Báo cáo " Đổi mới phương pháp thảo luận các môn học Mác - Lê Nin trong Trường Đại học Luật Hà Nội" pptx

đào tạo
Tạp chí luật học số 2/2004 75





TS. Nguyễn Thị Hiền *
i mi phng phỏp ging dy cỏc
mụn hc Mỏc-Lờnin ang l vn
c s quan tõm c bit ca cỏc cp,
ngnh giỏo dc, o to. i mi phng
phỏp ging dy ca cỏc mụn hc Mỏc-Lờnin
cú ni dung rt rng, bi ny ch cp vn
i mi tho lun cỏc mụn hc Mỏc-
Lờnin Trng i hc lut hin nay.
1.Vai trũ ca vic tho lun cỏc mụn
hc Mỏc-Lờnin
Do c thự v i tng nghiờn cu v
hc tp ca cỏc mụn hc Mỏc-Lờnin nờn
trong c cu chng trỡnh o to cho cỏc
h o to i hc v cao ng, thi lng
tho lun ca cỏc mụn hc ny luụn c
b trớ bt buc theo t l nht nh so vi
ging dy lớ thuyt, theo quy nh ca B
giỏo dc v o to lõu nay thng chim
1/3 tng s gi quy nh cho mi mụn hc.
Cú s khỏc bit gia tho lun vi ging
lớ thuyt, semina hoc bỏo cỏo chuyn .

Ging lớ thuyt cú mc tiờu l cung cp
nhng kin thc ban u ca mụn hc cho
nờn dự phng phỏp no thỡ cng khụng
loi b c hon ton tớnh cht c thoi
mt cỏch ch ng. Trong khi ú tho lun
cú mc tiờu l khc sõu nhng quan im
ph bin, lm rừ rng thờm nhng vn
vn tru tng thuc phm vi nghiờn cu
ca mụn hc, do ú cú th ch ng tng
cng tớnh cht i thoi gia ngi hc v
ngi dy.
Do tớnh tru tng ca mụn hc, nu
ch qua nghe ging v c ti liu nhn thc
s rt hn ch, nhiu vn sinh viờn mi
tip xỳc s gp khú khn trong vic hiu
bi. Tho lun lm cho sinh viờn nhn thc
ni dung bi hc c sõu sc, chớnh xỏc,
giỏo viờn nm c mc tip thu bi ca
sinh viờn v kp thi khc phc nhng nhn
thc lch lc, b sung nhng khớa cnh
cha cú iu kin i sõu khi lờn lp. Nú lm
cho ni dung gi hc Mỏc-Lờnin thờm sinh
ng, phong phỳ, kớch thớch s tỡm tũi suy
ngh, khc phc tỡnh trng c thoi.
Tho lun gõy c s hng thỳ say mờ
trong hc tp, tp cho sinh viờn ch ng
nhn thc, gn lớ lun vi vn kinh t,
chớnh tr xó hi trong thc tin. Tho lun
cha i vo gii quyt vn thc t t ra
nh semina nhng nú lm c s nhn thc

gúp phn gii quyt vn , gúp phn bi
dng t tng chớnh tr, nhõn cỏch sng
ỳng n cho sinh viờn v.v
Quỏ trỡnh hc tp, nghiờn cu cỏc mụn
hc Mỏc-Lờnin va l quỏ trỡnh cung cp
kin thc khoa hc va l quỏ trỡnh thc


* Ging viờn chớnh B mụn Mỏc-Lờnin
Trng i hc lut H Ni


®µo t¹o
76 T¹p chÝ luËt häc sè 2/2004

hiện chức năng giáo dục chính trị tư tưởng.
Việc xác định rõ vai trò của hoạt động thảo
luận các môn học Mác-Lênin đã khẳng định
sự cần thiết của hoạt động này.
2. Tình hình thực tế của hoạt động
thảo luận các môn học Mác-Lênin trong
Trường đại học luật hiện nay
Nói chung, các giờ thảo luận đã được
bảo đảm tiến hành đều đặn, đúng thời lượng
như quy định của Bộ giáo dục và đào tạo
cho nhóm các trường khoa học xã hội và
nhân văn. Cách thức thảo luận cũng có sự
đa dạng đối với tất cả các lớp, các giáo
viên. Quy mô thảo luận thực hiện theo từng
lớp (khoảng từ 65 đến 80 sinh viên).

