Cảm nhận bài thơ Thuật Hoài của Phạm Ngũ Lão pptx

Cảm nhận bài thơ Thuật Hoài
của Phạm Ngũ Lão



Âm vang của thời đại Đông A với những chiến công lẫy lừng trong lịch sử
chống ngoại xâm, ba lần đánh bại Nguyên - Mông đã in dấu trên nhiều trang viết của
các nhà thơ đương thời. Phạm Ngũ Lão - danh tướng nhà Trần "đánh đâu thắng đó"
cũng ghi lại những xúc cảm của mình qua Thuật Hoài - tác phẩm thể hiện rất đẹp hình
ảnh và khí thế của người trai thời đại, cũng là tư thế của dân tộc trong những ngày hào
hùng ấy.
Hoành sóc giang sơn cáp kỷ thu
Tam quân tỳ hổ khí thôn ngưu
Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu
Bài thơ chữ Hán , vẻn vẹn 28 chữ đã có một dung lượng thông điệp thẩm mỹ
lớn, thể hiện khí phách nhà thơ - dũng tướng. Thi ngôn chí là nội dung tư tưởng của đề
tào Thuật hoài, Vịnh hoài, cảm hoài Nhưng sẽ không thể có cái ung dung hào sảng
nếu tách bài thơ ra khỏi không khí thời đại bừng bừng "sát Thát". . Bài thơ không tách
rời khỏi quỹ đạo tư tưởng Nho giáo trong mẫu hình người anh hùng cá nhân phong
kiến nhưng trước hết nó là nỗi lòng của người "một thời tuy đã nên tướng giỏi - chí
khí anh hùng vẫn khát khao". Giấc mộng lập công dương danh luôn là điều ám ảnh
những kẻ sĩ, đại trượng phu thời phong kiến, đi liền với các tước phong công, hầu,
khanh, tướng. Nhưng trong bài thơ này, con người đã được phác bằng những câu thơ
có sức khái quát cao độ tinh thần dân tộc tự cường.
Hoành sóc giang sơn cáp kỷ thu
Câu khai đề của bài thơ đã tạo một tư thế rất đẹp của con người. Bản dịch vung
giáo, múa giáo đều không ổn vì lập tức nó sẽ phá vỡ đi đối trọng con người - không
gian. Một bên là giang sơn - sông núi quê hương rộng lớn; một bên là con người
hoành sóc - cầm ngang ngọn giáo trấn giữ non sông. Thế "hoành" của ngọn giáo khiến
tầm vóc con người như vươn lên ngang tầm sông núi. Hình ảnh người lính vệ quốc

toát lên vẻ bình thản hiên ngang. Không những thế, trong mối tương quan con người -
thời gian còn làm nổi bật ấn tượng về sự bền bỉ , uy dũng của người trai thời đại. Bởi
lẽ con người không chỉ đứng đó trong thoáng chốc mà đã trải qua "mấy thu" rồi. Câu
thơ xác lập một tư thế con người +++g lộng giữa đất trời, ngang tầm vũ trụ. Không
những thế, cả đoàn quân cùng chung tư thế ấy :
Tam quân tỳ hổ khí thôn ngưu
Câu trên là hình ảnh, câu dưới là thần thái con người. Người chiến sĩ cầm
ngang ngọn giáo kia với tam quân đã tạo thành một tường thành vững chắc, im phăng
phắc mà khí thế "xung thiên". Câu thơ còn gợi về một ý thơ của Quảng Nghiêm thiền
sư : "Nam nhi tự hữu xung thiên chí". Tư thế sẵn sàng xung trận đã hình thành tứ thơ
thật đẹp "tỳ hổ khí thôn ngưu". Tuy rằng cách diễn ý chưa thoát khỏi lối ước lệ tượng
trưng quen thuộc của thơ xưa nhưng để hiểu cặn kẽ cũng không phải là điều đơn giản.
Theo cảm quan thẩm mỹ cổ điển, câu thơ gợi lên khí phách đoàn quân quyết chiến
làm át cả sao Ngưu - vì tinh tú sáng chói trên trời. Nhưng cách hiểu "ba quân như hổ
mạnh nuốt trôi trâu" đem đến cảm nhận cụ thể hơn về sức mạnh của quân đội còn non
trẻ đương đầu với đội quân Nguyên - Mông hùng mạnh và thiện chiến, dường như có
hàm ý ngợi ca tự hào mạnh mẽ hơn. Bởi lẽ tỳ hổ là cách so sánh mang đậm chất võ
của người thống lĩnh ba quân. Trong sự liên tưởng ấy, hổ và trâu hoàn toàn không làm
mất đi giá trị thẩm mỹ của câu thơ mà làm rõ hơn cho dũng khí của quân đội nhà
Trần.
Nhưng hai câu thơ đầu mới chỉ là nền để nhà thơ bộc bạch lòng mình :
Nam nhi vị liễu công danh trái
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu
Đây mới là điều canh cánh bên lòng của người dũng tướng, gắn với bổn phận
của kẻ làm trai thời phong kiến . Bao đời nay, nợ công danh từng là niềm ám ảnh khôn
nguôi với những người làm trai trong thời phong kiến. Phải chăng, một người anh
hùng như Phạm Ngũ Lão cũng không thoát ra khỏi cái vòng luẩn quẩn "công hầu kha
nh tướng" ấy? Giả sử có như vậy cũng là lẽ thường tình, nhất là trong thời đại giá trị
con người được tạo nên từ những chiến công - thời thế tạo anh hùng. Câu thơ bộc lộ
niềm khao khát lớn, một điều băn khoăn chưa trả với đời của người trai làng Phù Ủng

năm nào. Tất cả nỗi niềm của ông được thổ lộ trong sự đối sánh với tấm gương Vũ
Hầu Gia Cát Lượng thuở xưa. Bậc mưu thần, danh sĩ nổi tiếng thời Tam Quốc, người
đã xả thân vì cơ nghiệp nhà Thục, vì chúa Lưu Bị, nhắm mắt chưa yên công cuộc "ủng
Lưu phản Tào". Tất cả đã rõ, tâm niệm của Phạm Ngũ Lão nào khác nguời xưa khi
ông mong muốn làm nên công nghiệp phò tá cho vua, thực hiện lý tưởng trí quân
trạch dân cao cả của bề tôi trung thành tận tuỵ. Nỗi thẹn của người anh hùng toả sáng
một nhân cách lớn. Băn khoăn ấy không dành riêng cho bản thân mà toàn tâm toàn ý
hướng về nghiệp lớn muôn đời, vì sự bình yên của sơn hà xã tắc.
Bài thơ là sự phản chiếu một thời đại hào hùng, khi lý tưởng trung quân ái quốc
hoà nhịp trọn vẹn trong tình cảm, tâm hồn nhà thơ, thời đại "vua tôi đồng lòng, anh
em hoà thuận, cả nước ra sức".Tâm nguyện của Phạm tướng quân đã phản chiếu tâm
tư của bao người trai thời Trần : ý thức rõ giá trị bản thân, nhận rõ sự gắn bó cá nhân
với cộng đồng - dân tộc - đất nước. Xúc cảm hào hùng toả sáng trong hình tượng thơ,
đem đến cho người đọc cái nhìn trọn vẹn về con người thời đại Đông A