Hành trình Emmaus” trong hội họa potx

Hành trình Emmaus” trong hội họa



Chúa Giêsu đã sống lại, và Người hiện ra với hai môn đệ làng Emmaus, khi họ
đang trên đường trở về quê nhà. Người trò chuyện với họ. Nhưng họ đã
không nhận ra Người.
Bởi quá bất ngờ, và bởi Người có một dung mạo khác.
Chỉ đến khi vào bữa ăn tối, Người cầm bánh, đọc lời chúc tụng rồi chia cho
các ông, các ông mới nhận ra Người
Câu chuyện trong Kinh Thánh này có ý nghĩa vô cùng thiết thân. Nó củng cố
đức tin: "Thiên Chúa luôn đồng hành, luôn ở cùng chúng ta ", và nhắc nhở
về ý nghĩa của Bí tích Thánh Thể…
Bởi ý nghĩa này, "Hành trình Emmaus" đã trở thành chủ đề quan trọng trong
nghệ thuật Công Giáo. Đã có nhiều họa sĩ vẽ về chủ đề này, trong đó, nổi tiếng
nhất là ba tác phẩm cùng tên “Bữa ăn tối ở Emmaus” của ba “thiên tài” hội
họa: Titian (1488-1576), Caravaggio (1571-1610) và Rembrandt (1606-1669).
Ba tác phẩm của ba họa sĩ là ba lối tiếp cận khác nhau về chủ đề và là ba
phong cách nghệ thuật khác nhau. Đó là những khác biệt vừa mang tính cá
nhân vừa mang tính thời đại.
Titian vẽ “Bữa ăn tối ở Emmaus” trong khoảng thời gian từ 1530 đến 1535,
khi ông đã là một họa sĩ lừng danh. Trong sử sách nghệ thuật, người ta xem
Titian là một trong những nghệ sĩ tài năng hiếm có, một tên tuổi bậc nhất
trong hàng những họa sĩ lớn của thời đại Phục Hưng. Với kỹ thuật sơn dầu
điêu luyện, cái thế giới hiện thực hiện hình trong tranh ông, ở từng chi tiết
nhỏ, đã mang hơi thở phập phồng của sự sống. Một vẻ đẹp sống động trong
một tinh thần dung dị nhưng tinh tế, quí phái… đó là những gì người ta có thể

nói về phong cách hội họa Titian.
“Bữa ăn tối ở Emmaus” của Titian đã được chuyển tải với phong cách hội hoạ
như vậy. Trước mắt ta là hình ảnh câu chuyện ở thời khắc hai môn đệ nhận
ra Thầy của mình. Tất cả đều hết sức tự nhiên với khung cảnh và dáng dấp
đời thường. Chúa Giêsu ngồi chính giữa đang làm phép và bẻ bánh, vừa điềm
đạm nghiêm trang vừa thật gần gũi, thân thiện… Hình ảnh một chú chó đang
đùa nghịch với một chú mèo nhỏ dưới gầm bàn càng làm cho không khí trong
tranh có tính cách hiện thực sắc nét hơn nữa… Trong cách nhìn hiện đại hơn,
nhiều nhà phê bình đã cho rằng, hình ảnh trong “Bữa ăn tối ở Emmaus” của
Titian không đơn giản chỉ là nỗ lực “khách quan hóa” câu chuyện trong Kinh
Thánh. Nó còn là một ẩn dụ: những vật thể trên bàn, bánh và rượu, là những
thành phần của Thánh Thể; còn chiếc bàn trải khăn trắng đơn sơ kia, lại gợi ý
hình ảnh bàn thờ nhà thờ…

