Nghệ thuật thuyết trình: Phần 2

cíiương 3. Tĩến hàníi thuyết trìníi

Chương 3

TIÊN HÀNH THUYẾT T R Ì N H

1. CIỈC Bước TlếN HÍiNH THUVếĩ TRÌNH

1.1. Kế hoạch bài thuyết trình
Kế hoạch bài thuyết trình: Là một bản kế hoạch tóm tắt
thưỊTig làm cho thuyết trinh viên có thể nhớ lại một cách tuần tự
các bước trong suốt q trình trình bày bài thuyết trình.
Mục đích của bản kế hoạch bài thuyết trình nhằm giúp cho
bạn nhớ những ý chính mà bạn muốn nói. Trong một số trường
hợp, đây là cách viết cô động cùa bài chuẩn bị thuyết trình. Nó nên
chứa đựng những từ hay cụm từ để đánh thức trí nhớ của bạn, như
là bản thống kê hay là lời trích dẫn mà bạn khơng muốn mạo hiểm
khi qn. Nhưng nó cũng nên bao gồm cả những tài liệu không
năm trong chuân bị kê hoạch cùa bạn —đặc biệt là những lời nói
bóng đê hướng vào và làm sâu sắc thêm cho bài trình bày của bạn.
Hầu hết các thuyết trình viên khai thác nhũng thay đổi cùa
chính bàn thân họ trong bản kế hoạch cho trình bày thuyết trinh.
Khi bạn đạt được nhiều kinh nghiệm hơn, bạn cũng nên cảm thấy
thoải mái để thử nghiệm.

125


KỸ N A N G THUYẾT TRÌNH

Trước đáy, tơi chưa bao giờ q bị kích động bời thuyết

trình” Mội thính giá đã phát biểu như vậy sau khi nghe Darìiel
Webster thuyết trình.
Những phản ứng như vậy khơng phái là hiếm đoi với thính
giả của Webster, ơ n g ta đã gây xúc động cho hai thế hệ người
M ỹ với bài thuyết trình đầy sức thuyết phục của ơng ta. Không
thể tin được rằng, cho đến tận bây giờ ông van có thể nói lién
tục 3,4 thậm chỉ 5 giờ đồng ho. Tương tự như vậy, không the tin
được rằng ông ta thường nói mà không cần đến bất cứ tài liệu
ghi chép gì. Một lần, một phóng viên đã hịi ơng vể điểu này. ''trí
nhớ của tơ i'\ Webster nói ''Tơi có thê chn bị một bài thut
trình, xem lại, sửa chữa nó trong trí nhớ của tơi. Và cuối cùng là
thực hiện bài thuyết trình của mình một cách chuẩn nhất.
Rất ít người có được trí nhớ tuyệt vời như Webster. May
thay, khơng có thơng lệ phái thưyết trình bằng trí nhớ. Ngày nay,
hầu hết mọi người thuyết trình tùy hứng, có nghĩa là bài thuyết
trình được chuẩn bị một cách kỹ lưỡng và luyện tập cẩn thận,
nhưng cách diễn đạt chuẩn được lựa chọn trong khi bài thuyêt
trình đang được thực hiện.
1,1.1. Lựa chọn phưong pháp trình bày
Kế hoạch thuyết trình rất cần thiết đối với thuyết trình hiệu
quả. Gạch ra những ý chính giống như một bàn thiết kế cho bài
thuyết trình. Thơng qua việc lên kế hoạch, bạn có thể đảm bảo các
vấn đề có liên quan với nhau, cấu trúc bài thuyết trình sẽ rõ ràng và
hợp logic.
Thiết lập ý chính
Ý nào là ý chính, hay chủ đề nào là chủ đề mà bạn muốn
truyền đạt đến cho thính giả. Nói cách khác, thơng điệp nào là
thơng điệp duy nhất mà bạn muốn thính giả của mình nắm bắt

126

CHương 3. ^lìến fiànft thuyết trình
được một cách dễ dàng. Hãy khái quát hoá bằng một câu duy nhất,
liên kết chủ đề và mục đích của bạn với nhu cầu của thính giả,
cùng giống như một khẩu hiệu quảng cáo nói lên lợi ích của một
sàn phẩm cho người tiêu dùng như thế nào.
Cấu trú c các ý tưỏìig
Với một ý chính đã được xác định rõ ràng định hướng cho
bạn, bạn có thể bắt đầu sắp xếp ý tường của mình. Hãy soạn phần
nhập đê thu hút sự chú ý và giới thiệu những gì sẽ được đề cập
đên. Đơi với phân thân bài, hãy chn bị giải thích chủ đề cùa bạn
theo các câu hòi ai, cái gi, khi nào, ở đâu, tại sao và như thế nào.
Trong đoạn kết luận, hãy điểm lại các luận điểm bạn đã đưa ra, và
kết thúc bằng một câu giúp thính giả nhớ được chù đề bài thuyết
trinh.
Soạn thảo đề cương chi tiết
Một đề cương được soạn thảo cẩn thận không chi là xuất phát
điêm khởi đâu cho việc soạn một bài thuyết trình - nó cịn giúp
bạn duy trì được tiến độ cơng việc. Bạn sẽ dùng nó để đảm bảo
rằng bài thuyết trinh của bạn đạt được mục đích, được thính giả
quan tâm và có thể trinh bày trong khoảng thời gian đã phân bồ.
Dàn ý chính là “kịch bàn” chung cuộc của bạn. Vì lý do đó, tiêu đề
trong dàn ý nên là những câu hoàn chinh hay là những cụm từ dài
chứ không phải là một hay hai từ đầu đề.
Dấu hiệu chuyển tiếp. Thông thường, các dấu hiệu chuyển
tiếp khơng có sự kết hợp chặt chẽ ờ trong hệ thống biểu diễn bằng
ký hiệu và dấu hiệu thụt vào, nhưng chúng được đánh dấu tách biệt
nhau và được chèn vào bản kế hoạch, nơi chúng sẽ xuất hiện trong
bài phát biểu. Nhiều diễn giả cũng dùng các mục ghi chú để đánh

dấu những chỗ mà các thiết bị hỗ trợ bằng hình ảnh sẽ được sử
dụng.
Đỉnh kèm m ột m ục lục. Bạn nên tạo một danh sách nguồn tài

