SKKN Hướng dẫn học sinh lớp 12 cơ bản phân dạng và nắm được phương pháp giải bài tập phần giao thoa ánh sáng

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THPT YÊN ĐỊNH 3

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

HƯỚNG DẪN HỌC SINH LỚP 12 CƠ BẢN PHÂN
DẠNG VÀ NẮM ĐƯỢC PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP
PHẦN GIAO THOA ÁNH SÁNG

Người thực hiện: Lê Thị Liên
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc mơn: Vật lí

THANH HỐ
MỤC LỤC
0


1. MỞ ĐẦU.........................................................................................................2
1.1. Lí do chọn đề tài..........................................................................................2
1.2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................2
1.3. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................3
1.4. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................4
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM................................................4
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm..................................................4
2.1.1. Cơ sở của việc dạy - học bộ môn ...........................................................4
2.1.2. Cơ sở của kiến thức - kỹ năng................................................................4
2.1.2.1. Hiện tượng nhiễu xạ ánh sáng.............................................................4
2.1.2.2. Hện tượng giao thoa ánh sáng..............................................................4
2.1.2.3. Khái niệm ánh sáng trắng.....................................................................6

2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm........7
2.3. Phân dạng bài tập......................................................................................7
2.3.1. DẠNG 1: XÁC ĐỊNH TỌA ĐỘ CÁC VÂN SÁNG, VÂN TỐI VÀ
TÍNH CHẤT VÂN TẠI ĐIỂM M BIẾT TRƯỚC TỌA ĐỘ
.................7
2.3.2 DẠNG 2: TÍNH SỐ VÂN SÁNG HAY TỐI TRÊN TRƯỜNG GIAO
THOA.................................................................................................................8
2.3.3. DẠNG 3: BÀI TOÁN TRÙNG VÂN...................................................10
2.3.4. DẠNG 4: GIAO THOA VỚI ÁNH SÁNG TRẮNG...........................12
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm......................................................13
2.4.1. Những kết quả đã đạt được..................................................................13
2.4.2. Một số mặt hạn chế...............................................................................13
2.4.3. Bài học kinh nghiệm.............................................................................13
3. KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ...........................................................................14
3.1. Kết luận.....................................................................................................14
3.2. Kiến nghị...................................................................................................14
PHỤ LỤC.........................................................................................................15
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................21

1


1. MỞ ĐẦU
1.1 Lí do chọn đề tài:
- Từ vị trí của bộ mơn vật lí trong cấp học THPT hiện nay:
Mơn vật lí cũng như nhiều mơn học khác được xem là mơn khoa học
cơ bản, học vật lí càng cần phát triển năng lực tư duy, tính chủ động, độc lập,
sáng tạo của học sinh để tìm hiểu và lĩnh hội các tri thức khoa học. Trong khuôn
khổ nhà trường phổ thơng, các bài tập vật lí thường là những vấn đề khơng q
phức tạp, có thể giải được bằng những suy luận lơgic, bằng tính tốn hoặc thực

nghiệm dựa trên cơ sở những qui tắc vật lí, phương pháp vật lí đã qui định trong
chương trình học; bài tập vật lí là một khâu quan trọng trong q trình dạy và
học vật lí.
Việc giải bài tập vật lí giúp củng cố đào sâu, mở rộng những kiến thức
cơ bản của bài giảng, xây dựng, củng cố kỹ năng, kỹ xảo vận dụng lí thuyết vào
thực tiễn, là biện pháp quý báu để phát triển năng lực tư duy của học sinh, có
tác dụng sâu sắc về mặt giáo dục tư tưởng. Vì thế trong giải bài tập vật lí việc
tìm ra phương án tối ưu nhất để giải nhanh, chính xác, đúng bản chất vật lí là
điều vơ cùng quan trọng.
- Đặc trưng của mơn vật lí lớp 12 THPT:
Chương trình vật lí lớp 12 THPT bao gồm cả cơ, quang, điên xoay chiều và
vật lí hạt nhân, hầu như đều là các kiến thức mới với các em, đã thế lí thuyết rất
dài, nhiều cơng thức phức tạp, nhiều hằng số với các đơn vị rất khó nhớ lại địi
hỏi phải chính xác tuyệt đối. Từ đó địi hỏi người giáo viên dạy bộ mơn phải
khơng ngừng nâng cao kiến thức, chuyên môn nghiệp vụ, phải có phương pháp
tốt trong ơn tập và kiểm tra.
-Từ thực tế của việc học tập bộ mơn:
Nhiều học sinh có ý thức học mơn vât lí để thi khối A, A1, nhưng phương pháp
cịn bị động, đối phó, trơng chờ, ỷ lại vào giáo viên.
-Từ yêu cầu ngày càng cao của thi cử:
Hiện nay, trong xu thế đổi mới của ngành giáo dục về phương pháp kiểm
tra đánh giá kết quả giảng dạy và thi tuyển trắc nghiệm khách quan đã trở thành
phương pháp chủ đạo trong kiểm tra đánh giá chất lượng dạy và học trong nhà
trường THPT. Điểm đáng lưu ý là nội dung kiến thức kiểm tra đánh giá tương
đối rộng đòi hỏi học sinh phải học kỹ nắm vững tồn bộ kiến thức của chương
trình, tránh học tủ học lệch. Đối với các kỳ thi ĐH và CĐ, học sinh không
những phải nắm vững kiến thức mà còn đòi hỏi học sinh phản ứng nhanh đối
với các dạng toán, đặc biệt là các dạng toán mang tính chất khảo sát mà các em
thường học.
- Kết quả bồi dưỡng HSG và học sinh vào các trường ĐH – CĐ:

Trong q trình giảng dạy bản thân đã khơng ngừng học hỏi, tích lũy được
nhiều kinh nghiệm hay để có thể áp dụng trong thực tế. Việc bồi dưỡng học
sinh giỏi đã có kết quả nhất định. Trong các kỳ thi vào ĐH – CĐ hàng năm
cũng có nhiều học sinh đạt điểm cao.
1.2 Mục đích nghiên cứu
2


Tôi nghiên cứu đề tài này nhằm:
+ Giúp học sinh lớp 12 ban cơ bản học tự chọn môn vật lí có thêm được các
kiến thức và kỹ năng cơ bản trong ôn tập phần “Giao thoa ánh sáng”,giúp các
em ơn lun lí thuyết, phân dạng bài tập và có các phương pháp tối ưu để giải
các bài tập phần này.
+ Tìm cho mình 1 phương pháp để tạo ra các phương pháp giảng dạy phù hợp
với đối tượng học sinh nơi mình cơng tác, tạo ra khơng khí hứng thú và lôi cuốn
nhiều học sinh tham gia giải các bài tập, giúp các em đạt kết quả cao trong các
kỳ thi.
+ Được nghe lời nhận xét góp ý từ đồng nghiệp, đồng môn
+ Nâng cao chất lượng học tập bộ mơn, góp phần nhỏ bé vào cơng cuộc CNH –
HĐH đất nước.
+ Mong muốn được HĐKH các cấp nhận xét, đánh giá, ghi nhận kết qủa nỗ lực
của bản thân giúp cho tơi có nhiều động lực mới hồn thành tốt nhiệm vụ được
giao.
Đề tài được sử dụng vào việc:
- Ơn tập chính khóa và ơn thi tốt nghiệp ( chỉ là phụ ).
- Ôn thi HSG và CĐ – ĐH ( là chính ).
- Giáo viên hướng dẫn học sinh ơn tập trên cơ sở: ơn tập lí thuyết, phân dạng
bài tập, giải các bài tập mẫu, ra bài tập ơn luyện có đáp án để học sinh tự làm.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
Là học sinh lớp 12C1, 12C2 trường THPT Yên Định 3.

