Lập biểu đồ thời gian và thu thập dữ liệu và hình ảnh các thành phố tiêu biểu của nền văn minh Ai Cập Cổ Đại..docx

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC TP.HCM
KHOA QUY HOẠCH
MÔN HỌC: LỊCH SỬ ĐÔ THỊ

ĐỀ TÀI
LẬP BIỂU ĐỒ THỜI GIAN VÀ THU THẬP DỮ LIỆU VÀ HÌNH ẢNH CÁC
THÀNH PHỐ TIÊU BIỂU CỦA NỀN VĂN MINH

AI CẬP CỔ ĐẠI.

NHÓM 9


Mục lục
1.

Giới thiệu.................................................................................................................................. 3

2.

Tóm tắt Lịch sử các thời kì:............................................................................................................ 3
Thời kỳ Cổ Vương quốc (3500 – 2000 TCN).......................................................................................... 3
Thời kỳ Trung Vương quốc (2000 – 1590 TCN)...................................................................................... 3
Thời kỳ Tân Vương quốc (1590 – 332 TCN).......................................................................................... 4
Thành phố tiêu biểu từng thời kì...................................................................................................... 4

3.

3.1

Thời kỳ cổ vương quốc (3200-2400 tcn, vương triều thứ 1  10).......................................................4

a.

Thời gian................................................................................................................................ 4

b.

Vị trí..................................................................................................................................... 4

c.

Lý do ra đời............................................................................................................................ 5

d.

Đặc điểm hình thái của đơ thị....................................................................................................... 5

3.2

Thời kỳ trung vương quốc (2150-1710 TCN, vương triều thứ 11  17)...............................................5

a.

Thời gian................................................................................................................................ 6

b.

Vị trí..................................................................................................................................... 6

c.

Lý do ra đời............................................................................................................................ 6

d.

Đặc điểm hình thái của đơ thị....................................................................................................... 6

3.3

Thời kỳ tân vương quốc (1560-941 tcn, vương triều thứ 18  25)......................................................7

a.

Thời gian................................................................................................................................ 7

b.

Vị trí..................................................................................................................................... 7

c.

Đặc điểm hình thái của đơ thị....................................................................................................... 8

d.

Lý do ra đời............................................................................................................................ 9

4.

Nhận xét Qúa trình biến đổi của đơ thị qua các thời kì lịch sử ở Ai Cập cổ đại...........................................10

a.

Phương thức sản xuất :............................................................................................................. 10

b.

Tự nhiên.............................................................................................................................. 10

c.

Trình độ tổ chức xã hội............................................................................................................ 12

d.

Phong cách sinh hoạt của cộng đồng............................................................................................ 12

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................................. 14


1. Giới thiệu
Ai Cập cổ đại, hay nền văn minh sông Nin, gắn liền với cư
dân sống bên hai bờ sông Nin thuộc vùng Đông Bắc Châu Phi
khắc nghiệt
Ai cập cổ đại khởi sinh từ một vùng đất màu mỡ, còn được
gọi là “Đất đen” , giữa những miền “ Đất đỏ” khắc nghiệt (là
xa mạc rộng lớn Sahara)
Ai Cập là vùng lãnh thổ tương đối bị đóng kín, phía Bắc là Địa
Trung Hải, phía Đơng giáp Biển Đỏ, phía Tây giáp sa mạc
Sahara, phía Nam giáp Nubi- một vùng núi hiểm trở khó qua lại.
Chỉ có ở Đơng Bắc, vùng kênh đào Xuê có thể qua lại với vùng

Tây Á.
Ai Cập chia làm hai miền rõ rệt theo dịng chảy của sơng Nin từ
Nam lên Bắc: miền Thượng Ai Cập (miền Nam) là một dải lưu
vực hẹp, miền Hạ Ai Cập (miền Bắc) là một đồng bằng
Theo cách phân định thời gian của Manetho (thế kỷ 3 TCN),
lịch sử Ai Cập cổ đại chia ra thành Cổ, Trung và Tân Vương quốc
(30 vương triều, cuối TNK 4 TCN - 332 TCN).

2.