127


KỸ NÀNG THUYẾT TRÌNH

liệu tham khảo cùng với bản kế hoạch trong quá trình chuẩn bị
thuyết trình. Mục lục sẽ bao gồm tit cả các nguồn tài liệu từ sácli,
tạp chí và internet mà bạn đã tham khảo. Bạn có thể sử dụng bất kỳ
tài liệu nào trong số tài liệu trong mục lục. Khơng có bất kỳ vấn đề
gì khi bạn kế thừa những tài liệu bạn đã lựa chọn trong mục lục,
chắc chắn rằng những trình bày từ nguồn tài liệu sẽ rõ ràng, chính
xác và phù hợp.
Đặt tiêu đề cho bài thuyết trình của bạn. Trong lớp học có lẽ
khơng cần thiết phải đặt tiêu đề cho bài thuyết trình của bạn, trừ
khi giáo viên của bạn yêu cầu. Tuy nhiên, trong một số trường
hợp, việc đặt tiêu đề cho bài thuyết trình là cần thiết - Đó là khi
bài thuyết trình được đưa ra trước cơng chúng, khi bạn được mời
thuyết trinh theo chủ đề được u cầu, hay khi bài thuyết trình sẽ
được cơng bố rộng rãi. Bất cứ lý do gì, khi bạn quyết định sử dụng
tiêu đề, nó nên (1) ngắn gọn, (2) lơi cuốn sự chú ý của thính già và
(3) tóm lược nội dung chính của bài thuyết trình. Một tiêu đề hay
không cần phải quá lôi cuốn sự chú ý. Tuy nhiên, khơng có gì sai
trái với một tiêu đề lơi cuốn, miễn là nó phải thích hợp với nội
dung thuyết trình.
ở đáy có hai nhóm tiêu đề. Nhóm bên trái dễ hiểu và mang
tính mơ tả. Nhóm bên phải là những lựa chọn ẩn dụ với nhóm

bên trái.
Nhóm I
Nhóm II
Nước uống khơng an tồn

Độc tổ trong vịi nước

Chung sống với tật điếc

Sự im lặng

Thói nghiện cờ bạc

Chống lại những tật xấu

Bạn thích nhóm nào hơn? Cá hai nhóm đều đúng. Củ hai có
những mặt thuận lợi và khơng thuận lợi. Nhóm 1 bộc lộ chủ đê
của bài thuyết trĩnh một cách rõ ràng, nhimg nó lại khơng gợi
mở như nhóm thứ hai. Nhóm 2 đảm bào gợi được sự chú ý của
12Ô


ckương 3. Tĩêh ãảnã thuyết trìnã
thính giả, nhưng lại khơng đưa ra được những ý tưởng cơ bản về
bài thưyết trình mội cách rõ ràng.
Có một loại tiêu đề khác mà bạn cũng cần phải quan tâm
đên là dạng cáu hỏi. Cách phân nhịp tiêu đề cùa bạn như một
câu hỏi có thé sẽ vừa mang tính mơ tà vừa mang tính gợi mờ. Sừ
dụng phương pháp này, bạn có thể kết hợp được những im điểm
cùa cá nhóm 1 và nhóm 2

Nhóm III:
Nguồn nước cùa bạn có an tồn để uống hay khơng?
Bạn có biết tơi đang tiết kiệm điều gì khơng?
Bạn có thật sự tin rằng bọn có thể đánh bật những thói xấu?
Đơi lúc bạn sẽ chọn tiêu đề cho bài thuyết trình của bạn quả
sớm. Một sổ lần khác bạn khơng tìm được tiêu đề như ỷ muốn
cho đến những phút cuối. Cách này hay cách khác, hãy cố gắng
chọn lọc để đặt tên tiêu đề cho bài thuyết trình cùa bạn. Kinh
nghiệm là đặt nhiều tên và chọn một tiéu đề ưng ý nhất.
Bạn cũng có thể viết các câu chuyển tiếp để liên kết các luận
điểm chính với nhau. Hoặc thậm chí ngay cả khi bạn muốn ghi chú
mục sử dụng một giọng điệu hay ngơn ngữ cơ thể nào đó. Những
dấu hiệu như là “Dừng ở đây, nói chậm lại, nhấn mạnh hơn”,... có
thề hữu ích khi trình bày bài thuyết trình cùa bạn.
Dùng mơ hình tưọìig trưng thích họp
Nhìn chung, ở hầu hết các bản kế hoạch, những mục chính
được nhận diện bởi chữ Lamã và thụt vào bằng nhau và thảng
hàng xuong hết trang. Những mục nhỏ (thành phần cùa nhĩữìg
mục chính) được nhận diện bởi những từ huyệt và cũng được
trình bày thụt vào thằng hàng với nhau. Ngồi rơ có thể có
nhữrĩg mục nhị hơn trong từng mục... Ví dụ

129


KỸ N Ă N G THUYẾT TRÌNH

I.

Mục chính

A. Mục nhỏ
B. Mục nhỏ
1. Mục 1 của Mục nhò B
2. Mục 2 của Mục nhỏ B

II. Mục chính
A. Mục nhỏ
1. Mục 1 của Mục nhò A
2. Mục 2 của Mục nhỏ A
Phần khung của bán ké hoạch này rõ ràng đã chỉ ra rằng
cỏ một sự liên kết chặt chẽ giữa các ý tường cùa bài thuyết trình.
Và mơ hình này thể hiện rằng cấu trúc cả bài thKyết ỉnnh cùa
bạn là một khối thong nhất,
Chỉ một lần bạn bổ cục phần thân của một bài thuyết trình,
bạn sẽ thắy \ằ n g nên sắp xếp bài thuyết trình theo những ỷ
chính. Bạn cũng cần bổ sung cho bản kế hoạch những mục nhò
và những mục của mục nhỏ nữa, để ho trợ cho những mv.c chính.
Trình bày như thế nào là đoạn chính? Ví dụ: Vớ: chù đề
thuyết trĩnh '*Một trong lỷ do bắt nguồn cùa mê tín là ỉừ những
con sổ*\ có thể được trình bày như sau:
L

Một trong lý do bắt nguồn của mê tín là từ những con sơ
A. Con số 13 tượng trưng cho điều rủi ro
1. Đã có 13 người tại bữa tối cuối cùn^ - Jesus
và 12 môn đồ của ông ta
2. (7 Mỹ, con sổ ¡3 (hướng được bỏ qua khi
đánh so phòng ờ khách sạn hay những tòa
nhà choc trời

150


cíiương 3. 'lìểk ãânã thuyết trìníi
M ột bản kể hoạch tốt ph ải logic, đơn giản và đầy đủ:
Logic. Các ý kiến phải kế tiếp nhau theo một trật tự hợp lý.
Như vậy sẽ dễ nhớ, việc nhớ các khái niệm có liên kết với nhau sẽ
dễ hcm là những khái niệm đặt bên nhau một cách ngẫu nhiên.
Đồng thời cũng làm cho thính giả dễ theo dõi hơn. Khi đọc sách
nếu chưa hiểu được tir tường của thính giả thì có thể đọc lại vài
dịng đã qua. Nhưng khi nghe thuyết trình, người ta khơng có cơ
hội đó. Nếu như để mất sự nối tiếp ý tưởng của diễn giả thì thính
giả sẽ khơng có cơ hội để hiểu đầy đù bài nói chuyện và bài nói
chuyện cũng khơng còn cuốn hút anh ta nữa. Khi bạn làm bản đề
cương, nên sử dụng mực đen, chữ khổ lớn, tạo khoảng cách giữa
các dòng, đê lê to và chỉ viết một phía giấy.
Đom giản. Khơng nên làm cho đề cương rối lên. Đừng nên có
nhiêu đoạn phụ. Có ít ý kiến nhưng những ý kiến đó được phát
triên rõ ràng, cịn hơn có q nhiều ý kiến lu mờ, chỉ mới được
phác hoạ. Hầu hết những người mới tập thuyết trình đều sử dụng
q nhiêu ghi chép, họ cũng khơng cần sử dụng tất cả chúng cho
bài thuyêt trinh. Họ cũng nhận thấy rằng, quá nhiều ghi chép đã
ảnh hường tới kỹ năng giao tiếp thính giả.
Để ngăn tinh trạng sử dụng quá nhiều ghi chép, cố gắng tạo
cho bản kế hoạch trình bày thuyết trình của bạn ngắn gọn nhất có
thể. Hãy chắc chắn rằng những từ, cụm từ khóa sẽ giúp bạn nhớ
được những mục lớn, mục nhỏ và từ nối. Nếu bạn định trích dẫn số
liệu thống kê, bạn nên đưa chúng vào trong bản ghi chép của bạn.
Ci cùng, bạn nên trình bày các ý chính thành một câu hoàn
chỉnh, ngắn gọn.

