XUÂN DIỆU VÀ BÀI THƠ “ VỘI VÀNG” doc

XUÂN DIỆU VÀ BÀI THƠ “ VỘI VÀNG”


I – TÁC GIẢ

Xuân Diệu (2 tháng 2, 1916 - 18 tháng 12, 1985) là một trong những nhà
thơ lớn của Việt Nam. Ông nổi tiếng từ phong trào Thơ mới với tập Thơ thơ và Gửi
hương cho gió. Những bài được yêu thích nhất của Xuân Diệu là thơ tình làm trong
khoảng 1936 - 1944, thể hiện một triết lý bi quan, tuyệt vọng về tình ái nhưng lại có
một mạch ngầm thúc giục, nhiều khi hừng hực sức sống. Nhờ đó, ông được mệnh
danh là "ông hoàng thơ tình". Ông từng được Hoài Thanh và Hoài Chân đưa vào
cuốn Thi nhân Việt Nam (1942).
Sau khi theo đảng (1945), thơ ông chủ yếu ca ngợi đảng lao động, Hồ Chí
Minh, thơ tình của ông không còn được biết đến nhiều như trước.
Ngoài làm thơ, Xuân Diệu còn là một nhà văn, nhà báo, nhà bình luận văn học.
Ông tên thật là Ngô Xuân Diệu, còn có bút danh là Trảo Nha, quê quán làng
Trảo Nha, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh nhưng sinh tại Gò Bồi, xã Tùng Giản,
huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định. Cha là ông Ngô Xuân Thọ và mẹ là bà Nguyễn Thị
Hiệp.
Xuân Diệu lớn lên ở Qui Nhơn. Sau khi tốt nghiệp tú tài, ông đi dạy học tư và
làm viên chức ở Mĩ Tho (nay là Tiền Giang), sau đó ra Hà Nội sống bằng nghề viết
văn, là thành viên của Tự Lực Văn Đoàn (1938–1940). Ông tốt nghiệp cử
nhân Luật 1943 và làm tham tá thương chánh ở Mỹ Thomột thời gian trước khi
chuyển về ở Hà Nội.
Bên cạnh sáng tác thơ, ông còn tham gia viết báo cho các tờ Ngày Nay và Tiên
Phong. Ông là một trong những người sáng lập Đoàn báo chí Việt Nam, nay là Hội
Nhà báo Việt Nam
[1]
.
Trong sự nghiệp sáng tác thơ văn của mình, Xuân Diệu được biết đến như là
một nhà thơ lãng mạn trữ tình, "nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới", "ông hoàng

của thơ tình".
Xuân Diệu là thành viên của Tự Lực Văn Đoàn và cũng đã là một trong những
chủ soái của phong trào "Thơ Mới". Tác phẩm tiêu biểu của ông ở giai đoạn
này: Thơ (1938), Gửi hương cho gió (1945), truyện ngắn Phấn thông
vàng (1939), Trường ca (1945).
Hai tập Thơ thơ và Gửi hương cho gió được giới văn học xem như là hai kiệt
tác của ông ca ngợi tình yêu và qua các chủ đề của tình yêu là ca ngợi sự sống, niềm
vui và đam mê sống. Và ca ngợi tình yêu thì làm sao mà không ca ngợi tuổi trẻ, mùa
xuân, ca ngợi thiên nhiên là tổ ấm và cái nôi của tình yêu. Và Xuân Diệu cảm nhận
sâu sắc đến đau đớn nỗi thời gian trôi chảy, sự mong manh của đời người cũng như
lòng khát khao vĩnh cửu, tất cả đã được diễn tả bằng những câu thơ xúc động, có khi
đậm đà triết lý nhân sinh. (Huy Cận, tháng 4 năm 2000)
Năm 1944, Xuân Diệu tham gia phong trào Việt Minh. Sau Cách mạng Tháng
Tám, ông hoạt động trong Hội văn hóa cứu quốc, làm thư ký tạp chí Tiền phong của
Hội. Sau đó ông công tác trong Hội văn nghệ Việt Nam, làm thư ký tòa soạn tạp
chí Văn nghệ ở Việt Bắc.
Xuân Diệu tham gia ban chấp hành, nhiều năm là ủy viên thường vụ Hội Nhà
văn Việt Nam.
Từ đó, Xuân Diệu trở thành một trong những nhà thơ hàng đầu ca ngợi cách
mạng, một "dòng thơ công dân". Bút pháp của ông chuyển biến phong phú về giọng
vẻ: có giọng trầm hùng, tráng ca, có giọng chính luận, giọng thơ tự sự trữ tình. Tiêu
biểu là: Ngọn quốc kỳ (1945), Một khối hồng (1964), Thanh ca (1982), Tuyển tập
Xuân Diệu (1983).
Là cây đại thụ của nền thi ca hiện đại Việt Nam, Xuân Diệu đã để lại khoảng
450 bài thơ (một số lớn nằm trong di cảo chưa công bố), một số truyện ngắn, và nhiều
bút ký, tiểu luận, phê bình văn học.
Xuân Diệu từng là đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa I. Ông còn được bầu là
Viện sĩ thông tấn Viện Hàn lâm nghệ thuật nước Cộng hòa dân chủ Đức năm 1983.
Ông đã được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I về văn học nghệ thuật
(1996).