Tóm tắt Lịch sử các thời kì:

Theo cách phân định thời gian của Manetho (thế kỷ 3 TCN),
lịch sử Ai Cập cổ đại chia ra thành Cổ, Trung và Tân Vương quốc
(30 vương triều, cuối TNK 4 TCN - 332 TCN).

Thời kỳ Cổ Vương quốc (3500 – 2000 TCN)
-

11 triều đại, bắt đầu từ Menes.
Hình thành nhà nước nô lệ, gồm Thượng và Hạ Ai Cập, đứng đầu là Vua (Pharaon).
Thủ đô: thành phố Memphis.
Các đô thị hình thành là những trung tâm phát triển xã hội; nhiều đô thị dạng đồn trại quân sự, mặt bằng hình học,
xung quanh có thành cao.
Kiến trúc chủ yếu: có quy mơ hồnh tráng, chủ yếu là các cơng trình lăng mộ- kim tự tháp và các đền thờ thần.
Kim tự tháp là cơng trình có quy mơ lớ nhất, đc xd theo thiết kế.
Kim tự tháp đc thiết kế thống nhất đều là hình khối chóp, đế tứ giác và có quy mơ lớn.
Bố cục tt: tn theo quy luật hh và đx nghiêm ngặt. Với đặc tính kỉ hà của hình thái cùng với quy mơ đồ sộ, tổng
thể Ktt tạo nên hq tương phản mạnh, gây ấn tượng hồnh tráng và mang tính chất chế ngự kg xung quanh.
Chú trọng xd ctrình thủy lợi ứng phó với thiên nhiên (hồ chứa Moris, kênh dẫn nước Josef).

Thời kỳ Trung Vương quốc (2000 – 1590 TCN)
- Từ triều đại Pharaon 12 đến Pharaon thứ 16, trên cơ sở thành tựu của thời kì Cổ Vương quốc.
- Lãnh thổ mở rộng đến 35000 km2, dân số khoảng 7 triệu người.


- Hệ thống đô thị - đồn trú dọc biên giới phía Nam phát triển mạnh mẽ.
- Mặt bằng thành phố thường có hình chữ nhật, bao bọc bởi thành lũy, tháp canh và có hệ thống kênh ngầm cấp
nước sinh hoạt.
- Cơ cấu tổ chức và chức năng thành phố gồm 2 khu riêng biệt với hình thức kiến trúc tương phản.
- Nhiều thành phố đc sd theo thiế kế, tiêu biểu: Kahun, Teba, Cumae, Semme.

Thời kỳ Tân Vương quốc (1590 – 332 TCN)
-

13 triều đại, từ Pharaon thứ 18 đến Pharaon thứ 30.
1584 – 726 TCN hoàn thiện nền văn hóa Ai Cập cổ đại
Thủ đơ: Thành phố Thebes
Xd nhiều kim tự tháp, đền thờ quy mô lớn; chú ý khai thác cảnh quan ktrúc ngoại thất.
Ngôn ngữ bố cục là hình học và đối xứng nghiêm ngặt.
Tổng thể kiến trúc là chuỗi không gian liên kết bằng cặp tượng nhân sư kết hợp cây xanh đối xứng dọc trục chính.

3. Thành phố tiêu biểu từng thời kì
3.1 Thời kỳ cổ vương quốc (3200-2400 tcn, vương triều thứ 1  10)
Các đô thị tiêu biểu: thành phố Memphis, thành phố Abudos, THÀNH PHỐ MEMPHIS

a.

Thời gian

Xây dựng khoảng 3500 năm TCN, là thành phố đầu tiên của Ai Cập Cổ Đại

b.

Vị trí
Nằm bên bờ tây sơng Nil, Memphis
-

Nằm bên bờ sông bởi nơi đây sở hữu vùng đất màu mỡ mà sơng Nil ban tặng, thích hợp cho các hoạt động
sản xuất, xây dựng đất nước

-

Nằm ở phía tây vì phía Tây thường đi đơi với mặt trời lặn và cái chết. Cái chết với người Ai Cập cổ được
coi trọng hơn sự sống


Nằm ở nơi Giáp ranh giữa vùng Thượng và Hạ Ai Cập, đánh dấu cho sự thống nhất 2 miền, khai sinh đất nước..

c.

