HÌNH TƯỢNG RỒNG TRONG VĂN HÓA PHƯƠNG ĐÔNG VÀ PHƯƠNG TÂY doc

B I TH O LU NÀ Ả Ậ
B I TH O LU NÀ Ả Ậ
Môn
Môn
L CH S V N MINH TH GI IỊ Ử Ă Ế Ớ
L CH S V N MINH TH GI IỊ Ử Ă Ế Ớ


Nhóm thực hiện ( lớp Trung SPK2B):
Nhóm thực hiện ( lớp Trung SPK2B):
Trương Công Lê Hoàng
Trương Công Lê Hoàng
Nguyễn Thị Ánh Liễu
Nguyễn Thị Ánh Liễu
Nguyễn Thị Út LyNa
Nguyễn Thị Út LyNa
Hồ Thị Phương Nhi
Hồ Thị Phương Nhi
Lê Thị Ngọc Quy
Lê Thị Ngọc Quy



HÌNH TƯỢNG RỒNG TRONG VĂN HOÁ
HÌNH TƯỢNG RỒNG TRONG VĂN HOÁ
PHƯƠNG ĐÔNG VÀ PHƯƠNG TÂY
PHƯƠNG ĐÔNG VÀ PHƯƠNG TÂY

Rồng ra đời ngay từ buổi bình minh của lịch sử loài
người, là sản phẩm của trí tưởng tượng phong phú của con
người, nhằm nhận thức và khám phá thế giới. Cả phương
Đông và phương Tây đều có biểu tượng rồng, song do đặc
điểm của mỗi nền văn hoá mà rồng phương Đông có
những nét khác rồng phương Tây.
Nếu phương Tây coi rồng là biểu tượng cho sự xấu
xa, độc ác, là đối tượng mà con người cần chinh phục, thì
ngược lại phương Đông lại xem rồng là biểu tượng cho sự
tốt đẹp, may mắn và thịnh vượng. Rồng trong truyền
thuyết, huyền thoại phương Đông thường được mô tả khác
với rồng của phương Tây cả về dáng dấp và tính khí.




1.Hình tượng Rồng trong văn hoá phương Đông
Ở phương Đông, rồng là biểu tợng của bản nguyên
tích cực và sáng tạo, là sức mạnh của sự sống. Nguồn gốc
sâu xa của biểu tượng này là do điều kiện tự nhiên (địa
lý- khí hậu) và xã hội (lịch sử-kinh tế) quy định. Môi
trường sống của các cộng đồng cư dân ở phương Đông là
xứ nóng, mưa nhiều, tạo nên những vùng đồng bằng nằm
trong các lưu vực những con sông lớn. Yếu tố sông nước
quan trọng với người phương Đông, vì vậy họ đã sáng
tạo rồng với ý nghĩa đầu tiên là biểu tượng cho nước- sự
phong đăng, mùa màng bội thu. Cả hai mặt có lợi cũng
như có hại của nước đều được xem là do rồng thúc đẩy.
Mùa màng bội thu hay không là phụ thuộc vào yếu tố

nước. Do đó, thần nước cũng chính là thần Rồng


Quan niệm của phương Đông về rồng trong buổi đầu là:
Đấng tối cao của không khí. Hơi thở mầu nhiệm của người
toả khắp. Điều khiển mây. Chứa đựng khí ẩm ướt. Làm
mưa dịu trái đất.
Được xem là vua của tạo sinh động vật, nên dễ hiểu
rồng là biểu tượng của điềm lành, sự may mắn và tốt đẹp
đối với phương Đông. Trong truyền thuyết, thần thoại của
phương Đông, dù cốt truyện có khác nhau nhưng rồng bao
giờ cũng ẩn chứa ý nghĩa là một biểu tượng cho sự cao quý
tốt đẹp. Đối với một số quốc gia phương Đông, rồng là
biểu tượng cho nguồn gốc dân tộc. Người Việt xưa tự hào
mình là “Con Rồng cháu Tiên”. Tộc Hạ có tô tem rồng và
cũng xưng “Tộc rồng”. Bà mẹ thuỷ tổ của dân tộc Khơme
là con gái vua huyền thoại Naga, một động vật huyền thoại
có tính cách như rồng. Nữ thần Pônaga