Tham khảo cho học sinh lớp 12 Ban KHTN
- Thuận lợi:
+ Học sinh cuối cấp, có ý thức mục tiêu rõ ràng trong việc chọn nghề, chọn
trường, chọn khối.
+ Học sinh nơng thơn, ít tệ nạn xã hội, có ý thức vươn lên để thốt khỏi đói
nghèo.
+ Một số ít học sinh có năng lực, có nguyện vọng thi vào các trường ĐH, các
trường cao đẳng…
- Khó khăn:
+ Số học sinh thực sự học được có ý thức tốt đều đã vào ban KHTN, một số
khác vào lớp 12C7.
+ Số học sinh ban cơ bản học tự chọn vật lí ở 2 lớp 12C1, 12C2 chỉ có:
25% có nhu cầu thực sự: có học lực TB khá quyết tâm học để theo khối
A, A1.
40% học để thi tốt nghiệp và theo khối (vì 2 khối này có nhiều ngành
nghề để lựa chọn), số này có học lực TB.
35% khơng thể thi khối khác (vì xác định không đậu đại học, cao đẳng sẽ
đi học nghề thì mơn vật lí cũng rất cần thiết trong học tâp và xét tuyển sau này),
số này có học lực yếu, ý thức kém.
Sách giáo khoa vật lí 12 cơ bản và nâng cao, sách giáo viên, các chuyên đề, đề
thi và đáp án hàng năm, tài liệu từ internet…
1.4 Phương pháp nghiên cứu: Thực hiện ôn tập cho học sinh lớp 12 hoặc dạy
vào giờ tự chọn.
3


- Phương pháp áp dụng vào việc:
+ Ơn tập chính khóa và ơn thi tốt nghiệp (chỉ là phụ).
+ Ơn thi học sinh giỏi và ôn thi vào đại học – cao đẳng (là chính ).

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
2.1.1. Cơ sở của việc dạy - học bộ môn: Dạy học là quá trình tác động 2 chiều
giữa giáo viên và học sinh, trong đó học sinh là chủ thể của q trình nhận thức,
cịn giáo viên là người tổ chức các hoạt động nhận thức cho học sinh. Nếu giáo
viên có phương pháp tốt thì học sinh sẽ nắm kiến thức một cách dễ dàng và
ngược lại.
2.1.2. Cơ sở của kiến thức - kỹ năng:
+ Về mặt kiến thức: Sau khi học xong, học sinh phải nhớ được, hiểu được các
kiến thức cơ bản trong chương trình sách giáo khoa. Đó là nền tảng vững chắc
để phát triển năng lực cho học sinh ở cấp cao hơn.
2.1.2.1. Hiện tượng nhiễu xạ ánh sáng.
- Hiện tượng truyền sai lệch so với sự truyền thẳng khi ánh sáng gặp vật cản
gọi là hiện tượng nhiễu xạ ánh sáng.
- Hiện tượng nhiễu xạ ánh sáng có thể giải thích được nếu thừa nhận ánh sáng
có tính chất sóng. Hiện tượng này tương tự như hiện tượng nhiễu xạ của sóng
trên mặt nước khi gặp vật cản. Mỗi chùm sáng đơn sắc coi như chùm sóng có
bước sóng xác định.
2.1.2.2. Hện tượng giao thoa ánh sáng
a. Thí nghiệm I- âng về giao thoa ánh sáng
Chiếu ánh sáng từ đèn D, qua kính lọc sắc K đến nguồn S. Từ nguồn S ánh sáng
được chiếu đến hai khe hẹp S 1 và S2 thì ở màn quan sát phía sau hai khe hẹp thu
được một hệ gồm các vân sáng, vân tối xen kẽ nhau đều đặn. Hiện tượng trên
được gọi là hiện tượng giao thoa ánh sáng.
Hình 1. Hình ảnh quan sát được hiện tượng giao thoa ánh sáng

4


Hình 2. Hình ảnh quan sát được các vân sáng, vân tối

b. Điều kiện để có giao thoa ánh sáng
- Nguồn S phát ra sóng kết hợp, khi đó ánh sáng từ các khe hẹp S1 và S2 thỏa là
sóng kết hợp và sẽ giao thoa được với nhau. Kết quả là trong trường giao thoa
sẽ xuất hiện xen kẽ những miền sáng, miền tối. Cũng như sóng cơ chỉ có các
sóng ánh sáng kết hợp mới tạo ra được hiện tượng giao thoa.
- Khoảng cách giữa hai khe hẹp phải rất nhỏ so với khoảng cách từ màn quan
sát đến hai khe.
c. Xác định vị trí vân giao thoa.
Để xét xem tại điểm M trên màn
quan sát là vân sáng hai vân tối
thì chúng ta cần xét hiệu quang lộ
từ M đến hai nguồn (giống như
sóng cơ học).
c.1. Vị trí vân sáng
- Tại M là vân sáng khi d2 - d1 = kλ →

= kλ  xs =

(1)

Công thức (1) cho phép xác định tọa độ của các vân sáng trên màn. Với k = 0,
thì M ≡ O là vân sáng trung tâm.
Với k =  1 thì M là vân sáng bậc 1.
Với k =  2 thì M là vân sáng bậc 2….
c.2. Vị trí vân tối
- Tại M là vân tối khi
d2 - d1 = (2k+1) →

= (2k+1)  xt =

(2)

Công thức (2) cho phép xác định tọa độ của các vân tối trên màn. Với k = 0 và
k = –1 thì M là vân tối bậc 1.
Với k = 1 và k = –2 thì M là vân tối bậc 2…
- Khoảng vân (i): Là khoảng cách giữa hai vân sáng hoặc hai vân tối gần nhau
nhất.
Ta có i = xs(k +1) - xs(k) =

-

=

→i=

(3)

(3) là công thức cho phép xác định khoảng vân i.
5


Hệ quả :
- Từ cơng thức tính khoảng vân i =

→

- Theo cơng thức tính tọa độ các vân sáng, vân tối và khoảng vân ta có

- Giữa N vân sáng thì có (n – 1) khoảng vân, nếu biết khoảng cách L giữa N

vân sáng thì khoảng vân i được tính bởi
cơng thức i =
Chú ý:
- Trong cơng thức xác định tọa độ của các vân sáng

thì các giá

trị k dương sẽ cho tọa độ của vân sáng ở chiều dương của màn quan sát, còn
các giá trị k âm cho tọa độ ở chiều âm. Tuy nhiên các tọa độ này có khoảng
cách đến vân trung tâm là như nhau. Tọa độ của vân sáng bậc k là x =  k.i
Vân sáng gần nhất cách vân trung tâm một khoảng đúng bằng khoảng vân i.
- Tương tự, trong công thức xác định tọa độ của các vân tối
thì các giá trị k dương sẽ cho tọa độ của vân sáng ở
chiều dương của màn quan sát, còn các giá trị k âm cho tọa độ ở chiều âm. Vân
tối bậc k xét theo chiều dương ứng với giá trị (k – 1) còn xét theo chiều âm ứng
với giá trị âm của k, khoảng cách gần nhất từ vân tối bậc 1 đến vân trung tâm
là i/2.
2.1.2.3. Khái niệm ánh sáng trắng:
- Ánh sáng trắng như chúng ta biết là tập hợp của vô số các ánh sáng đơn sắc.
Mỗi một ánh sáng đơn sắc sẽ cho trên màn một hệ vân tương ứng, vậy nên trên
màn có những vị trí mà ở đó các vân sáng, vân tối của các ánh sáng đơn sắc bị
trùng nhau.
- Bước sóng của ánh sáng trắng dao động trong khoảng 0,38 (μm) ≤ λ ≤ 0,76
(μm).
+ Về kỹ năng: Học sinh biết vận dụng kiến thức đã học để trả lời được các
câu hỏi lí thuyết, vận dụng lí thuyết giải được các bài tập Việc bồi dưỡng
các kiến thức kỹ năng phải dựa trên cơ sở năng lực, trí tuệ của học sinh ở các
mức độ từ đơn giản đến phức tạp. Như vậy, việc dạy bài mới trên lớp mới chỉ
cung cấp kiến thức cho học sinh. Học sinh muốn có kiến thức, kỹ năng phải
được thơng qua một q trình khác: Đó là q trình ơn tập. Trong 6 mức độ của