Lý do ra đời
Thật ra Ngay từ thời rất sớm, trên lãnh thổ Ai Cập đã có con người, (Thời kỳ Tiền triều đại (12.000 TCN - 3.200

TCN)
Tuy nhiên Nước Ai Cập được coi là lập quốc vào khoảng năm 3100 trước Cơng Ngun bởi vì trước đó ai cập bị
chia đơi 2 miền nam bắc.cho tới khoảng năm 3100 trước Công Nguyên pharaong huyền thoại Menes, người đã thống
nhất 2 miền , ai cập được hình thành,ông cho xây thành Memphis và chọn đây làm kinh đô.
Menes được coi là người khai sinh ra Ai Câp và thành phố Mem phis là thành phô đầu tiên của Ai Cập đồng thời
cũng là thành phố lớn nhất thế giới lúc bấy giờ

d.

Đặc điểm hình thái của đơ thị
-

Thành phố không quy hoạch theo cụm này cụm kia mà là những cơng trình trỉ dài trến 1 trục đc xếp theo
trục chính là trục của mặt trời

-

Phân chia các khu vực chức năng 1 cách tách biệt theo giai cấp . Gồm 3 khu vực (khu lăng mộ, khu đền thờ,
khu cư trú) .ở thời kì này khu cư trú và khu đền thờ nằm ở trung tâm còn khu lăng mộ được cách biệt .

-

Xem nhẹ việc thiết kế xây dựng khu cư trú, bố cục tự do, vật liệu đất và đất nung kém bền vững, nhất là nhà
ở cho nô lệ nhưng vẫn phân chia khu vực chủ tớ rõ ràng .Còn Khu lăng mộ và đền thờ được đặc biệt chú
trọng, là thành phần chính, chế ngự tồn cảnh( vì quan niệm cuộc sống vĩnh hằng chỉ xuất hiện sau khi
chết) vì thế kiến trúc thời kì đơ thị memphis nổi bật với các loại hình kiến trúc đáng chú ý như lăng mộ và
kim tự tháp Zoser Quần thể kim tự tháp tại Gizeh.

-

Ở thời kì này, ngồi các cơng trình nổi bật ở thành phố Memphis, người Ai Cập còn đặc biệt chú trọng xây
dựng những cơng trình thủy lợi có quy mơ lớn nhằm đối phó với úng lụt do dịng sơng Nil gây ra để phát
triển sản xuất nơng nghiệp. Có thể nêu ra một số cơng trình tiêu biểu như hồ chứa Moeris có diện tích
200km2, hệ thống kênh dẫn nước Josef dài 430km.

-

Ở vùng hạ lưu sông Nil, nhiều đô thị dạng đồn trại quân sự được hình thành..

3.2 Thời kỳ trung vương quốc (2150-1710 TCN, vương triều thứ 11  17)
Triều đại Pharaon thứ XII-XVI. Đây là thời kỳ phát triển rực rỡ của văn hóa Ai Cập cổ đại.
Các đô thị tiêu biểu: Téba, Cumae, Semme, El-Lahun
THÀNH PHỐ El-Lahun (Tên khác là Illahun, Lahun, hoặc Kahun)

a. Thời gian
Xây dựng vào thế kỷ 19 TCN (tk Trung vương quốc)được xây dựng bởi Sesostris II (trị vì từ 1844-1837 TCN, 1
hồng đế của vương triều thứ XII).

b. Vị trí


Nằm trong ốc đảo Faiyum (Thượng Ai Cập)

c. Lý do ra đời
Được xây dựng cho các đốc và người thợ làm việc trong việc xây dựng Kim tự tháp của Senusret II