Chi tiết. Đề cương của bạn phải có những ý phụ, được phát
triên đây đù với lập luận và kết luận. Một bản đề cương thuyết
trình tơt khơng chỉ nhăc bạn nội dung mà bạn muốn nói mà cịn chi
cho bạn cách để nói như thế nào. Khi luyện tập thuyết trình, bạn sẽ

131


KỸ N Ă N G THUYẾT TRÌNH

quyết định một cách chắn chắn những nội dung hay cụm từ cần
đặc biệt nhấn mạnh - và nhũng câu này nên được nói một cách to,
diễn cảm và chậm hay nhanh hơn những phần khác cùa bài thuyết
trình. Bạn cũng sẽ quyết định tốc độ bài thuyết trình cùa bạn như
thế nào - bạn sẽ kiểm soát về thời gian, nhịp điệu và âm lượng như
thế nào.
Giải pháp được tính đến trong bản kế hoạch trình bày của bạn
là lựa chọn cách trình bày bóng bảy hay trực tiếp cho bài thuyết
trình. Có một cách là gạch chân hoặc cách nào đó làm nổi bật
iihững ý chính mà bạn muốn nhấn mạnh. Sau đó, khi bạn đưa
chúng vào trong bản kế hoạch, bạn sẽ được nhớ lại để nhấn mạnh
chúng. Một cách khác là đưa ra nìơt số ký hiệu rõ ràng trong bản
kế hoạch như là “tạm dùng”, “chậm xuống”, “to lên’Vv.v... Cả hai
phương pháp này đều hỗ trợ tốt cho những nguời mới bắt đầu
thuyết trình, các nhà thuyết trình có kinh nghiệm thường sử dụng
những cách này.
Mẩu bản kế hoạch trình bày thuyết trình cùng với lời dẫn
giải
ở bên dưới là mẫu kế hoạch trình bày trong 6 phút nói về sự
đa dạng của địa lý và ngôn ngữ ờ Ẩn Độ. So sánh nó với bàn

chuẩn bị kế hoạch trong cùng một bài thuyết trình, bạn có thể nhìn
thấy một bản chuẩn bị kế hoạch đã được chi tiết chuyển thành bản
kế hoạch trình bày ngắn gọn như thế nào.
Lịi dẫn giải
Những lời dẫn giải nhắc
thuyết trình viên tạo lập
mối giao tiếp mắt với
thính giả và khơng q
vội vã để hồn thành bài
thuyết trình.

152

Bản kế hoach
•
^iaơ^ iiêft tnal
ệịhíint jeittỉnụ

1. “Namaste"
A. Bạn có biết tơi nói cái gì
khơng?
B. Tơi chào đón bạn theo cách
mà tơi từng được
nhận


cfiương 3. Tĩểh ỉiảnã thuyết trìníi

Từ “tạm dừng” nhắc
thuyết ừình viên tạm

dừng sau những dịng
mờ đầu.
Bao gồm những ý chính
của lời giới thiệu nhằm
giúp người thuyết trình
giữ đúng mạch từ khi bắt
đầu bài thuyết trình
Nó thường sử dụng
những ý kiến hay để tạm
dừng một cách ngắn
gọn. Đây cũng là một
cách để nhận biết rằng
bạn đang chuyển từ lời
giới thiệu sang phần
thân

ờ An Độ
-^ạm ihtttỢ’
II Cũng là từ “Ñamaste” - cũng
được sử dụng khi chào tạm biệt
A. Cùng một từ có thể cỏ 2
nghĩa khác nhau hoàn toàn
B.Đây chi là một ví dụ trong
cuộc sống rất phong phú, đa
dạng của Ẩn Độ
IIl.ờ thế hệ thứ nhất Ẩn - Mỹ, tơi có
một số kinh nghiệm về cuộc sổng và
vãn hóa An Độ
I. Hôm nay tôi sẽ cung cấp một số
thông tin cơ bản đề bạn biết về

tính đa dạng của ngơn ngữ và địa
lý của đất nước Ấn Độ
^íttn dĩỉnự-

Phần thân
I. Ẩn độ là vùng đất rộng lớn đa
dạng về địa chất
Hầu hết các thuyết trình
A. Cực bắc của Ản Độ bao gồm
viên đều cảm thấy cần
dãy núi Himalaya
thiết phải phân định ranh
1. Là một hệ thống núi cao
giới phần thân của bài
nhất thế giới
thuyết trình trong bàn kế
2. Himalaya cỏ nhiều ngọn núi
hoạch trinh bày cũng
cao hơn 20.000 feet
như trong bản chuẩn bị
B. Miền trung Ẩn Độ là miền
kế hoạch thuyết trình
đồng bằng rộng lớn ở cực bấc
Chú ý rằng phần thân
l.Rộng hơn 200 dặm, cánh
của bài thuyết trình cũng
đồng phía bắc trải dài dọc
cùng một mẫu trinh bày
Ẩn Độ, từ vùng biền
giống như bản chuẩn bị

Arabian ở phía tây tới Vịnh
kế hoạch thuyết trinh

133


KỸ NẢNG THUYẾT TRÌNH

Chèn thêm câu chuyển
tiếp để chắc rằng thuyết
trình viên khơng qn
chúng

Gạch chân để nhắc
thuyết trình viên nhấn
mạnh những từ khóa hay
những nội dung quan
trọng
Lời chú thích thường
được viết ra giữa bản kế
hoạch trình bày.
Tạm dừng trước khi đến
phần kết luận
Hầu hết các thuyết trình
viên đều phân bổ phần
kết luận trong bản kế
hoạch trình bảy giống
134

Bengali ờ phía đơng

2.Trong vùng đồng bằng phía
Bấc có sự đa dạng
a.Đất trồng trọt phì nhiêu,
mầu mỡ
b.Có những thành phố lớn
như là Delhi, Calcutta
c.Có sa mạc Án độ rộng
lớn
(Bây giờ bạn đã biết về địa lý....hãy
xem ngôn ngữ)
ILẨn độ là vùng đất đa dạng về
ngơn ngữ
A.Ngơn ngữ chính thống là Hindi
1.40% dân số nói tiếng Hindi
2.Từ ngữ bắt đầu của bài
thuyết trình - “Đamaste” là
tiếng hindi
B.Thêm nữa, có 14 ngơn ngữ
chính khác được công nhận ở
Ấn Độ
1.Những ngôn ngữ này
phân biệt với những ngôn ngữ
khác như là tiếng Anh hay
tiếng Pháp
a.Mỗi ngôn ngữ có hệ
thống ngữ pháp và phát âm
riêng
b.Một số ngơn ngữ cũng có
bảng chữ cái Lating
2. Truyền thống văn hóa trên

