Hầu Huỳnh Cơng Lý vì làm những việc sai trái và cuối
cùng là chế phục Chân Lạp, oai trấn Xiêm La.

1.2.

Quá trình hình thành và phát triển

1.2.1. Q trình hình thành Lăng Ơng Bà Chiểu
Mộ phần của Tả quân Lê Văn Duyệt là nơi được dựng sớm nhất tại khu vực
này vào năm 1832. Sau cuộc nổi dậy binh biến của con nuôi ông – Lê Văn Khôi thất
bại, năm 1835, Lê Văn Duyệt bị lên án và buộc tội đã gián tiếp gây nên biến loạn,
vua Minh Mạng đã ra chỉ dụ san bằng mộ, trên dựng bia đá có khắc tám chữ
“Quyền yêm Lê Văn Duyệt phục pháp xử” (Nghĩa là: Chỗ tên hoạn quan Lê Văn
Duyệt chịu tội). Đến năm Tân Sửu (1841), vua Thiệu Trị lên ngôi cho dẹp bỏ trụ đá
hài tội và đắp lại mộ. Năm đầu đời Tự Đức (1848), Đông Các đại học sĩ Võ Xuân
Cẩn dâng sớ xin phục hồi quan tước, gia ơn cho con cháu các công thần Nguyễn
Văn Thành, Lê Văn Duyệt và Lê Chất. Nhà vua xem sớ cảm động, truy phong cho
cả ba ông và ban phẩm hàm cho con cháu họ. Lại cho đắp phần mộ Lê Văn Duyệt
ở Gia Định cao rộng thêm và cho sửa sang miếu thờ. Theo nhà văn Sơn Nam, thì
sau đó dân làng Long Hưng đem trình quan sở tại một người cháu nội của Lê Văn
Phong (Phong là em ruột Tả quân) tên Lê Văn Thi, bấy lâu sợ tội với triều đình nên
mãi trốn tránh. Sau đó, ơng Thi được phép đến Bà Chiểu, lo việc chăm sóc Lăng
Ơng. Ngày nay ở trong miếu vẫn cịn thờ ơng Thi làm Tiền hiền.
Ngày 06/04/2020, Phó chủ tịch UBND TP.HCM Võ Văn Hoan ký quyết định
phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật cơng trình "Phục dựng cổng và tơn tạo hàng rào
di tích kiến trúc nghệ thuật Lăng Ơng - Bà Chiểu" do Trung tâm Bảo tồn và phát

huy giá trị di tích lịch sử - văn hóa TP.HCM làm chủ đầu tư. Theo đó, phục hồi kiến
trúc nguyên trạng, tạo vẻ mỹ quan cho di tích, đặc biệt bảo đảm tối đa các yếu tố
nguyên gốc và giá trị chân thật của di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia như: vị
trí, cấu trúc, vật liệu, chất liệu, kỹ thuật truyền thống, chức năng ngoại thất, cảnh
8

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

quan liên quan và các yếu tố khác của di tích nhằm bảo vệ và phát huy các giá trị
của Lăng Ơng Bà Chiểu. Sau q trình trùng tu, tơn tạo, Lăng Ơng Bà Chiểu khốc
lên mình bộ áo mới phù hợp với cảnh quang và thời đại mới của xã hội nhưng
không hề mất đi những đặc điểm kiến trúc cũng như các giá trị văn hóa tồn tại từ
trước đến nay.
1.2.2. Việc thờ cúng Tả quân Lê Văn Duyệt
Từ khi Hội Thượng Công Quý Tế được thành lập vào năm 1914, việc cúng tế
được tổ chức đều đặn hàng năm và việc trùng tu cũng được tiến hành nhiều lần.
Ngày 6 tháng 12 năm 1989, toàn bộ khu lăng được Bộ Văn hóa cơng nhận là di tích
Lịch sử Văn hóa cấp quốc gia.
Hàng năm, đều có tổ chức lễ giỗ long trọng, vào các ngày 29 - 30 tháng 7,
mồng 1 và 2 tháng 8 âm lịch. Dân gian coi ông như thần và tế lễ ông tại lăng mang
nghi thức thờ thần. Nghi lễ cúng kiếng tại lăng pha trộn giữa nghi lễ thờ cúng ông
bà, tổ tiên của người Nam Kỳ với nghi lễ cúng thần (thờ Thần hồng). Số người dự
hội đơng đúc, có người địa phương trong vùng, có người là khách tỉnh xa đến cúng
viếng. Trong lễ giỗ của ông, người Hoa thường chiếm phân nửa, vì thời xưa, lúc
người Hoa đến Gia Định sinh sống, ông cho phép họ định cư và làm ăn tại đây nên
người Hoa trong vùng từ xưa đến nay rất kính trọng và nhớ ơn ơng. Vào ngày lễ giỗ,
người Việt cúng trái cây, bánh và nhang đèn, còn người Hoa cúng heo quay theo tục