nhận thức, tôi chú ý đến 2 mức độ là: Mức độ vận dụng và mức độ sáng tạo.
Mức độ vận dụng là mức độ học sinh có thể vận dụng các kiến thức
cơ bản đã học để giải đươc các dạng BT áp dụng công thức thay số và tính tốn
. Cịn mức độ sáng tạo yêu cầu học sinh phải biết tổng hợp lại, sắp xếp lại,
thiết kế lại những thơng tin đã có để đưa về các dạng BT cơ bản hoặc bổ sung
6


thông tin từ các nguồn tài liệu khác để phân thành các dạng BT và nêu các
phương pháp giải sao cho phù hợp với các kiến thức đã học.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
- Việc học tập của học sinh nhằm 2 mục đích: Học để biết và học để thi. Nếu
chỉ học để biết thì học sinh chỉ cần “đọc” và “nhớ”. Cịn học để thi học sinh
phải có kỹ năng cao hơn: Nhớ kiến thức -> Trình bày kiến thức -> Vận dụng
kiến thức -> Sáng tạo thêm từ các kiến thức đã có -> Kết quả học tập.
- Trong các đề thi ĐH - CĐ và HSG gần đây: Mỗi đề thi thường có một số câu
hỏi khó (câu hỏi nâng cao) mà nếu hoc sinh chỉ vận dụng cơng thức SGK thì
khơng thể làm được. Ví dụ :Chương Sóng ánh sáng ở SGK lớp 12 cơ bản có
Bài 35: Giao thoa ánh sáng; kiến thức lý thuyết chỉ nói chung chung, khơng
đi sâu vào từng vấn đề cụ thể nhưng các dạng bài tập đưa ra trong các kỳ thi ĐH
và CĐ lại phức tạp. Với chỉ kiến thức SGK thì học sinh ban cơ bản khơng thể
nào giải được đề thi ĐH và CĐ phần này. Hơn nữa, “ Giao thoa ánh sáng” với
học sinh THPT thật phức tạp bởi nguốn sáng có thể là nguồn đơn sắc, nguồn
gồm hai, ba nguồn sáng đơn sắc hoặc nguồn ánh sáng trắng. Trong q trình
giảng dạy tơi nhận thấy học sinh thường chỉ biết làm những bài tập đơn giản
thay vào cơng thức có sẵn, cịn các bài tập u cầu phải có khả năng phân tích
đề hoặc tư duy thì kết quả rất kém. Để giúp học sinh có thể nắm được và vận
dụng các phương pháp cơ bản để giải các bài tập trong các đề thi phần: giao
thoa với nguồn sáng gồm hai, ba nguồn đơn sắc hoặc giao thoa với nguồn ánh
sáng trắng, tôi chọn đề tài: “Huớng dẫn học sinh lớp 12 ban cơ bản phân

dạng và nắm được phương pháp giải bài tập phần: Giao thoa ánh sáng”.
Trong đề tài này, tơi tóm tắt những phần lý thuyết cơ bản, đưa ra các dạng bài
tập và phương pháp giải, bài tập tự luyện nhằm giúp các em ơn tập lí thuyết,
phân dạng bài tập và có phương pháp giải các dạng bài tập.
2.3. Phân dạng bài tập
2.3.1. DẠNG 1: XÁC ĐỊNH TỌA ĐỘ CÁC VÂN SÁNG, VÂN TỐI VÀ TÍNH
CHẤT VÂN TẠI ĐIỂM M BIẾT TRƯỚC TỌA ĐỘ
Cách giải:
- Tọa độ vân sáng bậc k:
- Tọa độ vân tối thứ k:
Để xác định tại M là vân sáng hay tối ta lập tỉ số
- Nếu

= k  Z thì M là vân sáng bậc k.

- Nếu

= k + 0,5, (k  Z) thì M là vân tối thứ (k+1)

Ví dụ 1: Trong giao thoa vớí khe I-âng có a = 1,5 (mm), D = 3 (m), người ta
đếm có tất cả 7 vân sáng mà khoảng cách giữa hai vân sáng ngoài cùng là 9
(mm). Xác định tọa độ của vân sáng bậc 4, vân tối thứ 3.
HƯỚNG DẪN
7


Theo bài, khoảng cách giữa 7 vân sáng là 9 (mm), mà giữa 7 vân sáng có 6
khoảng vân, khi đó 6.i = 9 (mm) → i = 1, 5 (mm) →

=

0,75.10-6 (m) = 0,75 (μm).
Tọa độ của vân sáng bậc 4 là xs(4) =  4i =  6 (mm).
Vị trí vân tối thứ 3 theo chiều dương ứng với k = 2, nên có x t(2) =  (2 + 0,5)i
=  3,75 (mm).
Khi đó tọa độ của vân tối thứ 3 là x =  3,75 (mm).
HƯỚNG DẪN
Ví dụ 2: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, hai khe cách nhau a =
0,8 (mm) và cách màn là D = 1,2 (m). Chiếu ánh sáng đơn sắc bước sóng λ =
0,75 (μm) vào 2 khe. Điểm M cách vân trung tâm 2,8125 (mm) là vân sáng hay
vân tối ? Bậc của vân tại M ?
HƯỚNG DẪN
Ta có khoảng vân i =
tỉ số

=

= 1,125.10-3 (m) = 1,125 (mm).
= 2 + 0,5 →k = 2. Vậy tại M là vân tối thứ 3.

Ví dụ 3: Trong một thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, dùng bước sóng
đơn sắc có bước sóng λ= 0,5 (μm).
a) Xác định vân sáng bậc 2 và vân tối thứ 5.
b) Tại điểm M và N cách vân sáng trung tâm lần lượt 5,75 (mm) và 7 (mm) là
vân sáng hay vân tối ? Nếu có, xác định bậc của vân tại M và N.
HƯỚNG DẪN
a) Tọa độ của vân sáng bậc hai (có k = 2) và vân tối thứ năm (ứng với k = 4) là:

b) Tại điểm M có
Tại điểm N có

= 11,5 = 11 + 0,5. Vậy tại M là vân tối thứ 12.
= 14 nên N là vân sáng bậc 14.