Tên của ông được đặt cho một đường phố ở Hà Nội.
Đời sống riêng
Xuân Diệu đã lập gia đình riêng một lần với NSND Bạch Diệp nhưng hai
người đã ly dị và họ không có con chung
[2]
. Sau khi ly dị ông sống độc thân cho đến
lúc mất vào năm 1985. Xuân Diệu là người cùng quê Hà Tĩnh với Huy Cận (làng Ân
Phú, huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh) nên khi gặp nhau, hai ông đã trở thành đôi bạn
thân. Vợ của Huy Cận, bà Ngô Xuân Như là em gái của Xuân Diệu. Có người cho
rằng Xuân Diệu cùng với Huy Cận là hai nhà thơ đồng tính luyến ái
[3]
. Huy Cận và
Xuân Diệu từng sống với nhau nhiều năm. Những bài thơ "Tình trai", "Em đi" của
Xuân Diệu và "Ngủ chung" của Huy Cận được cho là viết về đề tài đó. Theo hồi
ký Cát bụi chân aicủa Tô Hoài thì Xuân Diệu từng bị kiểm điểm về việc này
[4]
.
Câu nói nổi tiếng
Trong tập Chân dung và đối thoại, Trần Đăng Khoa ghi lại câu nói của Xuân
Diệu:
"Nhà văn tồn tại ở tác phẩm. Không có tác phẩm thì nhà văn ấy coi như đã
chết." Tác phẩm
Thơ
 Thơ thơ (1983, 1939, 1968, 1970)
 Gửi hương cho gió (1945, 1967)
 Ngọn Quốc kỳ (1945, 1961)
 Hội nghị non sông (1946)
 Dưới sao vàng (1949)
 Sáng (1953)
 Mẹ con (1954)

 Ngôi sao (1955)
 Riêng chung (1960)
 Mũi Cà Mau - Cầm tay (1962)
 Một khối hồng (1964)
 Hai đợt sóng (1967)
 Tôi giàu đôi mắt (1970)
 Hồn tôi đôi cánh (1976)
 Thanh ca (1982)
Văn xuôi
 Phần thông vàng (1939, truyện ngắn)
 Trường ca (1945, bút ký)
 Miền Nam nước Việt (1945, 1946, 1947, bút ký)
 Việt Nam nghìn dặm (1946, bút ký)
 Việt Nam trở dạ (1948, bút ký)
 Ký sự thăm nước Hung (1956, bút ký)
 Triều lên (1958, bút ký)
Tiểu luận phê bình
 Thanh niên với quốc văn (1945)
 Tiếng thơ (1951, 1954)
 Những bước đường tư tưởng của tôi (1958, hồi ký)
 Ba thi hào dân tộc (1959)
 Phê bình giới thiệu thơ (1960)
 Hồ Xuân Hương bà chúa thơ Nôm (1961)
 Trò chuyện với các bạn làm thơ trẻ (1961)
 Dao có mài mới sắc (1963)
 Thi hào dân tộc Nguyễn Du (1966)
 Đi trên đường lớn (1968)
 Thơ Trần Tế Xương (1970)
 Đọc thơ Nguyễn Khuyến (1971)
 Và cây đời mãi xanh tươi (1971)

 Mài sắt nên kim (1977)
 Lượng thông tin và những kỹ sư tâm hồn ấy (1978)
 Các nhà thơ cổ điển Việt Nam (tập I, 1981; tập II, 1982)
 Tìm hiểu Tản Đà (1982).
Dịch thơ
 Thi hào Nadim Hitmet (1962)
 V.I. Lênin (1967)
 Vây giữa tình yêu (1968)
 Việt Nam hồn tôi (1974)
 Những nhà thơ Bungari (1978, 1985)
 Nhà thơ Nicôla Ghiđen (1982)
[5]
.
II- BÀI THƠ “ VỘI VÀNG”
Đề 1: Phân tích bài thơ “ Vội vàng”
Ngay từ buổi đầu bước chân vào làng thơ, Xuân Diệu dường như đã tự chọn
cho mình một lẽ sống: sống để yêu và tôn thờ Tình yêu! Phụng sự bằng trái tim yêu
nồng cháy, bằng cuộc sống say mê và bằng việc "hăm hở" làm thơ tình! Nhắc đến
Xuân Diệu, sẽ thật là thiếu sót nếu không kể tên "Vội vàng", "Đây mùa thu tới", và
"Thơ duyên" trong tuyển tập "Thơ thơ" - đứa con đầu lòng mà "ông hoàng thơ tình"
đã ban tặng cho nhân gian. Như một cái chạm tay khẽ nhẹ vào tâm hồn những người
yêu thơ, thơ Xuân Diệu nhẹ nhàng và tinh tế như chính tác giả của nó, để lại trong tâm
hồn người đọc một ấn tượng đậm nết và thật khó phôi pha về sự phóng túng, giàu có
mà hết sức tinh tế trong đời sống nội tâm, tâm của hồn của cái "TÔI" trữ tình Xuân
Diệu. Thơ Xuân Diệu như một khúc tình si say đắm ngọt ngào thật đến từng hơi thở!
Những vẻ đẹp của mùa xuân đâu chỉ của riêng Xuân Diệu. Từ nghìn năm tước,
các bậc tiền bối đã có những vần thơ tràn trề về tình yêu đói với mùa xuân và cuộc
sống. Nhưng yêu đến mức có những ham muốn táo bạo và khác thường như Xuân
Diệu, đó là điều thật mới mẻ, thật mãnh liệt. Đặc biệt là cái cách nói của nhà thơ.
Trong thơ ca trung đại, nét nổi bật là tính phi ngã, cái tôi trữ tình thường ẩn náu sau

