Báo cáo " Quyền làm mẹ của người phụ nữ theo quy định của pháp luật Việt Nam " potx

NGhiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ

41




ThS. Nguyễn phơng lan *
uyn lm m l quyn thiờng liờng v
cao quý ca ngi ph n. Quyn ú
trc ht xut phỏt t chc nng sinh hc t
nhiờn ca ngi ph n m khụng ai cú th
thay i c. Nh cú chc nng cao quý ú
ca ngi ph n m th gii luụn luụn tn
ti, phỏt trin v i mi. Vỡ l ú m vai trũ
ca ngi m luụn c tha nhn v tụn
trng.
Quyn lm m ca ngi ph n Vit
Nam ó c quy nh, bo v bng cỏc quy
nh c th ca phỏp lut v cỏc quy nh ú
ngy cng y , hon thin v phự hp
hn vi thc t i sng xó hi, nhm bo
m cú hiu qu quyn v li ớch chớnh ỏng
ca ngi ph n.
Quyn lm m ca ngi ph n c
quy nh trong Hin phỏp v cỏc vn bn

phỏp lut cú liờn quan. iu 40 Hin phỏp
nm 1992 quy nh: Nh nc, xó hi, gia
ỡnh v cụng dõn cú trỏch nhim bo v,
chm súc b m v tr em". iu 63 Hin
phỏp nm 1992 quy nh: Nh nc v xó
hi to iu kin ph n sn xut, cụng
tỏc, hc tp, cha bnh, ngh ngi v lm
trũn bn phn ca ngi m. Trờn c s
ca Hin phỏp, Lut HN&G nm 2000 ó
quy nh ti khon 6 iu 2 nh sau: Nh
nc, xó hi v gia ỡnh cú trỏch nhim bo
v ph n, tr em, giỳp cỏc b m thc
hin tt chc nng cao quý ca ngi m.
Quyn lm m ca ngi ph n c thc
hin bng hai phng thc c bn, ú l
quyn sinh con v nhn nuụi con nuụi m
khụng ph thuc vo tỡnh trng hụn nhõn ca
h. Vic sinh con hay nhn nuụi con nuụi
u l nhng s kin phỏp lớ lm phỏt sinh
quan h phỏp lut gia m v con song cú
bn cht khỏc nhau. Cỏc phng thc thc
hin quyn lm m c cụng nhn v bo
m thc hin c v mt phỏp lớ v thc t.
1. Quyn sinh con
1.1. Quyn sinh con l quyn ca ngi
ph n c t mỡnh th thai, mang thai v
sinh con. Quyn ny gn lin vi chc nng
sinh hc t nhiờn ca ngi ph n m
khụng ai cú th thay th c. Quyn ny
c tha nhn v bo m thc hin thụng

qua cỏc quy nh ca Lut HN&G ti
chng VII v xỏc nh cha, m, con. Trong
nhng trng hp c bit, quyn sinh con
ca ngi ph n cũn c bo m thc
hin bng cỏc phng phỏp khoa hc c
phỏp lut cụng nhn. Ngh nh s
12/2003/N-CP ngy 12/2/2003 ca Chớnh
Q
* Ging viờn chớnh Khoa lut dõn s
Trng i hc lut H Ni


NGhiên cứu - trao đổi
42

Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ
ph v sinh con theo phng phỏp khoa hc
ó quy nh c th v vn ny.
Quyn sinh con ch cú th thc hin
c khi ngi ph n cú th th thai, nuụi
dng thai nhi (mang thai). Cn c vo thc
tin hin nay, ngi ph n cú th th thai
thụng qua ba cỏch sau:
- Cỏch th nht: Th thai thụng thng
thụng qua quan h sinh lớ vi mt ngi
khỏc gii tớnh (nh quan h v chng)
- Cỏch th hai: Th tinh nhõn to, l th
thut bm tinh trựng ca chng hoc ca

ngi cho tinh trựng vo t cung ca ngi
ph n cú nhu cu sinh con to phụi (khon
2 iu 3 Ngh nh s 12/2003/N-CP).
- Cỏch th ba: Th tinh trong ng nghim,
l s kt hp gia noón v tinh trựng trong ng
nghim to thnh phụi (khon 3 iu 3
Ngh nh s 12/2003/N-CP).
Trong ba cỏch trờn thỡ cỏch th hai v
th ba c gi l sinh con theo phng
phỏp khoa hc, tc l vic sinh con c
thc hin bng cỏc k thut h tr sinh sn.
Tuy nhiờn, khụng phi bt c ngi ph n
no mun cng cú th sinh con nh ỏp dng
k thut h tr sinh sn m theo quy nh ti
iu 8 Ngh nh s 12/2003/N-CP thỡ
ngi ph n mun c nhn tinh trựng,
nhn noón, nhn phụi phi bo m cỏc
iu kin sau:
- T 20 tui n 45 tui;
- Cú sc kho th thai, mang thai
v sinh , khụng mc cỏc bnh lõy truyn
qua ng tỡnh dc, HIV/AIDS, bnh tõm
thn, bnh truyn nhim hay cỏc bnh di
truyn khỏc;
- Khụng tỡm hiu v tờn tui, a ch v
hỡnh nh ca ngi cho.
Phỏp lut nc ta ch cho phộp ỏp dng
k thut h tr sinh sn cho cp v chng vụ
sinh (tc l cỏc cp v chng sng gn nhau
liờn tc, khụng ỏp dng bin phỏp trỏnh thai