Tuy vậy, để nâng cao hiệu quả giờ thảo
luận các môn học Mác-Lênin, chúng ta
cũng cần xem xét sâu hơn về những cách
thức đang thực hiện, chỉ ra mặt tích cực và
hạn chế của nó. Từ đó tìm ra những cách
thức mới phù hợp hơn.
Trong thời gian 2 đến 3 tiết cho một
buổi, hoạt động thảo luận được tiến hành
theo hai cách thức chủ yếu như sau:
Cách thứ nhất: Giáo viên nêu ra câu hỏi
hoặc sinh viên nêu lên những thắc mắc hay
vấn đề cần đi sâu, làm rõ để cả lớp tham gia
thảo luận dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Để tham gia thảo luận, sinh viên có thể
chuẩn bị từ trước hoặc được dành một số
thời gian suy nghĩ nhất định ngay tại lớp.
Với cách thảo luận này thì những sinh
viên chăm học, ham hiểu biết sẽ chăm chú
theo dõi và nhiệt tình tham gia phát biểu ý
kiến, say sưa tranh luận. Giáo viên sẽ bổ
sung kiến thức còn thiếu cho sinh viên, làm
rõ những điểm nhận thức còn sai lệch,
khẳng định những quan điểm đúng đắn,
chính thống Điều dễ nhận thấy của cách
thảo luận trên là chỉ cần ít giáo viên và cũng
giảm bớt được một số chi phí khác.
Tuy vậy, cách thảo luận này cũng có
nhiều hạn chế. Đa số sinh viên chỉ đọc lại
phần ghi chép bài giảng hay đọc giáo trình.
Mặt khác, đối với những sinh viên lần đầu

tiếp xúc với một số môn học Mác-Lênin có
tính trừu tượng cao thì việc học để hiểu bài
không phải dễ dàng chứ chưa nói đến đọc
thêm tài liệu tham khảo mở rộng kiến thức.
Có những buổi thảo luận trở thành buổi
giáo viên phải gần như là giảng lại bài.
Nhiều trường hợp sinh viên đưa ra không ít
thắc mắc mà lí giải những thắc mắc đó lại
nằm ngay trong nội dung của bài giảng, nên
thời gian lẽ ra dành cho tranh luận giữa sinh
viên với nhau thì lại chỉ đủ để cho giáo viên
giải đáp thắc mắc của sinh viên. Việc mong
muốn tăng cường tính đối thoại, giảm tính
độc thoại trong giảng dạy các môn Mác-
Lênin khó được cải thiện, tính tích cực của
sinh viên trong quá trình tiếp nhận kiến
thức không có điều kiện để phát huy ở mức
cao. Khi cả lớp thảo luận chung một câu
hỏi, nếu quy mô lớp lớn, giáo viên sẽ gặp
khó khăn trong việc kiểm soát sự chuẩn bị
và sự tập trung của từng sinh viên, sẽ có
tình trạng sinh viên ỷ lại vào nhau. ý kiến
thắc mắc của một vài sinh viên nhiều khi
không phải là sự quan tâm của đa số nên
không khí của buổi thảo luận dễ trở nên
nhàm chán và sinh viên đến lớp trong giờ
thảo luận chỉ nhằm đối phó với kiểm tra học
trình hay điểm danh. Số sinh viên hiểu bài
thì cho rằng thảo luận chỉ là nhắc lại bài