những hình tượng thiên nhiên. Trong khi đó, Xuân Diệu bộc lộ ý thức về cái tôi trữ
tình thật táo bạo:
"Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất,
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi."
Nói Xuân Diệu là một nhà thơ mới, quả không sai! Nếu như trong thơ ca của
những thi sĩ lãng mạn ngày xưa, thiên đường là chốn bồng lai tiên cảnh, là nơi mây
gió trăng hoa, thì trong quan niệm thơ của Xuân Diệu, cuộc sống trần gian mới thực là
nơi hạnh phúc nhất, là nơi xinh đẹp và căng mọng nhựa sống nhất! Thơ lãng mạn của
ông luôn có một niềm say mê ngoại giới, khác giới, một niềm khát khao giao cảm với
đời, một lòng ham sống mãnh liệt đến tràn đầy. Dường như lòng yêu đời, yêu cuộc
sống của ông đã biến cái ham muốn "tắt nắng", "buộc gió" trở nên quá táo bạo, đến độ
lo âu trước sự thay đổi của đất trời, cảnh vật muốn ôm tất cả, muốn giữ lại tất cả
thiên nhiên với vẻ đẹp vốn có của nó. Ước muốn níu giữ thời gian, chặn vòng quay
của vũ trụ,đảo ngược quy luật tự nhiên, phải chăng là ông đang muốn đoạt quyền tạo
hóa. Nhưng trong cái phi lí đó, vẫn có sự đáng yêu của một tâm hồn lãng mạn yêu
cuộc sống. Với ông, sống là cả một hạnh phúc lớn lao, kỳ diệu, sống là để tận hưởng
và tận hiến. Thế giới này được Xuân Diệu cảm nhận như một thiên đường trên mặt
đất, một bữa tiệc lớn của trần gian. Nhà thơ đã cảm nhận bằng cả sự tinh vi nhất của
một hồn yêu đầy ham muốn, nên sự sống cũng hiện ra như một thế giới đầy xuân tình.
Cái thiên đường sắc hương đó hiện ra trong "Vột vàng" vừa như một mảnh vườn tình
ái, vạn vật đương lúc lên hương, vừa như một mâm tiệc với một thực đơn quyến rũ, lại
vừa như một người tình đầy khêu gợi.
Có ai đó đã nói rằng: “Xuân Diệu say đắm với tình yêu và hăng hái với mùa
xuân, thả mình bơi trong ánh nắng, rung động với bướm chim, chất đầy trong tim mây
trời thanh sắc”:
"Của ong bướm này đây tuần tháng mật;
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;

Của yến anh này đây khúc tình si."
Đó là niềm vui sướng của trái tim thi sĩ trẻ lần đầu tiên phát hiện ra 1 thiên
dường trên mặt đất.Nếu thơ xưa, các nhà thơ chỉ sử dung thính giác và thị giác để cảm
nhận vẻ đẹp của ngoại giới thì các thi sĩ thời Thơ mới lại huy động tất cả các giác
quan từ nhiều góc độ để cảm nhân vẻ đẹp và sự quyến rũ đắm say hồn người của cảnh
vật và đất trời lúc xuân sang. Trong đoạn thơ, điệp ngữ "này đây" được sử dụng 5 lần
kết hợp với lối kiệt kê khiến nhịp thơ trở nên dồn dập, là một sự chỉ trỏ ngơ ngác,
ngạc nhiên, lạ lẫm, như một tiếng reo vui sướng tột cùng để rồi chìm ngập đắm say
trước trùng trùng điệp: Của ong bướm tuần tháng “mật” ngọt ngào, nào là hoa của
đồng nội xanh “rì”, nào là lá của cành tơ “phơ phất”, của yến anh là khúc tình “si”; thể
hiện sự phong phú bất tận của thiên nhiên. Tất cả mọi giác quan của thi sĩ như rung
lên, căng ra mà đón nhận tất cả, cảm nhận tất cả. Sự sống ngồn ngột đang phơi bày,
thiên nhiên hữu tình xinh đẹp thật đáng yêu như một sự gợi mở hấp dẫn đến lạ kì, một
sự mời mọc mà thiên nhiên là những "món ăn" có sẵn. Những vẻ đẹp được liệt kê
bằng những tính từ đậm nhạt khác nhau để thể hiện tài năng sử dụng từ ngữ của Xuân
Diệu - cảnh vật trong thơ ông đã trở nên cuộn trào sắc màu, cuộn trào sức sống. Sự vật
bình thường ở ngoài đời cũng được đặt cho một dáng vẻ rất kiêu, rất hãnh diện, được
trực tiếp nhận ánh sáng rực rỡ của lòng yêu cuộc sống từ hồn thơ Xuân Diệu đã trở
nên lung linh, đẹp đẽ, là biểu tượng của mùa xuân và tuổi trẻ ở giữa cuộc đời! Thi
pháp hiện đại đã chắp cánh cho những cảm giác mới mẻ của Xuân Diệu, giúp nhà thơ
diễn tả trạng thái hồn nhiên, bồng bột trước cái sắc xuân trong cảnh vật, trong đất trời
và của muôn loài. Cách ngắt nhịp trong đoạn thơ đầy linh hoạt, biến hoá (3/2/3 và
3/5). Đặc biệt là những hình ảnh, những khung cảnh được miêu tả thật cụ thể, in đậm
phong cách XD: tuần tháng mật, đồng nội xanh rì tất cả tràn trề sự sống và thật đắm
say!
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi
Mỗi buổi sớm thần Vui hằng gõ cửa
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần
Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa
Tôi không chờ nắng hạ mới hòai xuân."