no m khụng cú thai sau 1 nm
(1)
) v ph
n sng c thõn. Ngi ph n sng c
thõn phi cú cỏc iu kin quy nh ti
iu 8 ca Ngh nh s 12 nờu trờn thỡ mi
c phộp ỏp dng k thut h tr sinh sn.
Phỏp lut khụng cho phộp thc hin vic
mang thai h, hay cha thuờ,
(2)
tc l khụng
cho phộp mt ngi ph n ny c mang
thai v con thay cho mt ngi ph n
khỏc trờn c s tho thun, dự l vi mc
ớch gỡ, cú tr cụng hay khụng tr cụng. Vỡ
vy, mi tho thun gia cỏc bờn v vic
mang thai h v sinh con u khụng hp
phỏp. Vic ỏp dng k thut h tr sinh sn
ch c thc hin vi chớnh ngi m cú
nhu cu sinh con.
1.2. Quyn sinh con ca ngi ph n
gn lin vi quyn yờu cu xỏc nh mt
ngi n ụng no ú l cha ca con mỡnh.
Tuy nhiờn ngi m ca a tr ch c
yờu cu xỏc nh cha cho con trong nhng
trng hp th thai t nhiờn, thụng thng
m khụng cú quyn yờu cu xỏc nh cha
cho con trong trng hp con sinh ra nh ỏp
dng k thut h tr sinh sn. Bi vỡ, trc
khi ỏp dng k thut h tr sinh sn, ngi

NGhiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ

43

m ó t nguyn tuõn th nguyờn tc bớ mt
v thụng tin ca ngi cho tinh trựng, cho
noón, cho phụi.
(3)
Tr ra i do thc hin k
thut h tr sinh sn phi c sinh ra t
ngi m trong cp v chng vụ sinh hoc
ngi ph n sng c thõn v nhng ngi
ny luụn luụn c xỏc nh l cha, m ca
a tr sinh ra do thc hin k thut h tr
sinh sn.
(4)
iu 21 Ngh nh s
12/2003/N-CP quy nh: Con c sinh ra
do thc hin k thut h tr sinh sn khụng
c quyn yờu cu quyn tha k, quyn
c nuụi dng i vi ngi cho tinh
trựng, cho noón, cho phụi.
bo m li ớch ca nhng a tr
sinh ra do ỏp dng k thut h tr sinh sn,
cng nh trỏnh cỏc hu qu trong vic lp li

nũi ging th h sau, phỏp lut quy nh
mt cỏch rừ rng l tinh trựng, noón, phụi
ca ngi cho ch c s dng cho mt
ngi.
(5)
Quy nh ú vn bo m bớ mt
cỏc thụng tin v bn thõn ngi cho tinh
trựng, ngi cho noón, ngi cho phụi
nhng li ũi hi phi xỏc nh mt a ch
rừ rng i vi ngi nhn tinh trựng, ngi
nhn noón, ngi nhn phụi. iu ú cú
ngha l tinh trựng, noón, phụi ca ngi cho
ó c s dng cho ngi ny thỡ khụng
c phộp s dng cho bt c mt ngi
no khỏc. iu ú ũi hi cỏc c s y t cú
kh nng thc hin k thut h tr sinh sn
phi cú trỏch nhim, thn trng v qun lớ tt
vic lu gi, bo qun tinh trựng, phụi, bo
m vic s dng tinh trựng, phụi ú ch cho
mt ngi duy nht m thụi. Ngc li, v
phớa ngi nhn tinh trựng, ngi nhn noón
hoc ngi nhn phụi thỡ li cú th nhn t
nhiu ngi cho khỏc nhau. Bi vỡ, ngi
nhn luụn luụn c xỏc nh c th, ú l
ngi v trong cp v chng vụ sinh hoc
ngi ph n sng c thõn. Vỡ vy, ngi
m ca a tr luụn luụn c xỏc nh
trong mi trng hp.
Nh vy, vic xỏc nh cha cho con
(trong giỏ thỳ hoc ngoi giỏ thỳ) ch c