đào tạo
Tạp chí luật học số 2/2004 77

ging c nờn cng khụng hng thỳ tham
gia; s khụng hiu bi cng ngi tham gia vỡ
s b giỏo viờn ch nh phỏt biu. õy cng
l lớ do dn n tỡnh trng mt s sinh viờn
b gi, vng mt trong cỏc bui tho lun.
Tin hnh tho lun theo cỏch trờn cũn
cú nhc im l dung lng kin thc m
sinh viờn tip thu c b hn ch vỡ s
lng vn c a ra trong bui tho
lun khụng c nhiu. Trc õy ó cú
trng hp giỏo viờn ly luụn cõu hi trong
ngõn hng thi do B giỏo dc v o to
quy nh lm cõu hi tho lun, cú nhiu
cõu trựng vi mc trong bi ging nờn
sinh viờn khụng cn ng nóo, khi c ch
nh phỏt biu thỡ nhỡn bi c nu cõu hi
tho lun rỳt ra t ngõn hng . Hin nay,
tuy khụng cũn ỏp dng ngõn hng thi
cụng khai, thng nht cho tt c cỏc trng
nhng vỡ mt vi giỏo viờn vn dựng nhng
cõu hi tho lun t ngõn hng thi c nờn
cú hin tng sinh viờn lp trờn ó phụ tụ
cỏc cõu hi ú kốm phn tr li, qung cỏo
ú l ỏp ỏn thi.
Cỏch thc tho lun th hai: C lp vn
tho lun chung mt vn nhng chia lm

hai nhúm, tng nhúm trao i bn bc
thng nht ý kin vi nhau. Quỏ trỡnh tho
lun l quỏ trỡnh tranh lun gia hai nhúm
v cui cựng thỡ giỏo viờn nờu ý kin gii
ỏp, kt lun. Cỏch thc chung , chia
nhúm ny cú u im l giỏo viờn vt
v hn, tớnh tớch cc ca sinh viờn ớt nhiu
c kớch thớch do cú s phn u cnh
tranh gia hai nhúm, ý thc tp th cng
c tng cng. Song do vn tho lun
chung mt vn nờn v c bn cỏch thc
th hai cng cú nhng hn ch ging nh
cỏch thc th nht. ú l cha núi tranh
lun theo cỏch ny khụng trỏnh khi gõy
nờn s n o, nh hng n cỏc lp khỏc
bờn cnh vỡ nhúm quỏ ụng.
Ngoi hai cỏch tho lun trờn, cú t b
mụn cng dựng hỡnh thc kt hp gia tho
lun vi t chc cỏc bui semina. Nhng
chuyờn semina c chun b cụng phu,
cú cht lng tt s c nõng cp thnh
nhng ti nh t chc cỏc bui hi
tho cho sinh viờn c khoỏ. Tuy vy, nhng
hot ng nh th khụng cú iu kin tin
hnh thng xuyờn v u n nờn hỡnh
thc tho lun thun tuý vn l hot ng
ch yu, ph bin v mang tớnh bt buc
trong quỏ trỡnh ging dy cỏc mụn hc Mỏc-
Lờnin ca trng.
3. Cỏc bin phỏp nõng cao hiu qu

gi tho lun cỏc mụn hc Mỏc-Lờnin
Do c thự ngh nghip trong tng lai,
yờu cu i vi sinh viờn lut l phi nhn
thc mt cỏch sõu sc nhng kin thc m
cỏc mụn hc Mỏc-Lờnin trang b. nõng
cao hiu qu ca hot ng tho lun cỏc
mụn Mỏc-Lờnin trong Trng i hc lut
H Ni, cn thc hin nhiu bin phỏp.
Bc u xin cp mt s bin phỏp sau:
3.1. Ci tin cỏch thc t chc cho sinh
viờn tho lun trờn lp
kớch thớch tinh thn thi ua, nhu cu
c th hin hiu bit ca cỏ nhõn sinh
viờn, cn duy trỡ cỏch thc chia nhúm tho
lun. Vn quan trng õy l s lng
sinh viờn trong mi nhúm l bao nhiờu thỡ
phự hp. Cõu tr li chớnh xỏc cn phi
c rỳt ra qua thc t nhng núi chung l