2.3.2 DẠNG 2: TÍNH SỐ VÂN SÁNG HAY TỚI TRÊN TRƯỜNG GIAO
THOA.
TH1: Trường giao thoa đới xứng
Một trường giao thoa đối xứng nếu vân trung tâm O nằm tại chính giữa của
trường giao thoa. Gọi L là độ dài của trường giao thoa, khi đó mỗi nửa trường
giao thoa có độ dài là L/2
Cách giải tổng quát:
Xét một điểm M bất kỳ trên trường giao thoa, khi đó điểm M là vân sáng hay
vân tối thì tọa độ của M luôn thỏa mãn:

8




Số các giá trị k thỏa mãn hệ phương trình trên chính là số vân sáng, vân tối có
trên trường giao thoa.
Cách giải nhanh:
Lấy

(n là phần nguyên còn

là phần thập phân)

NS= 2n+1
Nt = Ns- 1 nếu 0

<0,5 hoặc Nt= Ns+1 nếu
0,5.
Ví dụ 1: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, khoảng cách giữa hai
khe là a = 1 (mm), khoảng cách từ hai khe tới màn là D = 2 (m), ánh sáng có
bước sóng λ = 0,66 (μm). Biết độ rộng của vùng giao thoa trên màn có độ rộng
là 13,2 (mm), vân sáng trung tâm nằm ở giữa màn. Tính số vân sáng và vân tối
trên màn.
HƯỚNG DẪN
Theo bài ta có L = 13,2 (mm).
Dễ dàng tính được khoảng vân i = 1,32 (mm).
Khi đó n= = 5, vậy ở đầu trường giao thoa là vân sáng, số vân sáng là 11 và số
vân tối là 10.
TH2: Trường giao thoa khơng đới xứng
Dạng tốn này thường là tìm số vân sáng hay vân tối có trên đoạn P, Q với P,
Q là hai điểm cho trước và đã biết tọa độ của chúng.
Các giải ngắn ngọn hơn cả có lẽ là tính khoảng vân i, vẽ hình để tìm. Trong
trường hợp khác ta có thể giải các bất phương trình x P ≤ xM ≤ xQ, với M là điểm
xác định tọa độ của vân sáng hay vân tối cần tìm. Từ đó số các giá trị k thỏa
mãn chính là số vân cần tìm.
Ví dụ 2: Trong thí nghiệm giao thoa ánh sáng I-âng, khoảng cách hai khe S 1S2
là 1 mm, khoảng cách từ S1S2 đếm màn là 1m, bước sóng ánh sáng là 0,5 (μm).
Xét hai điểm M và N (ở cùng phía với O ) có tọa độ lần lượt là x M = 2 (mm) và
xN = 6,25 (mm).
a) Tại M là vân sáng hay vân tối, bậc của vân tương ứng là bao nhiêu?
b) Giữa M và N có bao nhiêu vân sáng và vân tối?
HƯỚNG DẪN:
a) Từ giả thiết ta tính được khoảng vân i = 0,5 (mm).
Do

→ M là vân sáng bậc 4, còn N là vân tối bậc

13.
b) Số vân sáng trong MN là số giá trị k nguyên thỏa mãn 4 < k < 13. Vậy có 8
vân sáng.
9


Số vân tối trong MN là số giá trị k bán nguyên thỏa mãn 4 < k < 13. Vậy có 8
vân tối.
Vậy trên đoạn MN có 8 vân sáng, 8 vân tối.
Ví dụ 3: Trong một thí nghiệm về Giao thoa anhs sáng bằng khe I âng với ánh
sáng đơn sắc λ = 0,7 μm, khoảng cách giữa 2 khe S1,S2 là a = 0,35 mm, khoảng
cách từ 2 khe đến màn quan sát là D = 1m, bề rộng của vùng có giao thoa là
13,5 mm. Số vân sáng, vân tối quan sát được trên màn là:
B. 6 vân sáng, 7 vân tối.
A. 7 vân sáng, 6 vân tối
C. 6 vân sáng, 6 vân tối
D. 7 vân sáng, 7 vân tối.
HƯỚNG DẪN
Khoảng vân i =
Số vân sáng: Ns = 2

= 2.10-3 m= 2mm.
= 2[2,375] + 1 = 7

Phần thập phân của là 0,375 < 0,5 nên số vạch tối là Nt = Ns – 1 = 6
→ Số vạch tối là 6, số vạch sáng là 7. Chọn A
2.3.3. DẠNG 3: BÀI TOÁN TRÙNG VÂN.
Hai vân sáng trùng nhau
Khi đó ta có xs(λ1) = xs(λ2)  k1i1 = k2i2 → k1λ1 = k2λ2 

(1)

Khi biết λ1 và λ2 thì các cặp giá trị nguyên của k1 và k2 thỏa mãn (1) cho phép
xác định tọa độ trùng nhau của các vân sáng, cặp (k 1, k2) nguyên và nhỏ nhất
cho biết tọa độ trùng nhau gần nhất so với vân trung tâm O.
Nhận xét:
Có hai dạng câu hỏi thường gặp nhất của bài toán trùng vân ứng với hai bức
xạ:
- Tìm sớ vân sáng có trong khoảng từ vân trung tâm đến vị trí trùng nhau
gần nhất của hai bức xạ.
Đối với câu hỏi này thì chúng ta cần xác định vị trí trùng gần nhất, căn cứ
vào các giá trị của k1, k2 để biết được vị trí đó là vân bậc nào của các bức xạ, từ
đó tính được tổng số vân trong khoảng, trừ đi số vân trùng sẽ tìm được số vân
quan sát được thực sự
- Tìm sớ vân trùng nhau của hai bức xạ trên một khoảng hay đoạn cho
trước.
Câu hỏi dạng này đã được sử dụng cho đề thi đại học năm 2009, để giải
quyết câu hỏi này thì đầu tiên chúng ta cần xác định được điều kiện trùng vân
và khoảng cách giữa các lần trung là bao nhiêu, từ đó căn cứ vào vị trí của
khoảng cho trước (thường là giới hạn bởi hai điểm nào đó) để tính ra trong
khoảng đó có bao nhiêu vân trùng.
Ví dụ 1: Trong thí nghiệm giao thoa ánh sáng với hai bước sóng λ1 = 0,6 (μm),
còn λ2 chưa biết. Trên màn ảnh người ta thấy vân sáng bậc 5 của hệ vân ứng với
bước sóng λ1 trùng với vân tối bậc 5 của hệ vân ứng với λ2. Tìm bước sóng λ2.
HƯỚNG DẪN
Vân sáng bậc 5 của λ1 có k = 5, cịn vân tối bậc 5 của λ2 có k = 4.
10

Theo bài ta có phương trình xs5(λ1) = xt4(λ2) 
→ λ2 =

= 0,66 (μm).

Vậy λ2 = 0,66 (μm).
Ví dụ 2: Hai khe I-âng S1, S2 cách nhau a = 2 mm được chiếu bởi nguồn sáng S.
Nguồn S phát đồng thời hai bức xạ: bức xạ màu đỏ có λ1 = 640 nm, và màu lam
có λ2 = 0,48 μm, tính khoảng vân i1, i2 ứng với hai bức xạ này. Tính khoảng
cách từ vân sáng trung tâm đến vân sáng cùng màu gần với nó nhất.
HƯỚNG DẪN
Khoảng vân tương ứng với hai bức xạ đỏ và lam là

Xét một điểm M bất kỳ là điểm trùng của hai vân sáng ứng với λ1 và λ2.
Ta có xs(λ1) = xs(λ2)  k1i1 = k2i2 → k1λ1 = k2λ2 
Vân sáng gần vân trung tâm O nhất ứng với cặp k1 = 3 và k2 = 4.
Khi đó, tọa độ trùng nhau là x = xs3(λ1) = xs4(λ2) = 3i1 = 4i2 =1,152 (mm).
Ví dụ 3: (Khối A – 2010):
Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, nguồn sáng phát đồng thời hai
bức xạ đơn sắc, trong đó bức xạ màu đỏ có bước sóng 720 nm và bức xạ màu
lục có bước sóng λ (có giá trị trong khoảng từ 500 nm đến 575 nm). Trên màn
quan sát, giữa hai vân sáng gần nhau nhất và cùng màu với vân sáng trung tâm
có 8 vân sáng màu lục. Giá trị của λ là
A. 500 nm.
B. 520 nm.
C. 540 nm.
D. 560 nm.
HƯỚNG DẪN
Từ điều kiện trùng vân ta có k1λ1 = k2λ2  720k1 = k2λ2 →
Xét trong khoảng từ vân trung tâm đến vân đầu tiên cùng màu với nó, có 8 vân

màu lục → vị trí vân cùng màu vân trung tâm đầu tiên ứng với vị trí vân màu
lục bậc 9. Từ đó k2 = 9 → λ2 = 80k1
Mà 500 (nm) ≤ λ2 ≤ 575 (nm) → k1 = 7.
Thay vào (1) ta tìm được λ2 = 560 nm.
Chọn D
2.3.4. DẠNG 4: GIAO THOA VỚI ÁNH SÁNG TRẮNG
Tìm số vân trùng nhau tại một điểm M cho trước tọa độ xM
Cách giải:
- Để tìm số vân trùng nhau tại điểm M ta giải
x = xM  k = x → λ =

