Cảm nhận về ca dao dân ca potx

Cảm nhận về ca dao dân ca


Lịch sử và chữ viết rất phong phú đa dạng nên ca dao và dân ca có mặt ở Việt
Nam từ rất sớm. Các công trình nghiên cứu về văn hóa dân gian, cũng như các nhà
khoa học có liên quan đã khẳng định một trong những dấu tích của ca dao cách chúng
ta khoảng trên dưới 2.500 năm. Điều này được thể hiện rất rõ qua các hoa văn trên
trống đồng và các hiện vật khảo cổ cùng niên đại. Phân tích các họa tiết hoa văn trên
trống đồng, nhiều người đã tìm thấy ở đây hình ảnh lễ thờ nữ thần Mặt Trời cũng là
nữ thần Nông nghiệp. Trong lễ hội này đã sử dụng các hình thức âm nhạc, thanh nhạc
múa hát và các nhạc khí.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đặng Văn Lung, Trưởng Ban Văn học dân gian, Viện
Văn học phát biểu: "Tất cả các dân tộc trên thế giới suốt mấy nghìn năm chỗ nào cũng
có dân ca và ca dao. Vì thế nói về ca dao dân ca của một dân tộc hay ca dao dân ca nói
chung là vấn đề rất lớn. Nó tồn tại rất lâu, từ hàng ngàn năm trước và như các nhà
khoa học nghiên cứu trước đây, các học giả đã nói ca dao ra đời khi trong lòng mình
có những điều muốn thể hiện ra, muốn nói lên. Những điều đó được gọi là ca dao".
Câu nói, làn điệu, giọng hát là những đòi hỏi bức thiết nảy sinh trong đời sống
xã hội, qua thời gian, những câu nói hay, những làn điệu hấp dẫn đã được nhân dân
sưu tập và gìn giữ. Cùng xuất phát từ hoàn cảnh thực tế của đời sống xã hội và trí tuệ
của nhân dân đúc kết nên. Qua lời ca, câu hát, ca dao và dân ca Việt Nam là những
câu nói đúc kết những kinh nghiệm sống, những quan niệm về nhân cách, nhân đức ở
mỗi con người. Càng đi sâu vào tìm hiểu ca dao dân ca, chúng ta sẽ thấy được những
nét tài hoa, óc sáng tạo đầy tinh thần thẩm mỹ. Tuy nhiên ở mỗi loại hình lại có những
đặc điểm riêng biệt.
Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đặng Văn Lung, Trưởng Ban Văn học dân gian, Viện
Văn học phát biểu: "Các cụ ngày xưa có nói bỏ ca đi thì còn lại dao, có nghĩa là ca
dao và dân ca ra đời cùng một lúc. Nhưng cũng không phải tất cả câu hát của dân ca là
ca dao. Đi sâu vào nghiên cứu thì thấy dân ca phát triển rất nhiều, còn ca dao chỉ có
một số chức năng nhất định".
Ca dao dân ca là loại hình văn nghệ truyền miệng, là một hình thức văn hóa

dân gian đã có từ rất lâu. Nó có thể là một câu nói triết lý bao hàm một nội dung giáo
dục của ai đó. Trải qua thời gian, mọi người thấy đúng và nghe theo, thậm chí họ có
thể thêm vào hoặc bớt đi để đúng với từng hoàn cảnh cụ thể. Vì vậy, có thể nói ca dao
dân ca là của quần chúng nhân dân sáng tác nên và họ có thể sáng tác trong bất cứ
hoàn cảnh nào, trong lễ hội, trong lao động sản xuất. Như Giáo sư Vũ Ngọc Phan đã
viết: "Nó xuất hiện trong lao động từ thời cổ xưa và hình thức thô sơ của nó đã được
sửa đổi qua các thế hệ của loài người". Có một câu ca dao rất ý nghĩa, không chỉ nói
lên quan niệm triết lý của người Việt Nam mà đó còn là một câu nói thể hiện tinh thần
đoàn kết, gắn bó với nhau, thể hiện sức mạnh của tập thể.
"Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại thành hòn núi cao".
Chất trí tuệ, giàu tư tưởng tình cảm trong ca dao dân ca là những nguồn nhựa
sống bổ sung cho văn hóa dân gian thêm phong phú và đậm đà bản sắc. Tuy cũng là
câu nói, giọng điệu cùng với một cái nôi xuất phát nhưng không phải câu ca dao nào
cũng có thể trở thành dân ca và ngược lại, ở mỗi thể loại lại có thêm những ưu thế bổ
sung ứng dụng trong từng hoàn cảnh của thực tế đời sống. Theo cách hiểu thông
thường, ca dao là lời của các bài dân ca đã tước bỏ đi những tiếng đệm, tiếng láy hoặc
ngược lại là những câu thơ có thể bẻ thành những làn điệu dân ca. Như vậy giữa ca
dao và dân ca không có ranh giới rõ ràng. Ca dao là những câu nói phổ thông trong
dân gian. Ca dao người Việt thường được cấu tạo bằng hai câu lục bát, một thể thơ rất
âm điệu tiếng Việt. Khi có nhiều câu kết thành một đoạn ngắn thì gọi là dân ca, vì vậy
ranh giới giữa ca dao và dân ca là một sợi chỉ rất mỏng manh. Ca dao là lối văn truyền
khẩu, trước tiên là do một người vì xúc cảm mà phát hiện ra, rồi vì lời hay, ý đẹp mà
lan truyền trong dân gian và truyền mãi từ đời này qua đời khác. Tuy ca dao xuất phát
trong giới bình dân nhưng nhiều câu rất nên thơ và ý nghĩa đậm đà, dễ xúc cảm người
nghe nên được nhiều người để tâm sưu tầm.
"Có cha, có mẹ có hơn
Không cha, không mẹ như đàn không dây.
Mẹ cha như nước, như mây,
Làm con phải ở cho tầy lòng con".