2000 năm


cỉiương 3. lừ h HànR thuyết trình
như bản chuẩn bị kế
hoạch

Bao gồm câu cuối cùng
đề nhắc người thuyết
trình và đàm bảo rằng
bài thuyêt trình sẽ kêt
thúc đúng như kế hoạch

c . 1000 nn ngữ khơng chính
thống và tiếng địa phưorng
1. Chuyển từ hình thái
làng sang làng
2. Thơng tin liên lạc rất
khó khăn
- ^ạm dừngPhần kết ln
•

1.1.2 Lựa chọn phong cách trình bày thích họp
Vlột yếu tố quan trọng khác là phong cách trình bày. Bạn sẽ
trình bày bài diễn văn trong một bổi cảnh đầy ấn tượng, với các
thiết bị hỗ trợ bằng hình ảnh chun nghiệp khơng? Hay là bạn sẽ
thực hiện một bài thuyết trinh không chuyên nghiệp theo kiểu “vừa
xắn tay áo vừa nói?”. Hãy lựa chọn phong cách cùa bạn cho phù
hợp với từng trưòng hợp. Quy mơ cùa cử toạ, chù đề, mục đích,
mục tiêu và thời gian trình bày của bạn, tất cả đều xác định phong

cách trình bày cùa bạn.
Nói chung, nếu bạn nói chuyện với một nhóm nhỏ thân mật,
bạn có thể dùng phong cách bình thưịmg khơng trịnh trọng,
khuyến khích thính giả tham dự thảo luận.
1.1.3 Phân bổ thòi gian thuyết trình
Bạn cần lựa chọn tu liệu theo thời gian phân bổ thường được
quy định rất chặt chẽ. Bạn có thể sử dụng dàn ý để ước lượng xem
bài thuyết trình của bạn sẽ mất bao lâu. Các thuyết trình viên trung
bình có thể nói khoảng 125 đến 150 từ trong một phút (hay khoảng
7.500 đến 9.000 từ một giờ), tương đương với 20 đến 25 tờ giấy in

135


KỸ NĂNG THUYẾT TRÌNH

cách hàng trong một giờ. Đoạn văn trung bình dài khoảng 125 đến
150 từ, vì thế chúng ta nên ước lượng mức độ có thể nói ở mỗi
đoạn văn trong một phút.
Bạn cần biết phân bổ thời gian thuyết trình. Nếu chù đề cùa
bạn phức tạp, hay thính giả của bạn dễ hồi nghi, bạn sẽ cần nhiều
thời gian thuyết trình hơn. Đừng trình bày những vấn đề phức tạp
trong thời gian quá ngắn, và ngược lại đừng mất nhiều thời gian
cho một bài thuyết trình đơn giản.
Tóm lại, bản kế hoạch rất cần thiết đối với một bài thuyết trình
hiệu quả. Thơng qua bản kế hoạch, bạn sẽ chắc chan rằng có nội
dung được liên kết chặt chẽ với nhau. Những ý tưởng của bạn
được liền mạch và cấu trúc bài thuyết trình là chặt chẽ.
Một số mẹo cho đề cưoTig của bài nói
1. Đe cương càng ngắn càng tốt. Giảm bớt các từ khóa và

những cụm từ trong bài nói (trừ những đoạn trích dẫn trực tiếp,
những con so thống kê, những cáu trích dan nổi tiếng và những ý
chính) để làm tăng chất lượng cùa những câu phát biểu cùa bạn.
2. Viết theo đúng chuẩn viết hoa và lùi vào đầu dòng ở bản
đề cương của bạn. Nó sẽ giúp bạn d ễ nhìn xem bạn đang nói đến
đâu.
3. Vài người viết để cương bài nói ra 1 tờ giấy nhắc, những
người khác thì đánh máy rồi in ra. Bạn có thể thuyết trình tốt khi
bạn diễn đạt rõ ràng và ghi chú những nội dung đó khi bạn nói.
Hãy kiểm tra lại với người hướng dan của bạn xem thứ tự ưu
tiên có gì khác khơng.
4. Những người dùng giấy nhắc thấy rằng nếu dừng khố
giấy 3*5 thì q khó đọc nên họ thường dùng các kích cỡ 4*6
hoặc 5*8
5. Neu bạn dùng giấy nhắc, cố gắng dùng 1 tờ cho 1 ỷ chính,
thêm 1 tờ cho phần giới thiệu và phần kết luận. Nó sẽ giúp nhấn
mạnh tính rành mạch của mỗi ý và giúp bạn dừng lại I khỏang
136


cfiương 3. T ìín íiành thuyết trình
thời gian thích hợp trong st bài nói.
6. Dù bạn dùng mẩu giấy nhắc hay đánh máy, hãy chỉ viết 1
mặt. Giới hạn số lượng thông tin trên mỗi mành giầy nhắc miễn
sao bạn có thể liếc nhìn dưới sức ép từ vị trí người thuyết trình.
Đánh số moi mảnh giấy nhắc ở phía góc trên bên phải để bạn có
thể đàm bào thứ tự cùa chúng.
7. Nếu bạn đánh máy và in ra đề cương bài nói, hãy sừ dụng
phơng chừ to, d ễ đọc. Không nên sử dụng tất cả đểu là chữ hoa,
các cuộc nghiên cứu đã cho thấy nếu các chữ cải trong văn bản

được viết hoa quả nhiều thĩ sẽ khó đọc hơn là chúng được viết
thường. Hãy căn lề và để khoảng cách giữa các dòng.
8. Nếu bạn đánh máy, in ra đề cương bài nói và muốn dùng
giây rìhãc cho phán ghi chú bài nói, hãy căn đê in ra kích thước
hằng với kích thước tờ giấy nhắc. Vì vậy, bạn có thể in ra phần
ghi chú và đỉnh nó cùng các mảnh giấy nhắc.
9. Nếu bạn viết tay đề cương bài nói, đừng dùng bút chì. Nó
d ễ bị ban và thường q nhạt.
10. Phát tín hiệu cho chính bọn khi nhận bài nói. Tự nhắc
mình sử dụng điệu bộ, ánh mắt. Nhắc mình chỗ nào dừng, nói to
hơn ở đoạn này... Bao gồm cả những kí hiệu để nhắc bạn chỗ
nào cần đến sự giúp đỡ cùa thị giác. Hãy dùng bút đánh dấu
những chỗ quan trọng để bạn khơng bị qua nó khi thuyết trình.
11. Chuẩn bị đề cương bài nói đù sớm để bạn có thời gian
luyện tập nói với nó.