(1)

Mà 0,38 μm ≤ λ ≤ 0, 76 μm → 0,38.10-6 ≤

≤ 0,76.10-6

Số giá trị k nguyên thỏa mãn bất phương trình trên cho biết số vân sáng của
các ánh sáng đơn sắc trùng nhau tại M. Các giá trị k tìm được thay vào (1) sẽ
11


tìm được bước sóng tương ứng.
Số giá trị k bán nguyên thỏa mãn bất phương trình trên cho biết số vân sáng
của các ánh sáng đơn sắc trùng nhau tại M. Các giá trị k tìm được thay vào (1)
sẽ tìm được bước sóng tương ứng.
Ví dụ 1: Hai khe I-âng cách nhau 2 (mm), được chiếu bằng ánh sáng trắng có
bước sóng từ 0,38 (μm) ≤ λ ≤ 0,76 (μm). Hiện tượng giao thoa quan sát được
trên màn (E) đặt song song và cách S1S2 là 2 (m). Xác định bước sóng của
những bức xạ bị tắt (hay cịn gọi là vân tối) tại vị trí cách vân sáng trung tâm 3,3

(mm).
HƯỚNG DẪN:
Gọi M là điểm cách vân trung tâm 3,3 (mm). Các vân tối bị trùng tại M có tọa
độ thỏa mãn
xt = xM  k

= 3,3.10-3 →

Do 0,38 μm ≤ λ ≤ 0,76 μm  0,38 ≤

≤ 0,76 → 4,34 ≤ k ≤ 8,68.

Các giá trị k bán nguyên thoải mãn bất phương trình trên là k = {4,5; 5,5; 6,5;
7,5; 8,5}.
+ Với k = 4,5 → λ =

=

= 0,73 (μm).

+ Với k = 5,5 → λ = 0,6 (μm).
+ Với k = 6,5 → λ = 0,51 (μm).
+ Với k = 7,5→ λ = 0,44 (μm).
+ Với k = 8,5 → λ = 0,39 (μm).
Ví dụ 2: Dùng ánh sáng trắng có bước sóng trong khoảng 0,4 (μm) ≤ λ ≤ 0,75
(μm). Có bao nhiêu bước sóng đơn sắc trong dải ánh sáng trắng cho vân sáng tại
vị trí của vân sáng bậc 5 ứng với ánh sáng đỏ, biết bước sóng của ánh sáng đỏ là
λđỏ = 0,75 (μm). Tính giá trị các bước sóng đó.
HƯỚNG DẪN
Vân sáng bậc 5 của ánh sáng đỏ có tọa độ xd(5) = 5

=

=k

Các vân sáng khác trùng nhau tại vân bậc 5 này có tọa độ thỏa mãn
xs = xs(5)  k =
Do 0,4 μm ≤ λ ≤ 0,75 μm  0,4.10-6 ≤

→λ=
≤ 0,75.10-6

→ 5 ≤ k ≤ 9, 375. Mà k nguyên nên k = {5; 6; 7; 8; 9}
Giá trị k = 5 lại trùng với ánh sáng đỏ nên chỉ có 4 giá trị k thỏa mãn là k = {6;
7; 8; 9}
+k=6→λ=

=

= 0, 625 (μm).

+ k = 7 → λ ≈ 0,536 (μm).
+ k = 8 → λ = 0,468 (μm).
+ k = 9 → λ = = 0, 417 (μm).
* Trên đây là tồn bộ nội dung ơn tập mà tơi đã triển khai cho học sinh lớp
12 ban cơ bản nhằm bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cho các em để các em tự
tin bước vào mùa thi mới.
12

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
2.4.1. Những kết quả đã đạt được:
Đề tài “Huớng dẫn học sinh lớp 12 ban cơ bản phân dạng và nắm được
phương pháp giải bài tập phần: Giao thoa ánh sáng” giúp các em hiểu sâu
hơn về các hiện tượng vật lý, phân loại được các dạng bài tập, có phương pháp
giải các dạng bài tập nhằm đạt kết quả cao hơn trong các kỳ thi.
Sau khi vận dụng đề tài này tôi nhận thấy đa số học sinh nắm vững các dạng
bài tập, biết cách suy luận logic, tự tin vào bản thân hơn khi giải các bài tập
thuộc dạng này. Trong các năm tơi cũng đã có hoc sinh đạt giải học sinh giỏi và
học sinh đạt điểm 9; 10 thi đại học.
Khảo sát giải các bài tập trắc nghiệm tổng hợp ở 2 lớp 12C1và 12C2 trường
THPT Yên Định 3 có được kết quả như sau.
Lớp
12C1
12C2

Sĩ số
34
43

Điểm 9-10
0
1

Điểm 7-8
5
9

Điểm 5-6
22

27

Điểm 3-4
7
6

Điểm 0,1,2
0
0

2.4.2. Một số mặt hạn chế:
- Trong việc ôn tập triển khai đề tài: Bên cạnh những em có khả năng thực sự,
còn rất nhiều em chưa đáp ứng được kỳ vọng của bản thân và thầy cô. Trong
quá trình học tập các em chưa chịu khó, chưa chăm học, ý thức kém nên kết quả
chưa cao
- Một số kiến thức lí thuyết trong đề tài các em phải cơng nhận máy móc, học
thuộc các cơng thức để vận dụng giải bài tập chứ không được hiểu tận gốc vấn
đề.
- Các cơng thức áp dụng nhiều, khó nhớ, khó bíên đổi, địi hỏi đổi đơn vị phù
hợp nên nhiều khi các em còn nhầm lẫn dẫn đến kết quả khơng chính xác
2.4.3 Bài học kinh nghiệm:
- Việc phân dạng bài tập và hướng dẫn học sinh nhận dạng và giải bài tập mang
lại kết quả tương đối tốt, phù hợp với việc đổi mới phương pháp dạy mới,
phương pháp thi cử theo hướng trắc nghiệm khách quan
- Việc phân dạng bài tập và hướng dẫn học sinh làm tốt các dạng bài tập đã
giúp cho giáo viên nắm vững mục tiêu chương trình, từ đó cũng nâng cao chất
lượng giảng dạy môn vật lý.
- Giúp giáo viên không ngừng tìm tịi, sáng tạo ra những phương pháp phân
loại và giải bài tập phù hợp với đối tượng học sinh, từ đó nhằm nâng cao trình
độ chun mơn nghiệp vụ của giáo viên để tránh nguy cơ tụt hậu.

- Rèn cho học sinh phương pháp học tập tích cực, chủ động kiến thức dưới sự
hướng dẫn của giáo viên. Học sinh phải có tinh thần học tập nghiêm túc, phải
nhận thức rõ ràng sự khac biệt giữa học để biết và học để thi như thế nào.