Chưa bao giờ trong thơ Việt Nam hình ảnh mặt trời - vầng thái dương lại hiện
ra dịu dàng, tình tứ và lãng mạn đến thế. Với Xuân Diệu, mỗi ngày được sống, được
nhìn thấy mặt trời, được tận hưởng sắc hương của vạn vật là một ngày vui. Hình ảnh
"thần vui hằng gõ cửa" gợi những liên tưởng gần gũi với hình tượng mặt trời trong
thần thoại hy lạp xưa. Niềm vui sướng trong tâm hồn nhà thơ dâng tràn khiến ngòi bút
của Xuân Diệu thật sự xuất thần và thi sĩ đã sáng tạo nên 1 câu thơ tuyệt bút:"Tháng
giêng ngon như một cặp môi gần". Một chữ “ngon” chuyển đổi cảm giác thần tình,
một cách so sánh vừa lạ vừa táo bạo. Đây là câu thơ hay nhất, mới nhất cho thấy màu
sắc cảm giác và tâm hồn yêu đời, yêu cuộc sống đến cuồng nhiệt của thi sĩ Xuân Diệu.
Nhà thơ đem lại một khái niệm vốn trừu tượng thuộc về thời gian "tháng giêng" so
sánh với một hình ảnh vốn cụ thể, mang tính nhục cảm. Nhưng sao câu thơ Xuân Diệu
vẫn tinh khôi, vẹn nguyên, trong sáng, lại gần gũi và trẻ trung đến thế. Cái mới trong
thơ tình Xuân Diệu là thế! Đó là sư kết hợp hài hoà giữa tâm hồn và thể xác khiến tình
yêu thăng hoa. Đang ở đỉnh điểm của hạnh phúc, tâm hồn nhà thơ trỗi lên nỗi âu lo
trước cái mong manh của xuân sắc sẽ phai tàn, sự đan xen hai luồng cảm xúc trái
ngược là điều thường gặp trong thơ tình Xuân Diệu. Nó dẫn nhà thơ đến những suy tư
và quan niệm nhân sinh mang tính triết lý. Thi nhân nhận ra cái quy luật khắc nghiệt
của dòng chảy thời gian: "tất cả sẽ qua đi, tất cả sẽ lụi tàn " Hai tâm trạng trái ngược
nhưng dồn nén trong dòng thơ "Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa". Về hình
thức, đây là một cấu trúc độc đáo bởi nó ngắt thành 2 câu chứa đựng 2 tâm trạng, 2
cảm xúc trái ngược nhau: sung sướng-vội vàng. Nhưng điều mà Xuân Diệu muốn diễn
tả là "vội vàng một nửa". Thường thì con người ở tuổi trung niên mới tiếc tuổi xuân.
Ở đây Xuân Diệu đang xuân, đang quá đỗi trẻ trung mà đã nuối tiếc, đã vội càng "Tôi
không chờ nắng hạ mới hòai xuân." Vì sao vậy? Bởi với Xuân Diệu:
"Xuân đương tới, nghĩa là xuân đương qua.
Xuân còn non, nghĩa là xuân sẽ già.
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.
Lòng tôi rộng, nhưng lượng trời cứ chật,
Không cho dài thời trẻ của nhân gian
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hòan,

Nếu tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại
Còn trời đất, nhưng chẳng còn tôi mãi,
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời;
Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi,
Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt.
Con gió xinh thì thào trong lá biếc,
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?
Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi,
Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?
Chẳng bao giờ, ôi! Chẳng bao giờ nữa.
Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm,"
Nhưng quan niệm của Xuân Diệu vừa phi lí, vừa hợp lí, vừa quen lại vừa lạ.
Quen vì người xưa đã từng thở dài "xuất thì bất tái lai". Và là bởi đó là tiếng nói của
một cái tôi ham sống, coi mùa xuân, tuổi trẻ và tình yêu là tất cả sự sống của mình.
Biết rằng mùa xuân của đất trời vẫn tuần hoàn nhưng tuổi trẻ chẳng hai lần thắm lại,
thi sĩ bâng khuâng, tiếc nuối Mối tương giao mầu nhiệm của cảnh vật, của tạo vật
hình như cũng mang theo nỗi buồn “chia phôi”, hoặc “tiễn biệt”, phải “hờn” vì xa
cách, phải “sợ” vì “độ phai tàn sắp sửa”. Cũng là “gió”, là “chim”… nhưng gió khẽ
“thì thào” vì “hờn”, còn “chim” thì bỗng ngừng hót, ngừng reo vì “sợ”! Câu hỏi tu từ
xuất hiện cũng là để làm nổi bật cái nghịch lý giữa mùa xuân – tuổi trẻ và thời gian:
"Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?" Con người hiện đại sống với quan niệm thời gian
tuyến tính, thời gian như một dòng chảy mà mỗi mộy khoảnh khắc qua là mất đi vĩng
viễn Trái tim Xuân Diệu đa cảm quá và tâm hồn nhà thơ quá đỗi tinh tế trước bước
đi của thời gian. Con người ấy lúc nào cũng "chẳng bao giờ nữa " Câu cảm thán với
cách ngắt nhịp biến hoá làm nổi bật nỗi lòng vừa lo lắng băn khoăn vừa luống cuống
tiếc rẻ, bâng khuâng:
Trong đoạn thơ này, cái giọng điệu sôi nổi, bồng bột, đắm say của Xuân Diệu
thời "thơ thơ" thể hiện đầy đủ nhất. Những câu thơ chứa đựng cả giọng nói háo hức và
nhịp đập của một con tim vồ vập muốn sống hết mình. Con tim ấy của một cái tôi trữ
tình từng bộc bạch một cách chân thành. "Tôi chỉ là một cây kim bé nhỏ - mà vạn vật

là muôn đá nam châm." Từng làn sóng ngôn từ lúc đan chéo nhau, lúc lại song song
thành những đợt sóng ào ạt vỗ mãi vào tâm hồn người đọc. So với đoạn thơ trên, cách
tự xưng của nhân vật trữ tình thay đổi. Phần đầu bài thơ, thi sĩ xưng "tôi" - cái tôi đơn
lẻ đang đối thoại với đồng loại. Đến đây, thi sĩ xưng ta một cách đầy tự tin nhưng đã
có thêm rất nhiều đồng minh cùng đứng lên đối diện với sự sống:"Chẳng bao giờ, ôi!
Chẳng bao giờ nữa. -
Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm,"