d. Đặc điểm hình thái của đơ thị
Là 1 thành phố có mặt bằng hình chữ nhật hướng về phương Nam. Tường gạch xây bao quanh 380m x 260m, tổng
diện tích khoảng 10ha.
Trong thành chia rõ thành 2 phần bởi 1 bức tường gạch, 1 phần ở phía Tây có kích thước 260 x 105m dành cho
dân nơ lệ, có 250 nếp nhà nhỏ xây dựng bằng đất sét nện, có 1 con đường chạy từ Nam lên Bắc, hai đầu là 2 cửa thành
cho nô lệ ra vào. Nơ lệ khơng có quyền có kinh tế riêng, khơng có quyền chăn ni gia súc. Khu đất phía Đơng lớn
hơn chia ra 2 phần Bắc và Nam. Khu đất phía Bắc dành cho tầng lớp q tộc, có điều kiện ăn ở rộng rãi, chỉ có
khoảng 10 ngơi nhà có sân trong lớn. kiểu nhà lớn nhất có 70 phịng lớn nhỏ, có sân trong kích thước tới 60 ô 45m. có
cả nhà 2 tầng, có cầu thang đi lên tầng mái. Tường chu vi bao quanh nhà không trổ cửa sổ, phía sân trong có hành lang
cột, vật liệu xây dựng là đá liên kết bằng vữa. Phía cựa Tây của khu vực này có 1 tịa kiến trúc lớn, được cho là Hồng

cung. Phần phía Nam của khu vực Đông Kahun là khu vực dân trung lưu.
 Có sự khác biệt lớn giữa các giai cấp trong thành phố, sự phân chia giai cấp.


Chú thích:
Dwellings-nhà dân trung lưu
The Great Houses-nhà quý tộc
Dwellings, for workers-nhà ở của nô lệ
Acropolis-vệ thành, nơi cao nhất thành, vua đi đến đây nhiều
Storage-kho
Temple area-đền

3.3 Thời kỳ tân vương quốc (1560-941 tcn, vương triều thứ 18  25)
Triều đại Pharaon thứ XVIII-XXX. Ngồi Kim tự tháp, có nhiều tổng thể kiến trúc đền thờ quy mô lớn.
Các đô thị tiêu biểu: thủ đô Thèbes .
THÀNH PHỐ THEBES

a.

Thời gian

Thebes đã có người ở từ khoảng 3200 trước Cơng ngun nhưng đến
Hai vương triều thứ 11 và thứ 18 đã chọn Thebes làm thủ đơ.

b. Vị trí
Thebes nằm bên bờ đơng của sông Nile và cách Địa Trung Hải 800km về phía Nam.


Thebes bao phủ một diện tích khoảng 36 dặm vng (93 km vng)

c. Đặc điểm hình thái của đơ thị
Thebes đã có khoảng 40.000 dân vào năm 2000 trước Cơng nguyên (so với 60.000 Memphis , thành phố lớn nhất
của thế giới vào thời điểm đó). Năm 1800 trước Cơng nguyên, dân số của Memphis đã giảm xuống còn khoảng 30.000,
làm Thebes trở thành lớn nhất ở Ai Cập vào thời điểm đó.
Khi xây dựng thành phố người Ai Cập cổ đại quan tâm tới 2 việc: sao cho gần nguồn nước và độ cao của nó so với
mực nước lũ. Những ngôi nhà làm bằng bùn dễ bị ẩm ướt và chịu tác hại lớn của lũ nên càng phải được quan tâm nhưng
khi nó bị đổ thì nhà mới được xây ngay trên nó--> thành phố có nhiều cốt cao độ phong phú. Nhưng việc này lại dẫn
đến những đền đài mang tính chất vĩnh cửu và chắc chắn lại ngày càng thấp hơn xung quanh.

Thành phố được xây dựng với quy mô
lớn và dàn trải dọc bờ sông Nile. Khu
trung tâm bao gồm cung điện của các
Pharaon, trụ sở làm việc và nhà ở của
tầng lớp quan lại và chủ nơ. Hồ nước,
vườn cây được bố trí kết hợp với cung
điện tạo thành một tổng thể hoàn chỉnh.

Thảnh
phố có tường thành bảo vệ xung quanh, mạng lưới đường

trong

thành dạng ơ cờ. Đường phố chính rộng 8-9m khơng có vỉa

hè. Hệ

thống dẫn nước sinh hoạt đặt ngầm dưới đất. Nhà ở được xây

dựng

hai bên và có cửa chính mở ra đường phố.

Mặt bằng đền thờ Luxor


hình chữ nhật, cạnh dài hướng về hướng Nam
(phát nguồn sơng Nile)

d.