3. KẾT LUẬN KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
- Trong cấp học THPT: Các kỳ thi ln được coi trọng vì nó phản ánh được
chất lượng dạy và học của giao viên và học sinh, là thước đo để đánh giá sự nỗ
lực, phấn đấu của thầy và trị.
- Muốn có kết quả tốt phải bắt đầu từ người thầy trước. Khơng có học trị dốt,
chỉ có thầy chưa giỏi: Trong q trình giảng dạy người thầy phải biết bắt đầu từ
13


những kỹ năng đơn giản nhất như dạy bài mới như thế nào cho tốt, ôn tập như
thế nào để bồi dưỡng được các kiến thức, kỹ năng…Kiến thức, sự hiểu biết,
kinh nghiệm và tư cách của người thầy có sức lan tỏa lớn đối với học sinh.
- Đề tài của tôi không bắt nguồn từ những ý tưởng lớn lao mà xuất phát từ thực
tế mà tôi đã được trãi nghiệm trong q trình ơn tập nhiều năm. Nội dung, kiến
thức của để tài giúp cho học sinh hiểu rộng hơn, học tốt hơn, rèn tốt hơn những
kiến thức cơ bản mà sách giáo khoa đã nêu ra. Vì vậy tôi cũng tin tưởng rằng:
Đề tài của tôi sẽ được áp dụng rộng rãi, nhất là đối tượng học sinh giỏi và ôn thi
ĐH – CĐ.
3.2. Kiến nghị
Đây chỉ là những kinh nghiệm của bản thân trong, tôi mong được học tập
và trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp các tổ chức chuyên môn để tôi làm
được tốt hơn trong những năm tới, nhằm giúp cho học sinh đạt kết quả cao nhất
trong các kì thi đại học, cao đẳng và học sinh giỏi cấp Tỉnh.
Xác nhận của thủ trưởng đơn vị

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của tôi
không sao chép của người khác
Yên định , ngày 16 tháng 4 năm 2017
Người viết

LÊ THỊ LIÊN

PHỤ LỤC
ĐỀ TRẮC NGHIỆM TỔNG HỢP GIAO THOA ÁNH SÁNG.
Câu 1: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, các khe sáng được chiếu
bằng ánh sáng đơn sắc. Khoảng cách giữa hai khe là 2 mm, khoảng cách từ hai
khe đến màn là 4 m. Khoảng cách giữa 5 vân sáng liên tiếp đo được là 4,8 mm.
14


Toạ độ của vân sáng bậc 3 là
A. ± 9,6 mm.
B. ± 4,8 mm.
C. ± 3,6 mm.
D. ± 2,4 mm.
Câu 2: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, các khe sáng được chiếu
bằng ánh sáng đơn sắc. Khoảng cách giữa hai khe là 2 mm, khoảng cách từ hai
khe đến màn là D = 4 m. Khoảng cách giữa 5 vân sáng liên tiếp đo được là 4,8
mm. Toạ độ của vân tối bậc 4 về phía (+) là
A. 6,8 mm.
B. 3,6 mm.
C. 2,4 mm.
D. 4,2 mm.
Câu 3: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, biết D = 3 m; a = 1 mm.
Tại vị trí M cách vân trung tâm 4,5 mm, ta thu được vân tối bậc 3. Tính bước

sóng ánh dùng trong thí nghiệm.
A. 0,60 μm
B. 0,55μm
C. 0,48 μm
D. 0,42 μm.
Câu 4: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng khoảng cách giữa hai khe
là a = 1,5 mm, khoảng cách từ hai khe đến màn là D = 3 m, người ta đo được
khoảng cách giữa vân sáng bậc 2 đến vân sáng bậc 5 ở cùng phía với nhau so
với vân sáng trung tâm là 3 mm. Tìm bước sóng của ánh sáng dùng trong thí
nghiệm. A. 0,2 μm.
B. 0,4 μm.
C. 0,5 μm.
D. 0,6 μm.
Câu 5: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng khoảng cách giữa hai khe
là a = 2 mm, khoảng cách từ hai khe đến màn là D = 2 m, ánh sáng đơn sắc có
bước sóng 0,5 μm. Khoảng cách từ vân sáng bậc 1 đến vân sáng bậc 10 là
A. 4,5 mm.
B. 5,5 mm.
C. 4,0 mm.
D. 5,0 mm.
Câu 6: Hai khe I-âng cách nhau 3 mm được chiếu bằng ánh sáng đơn sắc có
bước sóng 0,60 μm. Các vân giao thoa được hứng trên màn đặt cách hai khe 2
m. Tại điểm M cách vân trung tâm 1,2 mm là
A. vân sáng bậc 3.
B. vân tối thứ 3.
C. vân sáng bậc 5.
D. vân sáng bậc 4.
Câu 7: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, hai khe I-âng cách nhau 3
mm được chiếu bằng ánh sáng đơn sắc có bước sóng 0,60 μm. Các vân giao
thoa được hứng trên màn đặt cách hai khe 2 m. Tại điểm N cách vân trung tâm

1,8 mm là
A. vân sáng bậc 4.
B. vân tối thứ 4.
C. vân tối thứ 5.
D. vân sáng bậc 5.
Câu 8: Trong thí nghiệm giao thoa ánh sáng dùng hai khe I-âng, hai khe được
chiếu bằng ánh sáng có bước sóng λ = 0,5 μm, biết S1S2 = a = 0,5 mm, khoảng
cách từ mặt phẳng chứa hai khe đến màn quan sát là D = 1 m. Tại điểm M cách
vân trung tâm một khoảng x = 3,5 mm, có vân sáng hay vân tối, bậc mấy ?
A. Vân sáng bậc 3.
B. Vân tối thứ 4.
C. Vân sáng bậc 4.
D. Vân tối thứ 2.
Câu 9: Giao thoa ánh sáng đơn sắc của I-âng có λ = 0,5 μm; a = 0,5 mm; D = 2
m. Tại M cách vân trung tâm 7 mm và tại điểm N cách vân trung tâm 10 mm thì
A. M, N đều là vân sáng.
B. M là vân tối, N là vân sáng.
C. M, N đều là vân tối.
D. M là vân sáng, N là vân tối.
Câu 10: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, khoảng cách giữa hai
khe là 2 mm, khoảng cách từ hai khe đến màn là 1 m, bước sóng ánh sáng dùng
trong thí nghiệm là 0,5 μm. Tại A trên màn trong vùng giao thoa cách vân trung
tâm một khoảng 1,375 mm là
15


A. vân sáng bậc 6 phía (+).
C. vân tối thứ 5 phía(+).
B. vân tối thứ 4 phía (+).
D. vân tối thứ 6 phía (+).

Câu 11: Người ta thực hiện giao thoa ánh sáng đơn sắc với hai khe I-âng cách
nhau 2 mm, khoảng cách giữa hai khe đến màn là D = 3 m, ánh sáng dùng có
bước sóng λ = 0,6 μm. Bề rộng của trường giao thoa đối xứng là 1,5 cm. Số vân
sáng, vân tối có được là
B. N1 = 17, N2 = 16
A. N1 = 15, N2= 14
C. N1 = 21, N2= 20
D. N1 = 19, N2 = 18
Câu 12: Một nguồn sáng đơn sắc S cách hai khe I-âng 0,2 mm phát ra một bức
xạ đơn sắc có λ = 0,64 μm. Hai khe cách nhau a = 3 mm, màn cách hai khe 3 m.
Trường giao thoa trên màn có bề rộng 12 mm. Số vân tối quan sát được trên
màn là. A. 16.
B. 17.
C. 18.
D. 19.
Câu 13: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng khoảng cách giữa hai
khe là 1,5 mm, khoảng cách từ hai khe đến màn là 3 m, người ta đo được
khoảng cách giữa vân sáng bậc 2 đến vân sáng bậc 5 ở cùng phía với nhau so
với vân sáng trung tâm là 3 mm. Tìm số vân sáng quan sát được trên vùng giao
thoa đối xứng có bề rộng 11 mm.
A. 9.
B. 10.
C. 11.
D. 12.
Câu 14: Trong thí nghiệm giao thoa của I-âng a = 2mm; D = 2 m; λ = 0,64 μm.
Miền giao thoa đối xứng có bề rộng 12 mm. Số vân sáng quan sát được trên
màn là A. 17.
B. 18.
C. 16.
D. 19.