của họ.
Những ngày đầu Xuân, dân chúng trong vùng đến để cúng kiếng và xin xăm
rất tấp nập, khói nhang bay ngợp cả bầu trời. Theo dân địa phương Lăng Ông rất
thiêng, nhiều người cùng cực đến đây xin phước giải hạn. Vào thời Thực dân Pháp
cai trị, những tranh chấp dân sự khơng thể giải quyết, chính quyền thực dân đã đưa
các đương sự đứng trước mộ ông tuyên thề.
Ngày nay, Lăng Ông Bà Chiểu là điểm đến của du khách trong và ngoài nước.
Những ngày húy kỵ và lễ tết có đến chục ngàn người đến chiêm bái. Những ngày
bình thường, có hàng trăm người đến dâng hương để tưởng nhớ cơng đức người đã
có cơng khai phá và xây dựng vùng đất Sài Gòn - Gia Định năm xưa và Thành phố
Hồ Chí Minh hơm nay.
9

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

CHƢƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT KIẾN TRÖC XÂY DỰNG
LĂNG ÔNG BÀ CHIỂU
2.1. Phong cảnh chung của lăng và cổng Tam quan – biểu tƣợng của vùng
đất Gia Định xƣa
Khu di tích được bao quanh bởi cây xanh, trên một gị đất cao hình lưng rùa,

được cho là vị thế “đắc địa”. Theo quan niệm địa lí Đơng phương học, nơi được
chọn đặt âm phần của quan Tổng trấn nằm vào long mạch, hợp với “địa linh nhân
kiệt”, vì thế sẽ mang lại tài lộc, sự an lạc đời đời cho dân chúng cư ngụ trong vùng.
Khu lăng được bao bọc xung quanh 4 bức tường vàng rực rỡ đậm chất cổ điển
dài 500m, cao 1,2 m. Lăng có 4 cổng, trổ ra bốn hướng. Đây là cơng trình mang
đậm phong cách Á Đông với những nét đặc trưng của kiến trúc cung đình nhà

Nguyễn.
Cổng Tam quan là lối kiến trúc quen thuộc, đặc trưng của những ngôi chùa,
đền, và những ngôi dinh thự thời xưa. Ba lối vào, với lối giữa cao và rộng hơn hai
cổng phụ, còn thể hiện 3 quan điểm của nhà Phật, bao gồm: hữu quang, thông quan,
và trung quan, đại diện cho sự vô thường của Phật. Phía trên cổng là dịng chữ Hán,
dịch ra với ý nghĩa “Thượng Công Miếu”, tức là nơi thờ phụng Thượng Công, một
chức quan lớn và quan trọng của thời xưa.
Cơng trình cổng này được xây dựng theo đồ án của kiến trúc sư Nguyễn Văn
Tần vào năm 1949 và từng là biểu tượng của Sài Gòn (và miền Nam) cùng với tháp
Phước Duyên của chùa Thiên Mụ (biểu tượng cho Huế và miền Trung), chùa Một
Cột - chùa Diên Hựu (biểu tượng cho Hà Nội và miền Bắc).
Xung quanh khu lăng được xây dựng trên một trục đường chính gồm: Nhà bia
- Lăng mộ - Miếu thờ.
2.1.2. Kiến trúc nhà bia đá
Nơi dừng chân đầu tiên khi bước vào Lăng Ông Bà Chiểu là nhà bia đá.
Trước bia đá là tượng đôi hạc vàng cưỡi rùa. Đây là hình ảnh tượng trưng cho
sự hịa hợp giữa âm và dương, sự tương quan hỗ trợ lẫn nhau giữa mn lồi và
mn vật. Ngày xưa có một thuyết kể rằng cứ tới mùa hạn hán, hạc sẽ “cắp” rùa đến
10

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

những vùng có nước. Cịn khi đến mùa nước lũ, rùa lại trở thành những tảng đá
vững chắc cho hạc đậu chân.
Ở giữa tượng đôi hạc cưỡi rùa là chậu lư hương bằng gốm lớn, điêu khắc hình
rồng lượn, một cổ vật thường thấy khi xưa, tại các đình, miếu, chùa,…
Nhà bia được xây dựng như một ngôi điện nhỏ, tường gạch, mái lợp ngói âm