1.2. Tạo mối quan hệ, ấn tượng đối với thính giả
Những giây phút đầu tiên tiếp xúc là những giây phút then
chốt, trong đó thính giả hình thành ấn tượng về thuyết trình viên.
An tượng ban đầu rất mạnh mẽ nhưng rất khó thay đồi. Thính giả
sẽ nhận định thơng qua cách mặc trang phục, cách đi đứng thậm
chí cách nói cười của bạn. Khi bạn chính thức bước lên bục thuyết

137


KỸ NĂNG THUYẾT TRÌNH

trình thì thính giả đã nhìn bạn với ấn tượng đã được hình thành đầu
tiên đó. Vì vậy, bạn phải làm sao cho thính giả có ấn tượng đầu

tiên tốt là rất quan trọng và cũng là mấu chốt để thành cơng. Do
dó, bạn cần xuất hiện trước cử toạ một cách tự tin và tò ra hào
hứng với buổi nói chuyện.
Để xây dựng mối liên hệ với thính giả và tạo được ấn tượng
tốt, bạn cần lưu ý những điểm sau:
- T ran g phục gọn gàng, nghiêm chỉnh. Kiểm tra lại quần
áo, đầu tóc trước khi xuất hiện trước thính giả.
- T ư thế; Tư thế là sự thể hiện uy quyền. Phong thái tự tin
cùa bạn có thể khiển cho cử toạ tin rằng tất cả những gì sắp nói là
có ý nghĩa, cần đứng thẳng người với tư thế tự nhiên, không bỏ
tay vào túi quần. Dáng đứng thẳng sẽ làm cho tiếng nói rõ ràng và
tinh thần minh mẫn, khiến bạn thêm tự tin. Một tư thế còng còng,
đầu nghẹo nghiêng thể hiện sự mệt mỏi. Tay chân lúi búi, đầu gối
run run là dấu hiệu của sự lo lắng.
Sửa đổi tư thế
Tư thế đứng thẳng được giữ láu là do dựa vào xương và cơ
bắp. Nếu bạn dùng tư thế đứng thẳng tốt thì "ngơn ngữ thân
th ể” sẽ nói lên “Tơi là một người có đầu óc minh man và có lịng
tin Nếu cơ bắp q bng lơi, bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi. Đê
sửa đổi tư thế, bạn cần luyện tập đứng thằng đến lúc nào cảm
thấy tự nhiên bĩnh thường như lúc đứng buông lơi tự do. Tưởng
tượng rằng bạn đã cao hơn so với cơ thể thực của bạn, hoặc
hình như trên đình đầu bạn có buộc một sợi dây thừng kéo bạn
lên một cách nhẹ nhàng. Thông qua các phương pháp này, bạn
sẽ đạt và giữ được tư thế đứng tốt khi thuyết trĩnh.
Sắc mặt, ánh mắt: sắc mặt tươi tỉnh, hồng hào, nét mặt
vui tươi và có chút mim cười bình tĩnh, tự tin, khơng tái mét hay
đỏ bừng vì quá xúc động; ánh mắt nhẹ nhàng, tơn trọng và quan
13Ơ

CHương 3. 7ĩểh fiànfi tíiuyểt trìnã
tâm. Khơng nhin xuống sàn nhà, cũng khơng nhìn lên trần nhà; bạn
hãy đưa mắt quan sát một vịng lướt qua các thính giả.
- Khơng vội vàng nói ngay khi vừa bước lên bục, vì thơng
thường một vài giây đầu phịng họp có sự ồn ào. Bạn phải tìm một
thủ pháp nào đó tạo trật tự trong phịng, sau đó mới bất đầu nói.
- Giới thiệu thân thiện; Trước khi bắt đầu nói chuyện nên
tự giới thiệu về mình (thường thì người chủ toạ sẽ giới thiệu thuyết
trinh viên với thính giả) và đề tài buổi nói chuyện. Tuỳ vào từng
buổi nói chuyện mà bạn giới thiệu mình cùng với những vai trị gì,
chức danh gì đề gây uy tín cho bạn, và đề thính giả biết rõ bạn sẽ
nói gì với họ. Phần giới thiệu thường không nên quá 2 phút, trừ
những trường hợp đặc biệt.
- Có đầy đủ độ tự tin: Khi bắt đầu thuyết trình cần tự tin và
nói tự nhiên, cố gắng giảm bớt nhìn vào giấy, chứng tỏ bạn thẳng
thẳn và có uy tín. c ầ n giữ được ánh mắt nhìn vào thính giả. Lúc
băt đầu cần đưa mắt nhìn tồn hội trường để thính giả cảm nhận
được bài nói chuyện của bạn có liên quan đến họ.
- Đưa ra những vấn đề chính ngay từ đầu bài thuyết
trình đề thính giả có thể đánh giá xem bài thuyết trình của bạn đáp
ứng được yêu cầu cùa bạn như thế nào.
-

Nhớ tên từng thính giả càng nhanh càng tốt.

- Hình thành phong cách: Cùng với sự tích luỹ kinh
nghiệm, bạn có thể lợi dụng tất cả các cơng cụ tiếng nói, ngoại
hinh, các từ ngữ mà bạn đã dùng để thuyết trình cho đạt hiệu quả
nhất. Nói chung muốn thính giả chú ý nghe bạn phải dùng nhiều

cách, Ví dụ: bạn muốn nhấn mạnh một quan điểm thì phải dùng
câu tinh luyện, thân hình đứng thẳng đồng thời cao giọng nói.
Muốn thính giả có ấn tượng để chia xẻ với bạn một phát hiện mà
bạn đã cố gắng hể sức để tìm tịi thì bạn nên nghiêng thân thể ra
phía trước và nói giọng nhỏ đi một chút. Họ rất thích nghe vì bạn

139


KỸ N Ă N G THUYẾT TRÌNH

đã làm cho họ thích thú. Đó là một trong những u tơ cơ bản đê
thuyết trình thành cơng. Phải luyện tập nhiều thì phuơng pháp đó
mới trở thành bản năng thứ hai cùa bạn. Nhưng nên nhớ mỗi một
phong cách có thể phù hợp với nhóm thính giả này, khơng nhất
định phù hợp với nhóm khác.
Lưu lại ấn tượng; Bạn muốn để lại cho thính giả một ấn
tượng tốt khó qn về cuộc nói chuyện của bạn, thì khi chn bị
bạn phải dành thời gian nghiên cứu vào câu tổng kết cuối cùng cho
tốt. Trong câu tổng kết cần kết hợp các bí quyết ngôn ngữ như
ngừng nghi, biến đổi âm điệu, ngẩng đầu lên... để lưu lại cho thính
giả ấn tượng khó qn và do đó thơng tin của bạn được thơng suốt,
uy tín cùa bạn được nâng cao.
Tránh những thói quen xấu
•

Che khuất tầm nhìn của thỉnh giả

Tránh khi dùng cơng cụ để thinh già nhìn như bảng đồ thị,
đèn chiếu... mà diễn giả lại đứng chỉ dẫn che khuất tầm nhìn

của thỉnh già.
Tránh đứng dựa vào bục giảng để nói thì tiếng sẽ nhỏ đi;
khi bạn cúi đầu nhìn vào tài liệu quá nhiều sẽ làm mất đi ánh
mắt tiếp xúc với thính giả; củi đầu xuống vai cũng chứng tỏ bạn
là một thuyết trình viên khơng chun nghiệp.
• Đứng thuyết trình khơng cân bằng
Tránh đứng một chán hoặc hai chân chéo nhau. Tư thể này
chứng tỏ đứng không vững và khơng có uy thế - thân thể khơng
cân bang là biểu thị tư duy bị rối loạn
• Khi kết thúc bài thuyết trình: Khóng nên vội vội vàng
vàng nói cho xong, hình như bạn muốn vé sớm.
Tóm lại, nét mặt, tư thế, cử chi, phong thái của bạn được huy
động vào cuộc một cách tổng hợp và tương hỗ với nhau.