"Ta muốn ôm.
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước, và cây, và cỏ rạng,
Cho chuếnh choáng mùi hương, cho đã đầy ánh sáng,
Cho no nê thanh sắc của thời tươi;
Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!"
Hình thức trình bày đoạn thơ rất đặc biệt, thể hiện dụng ý nghệ thuật của tác
giả. Ba chữ "Ta muốn ôm" được đặt ở giữa dòng thơ mô phỏng hình ảnh nhân vật trữ
tình đang dang rộng vòng tay để ôm tất cả sự sống lúc xuân thì - sự sống giữa thời
tươi vào lòng. Đó là chân dung của một cái tôi đầy tham lam, ham hố đang dứng giữa
trần gian, cuộc đời, dòng đời để ôm cho hết, riết cho chặt, cho say, cho chếnh choáng,
thâu cho đã đầy, cho no nê, cho tới tận cùng những hương sắc của đất trời giữa mùa
xuân Tất thảy đều vồ vập, khát khao đến cháy bỏng với các mong muốn được giao
hoà, giao cảm mãnh liệt với vạn vật, với cuộc đời. Đây quả là một khát khao vô biên,
tuyệt đích, rất tiêu biểu cho cảm xúc thơ Xuân Diệu. Điệp từ, điệp ngữ được sử dụng
bới tần số dày đặc trong cả đoạn thơ tiêu biểu cho nhịp điệu dồn dập, đầy bồng bột,
đắm say. Chính những câu thơ đó lưu lại trong ta ấn tượng về một dòng sông cảm xúc
cứ dâng trào, ào ạt từ câu mở đầu cho đến câu cuối cùng bài thơ. Chỉ riêng điệp ngữ ta
muốn được điệp tới bốn lần, mỗi lần điệp đi điệp lại liền với một động từ diễn tả một

trạng trái yêu thương mỗi lúc một nồng nàn, say đắm: ôm, riết, say, thâu. Đó chính là
đỉnh điểm của cảm xúc bồng bột, sôi nổi và đắm say khiến nhà thơ phá tung những
quan niệm của thi pháp trung đại để biểu lộ tâm hồn mình trong một cách nói tưởng
như vô nghĩa mà hoá ra rất sáng tạo "Và non nước, và cây, và cỏ rạng." Một trạng thái
tham lam, ham hố kô có điểm tận cùng trong tâm hồn nhà thơ. Tròn cảm nhận của thi
nhân, cuộc đời trần thế như bày ra cả một bàn tiệc với tất cả hình ảnh của cuộc sống
tươi non, đầy hương sắc. Nhà thơ diễn tả thiên nhiên bằng các mĩ từ, lại nhân hoá
khiến nó hiện ra như con người có hình hài và mang dang dấp của tuổi xuân. Câu cuối
cùng kết thúc cả bài thơ:" Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi." Đây là lời gọi thiết
tha với sự cuồng nhiệt cao độ của 1 trái tim khao khát tình yêu và cuộc sống. Trong
hồn thơ Xuân Diệu, mùa xuân - tuổi xuân ngon lành và quyến rũ như một trái chín
ửng hồng, như mời mọc. Trong câu thơ này, hình ảnh xuân hồng với từ "cắn" khiến
câu thơ thật gợi cảm xen chút giật mình trước tứ thơ thật độc đáo, diễn tả niềm khao
khát giao cảm mãnh liệt, sự ham hố cuồng nhiệt của Xuân Diệu mãi mãi là khát vọng,
là ham muốn không có giới hạn.
Với bài thơ "Vội vàng", Xuân Diệu đã phả vào nền thi ca Việt Nam một trào
lưu "Thơ mới". Mới lạ nhưng táo bạo, độc dáo ở giọng điệu và cách dùng từ, ngắt
nhịp, nhất là cách cảm nhận cuọc sống bằng tất cả các giác quan, với một trái tim chan
chứa tình yêu. "Vội vàng" đã thể hiện một cảm quan nghệ thuật rất đẹp, mang ý nghĩa
nhân văn sâu sắc. Đó là lòng yêu con người, yêu cuộc đời. Đó là tình yêu cảnh vật,
yêu mùa xuân và tuổi trẻ Và là ham muốn mãnh liệt muốn nĩu giữ thời gian, muốn
tận hưởng vị ngọt ngào của cảnh sắc đất trời "tươi non mơn mởn". Phải chăng trời đất
sinh ra thi sĩ Xuân Diệu trên xứ sở hữu tình này, là để ca hát về tình yêu, để nhảy múa
trong những điệu nhạc tình si?! Thơ Xuân Diệu - vội vã với nhịp đập của thời gian.

Đề 2: Cảm nhận nét mới mẻ quan niệm thời gian và quan niệm sống của
Xuân Diệu qua bài thơ "Vội Vàng".
Nhà thơ Thế Lữ, trong lời Tựa cho tập Thơ Thơ của Xuân Diệu, đã có nhận xét
khá tinh tế: “Xuân Diệu là một người của đời, một người ở giữa loài người. Lầu thơ
của ông xây dựng trên đất của một tấm lòng trần gian” . Đã hơn hai mươi năm Xuân