dương (xếp theo kiểu một viên dương hai viên âm), có 4 mái, trên đỉnh mái có hình
ảnh “lưỡng long chầu nguyệt”, đi chổng lên, đầu chúc xuống, mắt ngước lên nhìn
mặt trăng với ý nghĩa thuần phục, cũng có thể hiểu là thuận phục tâm linh, hình này
hay xuất hiện tại các nơi thờ tự trong quá khứ.
Bên trong có tấm bia đá khắc văn bia chữ Hán đề "Lê công miếu bia" (Bia
dựng tại miếu thờ Lê công) được điêu khắc tinh xảo do Kinh lược sứ Hoàng Cao
Khải viết năm Giáp Ngọ (1894).
Các chữ viết ở nhà bia, đều là chữ Hán, nội dung văn bia ca tụng công đức Lê
Văn Duyệt đối với triều đình và dân chúng. Bên hơng tường có một bản phiên âm ra
tiếng Việt nhưng khá mờ.
2.1.3. Mộ Tả quân và vợ
Tiếp bước nhà bia đá, men theo lối vào lăng sẽ đến lăng mộ Tả quân và vợ.
Lối vào lăng có 2 con sư tử đá trấn giữ, tăng thêm phần long trọng cho khu mộ phần
Tiến sâu vào trong, toàn thể khu mộ được xây dựng theo kiểu dạng thành
quách bao kiên phần lăng mộ. Lăng Lê Văn Duyệt là nơi có kiến trúc cổ nhất được
tồn tại năm 1848 đến nay, nằm song song là mộ của Chánh Thất Tả Quân phu nhân
Đỗ Thị Phận. Hai ngôi mộ đặt song song và xây theo hình nửa quả trứng ngỗng xẻ
theo chiều dọc, úp trên bệ lớn hình chữ nhật. Cách xa nơi ơng bà nằm vẫn cịn mộ
hai cơ hầu cũng được liệt vào hàng cổ tích.
Trước mộ có khoảng sân nhỏ để làm lễ. Bao quanh mộ là bức tường bằng đá
ong dày hình chữ nhật, thơng ra tận sân đốt nhang đèn.
2.1.4. Nghệ thuật kiến trúc miếu thờ Lăng Ơng
Vị trí cuối cùng của lăng là miếu thờ Tả quân – nơi đẹp nhất trong tồn thể
khn viên. Đây là nơi diễn ra các sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân trong việc thờ
cúng Tả Quân Lê Văn Duyệt.
11

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()

lOMoARcPSD|16911414

Những cánh cửa ở miếu thờ được sơn màu đỏ trang trọng, điểm thêm sắc vàng
uy quyền với lối kiến trúc cổ xưa như trong các phim cung đấu thường phát trên
truyền hình. Bên cạnh miếu thờ có bức tường lớn được chạm khắc đá, khảm sành sứ
hình một con hổ oai vệ, đặc sắc vẫn giữ được vẻ đẹp độc đáo và cổ kính cho đến
ngày nay. Tầng mái ngói của miếu thờ cong vút chạm khắc tinh tế từ nguyên liệu
sành sứ, được xây dựng với lối kiến trúc “trùng thiềm điệp ốc” đặc trưng của Việt
Nam thời xưa.
Bố cục của miếu bao gồm tiền điện, trung điện và chính điện.
Tiền điện và trung điện là nơi bá tánh đến cúng bái, quyên góp từ thiện và xin
xăm. Bước vào miếu thờ, mỗi gian điện thờ cách nhau bằng một khoảng sân lộ thiên,
gọi là sân thiên tỉnh (giếng trời). Đối xứng hai bên trục nhà chính là hai dãy Đơng
lang và Tây lang. Cơng trình mang dấu ấn của lối kiến trúc miếu thờ nhà Nguyễn
với những mái “trùng thiềm điệp ốc” và kỹ thuật kết nối khung nhà bằng các lỗ
mộng.
Chính điện là nơi đặt tượng Tả Quân Lê Văn Duyệt được đúc bằng đồng
nguyên chất, cao 2,65m, nặng 3 tấn. Ngày 4 tháng 2 năm 2008 tượng Tả Quân Lê
Văn Duyệt đã được trang trọng đặt tại điện thờ.
Bên cạnh đó, miếu thờ có đặt bàn thờ của Đại học sĩ Phan Thanh Giản và
Tổng Trấn Bắc Thành Lê Chất. Sâu bên trong khu vực chánh điện của miếu có một
góc dựng lại khung cảnh sống đời thường của Tả quân, với chiếc võng đơn sơ có
phần hiu quạnh. Vào ngày giỗ của ơng, khách đến thăm cũng chỉ vào được phía
ngồi của chánh điện, trung điện, và hạ điện chứ không vào được sâu bên trong. Chỉ
những người có phận sự mới được vào để thực hiện các nghi thức lễ.

2.2. Giá trị và ý nghĩa của Lăng Ơng Bà Chiểu

Từ lâu hình tượng Tả quân Lê Văn Duyệt đã đi vào tâm thức của người dân

Gia Định và miền Nam nước Việt. Dân gian coi ông như một vị thần nên các nghi
thức tưởng nhớ ơng đã trở thành hoạt động tín ngưỡng dân gian. Vì thế, hàng năm,
dân chúng vẫn thường tổ chức ngày lễ giỗ Đức Thượng Công và lễ khai ấn đầu năm
để tưởng nhớ đến công lao của ông.