140


CfttCưnß 3. lĩến hánfi thuyết trìníi
Tất cậ những điều nói trên gây ấn tượng tốt, gây quan hệ thân
tình, có mối đồng cảm từ phút đầu.

1.3. Trình bày nội dung bài thuyết trình
1.3.1. Trình bày phần mở đầu bài thuyết trình
Một bài thuyết trình bao giờ cũng phải có mở bài, thân bài và
kết luận. Nhiều người rất hay quên chi tiết này. Song cần nhớ là
chính câu mở đầu và câu kết là hai phần mà phải chú trọng nhất.
Phần mở bài cần phải cho mọi người biết những nội dung
chính mà bạn sẽ định trình bày. c ầ n phải thể hiện được bản chất
cùa vấn đề, để người nghe muốn nghe tiếp phần sau.
Trước khi bắt đầu bài thuyết trình, bạn nên chào những người

tham dự và cho phần giới thiệu nhỏ bên ngoài, nhằm giúp bạn giới
thiệu mình là ai và bạn đến từ đâu. Bạn có thể đưa thêm thơng tin
về kinh nghiệm bản thân và khả năng chuyên môn cùa bạn.
Chào những người tham dự và giới thiệu bản thân.
-Xin chào tất cả các bạn, tơi rất vui được chào đón các bạn tại
đây vào buổi sang ngày hôm nay. Tôi là ...
-Xin chào tất cả các bạn. Tôi rất vui vinh dự được có mặt ờ
đây ngày hơm nay. Xin tự giới thiệu tên tôi là ...
-Xin chào buổi sang tốt lành đến tất cả các quý ông và quý bà.
Tên tôi là ... và tôi đang là .....
-Xin chào tất cả mọi người. Tơi là.... và tơi rất hạnh phúc
được có cơ hội thuyết trình về ... đến các bạn.
-Xin chào tất cả mọi người, cám ơn sự có mặt của các bạn
ngày hôm nay. Tên tôi là ... và tôi đến từ ....
Nói một vài điều về bản thân bạn (điều này nên nói trước
người nghe mà khơng biết bạn)
-Trước khi bắt đầu, hãy để tơi nói với bạn một số điều về bản
thân. Tôi đã làm việc cho... được hai tháng.
141


KỸ NĂNG THUYẾT TRÌNH

-Kinh nghiệm của tơi trong lĩnh vực này bắt đầu từ hơn một
năm nay khi tôi tham gia một công ty lớn như ....
Lời chào m ừng người nghe (tùy từng điều kiện có thể cho
vào):
- Kính chào tất cả mọi người. Cảm ơn các bạn vì đã tạo điều
kiên cho tơi có buổi thuyết trình ngày hôm nay.
-Cảm ơn tất cả các bạn đã mời tôi đến nói chuyện ngày hơm

nay.
Sau phần giới thiệu, bạn nên nói với người nghe mục đích cùa
bài thuyết trình và giới thiệu cho họ cấu trúc ngắn gọn của bài
thuyết trình. Bắt đầu từ mục đích.
-Điều mà tơi muốn nói ngày hôm nay với các bạn là giới thiệu
v ề ..., với câu nói quen thuộc, hãy bắt đầu từ sự tự tin!
-Như các bạn đã biết, tơi có mặt ở đây để nói về ...
-Mục đích cùa buổi thuyết trình là giới thiệu về hoạt động của
-Tơi muốn dùng cơ hội này để diễn giải cho bạn về hoạt động
của ....
Đưa ra cẩu trúc của bài thuyết trình
- Trong đó, tơi chia bài thuyết trình thành ba phần: Tơi sẽ đề
cập với các bạn ba phần chính: Điều đầu tiên, Tơi đề cập đến. Sau
đó, tơi sẽ đi vào phần... Và cuối cùng, tơi sẽ nói cho các bạn...
Thơng báo thời gian thuyết trình (nếu có thể).
-Bài thuyết trình cùa tơi sẽ diễn ra trong vịng ... phút.
-Tơi sẽ dùng khoảng... phút cho bài thuyết trình này.
Thơng bảo khi nào bạn sẽ trả lời câu hỏi.
-Nếu bạn không ngại, tơi sẽ trả lời câu hỏi sau khi bài thuyết
trình này kết thúc.
-Nếu các bạn có câu hỏi, xin các bạn vui lịng dành nó đến
142


cíiương 3. Ttếrt hành tãuyết trình
cuối bài thuyết trình của tôi.
M ôt sổ thù thuât mở đầu
Đừng mở đầu bằng một lời xin lỗi
Người thuyết trình khơng nên mở đầu bằng một lời xin lỗi
chẳng hạn như: “Tôi không phải là diễn giả... Tơi chưa chuẩn bị

để nói,.. Tơi cũng khơng biết nói g ì...”
Nếu bạn nói như thế thì những nghe sẽ nghĩ rằng bạn sẽ không
trinh bày được gi hơn nữa cả. Dầu sao, nếu bạn chưa chuẩn bị thì
cũng chỉ có một số người sẽ phát hiện ra mà khơng cần phải nói
với họ là tơi chưa chuẩn bị. Còn những người khác chưa chắc đã
phát hiện ra Vậy tại sao bạn là nói ra cho họ biết? Tại sao bạn lại
làm cho người nghe nghĩ rằng bạn không đáng để bạn chuẩn bị bài
trinh bày, rằng chi cần những điều cũ rích của bạn cũng đã đủ để
!àm cho họ hài lòng? Hãy nhớ rằng, người nghe đến đây là để được
nhận thông tin, được giải trí chứ khơng phải đề nghe những lời xin
lồi của bạn.
Lúc bạn xuất hiện trước khán giả, bạn nhận được sự tập trung
chủ ý của mọi người. Điều đó là hồn tồn tự nhiên và khơng thể
thay đổi được. Bạn cần !àm chủ minh trong khoảng thời gian đó.
Nhớ rằng, trong năm giây đầu tiên, bạn chắc chắn có thể bình tĩnh
để làm chủ mình được, nhưng năm phút tiếp theo thì thật khó. Nếu
như bạn mát bình tĩnh, khơng tự tin thì thật khó có thề bình tĩnh trờ
lại. Cho nên, hãy nói câu đầu tiên với ỉchán giả những gì thú vị và
hay nhất bạn có. Khơng nên để đến câu thứ hai mới nói, càng
khơng phải câu thứ ba.
Gáy sự chú ý
Một cử chi liên quan đến chủ đề của bài nói cũng giúp cho
người nghe hinh dung được sơ lược về đề tài bạn sắp đề cập.
Thường thi bạn có thể đưa nó vào sau bài diễn thuyết. Một bài nói
vê tẩm quan trọng cùa thề dục chẳng hạn, thì có thể được bắt đầu