Diệu giã từ chúng ta vào cõi hư vô, nhưng “tấm lòng trần gian” của ông dường như
vẫn còn ở lại. Cứ mỗi lần xuân tới, những trái tim non trẻ của các thế hệ học sinh lại
rung lên những cảm xúc mãnh liệt trước tâm tình của Xuân Diệu gửi gắm với đời
trong bài thơ Vội vàng, gắn với niềm khát khao giao cảm với đất trời, con người tràn
mê đắm của thi nhân, trong mùa xuân diệu kì!
Làm thơ xuân vốn là một truyền thống của thi ca Việt Nam, bao nét xuân đi
vào thi ca đều mang một dấu ấn cảm xúc riêng. Đặc biệt, trong thơ lãng mạn Việt
Nam 1932 – 1945, mùa xuân còn gắn với cái tôi cá nhân cá thể giàu cảm xúc của các
nhà thơ mới. Có thể kể đến một Hàn Mặc Tử với “khách xa gặp lúc mùa xuân
chín…”, một Nguyễn Bính với “mùaxuân là cả một mùa xanh…”. Nhưng có lẽ Xuân
Diệu chính là người đã đem vào trong cảm xúc mùa xuân tất cả cái rạo rực đắm say
của tình yêu. Vội vàng là lời tâm tình với mùa xuân của trái tim thơ tuổi hai mươi
căng nhựa sống.
Bài thơ mở đầu bằng những ước muốn thật kì lạ:
Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi
Con người ở giữa không gian của “nắng” và “hương” này thật lạ! Anh ta có
những ước muốn và đòi hỏi thật vô lí, muốn vượt ra khỏi qui luật bình thường của tạo
hoá. Nhưng qui luật thời gian vẫn lạnh lùng nghiệt ngã, nắng vẫn chầm chậm trôi về
cuối ngày, gió vẫn lang thang hoài không nghỉ, báo hiệu cho tàn phai và phôi pha sắp
sửa bắt đầu. Xuất phát từ điểm nhìn của một cái tôi chủ quan, chẳng qua Xuân Diệu
chỉ muốn diễn giải đầy đủ hơn sự có lí của tâm hồn: giữ trọn vẹn hơn những vẻ đẹp
cuộc đời, hưởng thụ tận cùng màu sắc và hương vị của sự sống.
Điều nhà thơ “muốn” trong một không gian ngập đầy nắng gió đã nói lên ý
thức về thời gian trong tâm tưởng con người: nỗi lo sợ trước viễn cảnh chia li, như có
lần Xuân Diệu đã từng chứng kiến:
Đương lúc hoàng hôn xuống
Là giờ viễn khách đi

Nước đượm màu li biệt
Trời vương hương biệt li
(Viễn khách)
Ý niệm về thời gian ấy còn là nỗi lo sợ cho tương lai “Đời trôi chảy lòng ta
không vĩnh viễn” nên trái tim “giục giã” nhà thơ bày tỏ nỗi niềm tha thiết với mùa
xuân.
Mùa xuân đến, trong sự mong đợi của nhà thơ, cùng với hương và sắc, làm
bừng lên sức sống của không gian:
Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi
Mỗi sáng sớm thần Vui hằng gõ cửa
Chưa bao giờ, trong thi ca Việt Nam, mùa xuân lại hiện ra xôn xao như thế.
Xuân không còn là bóng dáng mà đã hiện hình cụ thể đến từng chi tiết: vẻ đẹp ngọt
ngào trong “tuần tháng mật” “của ong bướm”, rực rỡ trong “hoa của đồng nội xanh
rì”, mơn mởn trong “lá của cành tơ phơ phất”, mê đắm trong “khúc tình si” “của yến
anh” và ngây ngất niềm vui “gõ cửa” cho mọi tâm hồn bừng lên “ánh sáng”! Sức sống
của mùa xuân làm vạn vật có linh hồn, quấn quít giao cảm đến độ cuồng nhiệt. Bằng
những tiếng “này đây” vồ vập, linh hoạt giữa những hàng thơ, tạo nên điệp khúc,
Xuân Diệu háo hức như muốn sờ tận tay, chạm mặt mùa xuân. Bước chuyển của mùa
xuân nhờ vậy cũng rõ rệt hơn, bay lên cùng cái náo nức rộn rã, mê mải trong lòng tác
giả, nồng nàn và tinh tế.
Tuyệt đỉnh của mê say là một niềm hạnh phúc:
Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần
Mùa xuân không còn riêng của đất trời vạn vật mà đã hoà vào hồn người. Mùa
xuân đến với con người như một người yêu, góp hết sự sống của muôn loài lên “cặp
môi gần” hiến dâng, đầy ham muốn của con người. Qua cách cảm của Xuân Diệu,
cuối cùng cái đích của sự sống vẫn là con người, chuẩn mực của mọi vẻ đẹp cuộc

sống vẫn là con người với tất cả khát khao về hạnh phúc. Hạnh phúc cùng mùa xuân,
tận hưởng vị “ngon” của cả một không gian xuân, nhà thơ đã biểu lộ cảm xúc cực
điểm của sự sung sướng. Niềm hạnh phúc trần thế ấy đồng nghĩa với sự sống!
Mùa xuân đem đến cho chàng trai Xuân Diệu một niềm ham sống và men say
của tình yêu. Nhưng nhịp hoan ca bỗng khựng lại giữa chừng trong một câu thơ tách
ra hai thái cực:
Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa
Nhà thơ cắt nghĩa cái vội vàng ấy bằng những dự cảm của tâm hồn. Trước một
niềm khoái lạc vô biên khiến con người như bồng bềnh chao đảo trong cảm giác ngất
ngây, linh cảm về một cuộc chia li đã hiện hình rõ nét:
Xuân đang tới nghĩa là xuân đang qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất
Những cái “nghĩa là” ấy gắn liền với triết lí về sự sống đã có tự ngàn xưa,
không phải là một ý` niệm mới mẻ. Cách Xuân Diệu một ngàn năm, trong thế giớ i
của thơ Đường, ta đã gặp nỗi lòng của một Trần Tử Ngang trước vũ trụ bao la:
Ai người trước đã qua
Ai người sau chưa lại
Ngẫm trời đất thật vô cùng
Riêng lòng đau mà lệ chảy
(Bản dịch Đăng U Châu đài ca)
Suy tư ấy có liên quan đến thân phận con người: cái hữu hạn của đời người –
cái vô hạn của đất trời. Với Xuân Diệu, khi mùa xuân đồng nghĩa với tuổi trẻ, sự sống,
tình yêu, gắn bó với cái tôi yêu đời của nhà thơ, thì chia li đồng nghĩa với cái chết.
Trong khi đồng nhất hoá mùa xuân với con người, Xuân Diệu đã sống đến tận
cùng cảm giác, yêu đến tận cùng mê say và gửi cả vào mùa xuân khát vọng của một
tâm hồn muốn vươn tới cõi vô biên. Nhưng khi ý thức về thời gian đi liền với tàn phai
và hủy diệt, nhà thơ đã cảm nhận sâu sắc bi kịch của con người phải chịu sự chi phối
của qui luật khách quan. Đó cũng là nỗi niềm chung của con người khi chôn vùi tuổi
trẻ trong một cuộc sống đã mất ý nghĩa. “Ngán nỗi xuân đi, xuân lại lại – Mảnh tình