12

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Cho đến nay, lịch sử tuy vẫn có những góc nhìn khác nhau về cuộc đời Lê Văn
Duyệt, nhưng cơng lao của ông trong việc tạo dựng nên một vùng thành Gia Định
tấp nập và hưng thịnh thuở xưa thì ai ai cũng phải kính nể. Trải qua bao nhiêu thăng
trầm của thời cuộc, “Thượng Công Miếu” vẫn sừng sững uy nghiêm minh chứng
cho một thời kì mở cõi hào hùng của dân tộc.
2.2.1. Ý nghĩa lịch sử
Cơng trình gắn liền với cuộc đời của Tả quân Lê Văn Duyệt, một người có
cơng lớn trong thời kì xây dựng đất nước thời nhà Nguyễn. Khơng chỉ có tài qn
sự, Lê Văn Duyệt cịn là một nhà chính trị. Làm Tổng trấn Gia Định Thành hai lần
(lần 1: 1812 – 1816 và lần 2: 1820 – 1832), ông đã thực hiện chính sách trị an tốt,
và có cơng lớn trong việc giữ gìn an ninh cho xứ sở. Ơng cho đắp đường, đào kênh,
củng cố thành lũy, lập hai cơ quan từ thiện là “Anh hài” và “Giáo dưỡng”... Đồng
thời ông cũng có cách ứng xử khéo léo, rộng rãi đối với những người phương Tây
đến bn bán ở Sài Gịn. Bấy giờ, nhiều người kính phục, gọi ơng là “Ơng Lớn
Thượng”, hay “Đức Thượng Công”... Một vài nước lân cận cũng tỏ ra kiêng nể ơng.
Khu di tích lịch sử văn hóa này được xây dựng và tơn tạo lại để tưởng nhớ công đức
của các thế hệ tổ tiên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc, nổi bật là Tả
quân Lê Văn Duyệt.

2.2.2. Ý nghĩa văn hóa
Đối với Việt Nam ngày nay, Lăng Ơng Bà Chiểu là một địa điểm thiêng liêng,
gắn liền với đời sống tâm linh của người Sài Gòn. Tết Âm Lịch hằng năm, người
dân Sài Gòn lại tới đây thăm viếng, đốt nén nhang tỏ lịng thành cầu mong gia đình
n ổn, hạnh phúc, và xin lá xăm vận mệnh trong năm. Đây là một nét văn hóa đẹp
của người dân Sài Gòn. Lăng Lê Văn Duyệt là một trong những tài sản truyền thống
của dân tộc ta mang nhiều giá trị tinh thần đời sống. Với những vẻ đẹp vốn có của
nơi đây càng tô đậm thêm bản sắc dân tộc Việt Nam, đã đóng góp vào kho tàng di
sản văn hóa thế giới một kiến trúc nghệ thuật cổ điển cần được giữ gìn và lưu truyền
đến các thế hệ con cháu mai sau.
Đối với thế giới, khu di tích lịch sử văn hóa Lăng Ơng Bà Chiểu đã làm đậm
đà thêm bản sắc riêng của dân tộc nước nhà, làm phong phú thêm kho tàng di sản

13

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

văn hóa thế giới. Thế giới sẽ có cái nhìn thiết thực, mới mẻ đối với các di tích văn
hóa vật thể của Việt Nam ta.
2.2.3. Lăng Ông mang nhiều giá trị đời sống
Đây khơng chỉ là khu di tích kiến trúc có giá trị nghệ thuật mang đậm nét văn
hóa truyền thống Việt Nam mà cịn là niềm tự hào của người dân Nam bộ. Nhờ vào
tài năng điêu luyện của các nghệ nhân Việt Nam mà đồ án trang trí tại đây trở nên
rất sinh động, gần gũi với cuộc sống dân gian. Những hoa văn trang trí khu lăng mộ
vừa mang ý nghĩa phản ánh hiện thực vừa biểu lộ niềm tin và ngụ ý chúc phúc.
“Thượng Công Miếu” không chỉ mang những giá trị thiên hướng về nghệ
thuật kiến trúc, giá trị lịch sử và văn hóa mà cịn mang giá trị tâm linh đối với người