®µo t¹o
78 T¹p chÝ luËt häc sè 2/2004

không nên chia nhóm thảo luận có quy mô
lớn quá. Để tiện lợi cho việc trao đổi bàn
bạc mỗi nhóm nên từ 4-5 sinh viên, quy mô
nhóm như vậy là phù hợp với vị trí ngồi học
trong lớp gồm các sinh viên trên cùng một
hay hai dãy bàn kề nhau tuỳ theo sự bố trí
của phòng học. Căn cứ vào số lượng sinh

viên thông thường của một lớp thảo luận
hiện nay thì với quy mô nhóm như trên mỗi
lớp sẽ có từ 15 đến 25 nhóm. Mỗi nhóm
được nhận một câu hỏi riêng. Cá nhân trong
từng nhóm phải chuẩn bị ý kiến của mình
một cách độc lập trong thời gian quy định
(có thể khoảng 7-10 phút), sau đó bàn bạc
thống nhất ý kiến nội dung trả lời của cả
nhóm. Các nhóm cử đại diện trình bày ý
kiến đã thống nhất của cả nhóm trước lớp
và cuối cùng giáo viên nhận xét, đánh giá
phần trình bày của mỗi nhóm và cho điểm.
Với cách thảo luận “nhiều nhóm, nhiều
câu hỏi" này, khắc phục được nhược điểm
của các cách thức thảo luận đã nêu trên mà
trước hết là mở rộng được dung lượng kiến
thức cần trao đổi trong một buổi thảo luận,
có thể giải quyết được vài chục câu hỏi một
cách thấu đáo. Và một điều quan trọng khác
là bắt buộc mọi người đều phải động não,
khắc phục tính chây lười, ỷ lại trong các giờ
thảo luận của không ít sinh viên hiện nay.
Qua việc bao quát lớp học trong lúc sinh
viên tự chuẩn bị nội dung trả lời giáo viên
sẽ kiểm tra được mức độ tập trung làm việc
của từng sinh viên một cách tương đối sát
sao. Thêm nữa, việc chỉ định đại diện nhóm
lên trình bày sẽ bắt buộc từng sinh viên phải
chuẩn bị nghiêm túc nội dung kiến thức của
mỗi câu hỏi, qua đó nâng cao hiểu biết cho

sinh viên. Việc đánh giá nỗ lực chuẩn bị của
cả nhóm bằng điểm số trên lớp và có thể
dùng điểm đó thay điểm kiểm tra học trình
vừa có tác dụng tạo không khí thi đua học
tập vừa thúc đẩy sự đào sâu suy nghĩ hơn
nữa của sinh viên.
Tuy cách thức thảo luận “nhiều nhóm,
nhiều câu hỏi “ có những ưu điểm cơ bản
nói trên nhưng chúng ta cũng cần chú ý tìm
cách hạn chế một số vấn đề có thể nảy sinh.
Trước hết là việc chia nhiều nhóm thảo luận
dễ gây tình trạng ồn ào trong khi các nhóm
chuẩn bị để thống nhất ý kiến. Việc sử dụng
điểm cho từng nhóm để làm điểm kiểm tra
học trình cũng không phải bao giờ cũng
đánh giá thật sát nỗ lực của từng cá nhân.
Nhưng xét về tổng thể thì với cách thức
thảo luận này cái lợi vẫn là cơ bản. Trước
hết, đây là điều kiện tốt nhất để đề cập hầu
hết những nội dung cơ bản của bài đã học
và khắc phục được những nhận thức lệch
lạc, từ đó sinh viên hiểu chính xác, sâu sắc,
nhận thức rõ hơn mối liên hệ giữa lí luận và
thực tiễn. Mặc dù điểm cho các nhóm
không bảo đảm đánh giá hoàn toàn chính
xác nỗ lực của từng cá nhân nhưng về thực
chất điểm kiểm tra học trình chỉ để xác định
điều kiện dự thi, không phải là điểm chính
thức giá đánh kết quả nhận thức của mỗi
sinh viên nên cũng không đặt ra yêu cầu cao

đối với nó. Bởi vậy, cách thức thảo luận
"nhiều nhóm, nhiều câu hỏi" vẫn là cách
thức có nhiều ưu điểm và cơ bản đã khắc
phục được những hạn chế của cách thảo
luận hiện hành. Tất nhiên, để phát huy được
ưu điểm của cách thức thảo luận này còn
phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, đặc biệt