(còn gọi là Pô Nưga) là bà tổ của người dân Chămpa. Các
vị thần nói trên vừa mang ý nghĩa biểu tượng của sông
nước, vừa mang ý nghĩa phong đăng gắn với các nghi lễ
nông nghiệp, vừa mang ý nghĩa về nguồn gốc dân tộc.
Ở Trung Hoa xưa, người ta xem rồng là tinh linh núi,
là thần linh bảo hộ năm vùng, nghĩa là bốn phương và
vùng trung tâm; là kẻ bảo vệ năm hồ bốn biển. Về khả
năng của rồng, trong dân gian Trung Hoa có rất nhiều

truyền thuyết cho rằng rồng có khả năng hô gió gọi mưa,
có thể đội sông lật bể, gọi mây che mặt trời.









Đối với người Việt Nam, trong ký ức dân gian thần mưa
và thần nước mang hình hài một con rồng to thường xuyên
ra biển Đông hút nước mang về đất liền tưới tắm cho đất
đai. Rồng là nguồn nước tưới cho ruộng đồng tốt tươi và
giúp nhà nông hình thành kinh nghiệm dân gian:
Rồng đen lấy nước thì nắng
Rồng trắng lấy nước thì mưa




Đối với phương Đông, rồng được xem là con vật nằm
trong cung hoàng đạo, trong số 12 con vật. Rồng hiện diện
trong nhiều loại hình nghệ thuật như múa, kịch; trang trí
trên điêu khắc, kiến trúc… Múa rồng là một sinh hoạt văn
hoá truyền thống của phương Đông, nhất là ở các vùng
nông nghiệp trồng lúa nước. Hầu hết các quốc gia phương
Đông đều có điệu múa rồng vào các ngày lễ Tết cổ truyền.
Rồng mang màu sắc rực rỡ, uốn lượn theo nhịp trống rộn

rã tạo không khí hội hè, biểu thị niềm vui sướng, hạnh
phúc cho tất cả mọi người, cầu mong mưa thuận gió hoà,
mùa màng bội thu…




Về hình dạng, rồng phương Đông là sự hỗn hợp của nhiều
loại động vật khác nhau: đầu lạc đà, sừng của hươu, tai của
bò, mắt của thỏ, mình rắn phủ đầy vẩy cá, vẩy theo hàng
xương rồng cho tới quanh mồm, đuôi rắn tận cùng bằng vây
sắc nhọn, chân phối hợp giữa chân hổ và gót móng chim
ưng, phần phụ ở vai và háng như những tia lửa, hơi thở của
rồng bao gồm mây và nước. Số móng của rồng bình thường
có bốn hàng, riêng rồng của nhà vua thì có năm hàng.
Người Nhật Bản khi tạo hình rồng lại dựa theo quan
niệm dân gian về các loại rồng. Họ cho rằng mỗi kỳ sinh nở




con rồng cái đẻ ra chín con. Rồng thứ nhất ưa ca hát và
thích mọi âm thanh êm ái, do đó đỉnh các chuông Nhật Bản
được đúc hình con vật này. Rồng thứ hai thích âm thanh của
nhạc cụ nên đàn koto hoặc đàn thụ cầm ngang (horizontal
harp) và trống suzumi-một thứ trống con gái đánh bằng
ngón tay, được trang trí bằng hình con rồng này. Rồng thứ
ba ưa uống và thích mọi thứ rượu, vì thế nó được dùng tô
điểm cho cốc chén. Rồng thứ tư thích những chỗ cheo leo
nguy hiểm, nên đầu hồi nhà, ngọn tháp, cùng các dầm mái

chìa ra của đền chùa chạm hình tượng của nó. Rồng thứ
năm hay giết hại các sinh vật nên được dùng trang trí cho
các thanh gươm. Rồng thứ sáu ham học thích văn chương,
hình nó dùng trang trí cho bìa sách. Rồng thứ bảy nổi tiếng


về thính tai, nghe được những âm thanh êm đềm của lá cây,
nên tất cả những lá cây dùng để chữa bệnh được bỏ vào
chai ngoài vỏ có vẽ hình rồng. Rồng thứ tám ưa ngồi nên
ghế thường chạm hình nó. Rồng thứ chín ham mang vật
nặng, vì thế thường được tạo hình ở chân bàn. Như vậy, vị
trí tạo hình của các con rồng là do quan niệm của người
Nhật Bản quy định.
Đối với người Hàn Quốc, rồng là biểu tượng của sức
mạnh tâm linh, của may mắn, phước báu và kết tường.
Trong ngôi chùa ngoài chức năng bảo vệ ngôi tam bảo, nó
còn đem lại sự bình yên, giàu có và thịnh vượng cho con
người. Biểu hiện riêng của rồng Hàn Quốc là thường cắp
ngọc đỏ trong miệng hay trong lòng bàn chân tượng trưng
cho trí tuệ và chân lý.