dân Sài Gòn. Từ lâu, dân trong vùng đã truyền tai nhau kể những câu chuyện có liên
quan đến ơng mang màu sắc tín ngưỡng, nhiều yếu tố ảo như suốt mấy chục năm
khu mả của ông hoang vắng không ai dám đi qua, truyền rằng đêm xuống nghe
quân reo ngựa hí, có ma khóc lóc ở đó. Tả Qn Lê Văn Duyệt càng bị hạ nhục, bị
xử tội khi đã chết thì cái tiếng linh của ơng càng lan rộng trong dân gian. Vào các
dịp lễ, Tết, số lượng người đi Lăng Ơng đơng gấp nhiều lần đi chùa. Sài Gịn cịn có
mộ và đền thờ của Võ Tánh, Trương Tấn Bửu, Võ Di Ngụy nhưng đông nhất vẫn là
Lăng Ơng Bà Chiểu. Dù gấn đó có đền thờ Trần Hưng Đạo nhưng dân Nam Kỳ ít
khi lui tới. Với những dẫn chứng thiết thực đưa ra như trên, ta đã thấy được trong
lòng người Việt Nam, đặc biệt là người Việt và người Hoa ở vùng đất Sài Gịn này,
vị Thần hồng Lê Văn Duyệt đã đi sâu vào đời sống của người dân trong vùng mà
dù ông đã khơng cịn ở trên đời này nữa, người người vẫn tin tưởng, thương u ơng.
Bên cạnh đó, di tích lịch sử Lăng Ơng Bà Chiểu cịn mang giá trị du lịch rất
cao đối với du khách trong nước và quốc tế. Ngày nay, khơng chỉ các bơ lão có tuổi,
các bác lớn mới đi thăm lăng, các bạn trẻ cũng được truyền dạy về lịch sử, đến tham
quan Lăng Ông để thưởng thức vẻ đẹp kiến trúc cổ kính, chụp những bức ảnh đẹp
để lưu giữ dáng hình của nơi đây, đồng thời cũng giới thiệu, truyền bá cho nhiều
người biết. Các khách du lịch nước ngoài khi đến đây thưởng ngoạn cũng trầm trồ
trước không gian linh thiêng, hoài niệm của một thời đại đã cũ của nước Việt Nam
anh hùng. Trải qua gần hơn 200 năm lịch sử với nhiều thăng trầm, Thượng Công

14

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Miếu vẫn là một cơng trình kiến trúc mang đậm nét Sài Gòn xưa, là một nét đặc sắc
chấm phá của Thành phố mang tên Bác.

CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG VÀ Ý KIẾN GIẢI PHÁP
3.1. Thực trạng hiện nay
3.1.1. Việc ăn mặc, tạo dáng phản cảm tại nơi tơn nghiêm
Lăng Ơng Bà Chiểu là một trong những cơ sở thờ tự nổi tiếng tại Thành phố
Hồ Chí Minh. Mỗi năm, Lăng Ơng đón hàng nghìn vị khách đến viếng thăm, và
cũng xảy ra những hình ảnh khơng đẹp, làm mất thẩm mỹ tại nơi linh thiêng. Dù
biển báo tại cổng các đền, chùa, di tích, lễ hội khơng chỉ riêng Lăng Ông Bà Chiểu
đều ghi rõ nơi tôn nghiêm không mặc váy ngắn, quần ngắn, nhưng nhiều người vẫn
vi phạm, những hình ảnh ăn mặc phản cảm ngày càng tiếp diễn.
Thời đại ngày nay, công nghệ truyền thông đại chúng cũng như các trang
mạng xã hội phát triển, nhiều bạn trẻ ham thích sự nổi tiếng, khoe ảnh chụp tại nơi
tơn nghiêm với cách tạo dáng và ăn mặc thiếu ý thức. Nhà xã hội học, PGS.TS
Trịnh Hịa Bình cho rằng, một bộ phận giới trẻ thiếu giáo dục, thiếu kỹ năng sống,
thiếu sự học hỏi ở trong đời sống xã hội về cung cách ứng xử. Họ có kiến thức
mỏng, thiếu thái độ sống tích cực trong xã hội, khơng tôn trọng các giá trị truyền
thống.
3.1.2. Vấn đề chắp vá, lộn xộn tại khu di tích quốc gia
Vào năm 2015, một bài viết của báo Thanh niên đã lột trần những góc khuất
đáng lên án tại Lăng Ơng Bà Chiểu, làm mất đi mỹ quan khu vực xung quanh lăng.
Đó là tình trạng hàng rong xâm chiếm, lộn xộn lại nơi thờ tự. Lăng Ông Bà
Chiểu chịu cảnh các sạp hàng lấn sát tới lưng các pho tượng trông phản cảm và mất
đi sự tôn nghiêm. Không chỉ gây cản trở lối đi, các hộ kinh doanh cịn níu kéo, đeo
bám mời mọc người hành hương mua đồ cúng chùa, quà lưu niệm gây khó chịu cho
du khách. Có hơn 20 hộ buôn bán không cố định trong khu vực thờ tự. Họ có sạp
quầy phía dưới nhưng bán khơng được nên mang hàng hóa tràn vào tận Lăng Ơng
bán. Lực lượng lên di dời thì họ phản ứng, chửi bới đủ thứ nên tình hình rất căng
thẳng.
Bên cạnh đó, năm 2015, tình trạng chắp vá giữa kiến trúc xưa và nay của di
15