Lý do ra đời

Thực ra Thebes Hình thành từ năm 3200 TCN tuy nhiên:


Vương triều thứ 9, 10 và 11 là thời kỳ chiến tranh liên miên giữa các tiểu vương quốc, và kết thúc bằng sự tái

thống nhất do Mentuhotep II, một hoàng thân xứ Thebes.
Sau khi chính quyền trung ương của Ai Cập sụp đổ vào cuối thời Cổ Vương quốc, chính quyền khơng cịn có
thể hỗ trợ hay giữ được sự ổn định cho nền kinh tế của đất nước. Thống đốc các vùng khơng cịn có thể dựa vào
nhà vua để được giúp đỡ trong thời gian khủng hoảng này, và tình trạng thiếu lương thực cùng tranh chấp chính trị
leo thang gây ra nạn đói và các cuộc nội chiến quy mơ nhỏ. Tuy nhiên, bất chấp những vấn đề khó khăn, các quan
chức địa phương, do không cống nạp cho các pharaoh, sử dụng sự độc lập mới có được để thiết lập một nền văn
hóa phát triển mạnh ở các tỉnh. Một khi kiểm soát các nguồn tài nguyên của riêng mình, các tỉnh đã trở nên giàu có
hơn về kinh tế, một thực tế chứng minh bằng sự chôn cất lớn hơn và tốt hơn trong tất cả các tầng lớp xã hội
Khơng bị ràng buộc bởi lịng trung thành của họ với pharaoh, các nhà cầm quyền địa phương đã bắt đầu cạnh
tranh với nhau để kiểm sốt lãnh thổ và quyền lực chính trị. Khoảng năm 2160 trước Công nguyên, các vị vua ở
Herakleopolis đã kiểm soát Hạ Ai Cập, trong khi một gia tộc đối thủ có căn cứ tại Thebes, gia đình Intef, nắm
quyền kiểm sốt của Thượng Ai Cập. Vì nhà Intefs mạnh hơn và bắt đầu mở rộng sự kiểm soát của họ về phía bắc,
một cuộc đụng độ giữa hai triều đại đối thủ đã không thể tránh khỏi. Khoảng năm 2055 trước Công nguyên, phe

Theban dưới quyền Nebhepetre Mentuhotep IIcuối cùng đã đánh bại các vị vua Herakleopolis, thống nhất hai vùng
đất và mở ra một thời kỳ phục hưng kinh tế và văn hóa được gọi là thời Trung vương quốc.
Vương triều thứ 11: Vua Mentuhotep II chọn thành Thebes (Ai Cập) làm thủ đơ

4. Nhận xét Qúa trình biến đổi của đơ thị qua các thời kì lịch sử ở Ai Cập cổ
đại
a. Phương thức sản xuất :
Khơng có sự thay đổi lớn qua các thời kì .. Hầu hết các thành phố đều hình thành và phát triển tại lưu vực song Nil,
nơi có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển nông nghiệp, ngư nghiệp, chăn nuôi, thủ cơng nghiệp và thương
nghiệp… => vì thế việc biến đổi cấu trúc đô thị thời ai cập cổ đại không bị tác động bởi yếu tố này mà chính là Do sự
thay đổi để thích nghi với điều kiện tự nhiên, sự phát triển tổ chức xã hội, phong cách sinh hoạt của cộng đồng
qua từng giai đoạn lịch sử
Phân tích :
Cách tổ chức và xây dựng đơ thị Memphis được lấy làm cơ sở để xây dựng các thành phố lớn sau này như kahun,
thebes, song vẫn có sự biến đổi, khác nhau lớn giữa các thành phố. Đặc biệt là TP.Thebes.

b. Tự nhiên
Thành phố Kahun ,Thebes được xây dựng với hướng chính là hướng bắc nam là hướng lý tưởng để có thể hạn chế
nhất về sự ảnh hưởng của nắng và gió thay vì bố cục cạnh dài hướng đông tây như Memphis


Nguồn :

Ngoài ra ở kahun Trong nhà ở đã coi trọng việc chắn nắng và
thơng gió, từ sân có cầu thang lên mái được dùng để hóng mát.