®µo t¹o
T¹p chÝ luËt häc sè 2/2004 79

và trước hết là sự nỗ lực của những người
tham gia thảo luận, cả từ phía sinh viên và
giáo viên hướng dẫn.
3.2. Nâng cao chất lượng của câu hỏi
thảo luận
Muốn đạt hiệu quả và có không khí thảo
luận sôi động thì hệ thống câu hỏi (hệ thống
vấn đề) thảo luận phải có tính gợi mở phong
phú, sâu sắc. Tính gợi mở của câu hỏi hay
vấn đề thảo luận phải theo cả chiều sâu lẫn
chiều rộng (sự liên kết giữa các khái niệm,
những phạm trù từ trừu tượng đến cụ thể).
Nội dung câu hỏi buộc người trả lời không
thể bê nguyên xi những điều đã ghi được để
trả lời mà phải vận dụng những kiến thức đã
học được để giải quyết, lí giải thực tế, nghĩa
là thể hiện mức độ hiểu về vấn đề đã được
học và qua sự vận dụng đó sẽ càng hiểu

chính xác đầy đủ hơn. Câu hỏi đưa ra không
phải là yêu cầu nhắc lại nội dung lí thuyết
đã được học mà lấy những vấn đề cụ thể
trong thực tiễn để kiểm tra xem sinh viên
vận dụng lí giải đã chính xác chưa. Chẳng
hạn, khi thảo luận phần kinh tế hàng hoá
trong chương trình kinh tế chính trị học, để
sinh viên nhận thức đầy đủ, chính xác các
khái niệm hàng hoá, sản phẩm, không yêu
cầu thuộc lòng nội dung định nghĩa hàng
hoá, định nghĩa sản phẩm mà yêu cầu phải
kiểm tra được mức độ hiểu nội dung định
nghĩa đó thế nào qua hiện tượng thực tiễn,
ví dụ, ta có thể đưa ra câu hỏi: “Nông sản
do người nông dân làm ra có phải là hàng
hoá không”. Câu hỏi thảo luận cũng cần
nghiên cứu làm sao để góp phần rèn luyện
tư duy khái quát cho sinh viên. Có thể tập
cho sinh viên biết liên kết nhiều vấn đề nhỏ
để rút ra hay làm sáng tỏ vấn đề lớn hơn.
Đơn cử như trong thảo luận của môn kinh tế
chính trị có thể thay những câu hỏi có tính
chất yêu cầu trình bày về lợi nhuận, lợi tức
thương nghiệp, lợi tức, địa tô, lợi nhuận
bình quân, lợi nhuận độc quyền trong nền
kinh tế TBCN hay trong nền kinh tế của
CNTB tự do cạnh tranh bằng yêu cầu duy
nhất là trình bày (giới thiệu) các hình thức
biểu hiện của giá trị thặng dư trong nền
kinh tế TBCN.

Trong một số trường hợp có thể cho
sinh viên làm các bài tập ứng dụng lại là
cách tốt nhất để họ nhận thức sâu sắc thêm
phần lí thuyết.
Để có hệ thống câu hỏi thảo luận có
chất lượng cao thì điều kiện cần vẫn là giáo
viên phải nắm chắc chương trình của môn
học, nắm chắc mối liên hệ giữa các khái
niệm, các phạm trù về mặt lí thuyết với
những biểu hiện và yêu cầu nhận thức
chúng trong thực tiễn xã hội. Từ đó ta
khẳng định rằng cần có quá trình tích luỹ
kiến thức chuyên môn sâu rộng cho giáo
viên mới có thể thực hiện thảo luận các môn
Mác-Lênin đạt kết quả cao. Bởi vậy, sẽ là
không hiệu quả khi cho rằng chỉ nên bố trí
giáo viên tập sự phụ trách các buổi thảo
luận trên lớp.
3.3. Kết cấu lại cho hợp lí thời lượng
thảo luận và cải tiến phương pháp giảng dạy
phù hợp với đặc thù của một số môn học
Hiện nay, các môn học thuộc Bộ môn
Mác-Lênin trong Trường đại học luật Hà
Nội chia thành 3 nhóm: Nhóm 1: Triết học,
kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã hội khoa
học; nhóm 2: Logic học, xã hội học; nhóm