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

tích, các đoạn hàng rào chỗ thì làm bằng sắt, chỗ được rào bằng lưới B40 lộn xộn.
Các đoạn tường cổ có hoa văn rất đẹp, lại bị xen lẫn với những đoạn xây mới bằng
sắt, lưới làm ảnh hưởng đến giá trị cơng trình.
3.1.3. Việc mất cắp tài sản trong lăng
Một vấn đề nhức nhối nữa đó chính là việc một người đàn ông ăn cắp trái châu
ở Lăng Ông Bà Chiểu.Vào sáng 03/09/2020, Công an phường 1 (quận Bình Thạnh)
nhận được tin báo của Ban quản lý lăng Ông Bà Chiểu về việc bộ "Lưỡng long
tranh châu" trên nóc bia Đình trước phần mộ lăng Tả qn Lê Văn Duyệt đã bị mất
trái châu quý hiếm (có niên đại từ năm 1922)
Cơng an quận Bình Thạnh chỉ đạo các đơn vị liên quan xuống hiện trường,
điều tra truy xét nghi phạm trộm cắp cổ vật. Bằng các biện pháp nghiệp vụ, Cơng an
quận Bình Thạnh xác định nghi phạm Trần Văn Thọ (29 tuổi, ngụ tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu) đã trèo lên nóc bia Đình lấy trộm trái châu vào lúc 0h10 sáng 29/08.
Sau khi trộm cổ vật và tẩu thoát, Thọ đã liên hệ và bán trái châu gần 100 tuổi
cho một người tên Trần Hiền Sĩ (40 tuổi, ngụ quận Tân Phú, TP.HCM) với giá 13
triệu đồng. Như Tuổi Trẻ Online thông tin, sau khi thu hồi trái châu bị trộm, Ban
quản lý lăng Ông Bà Chiểu đã báo cáo và nhờ chuyên gia Trung tâm Bảo tồn di tích
TP.HCM hỗ trợ về chun mơn để gắn lại vị trí cũ vào trưa ngày 12/09/2020.

3.2. Ý kiến giải pháp khắc phục
Chính vì nếp sống tùy tiện, thiếu ý thức của một bộ phận du khách và người
dân, sự buông lỏng quản lý của cơ quan quản lý văn hóa và các cấp chính quyền là
ngun nhân gây nên sự xô bồ, mất trật tự, khiến cho trật tự an toàn chưa đảm bảo,
nạn trộm cắp, lừa đảo, ăn xin, ùn tắc giao thông, chen lấn xô đẩy diễn ra khá phổ
biến trong các đền thờ, chùa.

Nguyên nhân gây ra các trường hợp mất cắp của cải, tài sản của nơi thờ tự do
thiếu hiểu biết về giá trị của hiện vật, cổ vật nên không coi trọng, khơng có ý thức
bảo vệ, bị lừa gạt đem đổi những thứ khơng có giá trị, hoặc sửa chữa, sơn phết
khơng có căn cứ khoa học làm biến dạng so với nguyên bản. Tâm lý chủ quan của
chính quyền địa phương và người dân trong công tác bảo vệ di tích, cổ vật cũng một
phần nào đó tiếp tay cho các hiện tượng trộm cắp xảy ra.
16

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Thực trạng này đang ở mức báo động vì sự thất thoát và hư hại di vật, cổ vật
ngày càng gia tăng. Nếu tiếp tục buông lỏng quản lý, thiếu kiểm soát chặt chẽ sẽ
làm thất thoát đi một khối lượng không nhỏ di sản cổ vật, hiện vật, những tài sản
đặc biệt đang nằm rải rác trong các di tích, trong đời sống cộng đồng rất nhiều.
Việc đưa ra các giải pháp để hạn chế triệt để các trường hợp trên là điều rất
cần thiết và cấp bách. Các chính quyền địa phương cần đổi mới cách quản lý khu
vực, nên xóa bỏ hình thức hàng rong kiểu cũ, thay thế bằng các quầy hàng nhỏ có
kích thước phù hợp để không chiếm hết lề đường dành cho khách tham quan. Ban
quản lý cần quy hoạch những tuyến đường, vạch kẻ giới hạn, canh giữ nghiêm ngặt
đặc biệt trong các ngày lễ lớn để đảm bảo việc lưu thông được thơng suốt. Các cấp,
bộ cần thực thi các chính sách về lĩnh vực văn hóa, tín ngưỡng mạnh tay để các hình
ảnh gây phản cảm nơi cơng cộng linh thiêng như chùa chiền, đền thờ, lăng tẩm xóa
bỏ hồn tồn, khơng gây ảnh hưởng xấu đến bộ mặt của tồn xã hội.
Ở góc độ pháp luật, từ ngày 1/6/2021, Nghị định 38/2021/NĐ-CP của Chính
phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo sẽ thay thế
Nghị định 73/2010/NĐ-CP. Nếu như trước đây, với Nghị định 73/2010/NĐ-CP,
hành vi không mặc quần, áo hoặc mặc quần áo lót ở nơi hội họp đơng người, các địa