san sẻ tí con con”, Hồ Xuân Hương đã chẳng từng than thở đó sao? Điều đặc biệt là
Xuân Diệu không thu gọn cảm xúc trong nỗi niềm ngao ngán cho riêng bản thân. Thi
nhân đã dành hẳn một niềm “bâng khuân”, “tiếc cả đất trời” để làm nên một cuộc chia
li bi tráng với mùa xuân:
Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi
Khắp sông núi đếu than thầm tiễn biệt
Con gió xinh thì thào trong lá biếc
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi
Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi
Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa
Chẳng bao giờ, ôi chẳng bao giờ nữa.
Những cuộc chia li nổi tiếng trong lịch sử văn chương cổ kim có lẽ cũng chỉ
bùi ngùi đến vậy. Nước sông Dịch lạnh theo nỗi niềm thái tử Đan đưa tiễn Kinh Kha
sang sông hành thích bạo chúa, người chinh phụ đưa chồng ra chiến trận “nhủ rồi nhủ
lại cầm tay- bước đi một bước giây giây lại dừng” (Chinh phụ ngâm), tất cả đều cảm
động lưu luyến nhưng đó là cảnh chia li giữa người với người. Tản Đà mượn lời “thề
non nước”, “tống biệt”, “cảm thu, tiễn thu” cũng chỉ là mượn cảnh nói người, cảm xúc
man mác lặng lẽ. Còn Xuân Diệu đã diễn tả đầy đủ đến từng chi tiết cụ thể không khí
của cuộc chia li, từ thời gian “tháng năm”, không gian “sông núi than” đến “cơn gió
xinh hờn tủi”, chim “đứt tiếng”… Cảm quan lãng mạn cùng hoà với suy tư về bản
thân đã khắc hoạ độc đáo cảm giác tinh tế của nhà thơ. Khung cảnh “rớm vị chia
phôi” như san sẻ nỗi niềm của thi nhân, bật thành tiếng than não nuột “chẳng bao giờ,
ôi, chẳng bao giờ nữa”, tiếc thương cho vẻ đẹp mùa xuân, tuổi trẻ, sự sống một đi
không trở lại.
Từ cảnh “trong gặp gỡ đã có mầm li biệt” này. trước nỗi lo âu, linh cảm về sự
tàn phai cùng dòng chảy thời gian, có một giao điểm hội tụ tình cảm và lí trí củanhà
thơ, trở thành một niềm thôi thúc cháy bỏng:
Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm
Đó là lời kêu gọi của tình yêu, của đam mê và khát khao vượt ra thực tại đáng
buồn để tìm đến mùa xuân. Chính vào lúc tưởng như rợn ngợp trong sự hoang mang,

nhà thơ đã vượt lên để thể hiện rõ chất Người cao đẹp – tìm về ý nghĩa của sự sống.
Không quay về quá khứ để hoài niệm, không tìm kiếm một ngày mai vô vọng,
con người ở đây sống cùng thực tại mãnh liệt, dường như cùng với các động tác vội
vàng cuống quít kia là sự cuồng nhiệt với đời:
Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước và mây và cỏ rạng
Cho chếnh choáng mùi hương cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi
- Hỡi Xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!
Tưởng chừng những cái “ta muốn” là sự lặp lại cảm xúc đầu bài thơ. Nhưng đi
liền với các cảm giác và hành động ôm, riết, say, thâu, hôn, chếnh choáng, đã đầy, no
nê, cắn, cảm xúc đã phát triển đầy đủ, trẻ trung trong trạng thái ngây ngất. Từ thái độ
ban đầu còn có chút e dè đến thái độ vồ vập vội vàng, có chút tham lam là cả một sự
chuyển hướng của suy tư. Xuân Diệu không chờ đợi mà muốn chiếm lĩnh sự sống,
thâu vào đầy đủ vẻ đẹp cuộc sống, sống thành thật với chính mình, sống hết mình.
Thái độ sống ấy đã được nhà thơ tuân thủ suốt cuộc đời mình và ông đã tìm ra
ý nghĩa của sự sống trước ranh giới của mất mát, tàn phai và cái chết, chiến thắng nỗi
sợ hãi hư vô. Khát khao được sống, được yêu, được giao cảm cùng vũ trụ và cuộc đời,
Xuân Diệu đã chiến thắng thời gian, vẫn vẹn nguyên sức sống dồi dào của tuổi hai
mươi:
Trong hơi thở chót dâng trời đất
Cũng vẫn si tình đến ngất ngư
(Không đề - 1983)
Bài thơ Vội vàng đã thể hiện tinh tế những giác quan bén nhạy của hồn thơ
Xuân Diệu trước mùa xuân, gắn với quan niệm sống của ông về ý nghĩa sự sống đời
người. Con Người, với những tính cách và cảm xúc độc đáo hiện diện trong từng câu