Câu thơ không chỉ nói về công đức sinh thành, giáo dưỡng của cha mẹ mà còn
khuyên nhủ, răn dạy mọi người phải ăn ở sao cho đúng đạo làm con. Âu đó cũng là
triết lý, quan điểm sống của mỗi con người chúng ta. Hoặc đó cũng có thể là những
câu nói khuyên răn về quan hệ giữa anh em, bạn bè.
"Anh em như chân, như tay
Như chim liền cánh, như cây liền cành".
Hoặc là những câu ngợi ca tình yêu lao động, trân trọng những giá trị của sự
lao động.
"Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần".
Chính vì khả năng dễ nói, dễ tiếp thu, ca dao đã đi vào đời sống của nhân dân
một cách rất tự nhiên và trong mọi hoàn cảnh.
Trong mỗi chúng ta ai cũng có một miền quê, quê hương là cánh đồng lúa
thơm ngát, luỹ tre xanh trải dài dọc bờ đê, là những hình ảnh thân thương nhất đối với
cuộc sống mỗi con người. Hai tiếng quê hương nghe gần gũi và thân thương, đó là nơi
chôn nhau cắt rốn, nơi đã nuôi dưỡng ta trưởng thành. Qua ca dao dân ca những hình
ảnh của miền quê như trở nên gần gũi hơn, lung linh hơn nhờ những ca từ đầy hình
ảnh. Khi nói đến dân ca, chúng ta không thể quên những lời ru con thiết tha trìu mến,
qua tiếng ầu ơ mẹ ru con, những hình ảnh của miền quê yêu dấu của biển rộng non
cao, của gió Lào cát cháy, những người mẹ năm tháng tảo tần một nắng hai sương
nuôi dậy con khôn lớn. Những lời hát ru của mẹ đã hòa đồng với tâm hồn trẻ thơ, vừa
đằm thắm nhẹ nhàng nhưng cũng không kém phần trầm tư sâu lắng. Trong câu hát của
mẹ có ánh trăng soi rọi như đưa con vào giấc ngủ êm đềm, có áng mây trôi bồng bềnh
trên đỉnh núi, có dòng sông bên lở bên bồi, có mặt biển long lanh ánh bạc và những
con thuyền thấp thoáng ngoài khơi xa. Nghe lời ru của mẹ, trẻ thơ như được tiếp thêm
nguồn dự trữ lớn lao về lòng yêu quê hương, đất nước, chắp cánh cho tuổi thơ của con
thêm vững bước và sáng ngời niềm tin.
Lấy nguồn cảm hứng từ thực tế cuộc sống, ca dao dân ca được sáng tạo nên, đó
là lời ăn, tiếng nói của ông cha ta tích lũy từ ngàn đời. Đó là những câu nói đúc kết từ
những kinh nghiệm sản xuất răn dậy con cháu, bao hàm những nội dung mang ý nghĩa

triết lý dậy bảo rất sâu sa. Đó là những câu hát được truyền tải bằng âm thanh giọng
điệu ngôn ngữ với nội dung nghệ thuật phong phú, đa dạng, đậm đà bản sắc dân tộc.
Giống như đại thi hào Macxingocki đã nhận định: "con người không thể sống mà
không vui sướng được. Họ phải biết cười đùa, họ sáng tạo nên những bài hát vui tươi,
họ thích nhẩy múa". Bởi vậy, ca dao dân ca là sản phẩm văn hoá tinh thần và cần thiết
đối với mỗi dân tộc, con người.