Cuộc Đời Là Nơi Xuất Phát Và Cũng Là Đích Đến Của Văn Học

học

Cuộc đời là nơi xuất phát và cũng là đích đến của văn

Cuộc đời chính là bức tranh vơ giá mà Thượng đế đã ban tặng cho con người. Trong cuộc đời, con
người phải trải qua những hạnh phúc, đắng cay, những thành công, thất bại… Thượng đế muốn con
người cảm nhận được những mùi vị của cuộc đời, hiểu được ý nghĩa của nó và mang đến cho nó
những điều tốt đẹp. Đơi khi con người khơng thể nói sng những cảm xúc mà phải thơng qua lăng
kính của văn học mới có thể bộc lộ được hết ý nghĩa của nó. Vì thế, nhà thơ Tố Hữu đã nhận định: “
Cuộc đời là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của văn học”. Văn học chính là người bạn đồng hành của
con người qua mọi thời đại. 
“Văn học là nhân học”. Văn học gắn bó với con người từ thuở xa xưa. Từ khi còn nhỏ ta đã được nghe
những bài vè, những câu ca dao ấm tình dân tộc rồi đến những bài thơ, bài văn tuổi học trị…Văn học
vơ hình nhưng hữu hình. Có thể nói con người làm nên văn học nghĩa là đã tạo nên cuộc sống của
chính mình.
Cuộc đời là nơi xuất phát của văn học. Văn học-hai chữ tuy giản đơn nhưng ý nghĩa của nó thật sự to
lớn. Từ cuộc đời, từ những suy nghĩ, cảm xúc, văn học được hình thành. Nó thổi vào văn học sự sống,
sức cuốn hút cả nhân loại. Cuộc đời giúp văn học được sống và đến với trái tim, khối óc của mỗi con
người và giữ cho mình một góc riêng ở đấy. Từ cuộc đời, văn học mới có thể thể hiện mình. Văn học
bắt đầu là viết về con người, về cuộc sống. Trong suốt thời gian tồn tại, văn học đi sâu vào những tâm
tư tình cảm của con người. Văn học viết nên những điều mà con người không thể diễn đạt được bằng
chính lời nói của họ, viết về những khía cạnh trong cuộc sống, về những suy nghĩ của con người trong
từng hoàn cảnh mà họ trải qua, đưa ra những nhận định, sự đồng cảm và khát vọng sống của con
người. Dần về sau, văn học đi sâu vào cuộc đời của con người. Nó tìm hiểu sâu sắc hơn về cái nhìn của
con người đối với sự việc. Nó thấu hiểu hơn về những suy nghĩ của con người…Rồi đến một ngày, văn
học đạt đến đỉnh cao: cuộc sống không thể thiếu đi những câu ca dao, những câu thơ, những câu
chuyện đồng cảm…Văn học ngày càng khẳng định mạnh mẽ hơn vị trí của mình trong cuộc sống. Thế
là đích đến cuối cùng của văn học cũng chính là cuộc đời-nơi mà văn học muốn chinh phục.
Khi có văn học, cuộc sống mới thật sự có ý nghĩa. Văn học là đại diện cho suy nghĩ, cho tinh thần của
con người đối với cuộc đời. Nhà văn Leptonxtoi đã nói: “Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình
yêu. Tình yêu con người, ước mơ cháy bỏng vì một xã hội cơng bằng, bình đẳng bái ái ln ln thơi

thúc các nhà văn sống và viết, vắt cạn kiệt những dòng suy nghĩ, hiến dâng bầu máu nóng của mình
cho nhân loại." Văn học truyền cho con người ngọn lửa để nói lên những đồng cảm, những bất mãn
mà con người phải chịu đựng. Văn học lên tiếng thay con người: mang tình yêu đến với cái đẹp và
phản ánh những cái xấu xa, đê hèn. Cuộc sống được nói lên qua cái nhìn của văn học để làm nên
những tuyệt tác. Như Truyện Kiều của Nguyễn Du, một người con gái tài sắc vẹn toàn như Kiều lại
phải chịu một cuộc sống éo le, cảm động lòng người. Văn học làm nên Truyện Kiều để rồi từ đó làm
nên văn học. Đọc Kiều, Tố Hữu đã viết:
“Trải qua một cuộc bể dâu
Câu thơ cịn đọng nỗi đau nhân tình
Nổi chìm kiếp sống lênh đênh
Tố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều!”
Khơng có văn học thì làm sao Tố Hữu có thể viết nên những nỗi xót thương cho thân phận con người
như thế? 
Nhờ có văn học, tình u thương giữa người với người được thể hiện với nhau. Từ những đâu ca dao,
dân ca, những đơi trai gái u nhau có thể nói lên tiếng lịng :
“ Bây giờ mận mới hỏi đào
Vườn hồng đã có ai vào hay chưa
Mận hỏi thì đào xin thưa
Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào”. 
Hay nhưng câu nói về tình cảm gia đình:
“Nước biển mênh mơng khơng đơng đầy tình mẹ
Mây trời lồng lộng khơng phủ kín cơng cha.”…
Văn học thể hiện phong phú, đa dạng cuộc sống của con người. Văn học viết về người. Văn học viết về
loài vật, cỏ cây. Văn học viết về phong cảnh…Đến với cánh cửa của văn học là đến với đại dương bao
la rộng lớn mà chẳng nhà khoa học nào có thể đo đạt được. Nhắc đến tuyệt tác của văn học, không ai
không nhớ đến câu chuyện tình Romeo và Juliet của William Shakespeare, một câu chuyện tình cảm
động lịng người và sống mãi cùng thời gian. Văn học sánh cùng với thời đại. Cuộc sống ngày một thay
đổi, văn học vẫn theo đuổi, vẫn nắm bắt những đổi mới về suy nghĩ của con người, cuộc sống. Thời
phong kiến, dưới bức tường của lễ giáo, những quy chế hà khắc, nhiều nhà thơ đã viết nên những câu
thơ, vài văn đáp ứng với thời đại ấy. Ngày nay, cuộc sống thoải mái hơn, phong cách các nhà văn lại