điểm văn hóa, tín ngưỡng, nơi làm việc của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị,
tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 60.000-100.000
đồng thì với Nghị định 38 mức phạt sẽ tăng cao hơn là từ 200 - 500 nghìn đồng.
Theo PSG, TS Nguyễn Lân Cường: Nếu tình trạng “chảy máu” cổ vật khơng
sớm được ngăn chặn thì cổ vật Việt Nam dù có phong phú, đa dạng đến mấy rồi
cũng bị mất hết. Ðiều đó ảnh hưởng rất lớn đến các vấn đề nghiên cứu khoa học
cũng như văn hóa, lịch sử của nước ta.
Các chính sách, biện pháp đã được đưa ra cụ thể nhưng còn thiếu kế hoạch
truyền thông đến đại chúng, nhiều người vẫn không nắm rõ luật pháp và vi phạm.
Do đó, các cơ quan chức năng của Bộ Văn hóa khơng chỉ hoạt động một mình mà
cần liên kết với các bộ phận, cơ quan khác như Bộ Thông tin và Truyền thông để
thơng tin về cơ chế, chính sách xử phạt về phá hoại tài sản văn hóa chung của cộng
đồng, về việc vi phạm hình thức tham gia hoạt động tín ngưỡng được tuyên truyền
đến người dân cùng chấp hành đúng luật.
17

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Khơng chỉ các ban quản lý, chính quyền địa phương cần thay đổi mà người
dân phải là người có ý thức cộng đồng cao. Việc giáo dục con em chúng ta tơn trọng
các di tích vật thể hoặc phi vật thể là rất quan trọng. Nhà trường kết hợp với phụ
huynh đẩy mạnh việc giảng dạy về văn hóa, xã hội trong chương trình học tập cần
thực tế hơn, tổ chức các chuyến ngoại khóa đến các di tích lịch sử văn hóa để học
hỏi, rèn luyện đạo đức của các em ngay từ nhỏ. Tuyên truyền rộng rãi việc giữ gìn
và bảo tồn các giá trị văn hóa trong kho tàng di tích văn hóa của nước ta là một việc
cần được thực hiện sát sao, mang tính cộng đồng. Ngồi ra, vai trị của người dân là
đồng hành cùng với chính quyền báo cáo lên cơ quan chức năng để xử lý những

hành vi trái pháp luật, các yếu tố an ninh, an tồn khơng được đảm bảo.
Ngày nay, Lăng Ơng Bà Chiểu đã được trùng tu, tơn tạo lại nhưng vẫn không
bị mất đi vẻ đẹp vốn có của nơi đây. Nhưng khơng vì thế mà chúng ta lơ là cảnh
giác, vô tư tiếp tay làm hao mịn các di tích q giá. Người dân và khách du lịch đến
tham quan cần tuân thủ nội quy, ý thức tôn trọng các hiện vật đồng thời tự bảo vệ
bản thân, an tồn cá nhân khi đến nơi đơng người tránh các sự việc nuối tiếc như
mất ví, mất điện thoại,...

18

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

KẾT LUẬN
Lăng Ông Bà Chiểu là nơi linh thiêng, là nơi thể hiện rõ nhất đặc trưng tín
ngưỡng của người dân Việt Nam nói chung và dân miền Nam nói riêng. Tả quân Lê
Văn Duyệt đối với người dân là một vị Thần hồng góp cơng gây dựng nên mảnh
đất Sài Gòn hưng thịnh như ngày nay. Người Việt lẫn người Hoa ở đây đều tơn kính
và có đức tin với ơng, đây là một tín ngưỡng của dân tộc Việt Nam chứ khơng phải
là mê tín dị đoan như có một số người nhầm tưởng vì thiếu kiến thức văn hóa. Lăng
Ơng Bà Chiểu là một di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia với lối kiến trúc nghệ
thuật độc đáo, sáng tạo thể hiện triết lý “uống nước nhớ nguồn”, tinh thần bất khuất
của dân tộc ta. Nhờ có những di tích vật thể như Lăng Lê Văn Duyệt, thế hệ mai sau
mới thấu hiểu, trân trọng, q trọng hịa bình mà chúng ta đang sống, hiện tại là
thành quả của một quá trình lịch sử hào hùng nhuộm đầy máu đỏ của một thế hệ
ông cha kiên cường.
Chúng em có cơ hội được tìm hiểu về Lăng Ông Bà Chiểu – nơi gắn với giai
đoạn thời kỳ đầu của một thời đại lịch sử nhà Nguyễn thì mới hiểu được nhiều văn

hóa cũng như tín ngưỡng của người dân Việt Nam. Việc tìm kiếm thơng tin, cùng
nhau làm việc nhóm, thảo luận và chọn lọc tài liệu mang tính xác thực cao đã giúp
nhóm chúng em thêm tinh thần đoàn kết, học được nhiều điều bổ ích, rèn luyện khả
năng phân tích vấn đề, đặc biệt đó là biết tơn trọng lịch sử, văn hóa của quê hương
và cố gắng bảo tồn, gìn giữ những giá trị thiêng liêng đó để dù năm tháng có trơi
qua thì đời đời các thế hệ sau vẫn được trau dồi, học hỏi, không quên đi cội nguồn
của dân tộc Việt Nam.