t ra trong trng hp con sinh ra mt cỏch
t nhiờn m khụng nh n k thut h tr
sinh sn v c thc hin theo cỏc quy nh
ca Lut HN&G nm 2000 (t iu 63
n iu 66), iu 39 BLDS v cỏc quy
nh ti Mc 6 Ngh nh s 83/1998/N-CP
t iu 47 n iu 51.
Theo quy nh ca phỏp lut, cú hai th
tc xỏc nh cha, m, con. ú l theo th tc
hnh chớnh hoc th tc t phỏp.
- Th tc hnh chớnh: Trong trng hp
vic nhn cha, m, con l t nguyn v
khụng cú tranh chp thỡ thuc thm quyn
gii quyt ca UBND cp xó ni c trỳ ca
ngi con (iu 47 Ngh nh 83). Phỏp lut
khuyn khớch tớnh t nguyn t giỏc nhn con
ca ngi cha, ngi m. Khi thc hin ng
kớ vic cha m nhn con trờn c s t nguyn,
cỏn b h tch khụng c phộp i sõu tỡm
hiu tỡnh trng hụn nhõn ca cha, m a tr,
khụng c gõy tn thng v tỡnh cm.
- Th tc t phỏp: Yờu cu xỏc nh cha,
m, con cú tranh chp, khụng phự hp vi


NGhiên cứu - trao đổi
44

Tạp chí luật học
-

đặc san phụ nữ
mong mun ca cỏc bờn ng s thỡ thuc
thm quyn gii quyt ca to ỏn. Ngi cú
yờu cu xỏc nh cha, m, con phi gi n
n to ỏn ni c trỳ hoc lm vic ca b
n (ngi b xỏc nh l cha, l m). Ngi
cú yờu cu xỏc nh cha, m, con cú ngha
v chng minh, cung cp chng c.
2. Quyn nhn nuụi con nuụi
Vic nhn nuụi con nuụi lm phỏt sinh
quan h cha m v con gia ngi nhn nuụi
con nuụi v ngi c nhn lm con nuụi.
Gia ngi nhn nuụi con nuụi v ngi
c nhn lm con nuụi cú quan h nh cha
m v con, mc dự gia hai bờn cú th
khụng cú s gn bú v huyt thng, sinh hc.
Quyn nhn nuụi con nuụi l quyn ca
mi cỏ nhõn khi cú cỏc iu kin lut
nh. Cỏc iu kin ca ngi nhn nuụi con
nuụi c quy nh ti iu 69 Lut
HN&G nm 2000. Bt c ngi ph n
no, dự cú chng hay cha cú chng, u cú
quyn nhn nuụi con nuụi khi cú cỏc iu
kin ca ngi nhn nuụi do phỏp lut quy
nh. Tuy nhiờn, nu ngi ph n ó cú
chng thỡ vic nhn nuụi con nuụi cn phõn
bit hai trng hp:
- Trng hp c hai v chng u nhn
nuụi con nuụi. Trong trng hp ny c hai
v chng phi cú cỏc iu kin ca ngi

nhn nuụi con nuụi quy nh ti iu 69
Lut HN&G nm 2000. a con nuụi
c xỏc nh l con chung ca v chng.
- Trng hp ngi v nhn nuụi con
nuụi. Trong trng hp ny ch cú ngi v
cú nhu cu, mong mun nhn nuụi con nuụi.
Theo quy nh ti iu 36 Ngh nh s
83/1998/N-CP nu ngi nhn nuụi con
nuụi cú v hoc chng thỡ n phi cú ch kớ
ca c v chng. Theo chỳng tụi quy nh
ny cha c rừ rng, cú th cú nhiu cỏch
hiu khỏc nhau. Ch kớ ca v hoc chng
trong n xin nhn nuụi con nuụi ca mt
bờn cú th th hin s ng ý ca h i vi
vic ngi kia nhn nuụi con nuụi hoc ch
n gin l h bit v vic ú. Vỡ vy, quy
nh trờn cha th hin rừ l trong trng
hp mt bờn v hoc chng nhn nuụi con
nuụi thỡ cn phi cú s ng ý ca bờn kia.
Vic nuụi con nuụi khụng ch n gin l
cn s ng ý hay khụng ca v hoc chng
m quan trng hn c l cn to ra mụi
trng gia ỡnh y , hon chnh cho a
tr c nhn nuụi. Theo quan im ca
chỳng tụi, trong trng hp ngi nhn nuụi
con nuụi ó cú v hoc chng thỡ ch nờn
cho nhn nuụi con nuụi nu c hai v chng
cựng nhn nuụi (tr trng hp v hoc
chng ó nhn nuụi con nuụi t trc khi kt
hụn hoc nhn con riờng ca ngi kia lm

con nuụi). iu ú s tt hn cho a tr
c nhn nuụi v vic nuụi con nuụi s
thun li hn, cú tớnh kh thi hn.
Vic nhn nuụi con nuụi cú hiu lc
phỏp lớ k t khi c ng kớ ti c quan
nh nc cú thm quyn v lm phỏt sinh
quan h cha m v con gia ngi nhn nuụi


NGhiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học
-
đặc san phụ nữ

45

v con nuụi. Quan h cha m v con phỏt
sinh trờn c s nhn nuụi con nuụi, v bn
cht, hon ton khụng cú liờn quan n
huyt thng v mt sinh hc gia ngi nhn
nuụi v con nuụi m ch l s rng buc v
mt phỏp lớ. Nu quan h cha m v con phỏt
sinh t s kin sinh c hỡnh thnh theo
quy lut t nhiờn thỡ quan h gia cha m
nuụi v con nuụi c hỡnh thnh trờn c s
ca s nhn thc y v sõu sc v tt c
mi khớa cnh ca vn cng nh hu qu
phỏp lớ ca nú. iu ú ũi hi cỏc quy nh
ca ch nh nuụi con nuụi phi rt cht ch,
rừ rng t c mc ớch ca vic nuụi

con nuụi, bo v c quyn, li ớch chớnh
ỏng ca cỏc bờn trong quan h nuụi con
nuụi m trc ht l ca tr em c nhn
lm con nuụi v tng s n nh, tớnh bn
vng trong quan h cha m v con gia
ngi nhn nuụi v con nuụi.
Quyn lm m ca ngi ph n gn
lin vi ngha v ca h trong vic chm
súc, giỏo dc, nuụi dng con. V ngha v
ca ngi ph n trong vic thc hin chc
nng lm m ca mỡnh, chỳng tụi cú mt s
kin ngh sau:
- Mc dự ngi ph n cú quyn c
yờu cu ỏp dng k thut h tr sinh sn
sinh con song h vn cú trỏch nhim thc
hin chớnh sỏch dõn s, k hoch hoỏ gia
ỡnh theo quy nh ca phỏp lut l "xõy
dng quy mụ gia ỡnh ớt con, no m, bỡnh
ng, tin b, hnh phỳc v bn vng",
(6)

"quy mụ gia ỡnh ớt con l mi cp v chng
cú mt hoc hai con".
(7)
ú cng l ngha v
ca mi cp v chng v cỏ nhõn m phỏp
lut ó quy nh
(8)
thc hin mc tiờu ca
chớnh sỏch dõn s l "n nh quy mụ dõn s,

bo m c cu dõn s v phõn b dõn c
hp lớ, nõng cao cht lng dõn s".
(9)
Vỡ
vy, cn quy nh rừ (hn ch) s ln m
ngi v trong cp v chng vụ sinh hoc
ngi ph n c thõn cú quyn yờu cu ỏp
dng k thut h tr sinh sn nu vic ỏp
dng k thut h tr sinh sn ó thnh cụng.
- Ngi ph n luụn l ngi trc tip
tham gia vo quỏ trỡnh ỏp dng k thut h
tr sinh sn, h luụn l ngi nhn tinh
trựng, nhn trng, nhn phụi ca ngi cho,
vỡ vy, h phi cú thỏi trung thc, khụng
c cú hnh vi gian di, la o c
ỏp dng k thut h tr sinh sn vỡ bt c mc
ớch gỡ. Do vy, cn cú quy nh c th v
ch ti ỏp dng trong nhng trng hp ny./.

(1).Xem: Khon 4 iu 3 Ngh nh s 12/2003/N-CP.
(2).Xem: Khon 1 iu 6 Ngh nh s 12/2003/N-CP.
(3).Xem: Khon 3, 4 iu 4 Ngh nh s 12/2003/N- CP.
(4).Xem: iu 20 Ngh nh s 12/2003/N-CP.
(5).Xem: iu 9 Ngh nh s 12/2003/N-CP.
(6).Xem: im a khon 2 iu 4 Phỏp lnh dõn s
ngy 9/1/2003.
(7).Xem: Khon 2 iu 3 Ngh nh s 104/2003/N-CP
ngy 16/9/2003 quy nh chi tit v hng dn thi hnh
mt s iu ca Phỏp lnh dõn s.
(8).Xem: im a khon 3 iu 17 Ngh nh s

104/2003/N-CP.
(9).Xem: iu 4 Ngh nh s 104/2003/N-CP.