HOAN HÔ, CUỐI CÙNG CÁC HOẠ SĨ ĐÃ KHỐNG CHẾ ĐƯỢC MẠNG INTERNET! pdf

HOAN HÔ, CUỐI CÙNG CÁC HOẠ SĨ ĐÃ
KHỐNG CHẾ ĐƯỢC MẠNG INTERNET!




Cũng như với nghệ thuật video trong những năm 1960 và tác
phẩm kỹ thuật số đầu tiên ra đời trong những năm 1980 và 1990, những tiến bộ về
công nghệ đang không chỉ tạo ra một loạt những công cụ mới cho sáng tạo mỹ
thuật mà còn là những nguồn phản ánh lớn lao và những chủ đề mới cho bình luận
xã hội. Và từ đó đã ra đời một thẩm mỹ mới bắt nguồn cảm hứng từ các mạng
YouTube và Google.
Giờ đây thế giới đang dấy lên một phong trào tấn công, lật đổ và phê phán phần
cứng, phần mềm, nội dung và hình ảnh - ngay cả triết lý - của thế giới mạng nữa.
Thí dụ mạng Beige chẳng hạn. Là một tập thể sáng tác mỹ thuật bằng lập trình máy
tính Mỹ gồm 4 thành viên, Beige đã tạo dựng tiếng tăm cho mình trong mấy năm
qua bằng cách đột nhập vào mã của các “game cartridges” trước đây của Nintendo,
rồi cải biến chúng thành những tác phẩm mỹ thuật hoạt hình. Bị tin tặc đánh cắp
ngay từ mục đích ban đầu của nó, “sân chơi game” (game platform) nổi tiếng này
giờ đây đã quay trở lại, biến thành một không gian trừu tượng, nơi các ô vuông
trừu tượng phát sáng cứ trôi nổi, bồng bềnh theo nhịp điệu của âm nhạc điện tử.
Kể từ năm 2000 đến nay, khi tập thể này tạo ra được kỹ thuật cơ bản đầu tiên của
mình, nó đã thể hiện tính bền vững hơn so với một số công nghệ nó sử dụng. Các
thành viên của tập thể này đã xuất hiện tại các sự kiện và các bảo tàng lớn, bao
gồm cả Hội chợ Lưỡng niên Whitney dành cho mỹ thuật đượng đại ở New York,
Viện Mỹ thuật Đương đại ở Luân Đôn, và Viện Bảo tàng Guggenheim ở New
York.
Trong số các sáng kiến đổi mới của Beige có sự khai thác việc lập trình các lỗi gây

nên khoảng trống trong việc truyền số liệu , tạo nên một hiệu ứng pixel hóa được
gọi là “dư ảnh” (residue) trên màn hình; lỗi này được sử dụng và nhân lên một
cách có chủ định trong nhiều tác phẩm khác nhau.
Paul Pieroni, đồng giám tuyển mỹ thuật của SEVENTEEN, một gallery ở Đông
Luân Đôn là người tiên phong trong việc triển lãm các tác phẩm do công nghệ sáng
tác ra, đã phát biểu: “Đây chính là “mỹ thuật ra đời từ lỗi kỹ thuật” (glitch art). Về
cơ bản, đây là “cách thẩm mỹ hóa lỗi của máy tính” (aesthetization of computer
fault).
Năm 2007, gallery này đã tạo điều kiện giúp đỡ cho Paul B. Davis, một thành viên
của Beige, tổ chức triển lãm cá nhân đầu tiên. Từ bấy đến nay, gallery này đã tổ
chức nhiều cuộc trưng bày cho Davis cũng như cho các họa sĩ sáng tác bằng công
nghệ điện tử khác, kể cả cặp đôi John Michael Boling và Javier Morales ở New
York và Eric Fensler ở California.
Pieroni nói: “Đang có một khoa mỹ học mới nổi lên từ thực tiễn công nghệ.” Anh
cho biết, ví dụ “nén số liệu” (datamoshing), hay còn gọi là “mỹ học rút gọn”
(compression aesthetics): đây là một hình thức mới phát triển gần đây của “mỹ
thuật ra đời từ lỗi kỹ thuật”, nó thao tác các khung nén, tạo nên “một diện mạo
được ‘pixel’ hoá hết mức” (overly-pixellated appearance).
Người đi tiên phong trong lĩnh vực này chính là Paul B. Davis cùng hai nghệ sĩ
khác nữa, Sven Koenig và Takeshi Murata, cộng tác với Paper Rad, một tập thể
truyền thông mới khác, có ảnh hưởng lớn trong thế giới điện tử. Từ bấy đến nay,
phương pháp này đã được giám đốc các hãng video áp dụng, kể cả hãng Nabil
Elderkin, trong việc thâu băng Welcome to Heartbreak của Kanye West, một
“rapper” nổi tiếng.
Khả năng hiện diện khắp nơi của Internet đã triệt để thay đổi cách ta làm những
việc cơ bản nhất. Pieroni nói: “Gọi đó là “Google hoá” mọi thứ (googlification) -
YouTube là một ví dụ tuyệt vời: loại hình nội dung văn hóa luôn thường trực này
quả khiến ta phải sững sờ, và xưa nay chưa từng có.”
Aleksandra Domanovic, một nữ nghệ sĩ ở Berlin, sử dụng trang Web để sáng tác
các cơ cấu hình trực tuyến: trên mỗi ‘site’ do chị lập nên, chị thể hiện một tác