19

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. PGS. TS. Trần Ngọc Thêm (2012), Cơ sở văn hóa Việt Nam, NXB Giáo dục,
Tp. Hồ Chí Minh.
2. PGS. Phan Ngọc (2004), Bản sắc văn hóa Việt Nam, NXB Văn học, Tp. Hồ
Chí Minh.
3. GS. Vũ Khiêu (2002), Bàn về văn hiến Việt Nam, NXB Tổng hợp, Tp. Hồ
Chí Minh.
4. PGS. TS. Nguyễn Tri Nguyên (2004), “Bản chất và đặc trưng tín ngưỡng dân
gian trong lễ hội cổ truyền Việt Nam”, Di sản văn hóa, số 7, tr. 27 – 32.
5. Phạm Đỗ Nhật Tiến (2014), “Giáo dục nhân cách con người Việt Nam nhìn
từ góc độ văn hóa”, Văn hóa học, số 2, tr.11 – 18.
6. Nguyễn Thị Phương Châm (2014), “Một số xu hướng biến đổi của tín
ngưỡng, lễ hội trong đời sống xã hội đương đại”, Văn hóa học, số 2, tr. 34 –
45.
7. Trung Nguyễn, 24/04/2021, Lăng Ông Bà Chiểu – nhiều thứ hay ho cho bạn

tìm hiểu [online], phuot3mien.com.
Đọc từ: />8. Mèo Du Ký, 04/11/2018, Lăng Ơng Bà Chiểu – tìm về chốn cung đình thời
nhà Nguyễn [online], traveloka.com.
Đọc từ: />9. Sơn Bình, 14/09/2020, Trái châu lăng Ơng Bà Chiểu trị giá 350 triệu, kẻ
trộm bán 13 triệu [online], tuoitre.vn.
Đọc từ: />10. Bùi Nhật Lệ, 28/02/2021, Hướng dẫn tham quan Lăng Ông Bà Chiểu, Sài
Gòn [online], justfly.vn.
Đọc từ: />
20

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

MỤC LỤC

1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................4
2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................4
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................5
4. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................................5
5. Bố cục đề tài ...........................................................................................................5
CHƢƠNG 1. KHÁI QUÁT LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN ........6
LĂNG ÔNG BÀ CHIỂU ..........................................................................................6
1.1.

Lịch sử nguồn gốc của Lăng Ông Bà Chiểu..................................................6

1.1.1.

Vị trí, tên gọi ...........................................................................................6

1.1.2. Cuộc đời của Tả quân Lê Văn Duyệt gắn với những giai thoại lịch
sử..........................................................................................................................6
1.2.

Quá trình hình thành và phát triển .................................................................8

1.2.1.

Quá trình hình thành Lăng Ông Bà Chiểu ..............................................8

1.2.2.

Việc thờ cúng Tả quân Lê Văn Duyệt ....................................................9

CHƢƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT KIẾN TRÚC XÂY DỰNG LĂNG
ÔNG BÀ CHIỂU .....................................................................................................10
2.1. Phong cảnh chung của lăng và cổng Tam quan – biểu tượng của vùng đất Gia
Định xưa ................................................................................................................10
2.1.2. Kiến trúc nhà bia đá..................................................................................10
2.1.3. Mộ Tả quân và vợ.....................................................................................11
2.1.4. Nghệ thuật kiến trúc miếu thờ Lăng Ông .................................................11
2.2. Giá trị và ý nghĩa của Lăng Ông Bà Chiểu.....................................................12
2.2.1. Ý nghĩa lịch sử..........................................................................................13
2.2.2. Ý nghĩa văn hóa ........................................................................................13
2.2.3. Lăng Ơng mang nhiều giá trị đời sống .....................................................14
CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG VÀ Ý KIẾN GIẢI PHÁP ....................................15
3.1. Thực trạng hiện nay ........................................................................................15
3.1.1. Việc ăn mặc, tạo dáng phản cảm tại nơi tôn nghiêm ...............................15

3.1.2. Vấn đề chắp vá, lộn xộn tại khu di tích quốc gia .....................................15
3.1.3. Việc mất cắp tài sản trong lăng ................................................................16
21

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

3.2. Ý kiến giải pháp khắc phục ............................................................................16
KẾT LUẬN ..............................................................................................................19
TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................20

22

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

PHỤ LỤC
Phụ lục 1.1.Lịch sử nguồn gốc của Lăng Ông Bà Chiểu

Lăng Ơng Bà Chiểu ngày xưa
Nguồn: thanhnien.vn

Hình ảnh Lê Văn Duyệt
Nguồn: en.wikipedia.org

23

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Phụ lục 2. Đặc điểm kiến trúc nghệ thuật xây dựng Lăng Ơng Bà Chiểu

Tồn cảnh phía trên Lăng Ơng Bà Chiểu
Nguồn: vnexpress.net

Cổng Tam quan uy nghi, bệ vệ dẫn vào lối trong lăng
Nguồn: vnexpress.net
24

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()


lOMoARcPSD|16911414

Khn viên xanh mát
và n bình
Nguồn:
phuot3mien.com

Nhà bia đá ghi
cơng đức Tả quân
Nguồn:
phuot3mien.com

25

Downloaded by Nguynhavy Ha Vy ()