chữ, mang nét đặc trưng của cảm quan lãng mạn. Bài thơ còn đưa ra một quan niệm
sống tích cực: phải biết tận hưởng vẻ đẹp cuộc đời. Hiểu một cách đúng đắn quan
niệm này có nghĩa là mỗi người cần phải sống hết mình với cuộc sống hôm nay, sôi
nổi châ nthành và thiết tha với đời. Chính vẻ đẹp của con người sẽ làm nên vẻ đẹp bất
tử cho cuộc đời. Lời nhắn nhủ trong Vội vàng cũng là tâm niệm suốt đời của nhà thơ,
đã làm ta hiểu hơn về “tấm lòng trần gian” của một người thơ yêu đời mê đắm.
Dàn ý bài văn nghị luận về bài thơ "vội vàng" của Xuân Diệu
I. - Mở Bài
- Trích trong tập “Thơ-Thơ” (1938).
- Ba phần:
+ Câu 1-11: Tâm trạng reo vui trước vẻ đẹp thiên nhiên.
+ Câu 12-30: Tâm trạng u buồn, hoài nghi.
+ Câu 31-40: Lòng yêu cuộc sống đến cuồng nhiệt.
II. Thân Bài
1. Tiếng reo vui trước vẻ đẹp thiên nhiên mùa xuân (Câu 1-11)
* “Tôi muốn - tắt nắng đi”
“Tôi muốn - buộc gió lại” Điệp ngữ dùng động từ mạnh
=> Biểu hiện niềm khao khát, say mê muốn níu giữ, đoạt quyền tạo hóa.
* Thiên nhiên: Là khu vườn xuân đầy cảnh sắc:
+ ong bướm tuần tháng mật” Bức tranh đẹp, mơn mởn, tươi tắn
+“Này đây hoa đồng nội”, " lá cành tơ” => dạt dào nhựa sống.
+ điệp ngữ yến anh khúc tình si”: âm thanh rộ rã
+ Giọng thơ dồn dập, biểu hiện tâm trạng vui sướng, say đắm trước cảnh thiên
nhiên muôn sắc màu, phong phú, bất tận.
+ “Ánh sáng chớp hàng mi” => hình ảnh thơ độc đáo, mới lạ, giàu cảm xúc.
+ “Tháng giêng ngon như một cặp môi gần”
Mùa xuân đẹp so sánh ngọt ngào
đầy sức sống tươi thắm
=> Diễn đạt độc đáo, táo bạo, dùng hình ảnh con người để diễn tả thiên nhiên
(lấy cái đẹp của con người làm chuẩn mực để đánh giá, so sánh) => cho thấy: lòng

khao khát sống đến cuồng nhiệt (quan điểm sống tích cực) => sống hết mình vì cuộc
sống.
2. Tâm trạng u buồn, lo sợ, hốt hoảng, hoài nghi (c.12-30):
* “Tôi vui sướng. Nhưng vội vàng ” => Dấu chấm => câu ngắn => bất
thường: Vui vội vàng.
* “Tôi không chờ ” => gấp gáp: Trong sự đam mê cuộc sống xen lẫn nỗi lo
âu, hốt hoảng, sợ tuổi trẻ qua đi.
* Ý thức được sự hữu hạn của thời gian:
“Xuân đang tới nghĩa là qua
Xuân còn non nghĩa là sẽ già
Mà xuân hết nghĩa là mất.”
=> Giọng thơ khô khan, lời thơ ngắn => tâm trạng lo lắng, sợ hãi, hốt hoảng vì
thấy đã mất trong cái đang có.
* Ý thức được sự đối kháng: thiên nhiên > < con người:
+ Lòng tôi rộng + lượng trời chật
+ Tuổi trẻ chẳng 2 lần + xuân vẫn tuần hoàn
+ Chẳng còn tôi mãi + còn trời đất
Đời người hữu hạn Thiên nhiên vĩnh hằng
=> là qui luật tất yếu, tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng, khao khát sống mãi với
cuộc đời.
* Thiên nhiên nhuốm màu buồn bã trước thời gian:
Những từ ngữ, hình ảnh: “Tôi tiếc, chia phôi, tiễn biệt, đứt tiếng, phai tàn ” =>
kết lại ở câu “Chẳng bao giờ! ” kết hợp các câu có dấu chấm hỏi, chấm than, các cặp
vần chân gieo liên tiếp => Tâm trạng chán nản, đau khổ, nuối tiếc.
3. Tình yêu cuộc sống đến cuồng nhiệt:
+ Khát vọng sống cao độ thể hiện sự giao cảm với cuộc sống:
- “Ta muốn riết”, ôm, say, thâu, chếnh choáng: Điệp ngữ, nhịp thơ dồn dập, sôi
nổi, nồng nàn, giọng thơ cuống quýt, khao khát sống, muốn tận hưởng trọn vẹn hương
vị tình yêu, hương vị của cuộc đời ==>Yêu cuộc sống đến độ nồng nàn,
- sống hết mình, tận hưởng cái đẹp ==>cuộc sống với tâm trạng sảng khoái.

- Câu thơ “Hỡi muốn cắn ”: diễn đạt táo bạo, rất mới lạ => mùa xuân quá
hấp dẫn => niềm ham sống mà chưa toại nguyện, khát khao muốn giữ lấy cái vui, cái
đẹp của cuộc đời.
III. KẾT:
*