143


KỸ NẢNG THUYẾT TRÌNH

bằng những cú nhảy bật; hoặc ráng hết sức bình sinh để đập một
vật gì đó nếu như bạn sắp đề cập đến tình trạng ngược đãi trẻ em.
Đưa ra một thông báo hoặc thống kề theo cách làm cho người
khác phải giật mình."Cảc viên chức của chính phủ Mỹ đã giết chết
23 cơng dân cùa mình!” có thể được sử dụng để mờ đầu một bài
diễn văn chống hình phạt xử tử tội phạm. Kiểu mào đầu này có thê
tạo ra một khơng khí nơn nao, chờ đợi háo hức cùa những người
tham dự đổi với những lý lẽ bạn sắp đưa ra nhằm làm rõ hơn nhận
định của minh.
Hãy bông đùa một chút và dĩ nhiên là có liên quan đến chủ đề.
Khơng phải ai cũng thích sự hài hước và sẽ hơi mạo hiểm nếu bạn
hồn tồn khơng biết gì về người nghe, nhung thực sự sẽ khơng có
cái gì có thể đánh gục khán giả của bạn hiệu quả bằng những tiếng
cười thoải mái.
Đưa ra những trích dẫn phù hợp.
Ngồi việc trình bày cho mọi người hiểu về chủ đề, bạn cũng
có thể tạo ra sự tín nhiệm từ phía người nghe bằng cách chứng
minh rằng bạn nắm rõ về đề tài mình nói đến mức có thể tìm ra
những trích dẫn vơ cùng phù hợp.
Thuật lại một câu chuyện có liền quan.
Hầu hết mọi người chi diễn thuyết một vài lần trong đời
nhưng chúng ta lại kể chuyện hằng ngày. Ke ra một câu chuyện
nào đó có thể là cách thoải mái và tự nhiên để tạo đà cho phần còn
lại cùa bài diễn văn.
Bắt đầu bằng những minh hoạ cụ thể
Các khán giả đều cảm thấy khó khăn và mệt mỏi khi phải ngồi
nghe hàng giờ đồng hồ liền các bài diễn văn dài dàng dặc. Làm thế
nào để tránh không gây ra điều phiền toái như vậy cho khán giả?
Hãy bắt đầu bằng các minh hoạ cụ thể. Minh hoạ sẽ khiến cho các

bài phát biểu dễ nghe hơn, dễ theo dõi hon.

144


cduanß 3. lĩến hành thuyết trình
Những điều nên tránh
Bắt đầu bằng cáu: ""Xin chào, tên tơi là... Câu nói mà người
nghe sẽ ghi nhớ nhất chính là câu đầu tiên và câu cuối cùng mà
bạn thốt ra. Thế nên đừng ném đi cơ hội tạo ra một điều gì đó thực
sự ý nghĩa khi mở đầu bài diễn văn.
M ở đầu một cách sai lầm. Tránh những câu xin lỗi hay những
cách nói thăm dị, chúng có thể làm cho người nghe nghi ngờ độ
tin cậy cùa bạn. Một số những cụm từ nên tránh đó là: “À, chúng
ta bắt đầu từ đây.”, hay “Chúng ta nên bắt đầu từ đâu nhỉ?”, hoặc
“Các bạn ở phía sau có nghe tơi nói rõ khơng ạ?”
Dùng những câu hịi cường điệu, hoa mỹ. Điều này có thể tạo
nên những phút lúng túng. Bời vì người nghe khơng biết người
diễn thuyết có thực sự mong đợi câu trả lời hay không và kết quả
là nó dễ dẫn đền sự tự tin của bạn bị giảm dần.
Đi quá xa chù đề. Bạn muốn sáng tạo và đổi mới trong cách
thu hút sự chú ý cùa thính giả, tuy nhiên phần mở đầu của bạn phải
phủ hợp với phong cách của bạn cũng như với giọng điệu phần cịn
lại cùa bài diễn văn.
Khơng biết cách đi lên bục thuyết trình. Những nơi để thuyết
trình hay báo cáo thường rất đơng người và khơng có gì làm cho sự
tin cậy của thính giả đối với bạn giảm đi bằng những việc đại loại
như vấp té trên đường bước lên trước người nghe. Hãy 'nhớ là
chuyện này xảy ra hàng năm với những người nổi tiếng đó nhé!
1.3.2. Trình bày phần thân bài

Có bốn phương pháp trình bày cơ bản; (1) Đọc từ bản thảo,
(2) Đọc thuộc lịng, (3) Nói tùy hứng; và (4) Nói ứng biến.
Đọc tù bản thảo
•

Có một số bài nói bất buộc phải đọc từng từ từng từ một theo
bản thảo đã được chuẩn bị kĩ lưỡng từ trước. Ví dụ như tuyên cáo
về tơn giáo cùa Giáo hồng, một báo cáo của kĩ sư trong hội nghị
145


KỸ NĂNG THUYẾT TRÌNH

chun ngành hay thơng điệp cùa Tổng thống gửi Quốc hội. Trong
những trường hợp này, sự chính xác tuyệt đối là hết sức cần thiêt.
Mỗi từ trong diễn văn sẽ được phân tích ti mi bởi báo chí, đồng
nghiệp hay thậm chí là kẻ thù. Trong bối cảnh ngoại giao, một sai
sót hay hiểu lầm nhỏ trong bài nói có thể dẫn đến tranh chấp hay
thảm họa quốc tế.
Thời gian cũng là một nhân tổ ảnh hưởng đến phưcmg pháp
đọc bản thảo. Trong các chiến dịch tranh cử, các chính trị gia
thường vận động trên phương tiện thông tin đại chủng. Họ phải trả
một khoản tiền không nhị nên sự dơng dài là lãng phí. Trái lại, họ
có thể tận dụng được khoản đầu tư nếu nói theo một bản thảo định
sẵn.
Mặc dù phương pháp này có vè đơn giản, sử dụng lại là một kĩ
năng không phải ai cũng có được. Thay vì chỉ sử dụng trong một
số trường hợp nhất định, nhiều người trở nên lạm dụng bản thảo.
Khơng thể biến ngơn ngữ nói sống động và như một cuộc đối
thoại, họ trông như một khúc gỗ trên khán đài. Họ cứ đi hết từ này

đến từ khác, ngắt nghỉ sai chỗ, đọc quá nhanh hoặc quá chậm, với
một giọng đều đều và cứ thể nhìn chăm chăm vào bản thảo mà
khơng thèm liếc nhìn khán giả lấy một lần. Nói đúng hơn, họ đang
đọc cho khán giả nghe chứ khơng phải đang nói với khán giả.
Khi bạn bị đặt trong hồn cảnh nói cần có bản thảo, hăy luyện
tập cách nói to và tự nhiên sao cho khơng có cảm giác bạn chi đọc
cái gì có sẵn. Hãy luyện sử dụng giao tiếp bằng mắt với người nghe.
Hãy đảm bảo bản thảo cuối cùng cùa bạn có bố cục rõ ràng và dễ
nhìn để bạn chỉ có thể liếc qua là đọc được. Và cuối cùng, luôn luôn
hướng tới khán giả và sẵn sàng ứng biến trong bất cứ trường hợp
nào.
Đọc thuộc lòng
Hẳn chúng ta không thể quên được những chuyên gia kể

146


cíiương 3. Ttín ãànã thuyết trìnã
chuyện từ thời xa xưa đã cuốn hút người nghe như thế nào bời
những câu chuyện dài và hấp dẫn mà hoàn toàn rút ra từ trí nhớ của
họ. Ngày nay, việc học thuộc lịng để nói khơng cịn phổ biến nữa,
tuy nhiên, những dạng bài nói ngắn nhất vẫn có thể áp dụng phương
pháp này như lời chào mùng, giới thiệu hay chúc mừng... Bạn hồn
tồn có thể ghi nhớ (và gần như đã theo một cấu trúc nhất định),
song cần đảm bảo rằng việc khơi gợi những lời văn từ trí nhớ diễn ra
hoàn toàn tự nhiên, tức là bạn vẫn tập trung giao tiếp với ichán giả
thay vi làm một việc duy nhất là cố lục lại trí nhớ từ nào hay câu nào
nên được sử dụng. Một diễn giả nhìn trần nhà hay ngó ra cửa sổ để
nhớ lại câu chữ cần nói cũng tệ khơng kém gì một diễn giả đọc bản
thảo đều đều.