đào tạo
80 Tạp chí luật học số 2/2004

3: Lch s ng v t tng H Chớ Minh.
i vi cỏc mụn thuc nhúm 1, do c
thự l nhng mụn hc cú tớnh tru tng
cao nờn nhúm ny cn bo m thi lng
v s dng cỏch thc tho lun nhiu
nhúm, nhiu cõu hi. Vic hc tp, nghiờn
cu cỏc mụn ny ũi hi phi s dng
phng phỏp t duy tru tng trờn c s
khỏi quỏt hoỏ, tru tng hoỏ nhiu hin
tng t nhiờn, xó hi, nhiu quỏ trỡnh kinh
t c th trờn nhiu phm vi Do ú, m
bo thi lng, duy trỡ hot ng tho lun
nghiờm tỳc v hiu qu cao l yờu cu bt
buc nõng cao nhn thc ca sinh viờn.
i vi cỏc mụn thuc nhúm hai: Ngoi
thi gian ging lớ thuyt, mun sinh viờn
hiu sõu bi ging thỡ khõu quan trng l
sinh viờn phi bit vn dng kin thc ó
hc gii quyt cỏc bi tp, thc hnh cỏc
thao tỏc v mt ni dung cụng vic di s
hng dn ca giỏo viờn (vớ d, lm cỏc bi
tp v lun 3 on, thc hnh cỏc khõu, trỡnh
t, cỏc thao tỏc iu tra xó hi hc (xõy dng
bng hi, thu thp v x lớ thụng tin ).Vỡ
vy, hot ng tho lun ca cỏc mụn ny
khụng phi ch yu l hc sinh phỏt biu ý
kin tranh lun di dng tr li cỏc cõu hi
m l thc hnh cỏc ni dung núi trờn.
hot ng thc hnh ca sinh viờn cú hiu

qu, thnh tho trong lm bi tp, dự khụng
b trớ thi gian tho lun nhng cn b trớ
thi gian sinh viờn c lm quen vi cỏc
bi tp, vi cỏc k nng núi trờn.
i vi cỏc mụn thuc nhúm 3: õy l
nhng kin thc mang tớnh lch s c th, l
mụn hc nghiờn cu v lch s, t tng.
Ni dung nghiờn cu hc tp cỏc mụn ny
luụn gn lin vi cỏc s kin lch s cỏch
mng ca t nc theo dũng thi gian
trong hn hai phn ba th k qua v ó c
nghiờn cu tng kt, ỏnh giỏ khỏ sõu sc,
chớnh xỏc. Hot ng tho lun cn dnh
phn thớch ỏng vo vic tham quan cỏc bo
tng lch s, bo tng cỏch mng, bo tng
H Chớ Minh, bo tng quõn i, tỡm c cỏc
ti liu v lch s cỏch mng, v cuc i,
thõn th s nghip ca Bỏc, xem phim t
liu m rng hiu bit v lm cho mụn
hc c sinh ng, tng cng bi dng
kin thc thc tin lch s cho sinh viờn.
3.4. T chc quy mụ lp hc cho phự hp
Vi quy mụ lp hc trờn 100 sinh viờn
v quy mụ lp tho lun t 65 - 80 sinh
viờn thỡ khụng th bo m hiu qu i vi
mt lp tho lun. Nu quy mụ lp tho
lun thu nh hn, t 30 n 40 sinh viờn thỡ
s cú li v nhiu mt, nh vic kim soỏt
ca giỏo viờn i vi s chun b ca sinh
viờn d dng hn, khụng mt thi gian

nhiu cho vic di chuyn micro, quỏ trỡnh
giao tip thun li, ý kin phỏt biu ca
sinh viờn v gii ỏp ca giỏo viờn cng
tng s tp trung chỳ ý.
Túm li, hot ng tho lun cỏc
mụn hc thuc B mụn Mỏc-Lờnin t hiu
qu, chỳng ta cn khụng ngng tỡm tũi, i
mi cỏch thc tho lun cho phự hp vi
c thự ca tng mụn hc. iu ny ũi hi
s n lc ng b ca cỏc cp qun lớ, ca
i ng giỏo viờn v ca tp th sinh viờn.
Nhng xut trờn ch l suy ngh bc
u, vn ny cn cú quỏ trỡnh b sung,
hon thin vi s úng gúp xõy dng ca
nhng ngi tht s tõm huyt./.