Câu 15: Bề rộng vùng giao thoa (đối xứng) quan sát được trên màn là MN = 30
mm, khoảng cách giữa hai vân tối liên tiếp bằng 2 mm. Trên MN quan sát thấy
A. 16 vân tối, 15 vân sáng.
B. 15 vân tối, 16 vân sáng.
C. 14 vân tối, 15 vân sáng.
D. 16 vân tối, 16 vân sáng.
Câu 16: Người ta thực hiện giao thoa ánh sáng đơn sắc với hai khe I-âng cách
nhau 0,5 mm, khoảng cách giữa hai khe đến màn là 2 m, ánh sáng dùng có bước
sóng λ = 0,5 μm. Bề rộng của trường giao thoa đối xứng là 18 mm. Số vân sáng,
vân tối có được là
A. N1 = 11, N2 = 12. B. N1 = 7, N2 = 8. C. N1 = 9, N2 = 10. D. N1 = 13, N2 = 14
Câu 17: Người ta thực hiện giao thoa ánh sáng đơn sắc với hai khe I-âng cách
nhau 2 mm, khoảng cách giữa hai khe đến màn là 3 m, ánh sáng dùng có bước
sóng λ = 0,5 μm. Bề rộng của trường giao thoa đối xứng là 1,5 cm. Số vân sáng,
vân tối có được là
B. N1 = 21, N2 = 20
A. N1 = 19, N2 = 18
C. N1 = 25, N2 = 24
D. N1 = 23, N2 = 22
Câu 18: Trong thí nghiệm Young về giao thoa ánh sáng, khoảng cách giữa hai
khe là a = 2 mm, khoảng cách từ hai khe đến màn quan sát là D = 1,5 m. Nguồn
sáng đơn sắc có bước sóng λ = 0,6 μm. Xét trên khoảng MN trên màn, với MO
= 5 mm, ON = 10 mm, (O là vị trí vân sáng trung tâm giữa M và N). Hỏi trên
MN có bao nhiêu vân sáng, bao nhiêu vân tối?
A. 34 vân sáng 33 vân tối
B. 33 vân sáng 34 vân tối
C. 22 vân sáng 11 vân tối
D. 11 vân sáng 22 vân tối
Câu 19: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, người ta đo được
khoảng vân là 1,12.103 μm. Xét 2 điểm M và N cùng một phía so với vân chính

16


giữa, với OM = 0,56.104 μm và ON = 1,288.104 μm, giữa M và N có bao nhiêu
vân tối ? A. 5.
B. 6.
C. 7.
D. 8.
Câu 20: Trong thí nghiệm về giao thoa ánh sáng của I-âng, chùm sáng đơn sắc
có bước sóng λ = 0,5 μm, khoảng cách giữa 2 khe là 1,2 mm, khoảng cách từ 2
khe đến màn ảnh là 3 m. Hai điểm M , N nằm cùng phía với vân sáng trung tâm,
cách vân trung tâm các khoảng 4 mm và 18 mm. Giữa M và N có bao nhiêu vân
B. 7 vân
C. 8 vân
D. 9 vân
sáng? A. 11 vân
Câu 21: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng hai khe cách nhau 1 mm,
khoảng cách từ hai khe đến màn là 2 m. Nếu chiếu đồng thời hai bức xạ đơn sắc
có bước sóng λ1 = 0,6 μm và λ2 thì thấy vân sáng bậc 3 của bức xạ λ2 trùng với
vân sáng bậc 2 của bức xạ λ1. Tính λ2.
A. 0,4 μm.
B. 0,5 μm.
C. 0,48 μm.
D. 0,64 μm.
Câu 22: Thực hiên giao thoa ánh sáng với hai bức xạ thấy được có bước sóng
λ1 = 0,64 μm; λ2 . Trên màn hứng các vân giao thoa, giữa hai vân gần nhất cùng
màu với vân sáng trung tâm đếm được 11 vân sáng, trong đó số vân của bức xạ
λ1 và của bức xạ λ2 lệch nhau 3 vân, bước sóng λ2 có giá trị là
A. 0,4 μm
B. 0,45 μm

C. 0,72 μm
D. 0,54 μm
Câu 23: Ánh sáng được dùng trong thí nghiệm giao thoa gồm 2 ánh sáng đơn
sắc ánh sáng lục có bước sóng λ1 = 0,50 μm và ánh sáng đỏ có bước sóng λ2 =
0,75 μm. Vân sáng lục và vân sáng đỏ trùng nhau lần thứ nhất (kể từ vân sáng
trung tâm) ứng với vân sáng đỏ bậc
A. 5.
B. 6.
C. 4.
D. 2.
Câu 24: Trong thí nghiệm giao thoa ánh sáng nhờ khe I-âng, 2 khe hẹp cách
nhau 1,5 mm. Khoảng cách từ màn E đến 2 khe là D = 2 m, hai khe hẹp được
rọi đồng thời 2 bức xạ đơn sắc có bước sóng lần lượt là λ1 = 0,48 μm và λ2 =
0,64 μm. Xác định khoảng cách nhỏ nhất giữa vân trung tâm và vân sáng cùng
màu với vân trung tâm?
A. 2,56 mm.
B. 1,92 mm.
C. 2,36 mm.
D. 5,12 mm.
Câu 25: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng khoảng cách giữa hai
khe là a = 1 mm, khoảng cách từ hai khe đến màn là 2 m. Nếu chiếu đồng thời
hai bức xạ đơn sắc có bước sóng λ1 = 0,6 μm và λ2 = 0,5 μm thì trên màn có
những vị trí tại đó có vân sáng của hai bức xạ trùng nhau gọi là vân trùng. Tìm
khoảng cách nhỏ nhất giữa hai vân trùng.
A. 0,6 mm.
B. 6 mm.
C. 0,8 mm.
D. 8 mm.
Câu 26: Trong thí nghiệm I-âng, cho a = 2 mm, D = 2 m. Chiếu đồng thời hai
bức xạ có bước sóng λ1 = 0,4 μm và λ2 = 600 nm. Trên màn quan sát, gọi M, N

là hai điểm ở khác phía so với vân trung tâm và cách vân trung tâm lần lượt là
14,2 mm và 5,3 mm. Số vân sáng quan sát được trên MN của hai bức xạ là
A. 71.
B. 69.
C. 67.
D. 65.
Câu 27: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, cho khoảng cách giữa
hai khe là 1 mm, khoảng cách từ 2 khe đến màn là 1 m. Người ta chiếu vào 2
khe đồng thời hai bức xạ λ1 = 0,4 μm và λ2. Trên màn người ta đếm được trong
bề rộng L = 2,4 cm có tất cả 9 cực đại của λ1 và λ2 trong đó có 3 cực đại trùng
nhau, biết 2 trong số 3 cực đại trùng ở 2 đầu. Giá trị λ2 là
A. 0,6 μm.
B. 0,48 μm.
C. 0,54 μm.
D. 0,5 μm.
17


Câu 28: Chiếu đồng thời hai bức xạ nhìn thấy có bước sóng λ1 = 0,72μm và λ2
vào khe I-âng thì trên đoạn AB ở trên màn quan sát thấy tổng cộng 19 vân sáng,
trong đó có 6 vân sáng của riêng bức xạ λ1, 9 vân sáng của riêng bức xạ λ2.
Ngoài ra, hai vân sáng ngoài cùng (trùng A, B) khác màu với hai loại vân sáng
đơn sắc trên. Bước sóng λ2 bằng
A. 0,48 μm
B. 0,578 μm
C. 0,54 μm
D. 0,42 μm
Câu 29: Thực hiên giao thoa ánh sáng với nguồn gồm hai thành phần đơn sắc
nhìn thấy có bước sóng λ1 = 0,64 μm; λ2. Trên màn hứng các vân giao thoa,
giữa hai vân gần nhất cùng màu với vân sáng trung tâm đếm được 11 vân sáng.