Còn rồng Việt Nam thì thân rồng uốn hình sin 12

khúc, đại diện 12 tháng trong năm, biểu trưng cho sự thay
đổi thời tiết năm tháng, sự trù phú và phồn vinh của nền
văn hoá nông nghiệp lúa nước. Thân mềm mại uốn lượn
thể hiện sự biến hoá, trên lưng có vây nhỏ liền mạch và
đều đặn. Đầu rồng có bờm dài, râu cằm, không sừng. Mắt
lồi to, hàm mở rộng có răng nanh ngắt lên; đặc biệt là cái
mào ở mũi, sun sóng đều đặn (có người gọi là mào lửa)
chứ không phải là cái mũi thú như rồng Trung Hoa. Lưỡi
mảnh rất dài, miệng rồng luôn ngậm viên châu. Đầu rồng
luôn hướng lên đớp lấy viên ngọc thể hiện tinh thần tôn
trọng các giá trị nhân văn cao quý, theo đuổi sự uyên bác
và tinh thần cao thượng.





Nguyên nhân cơ bản khiến hình ảnh của rồng xuất
hiện rộng rãi trong nghệ thuật tạo hình của nhiều dân tộc
phương Đông, đó là: sự diễn tả ý nghĩa của rồng đã mang
lại lý do tinh thần cho người nghệ sĩ và sự khao khát thể
hiện vẻ đẹp của rồng. Tất cả các khả năng hoàn hảo đều
được gán cho rồng. Người ta tin rằng nó có thể sống và vận
động trong cả ba môi trường: nước, không khí và đất. Hơi
thở của rồng bao gồm lửa và nước, nhưng thường được cải
biến thành mây xoáy trôn ốc. Sự khôn ngoan của rồng và
quyền lực của nó vượt trội tất cả những con vật khác. Do
đó, trong trí tưởng tượng của con người phương Đông rồng
có thể biến hoá vô cùng, nó có thể thu mình nhỏ lại như
con tằm hoặc trải rộng che kín cả mặt đất. Đấy chính là cơ

sở để người nghệ sĩ tạo hình cho rồng. Những đặc điểm
như thân dài lượn sóng, cuộn theo hình mây xoáy trôn ốc,

nửa hiện hình nửa không đã khiến cho người nghệ sĩ
phương Đông xưa khi xử lý hình tượng rồng luôn có ý
thức về vẻ đẹp của đường nét và giá trị của mảng đặc-
rỗng. Đây là cơ hội đặc biệt để tạo ra những hình tượng
nghệ thuật đẹp. Do đó, trong mỹ thuật truyền thống
phương Đông, rồng được sử dụng như một hoạ tiết trang
trí phổ biến, mang tính chủ đạo trên công trình điêu khắc,
kiến trúc hay các đồ dùng sinh hoạt…
Từ đầu thế kỷ XX, các dân tộc phương Đông không
còn chú trọng vào việc xây dựng hình tượng rồng trong
nghệ thuật tạo hình. Nhưng dù vậy biểu tượng rồng vẫn
nằm sâu trong tiềm thức người phương Đông. Ở khía cạnh
nào đó, rồng vẫn là sự kích thích trí tưởng tượng đem lại
tinh thần và cảm hứng cho con người.