“Bữa ăn tối ở Emmaus” vẽ năm 1601 của Caravaggio, được xem là có cảm
hứng từ tác phẩm nói trên của Titian. Nhưng, cũng như phần lớn tác phẩm
của Caravaggio, đây cũng là tác phẩm gây nên nhiều tranh cãi. Dĩ nhiên,
chẳng ai có thể nghi ngờ khả năng thể hiện nghệ thuật của “thiên tài” hội họa
này. Xét riêng về hình thức, phần lớn các nhà phê bình nghệ thuật đều thừa
nhận, đây là tác phẩm rất đặc biệt của Caravaggio. Hầu như trước ông chưa
có họa sĩ nào diễn tả ánh sáng và thể chất đồ vật trong tranh sắc sảo và mạnh
mẽ đến như vậy Điều gây tranh cãi, chủ yếu ở khía cạnh tư tưởng, ở cách
Caravaggio “lý giải” chủ đề. Đương thời, phía phản đối cho rằng: Một, cái
bàn ăn thừa mứa kia tầm thường như ở một quán nhậu chứ không có cái đạm
bạc thiêng liêng của một bàn thờ…; Hai, hình ảnh Chúa Giêsu đã không có
râu, lại quá trẻ và hơi có phần giống phụ nữ…; Ba, hành vi của các nhân vật
trong tranh tạo cảm tưởng ba người quá thân mật, thậm chí, hơi có phần
suồng sã…
Caravaggio và những người ủng hộ ông lúc đó, cũng như bây giờ, đã có ý kiến
ngược lại: Một, Thiên Chúa ở cùng chúng ta là ở bất cứ nơi đâu trên thế gian

này, không nhất thiết chỉ ở trên bàn thờ, trong nhà thờ, do đó, không cần phải
ám chỉ về đó. Điều này trong Kinh Thánh đã nói rõ…; Hai, tại sao Chúa
Giêsu đã xuất hiện trước các môn đệ trong một hình hài khác, khiến họ không
nhận ra Người cho đến khi Người bẻ bánh? Chẳng phải là vì Người muốn cho
các ông hiểu rằng, từ nay, Người có thể hiện thân trong hình ảnh bất kỳ ai,
bất kể giàu, nghèo, sang, hèn và luôn ở bên họ, đồng hành với họ sao? Hình
ảnh này có gì sai trái với những gì đã được mô tả trong Kinh Thánh? Ba,
không có lý do gì để từ chối sự thân mật và gần gũi trong sự tiếp cận Thiên
Chúa. Thiên Chúa không chỉ đến khi chúng ta cầu nguyện hay suy gẫm về
Thiên Chúa. Thiên Chúa ở bên cạnh và đồng hành với chúng ta trong từng
khoảnh khắc của đời sống… Chẳng phải trong Kinh Thánh cũng đã nói như
vậy sao!

Đến phiên nó, “Bữa ăn tối ở Emmaus” vẽ năm 1648 của Rembrandt, được
xem là có cảm hứng từ sự hòa trộn giữa tính cách dung dị, tinh tế của Titian
và cách sử dụng ánh sáng điêu luyện nhằm tôn vinh chủ đề của Caravaggio.
Thật vậy, “Bữa ăn tối ở Emmaus” của Rembrandt trông thân quen như hình
ảnh một buổi cầu kinh trong mọi gia đình Công giáo. Điểm đặc biệt là cách sử
dụng ánh sáng với bản màu nâu đã tạo cho hình ảnh này một không khí vừa
thân mật vừa thiêng liêng. Chính cái khoảng trống chìm trong tối ở nửa trên
bức tranh càng làm cho cái không khí thân mật và thiêng liêng này càng thêm
sâu sắc. Tư tưởng của Rembrandt thể hiện trong tranh: sự hiện diện của
Thiên Chúa trong đời sống chúng ta không phải là điều quá bất ngờ và mang
ý nghĩa siêu việt. Người đến tự nhiên với sự yêu thương, nhẹ nhàng…

Còn nhiều điều có thể nói về ba tác phẩm vửa kể ở khía cạnh nghệ thuật. Tuy
nhiên, nó không nằm trong mục đích của bài viết này. Qua sự trình bày sơ
lược ba tác phẩm cùng chủ đề ở ba thời điểm lịch sử nghệ thuật khác nhau, tôi
chỉ muốn lưu ý một điều: qua thời gian, nghệ thuật càng ngày càng không đơn
giản là công cụ minh họa Kinh Thánh, một phương tiện để quảng bá Lời

Chúa nữa. Nó chứng thực Lời Chúa như bản thân sự hiện hữu của con người
trong chân tính và thiện tính của nó. “Hành trình Emmaus” trong nghệ thuật,
càng ngày càng gần hơn trong các trải nghiệm tâm linh nơi con người.