Nhà Trung lưu Kahun

Thebes thì xây dựng trên đồng bằng bằng phẳng, gần nguồn nước và quan tâm độ cao của nó so với mực nước lũ.

 Biết tìm cách chống chọi với sự khắc nhệt của tự nhiên, thay vì chơng chờ vào thần linh hồn tồn như các thời
kỳ trước

-

Thành phố Memphis kéo dài trên 1 đoạn theo trục đơng –tây dài 15km , cịn Kahun thì chỉ có 10ha tuy
nhiên:

Memphix mặc dù có diện tích lớn nhưng được xây dựng dàn trải, ko có quy tắc
-

Kahun,Thebes có hình dạng chữ nhật và cạnh dài hướng về phía nam, song song với đường đi của mặt trời (
đây là tập tục của ai người ai cập cổ đại, trọng hướng nam, nơi bắt nguồn của sông Nile, thuật xem sao, tục
quan sát mặt trời.)

Đã có sự phát triển nhận thức ban đầu về đô thị, và hạn chế sự tự phát.


c. Trình độ tổ chức xã hội
-

Ở Memphis Thành phố không quy hoạch theo cụm này cụm kia mà là những cơng trình chạy dài trến 1 trục
đc xếp theo trục chính là trục của mặt trời.

-

Ở Kahun và Thebes tổ chức bố trí mặt bằng được phân chia rõ ràng theo từng khu cho từng giai cấp khác
nhau ( khu nhà dành cho quý tộc,tầng lớp trung lưu, nô lệ)

 Xuất hiện sự phân chia giai cấp qua từng thời kỳ, Nhận thức của cong người về quyền lợi và nghĩa vụ của từng

giai cấp được thay đổi mạnh mẽ.
-

Ở thành phố Kahun và Thabes mâu thuẫn giai cấp trong bản thân cuộc sống đô thị này rất sâu sắc, việc
những người nơ lệ sống theo hình thức kiểu giam lỏng như vậy là để ngăn chặn sự nổi dậy của họ.

d. Phong cách sinh hoạt của cộng đồng
Ở Ai Cập lối sống tâm linh đã hình thành từ rất sớm thể hiện qua.
-

Vương triều thứ 2: khởi đầu với vua Hotepsekhemwy dân Ai Cập đã xây nhiều lăng tẩm rất lớn (mộ Mastaba).
Vương triều thứ 4Các vua Khufu, Khafre và Menkaure là chủ nhân ba kim tự tháp lớn ở Giza. Theo Herodotos,
có 300.000 nhân cơng xây Kim tự tháp Khufu trong 20 năm.

-

Ở tp Memphis, Kahun các khu lăng mộ ,khu đền thờ ,khu cư trú phải cách xa nhau và xây dựng trên xa mạc.
Song đến thời kì thebes , khu vực lăng mộ được xây dựng trên núi cao, không ở cách xa khu dân cư và đặc biệt
khu vực đền thờ ở ngay trong khu dân cư. Điều đó giải thích sự biến đổi trong quan niệm tín ngưỡng và tơn giáo
của người Ai Cập. Do có ảnh hưởng nhất định của văn hố bên ngồi (văn hố Lưỡng Hà) nên trong quan niệm
của người Ai Cập đã có sự xích gần lại giữa thế giới của người chết, của thần linh với thế giới của người sống
và để bảo vệ lăng mộ tốt hơn. Vì vậy, ở giai đoạn này chúng ta nhận thấy các cơng trình tín ngưỡng và tơn giáo
đã bắt đầu tham gia vào cuộc sống công cộng của cư dân đô thị Ai Cập với tư cách là thành phần của trung tâm
cơng cộng 

 Dần hình thành nên ý thức quan hệ cộng đồng, điều mà Memphis, Kahun chưa có


TÀI LIỆU THAM KHẢO
/> /> />GIÁO TRÌNH LỊCH SỬ THẾ GIỚI TẬP 1 – NXB XÂY DỰNG

LƯỢC SỬ KIẾN TRÚC THẾ GIỚI QUYÊN 1 – NXB XÂY DỰNG