2. Hình tượng Rồng trong văn hoá phương Tây.
Trong khi phương Đông do tính chất văn hoá nông
nghiệp mà xem rồng là chủ nguồn nước, canh giữ các
suối, sông, biển, hồ; rồi sau này trở thành ý nghĩa nguồn
gốc dân tộc, ý nghĩa vương quyền, ý nghĩa tượng trưng
cho những gì cao quý tốt đẹp nhất trong đời sống con
người; thì ở phương Tây, nơi mà người ta không quan tâm
lắm tới việc có đủ nước mưa hay không cho vườn tược và
đồng cỏ của mình, rồng lại mang ý nghĩa ngược lại, đó là

sự phá huỷ, độc ác và xấu xa. Trong văn hoá phương Tây,
rồng được trình bày như thần linh của độc ác và phản
Chúa trong đạo cơ đốc giáo.
Các tích truyện về rồng phương Tây đều có một mô típ

như nhau: rồng có nhiều đầu, chuyên gieo rắc tai hoạ, chổ ở
trong hang, rồng bị chặt đầu, người anh hùng giết rồng để
cứu cả một dân tộc hay nàng công chúa. Trong truyền
thuyết và thần thoại Hy Lạp, rồng là kẻ giữ Bộ lông Cừu
Vàng và khu vườn của các nàng Hespesride. Mô típ truyện
này cũng rất phổ biến ở phương Tây và ngày vẫn được nhắc
lại trong các bộ phim thần thoại về chủ đề đi tìm kho báu.
Sự chiến thắng rồng mang ý nghĩa chinh phục một thế lực
đen tối để mang lại nguồn của cải dồi dào.
Trong tư duy người phương Tây, rồng mang dáng dấp
kinh sợ, doạ nạt con người. Nó có thể phun lửa và phá huỷ
tất cả. Sức mạnh của rồng ở trong miệng và đuôi của nó.
Các câu chuyện về rồng bay lên lúc đêm và có khả năng
khạc ra lửa rất phổ biến ở Na Uy, Đan Mạch, cũng như
vương quốc Anh.





Khi đạo Kitô ra đời, trong huyền thoại cơ đốc giáo,
rồng phương Tây trở thành hiện thân của quỷ dữ hoặc là
đầy tớ của quỷ dữ. Các đầu rồng bị đập vỡ, các con rắn bị
tiêu diệt là hình ảnh vĩnh cửu về cuộc chiến giữa cái thiện
và cái ác trong quan niệm phương Tây. M.Drake nêu lên

trong cuốn sách Các thánh và các biểu hiện của họ: “các
con rồng xuất hiện ba mươi lăm lần gắn liền với ba mươi vị
tử vì đạo và những người khác”. Ngoài các tranh hình rất
nổi tiếng về thánh Misen hay thánh Georges diệt rồng,
chính Đức Kitô đôi lúc cũng thường được biểu hiện chân
dẫm xéo xác con rồng. Sự khuất phục rồng của các vị thánh
trở thành biểu tượng chiến thắng của cái thiện.
Hình tượng rồng phương Tây trong nghệ thuật tạo hình
thời Trung cổ được thể hiện có cánh hoặc không có cánh,






thân phủ đầy vẩy, trên lưng có gai nhọn, dáng tựa như một
con cá sấu. Đến thời kỳ Phục hưng, trong một bức hoạ của
Léonard de Vinci, rồng lại được mô tả như một con thú có
thân hình của sói, miệng nhe nanh đe doạ, các lông trên
thân khá dài hướng về sau. Đối với hoạ sĩ phương Tây,
rồng được ra trên tinh thần tạo một hình tượng mang dáng
vẻ hung dữ và độc ác, là mối đe doạ đối với con người.
Cách tạo hình rồng phương Tây đối lập với hình rồng
phương Đông, một bên là hình ảnh tượng trưng cho sự xấu
xa, ác độc, một bên là hình ảnh cao quý tốt đẹp.
Như vậy, nét nổi bật của rồng trong thần thoại phương
Tây không phải là biểu tượng của điềm lành, chẳng dính
dáng gì đến mưa cũng như sự sinh sản của đất đai. Song
các câu chuyện về rồng vẫn thực sự hấp dẫn qua các cuộc

phiêu lưu của những vị anh hùng để chinh phục con quái
vật. Ý nghĩa ẩn đằng sau tích các truyện về rồng của
phương Tây là coi rồng như hiện thân của sự xấu xa, độc
ác, cần bị trừng phạt…; đối lập với rồng là nhân vật chính:
các anh hùng địa phương, những người đã lừng danh trong
nhiều huyền tích và thần thoại khác. Chuyện tiêu diệt rồng
đã thêm vào kho công tích của các nhân vật này nhằm đẩy
tầm thước anh hùng của họ lên cao nữa.