Trong đó, số vân của bức xạ λ1 và của bức xạ λ2 lệch nhau 3 vân, bước sóng của
λ2 là:
A. 0,4 μm.
B. 0,45 μm
C. 0,72 μm
D. 0,54 μm
Câu 30: Thí nghiệm giao thoa ánh sáng Young. Chiếu hai khe ánh sáng đơn sắc
có bước sóng λ1 = 0,6μm thì trên màn quan sát, ta thấy có 6 vân sáng liên tiếp
cách nhau 9mm. Nếu chiếu hai khe đồng thời hai bức xạ λ1 và λ2 thì người ta
thấy tại M cách vân trung tâm 10,8mm vân có màu giống vân trung tâm, trong
khoảng giữa M và vân sáng trung tâm cịn có 2 vị trí vân sáng giống màu vân
trung tâm. Bước sóng của bức xạ λ2 là
A. 0,4 μm.
B. 0,38 μm.
C. 0,65 μm.
D. 0,76 μm.
Câu 31: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, nguồn phát sáng đồng
thời hai bức xạ đơn sắc, có bước sóng lần lượt là 0,72 μm và 0,45 μm. Hỏi trên
màn quan sát, giũa hai vân sáng gần nhau nhất và cùng màu với vân sáng trung
tâm, có bao nhiêu vân sáng khác màu vân trung tâm?
A. 10.
B. 13.
C. 12.
D. 11.
Câu 32: Thực hiện giao thoa với ánh sáng trắng có bước sóng 0,4 μm ≤ λ ≤ 0,7
μm. Hai khe cách nhau 2 mm, màn hứng vân giao thoa cách hai khe 2 m. Tại
điểm M cách vân trung tâm 3,3 mm có bao nhiêu ánh sáng đơn sắc cho vân
sáng tại đó ?
A. 5 ánh sáng đơn sắc.
B. 3 ánh sáng đơn sắc.

C. 4 ánh sáng đơn sắc.
D. 2 ánh sáng đơn sắc.
Câu 33: Trong thí nghiệm I-âng người ta chiếu sáng hai khe bằng ánh sáng
trắng có bước sóng từ 0,4 μm đến 0,75 μm. Khoảng cách giữa hai khe là a = 2
mm, khoảng cách từ hai khe đến màn là D = 2 m. Tại 1 điểm M trên màn cách
vân sáng trung tâm 3 mm có bao nhiêu bức xạ cho vân tối trong dải ánh sáng
trắng? A. 2.
B. 3.
C. 4.
D. 5.
Câu 34: Hai khe I-âng cách nhau a = 1 mm được chiếu bằng ánh sáng trắng
(0,4 μm ≤ λ ≤ 0,76 μm), khoảng cách từ hai khe đến màn là 1 m. Tại điểm A
trên màn cách vân trung tâm 2 mm có các bức xạ cho vân tối có bước sóng
A. 0,60 μm và 0,76 μm.
B. 0,57 μm và 0,60 μm.
C. 0,40 μm và 0,44 μm.
D. 0,44 μm và 0,57 μm.
Câu 35: Hai khe I-âng cách nhau 1 mm được chiếu bằng ánh sáng trắng (0,4
μm ≤ λ ≤ 0,76 μm), khoảng cách từ hai khe đến màn là 1 m. Tại điểm A trên
màn cách vân trung tâm 2 mm có các bức xạ cho vân sáng có bước sóng
A. 0,40 μm; 0,50 μm và 0,66 μm.
B. 0,44 μm; 0,50 μm và 0,66 μm.
C. 0,40 μm; 0,44 μm và 0,50 μm.
D. 0,40 μm; 0,44 μm và 0,66 μm.
18


Câu 36: Thực hiện giao thoa ánh sáng qua khe I-âng, biết a = 0,5 mm, D = 2 m.
Nguồn S phát ánh sáng trắng gồm vô số bức xạ đơn sắc có bước sóng từ 0,4 μm
đến 0,76 μm. Xác định số bức xạ bị tắt tại điểm M trên màn E cách vân trung

tâm 0,72 cm?
A. 2.
B. 3.
C. 4.
D. 5.
Câu 37: Thực hiện giao thoa ánh sáng qua khe I-âng, biết khoảng cách giữa hai
khe là 0,5 mm, khoảng cachs từ màn chứa hai khe tới màn quan sát là 2 m.
Nguồn S phát ánh sáng trắng gồm vơ số bức xạ đơn sắc có bước sóng từ 0,4 μm
đến 0,75 μm. Hỏi ở đúng vị trí vân sáng bậc 4 của bức xạ đỏ cịn có bao nhiêu
bức xạ cho vân sáng nằm trùng tại đó?
A. 3.
B. 4.
C. 5.
D. 6.
Câu 38: Trong thí nghiệm giao thoa I-âng đối với ánh sáng trắng khoảng cách
từ 2 nguồn đến màn là 2 m, khoảng cách giữa 2 nguồn là 2 mm. Số bức xạ cho
vân sáng tại M cách vân trung tâm 4 mm là
A. 4.
B. 5.
C. 6.
D. 7.
Câu 39: Trong thí nghiệm giao thoa áng sáng dùng khe I-âng, khoảng cách 2
khe a = 1 mm, khoảng cách hai khe tới màn D = 2 m. Chiếu bằng sáng trắng có
bước sóng thỏa mãn 0,39 µm ≤ λ ≤ 0,76 µm. Khoảng cách gần nhất từ nơi có
hai vạch màu đơn sắc khác nhau trùng nhau đến vân sáng trung tâm ở trên màn
là A. 1,64 mm
B. 2,40 mm
C. 3,24 mm
D. 2,34 mm
Câu 40: Trong thí nghiệm I-âng về giao thoa ánh sáng, hai khe được chiếu bằng

ánh sáng trắng có bước sóng từ 380 nm đến 760 nm. Khoảng cách giữa hai khe
là 0,8 mm, khoảng cách từ mặt phẳng chứa hai khe đến màn quan sát là 2 m.
Trên màn, tại vị trí cách vân trung tâm 3 mm có vân sáng của các bức xạ với
bước sóng
A. 0,48 μm và 0,56 μm
B. 0,40 μm và 0,60 μm
C. 0,45 μm và 0,60 μm
D. 0,40 μm và 0,64 μ
Câu
Đáp
án
Câu
Đáp
án
Câu
Đáp
án
Câu
Đáp
án

1
C

2
D

3
A

ĐÁP ÁN
4
5
C
A

11
B

12
C

13
C

14
D

14
A

16
C

17
B

18
A

19
B

20
A

21
A

22
A

23
D

24
A

25
B

26
D

27
A

28
C

29
A

30
A

31
D

32
C

33
C

34
D

35
A

36
B

37
A

38
B

39
D

40
B

6
A

7
C

8
B

9
B

10
D

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1) SKKN ” Huớng dẫn học sinh lớp 12 ban cơ bản phân dạng và nắm
được phương pháp giải bài tập phần: Mẫu nguyên tử Bo, quang phổ
19


phát xạ của nguyên tử Hidro’’
2) SGK vật lý 12 nâng cao
3) SGK vật lý 12 cơ bản

4) Sách BT vật lý 12 nâng cao
5)Sách BT vật lý 12 cơ bản
6) Giải toán vật lý 12 tập 3
7) Các đề thi cao đẳng, đại học và đáp án hàng năm

20