phẩm mỹ thuật ý niệm (conceptual art); Oliver Laric, người bạn tri kỷ của chị cũng
ở Berlin, xây dựng các tập hợp videos của YouTube, tổng hoà các thành tố của
cảnh quay YouTube, rồi sau đó anh lại ‘phóng’ trở lại lên site đó và lên cả địa chỉ
mạng của anh nữa. Boling và Morales, hai họa sĩ ở New York, đã đưa khái niệm
“độ-căng-tới-hạn” vào Google, với một tập hợp như một trò đùa không hơn không
kém - đó là ooooooooooooooooooooooo ogle.com/.
Pieroni nói: “Ngoài việc được thấy họ đưa ra một nghệ thuật chỉ trích mạnh mẽ Kỷ
nguyên Internet, thật là dễ chịu khi thấy các họa sĩ tiến kịp các bước này, để rồi lao
vào Internet, ở cấp độ thuần tuý mỹ thuật thị giác.”
Tác phẩm sử dụng công nghệ thường nhằm mục đích bình luận xã hội và hiệu ứng
mỹ học. Ceci Moss, biên tập viên cao cấp của Rhizome, một tổ chức nghệ thuật phi
lợi nhuận tập trung chú ý vào công nghệ thông tin ( IT ), có liên kết với Viện Bảo
tàng Mỹ thuật Đương Đại mới ở New York, nói: “Đối với một số họa sĩ, mối quan
tâm của họ bắt nguồn từ sự tham gia vào các vấn đề văn hoá hoặc xã hội gắn liền
với các công nghệ mới.”
Chẳng hạn, Chị Moss cho biết Superflex, một tập thể Đan Mạch, đã tranh thủ được
nhiều ý tưởng từ phong trào Nguồn Mở (Open Source movement).
Open Source dựa vào các lập trình viên trên toàn thế giới; họ làm việc tập thể,
nhằm cải tiến và chia sẻ các mã số phần mềm, như hệ điều hành Linux chẳng hạn.
“Copyshop”, dự án 2005 của Superflex, được thiết kế như một ‘copy shop’ thực
sự, cho phép sao chép miễn phí đồng thời có thể cải biến các văn bản và hình ảnh
trong những trường hợp mà các họa sĩ miêu tả là một thách thức có tính toán đối
với ý tưởng về sở hữu trí tuệ.
Chị Moss nói: “Bằng cách khuyến khích sự phân phối thông tin dưới dạng vật chất,
các nghệ sĩ hy vọng đưa ra ánh sáng các vấn đề về sở hữu trí tuệ; chúng giờ đây đã
trở thành một chủ đề quan trọng do sự ra đời của các công nghệ mới.”
Collectif 1.0.3., một nhóm nghệ sĩ Pháp, đang nghiên cứu việc bảo tồn các tác
phẩm mỹ thuật và tri thức thông qua công nghệ số. “Misma”, hệ máy tính của
nhóm này - một từ viết tắt tiếng Pháp có nghĩa là “module can thiệp nhằm lưu giữ
các phương pháp sáng tác mỹ thuật” - tạo ra (generate) các bản đồ số, bằng cách

đặt một qui trình tự động vào trong quá trình vận động của máy tính.
Kết quả là ta có được một hình ảnh trừu tượng, trông rất giống một họa phẩm mỹ
thuật Vị lai chủ nghĩa, và nó chính là “mẫu bản ghi được mã hoá” (coded record)
chủ đề của nó, có thể là bất cứ thứ gì từ một tác phẩm hội hoạ, hoặc một bài hát
cho đến toàn bộ một thư viện điều có thể mã hóa.
Nils Aziosmanoff, giám đốc của “Cube”, một không gian triển lãm các phương
tiện truyền thông mới ở phía tây-nam Paris, nói: “Ta không thế so sánh loại hình
tác phẩm mỹ thuật đang được sáng tác thông qua các công nghệ mới với bất cứ thứ
gì khác, bởi vì trong nhiều trường hợp nó có tác dụng như một sự “dịch chuyển của
hệ biến hoá” (paradigm shift). Hễ có một thiết bị mới nào đó ra đời, nó lại đưa ra
một cách truyền đạt thông tin hoàn toàn mới.”