Nói tùy hứng
Một bài nói tùy hứng được trình bày với rất ít hoặc hầu như
khơng có sự chuẩn bị nào. Rất ít người sử dụng cách nói tùy hứng
nhung trong một số trường hợp là điều khơng tránh khỏi. Trong
cuộc sống, có rất nhiều dịp bạn phải nói tùy hứng. Bạn có thể bất
chợt bị gọi lên để “nói một vài từ”, trong một buổi thảo luận trên
lớp, một buổi họp của cơ quan, một buổi báo cáo tại hội đồng địa
phương, và thường là đáp lại bài phát biểu của diễn giả trước đó.
Nếu tình huống đó xảy ra, đùng quá hoảng sợ. Bạn hãy chú ý
nghe những bài nói trong cuộc họp hay thảo luận, ghi chú những ý
chính và đặc biệt nhấn mạnh những điểm bạn đồng ý hay không
đồng ý. Trong quá trình đó, bạn sẽ tự hình thành trong đầu những
gì sẽ nói cho đến khi đến lượt.
Khi bạn đáp lại bài phát biểu trước đó, bạn nên theo bốn bước
cơ bản sau:
-

Đưa ra câu hỏi bạn sẽ trả lời

-

Nói rõ ý chính bạn muốn nhấn mạnh

147


KỸ NĂNG THUYẾT TRÌNH

-

Cùng cố quan điểm của bạn qua số liệu hay trích dẫn thích

-

Kết luận ngắn gọn

hợp
Phương pháp này sẽ giúp bạn tổ chức ý nhanh chóng và rõ
ràng.
Nếu thời gian cho phép, bạn có thể ghi nhanh dàn ý sơ lược ra
giấy trước khi lên nói với những điểm chính và đặc biệt là các từ
khóa. Khi trình bày dựa vào ghi chú này sẽ giúp bạn tổ chức ý tốt
hơn, nói tự tin hơn và trơng bạn chuyên nghiệp hơn.
Trong một số trường hợp, bạn có thể được trình bày khơng
quả chính thống, tức là ngồi tại chỗ và phát biểu. Tuy nhiên, nếu
bạn buộc phải lên khán đài, hãy đi thật chậm và thở thật sâu
(nhung đừng để ai nhìn thấy), thiết lập giao tiếp bằng mắt với khán
giả và bắt đầu nói. Có thể bạn vẫn lo lắng nhưng cách bạn thể hiện
điềm tĩnh và tự tin đã giúp bạn ghi điểm.
Một khi bạn đã bắt đầu nói, hãy tiếp tục duy trì giao tiếp bằng
mắt đối với khán giả. Nếu bạn có xu hướng nói quá nhanh khi lo
lắng, hãy cố gắng tập trung và nói với tốc độ chậm hơn. Hãy giúp
khán giả theo dõi ý của bạn bằng những từ dấu hiệu như “Ý đầu
tiên của tôi là...”, “Điểm thứ hai ta có thể thấy là...”, “Tóm lại,
điều tơi muốn nói là...” Nếu bạn đã có thời gian chuẩn bị dàn ý,
hãy báỉĩi vào những gì bạn đã viết. Bằng cách tiếp cận các ý rõ
ràng và hợp lí, bài nói của bạn sẽ trờ nên bài bản hơn.
Dù bạn có thể không nhận ra, trên thực tế bạn đã sử dụng cách
nói tùy hứng hàng ngàn lần. Đó có thể là lần bạn hướng dẫn sinh
viên mới thù tục nhập học, lần bạn giải thích với sếp về lí do đi

làm muộn, trả lời câu hòi trong mộl buổi phỏng vấn xin việc hay
thuyết phục bạn chung phòng cho vay tiền. Khơng có lí do gì mà
bạn khơng thể điều chỉnh những tình huống đó theo hướng chính
thống hơn - thuyết trình. Giữ bình tĩnh, tổ chức ý rõ ràng và tập


ckương 3. Ttêh hànfi tkuyết trình
trung vào khơng q nhiều điểm sẽ giúp bạn thành cơng.
Cũng như các dạng trình bày khác, cách tốt nhất để có thể sử
dụng phương pháp này là luyện tập. Nếu bạn được chi định bất
ngờ trong một buổi thảo I'jận trên lớp, bạn có thể theo các bước
hướng dẫn ờ trên. Bình thường, bạn hồn tồn có thể luyện tập tốt
nêu bạn chọn một vài chù đề bất kì, dù là chun mơn hay giải trí,
khơng chuẩn bị và bắt đầu nói ngay lập tức. Bài nói có thể chỉ kéo
dài một vài phút, có thể có hoặc khơng có khán giả nhung cách tốt
nhất là bạn nên ghi giọng nói cùa mình, sau đó mở ra nghe lại.
Mục đích của cách luyện tập này là giúp bạn thu được nhiều kinh
nghiệm và kĩ năng thiết kế ý nhanh chóng cũng như trình bày một
cách tự nhiên.
Nóỉ ứng biển
Trong cách dùng từ thơng dụng, “tùy hứng” và “ứng biến” là
đồng nghĩa. Tuy nhiên về thuật ngữ dùng trong thuyết trình, hai từ
này là hồn tồn khác nhau. Khơng giống như nói tùy hứng tức là
hồn tồn khơng chuẩn bị trước, nói ứng biến được chuẩn bị khá
cân thận và đã được luyện tập trước. Khi trình bày, người nói ứng
biến chi dựa vào một phần ghi chú rất tổng thể để nhớ !ại những gì
đã chuẩn bị. Từ ngữ được sử dụng để diễn đạt ý được lựa chọn
ngđy tại thời điểm nói.
Thực tế, phương pháp này khơng hề phứíi tạp. Một khi bạn đã
có dàn ý sơ lược và nắm rõ về chù đề sẽ trình bày, bạn có thể bắt

đầu tập nói. Mỗi lần luyện tập như vậy, ngôn ngữ bạn sử dụng có
thể khác đơi chút. Khi bạn luyện tập lần này qua lần khác, bạn sẽ
rút ra cách trình bày tốt nhất cho tùng phần nói và tự khắc ghi nhớ
những gì cần trình bày.
Phương pháp ứng biến này có rất nhiều UTJ điểm: Có thể giúp
bạn kiểm sốt được ý nghĩ và ngơn ngữ so với nói tùy hứng; có thể
định hướng vào khán giả nhiều hcm so với đọc thuộc lòng hay đọc

149