khác. Tư duy về một vấn đề trong hai khoảng thời gian là hoàn toàn khác nhau. Chính văn học đã giúp
ta nhận ra điều ấy. Con người thay đổi thì văn học thay đổi. 


Văn học là minh chứng cụ thể của sự phát triển xã hội qua các thời kì. Văn học là nơi lưu trữ của kí ức
và tương lai. Nhờ có văn học, ta có thể trờ về với quá khứ, khi ơng cha ta xây dựng đất nước qua Bình
Ngơ Đại Cáo, Hịch Tướng Sĩ…rồi đến chiến tranh chống Pháp, Mỹ qua bài thơ Bên kia sông Đuống,
Khoảng trời hố bom,…Thời gian chênh lệch nhưng nhận thức về cuộc sống vẫn thế. Con người vẫn
mong muốn một cuộc sống ấm no, hồ bình, đầy tình u thương. Văn học thể hiện khát vọng, ước
mơ đối với cuộc sống, đối với tương lai. Từ văn học, con người có thể có nhiều sự đồng cảm, chia sẻ
thay vì cứ ơm khư khư cái suy nghĩ ấy cho riêng mình. 
Lepmontop đã nói “ Có những đêm khơng ngủ, mắt rực cháy và thổn thức, lịng tràn ngập nhớ
nhung…Khi đó tơi viết”. Cùng ý nghĩa ấy, Nekratxtop nói: “ Nếu những nỗi đau khổ từ lâu bị kiềm chế,
nay sôi sục dâng lên trong lịng thì tơi viết”. Qua đó, ta có thể thấy rằng văn học đã đi sâu vào máu
thịt của con người. Văn học thể hiện con người. Có những niềm vui, nỗi buồn ta khơng thể nói ra thì ta
phải viết. Viết cho nó thốt ra khỏi sự ức chế, sự kiềm nén trong lòng. Khi ta viết, ta có thể nói lên hết
những suy nghĩ của mình, thể hiện chính mình qua từng câu chữ. Nếu khơng có văn học, con người sẽ
ra sao? Chỉ biết giữ những điều ấy trong lịng để rồi một ngày bật khóc khi nó vỡ ồ mà chẳng ai chia
sẻ? Văn học là sự đồng cảm. 
Văn học còn đặt ra vấn đề cho người đọc suy ngẫm và tìm hiểu. Nó địi hỏi người đọc phải cảm nhận ý
nghĩa mà nó muốn nói đến một cách thấu đáo. Văn học khiến người đọc phải chạy theo, phải hồi hộp
chờ đợi, căng thẳng và bất ngờ cùng tác giả và tình tiết câu chuyện rồi từ đó đốn được suy nghĩ của
tác giả. Từ việc lấy cảm hứng từ cuộc sống, con người, văn học bước đi để đến một ngày chính văn
học lại là một phần không thể thiếu của cuộc sống. Khơng có văn học, cuộc sống chỉ đơn thuần là
sống mà khơng có bất cứ bất kì ý nghĩa nào ẩn bên trong nó.
Thời đại mới, con người với những suy nghĩ tiêu cực đã làm văn chương càng bị mai một đi khi chế lại
các lời thơ, lời văn một cách hàm hồ. Có những con người đem văn chương ra làm một trò đùa. Họ viết
nên những lời thơ thô tục, thiếu thẩm mĩ. Họ dùng những từ ngữ thay vì để viết nên những lời hoa mĩ
để phục vụ cho mục đích xấu của họ. Thật đáng buồn thay cho những người không trân trọng cuộc
sống của chính mình. 

Văn học như một bộ mặt phản ánh thời đại và phong cách của một đất nước. Văn học chứng tỏ lịch sử
và tinh thần của dân tộc. Vì thế, xã hội ngày càng phát triển thì con người phải càng biết trân trọng
nét văn hố của mình. Văn học chính là sự sống, là ngọn lửa của cuộc đời. Hãy thắp sáng thêm ngọn
lửa ấy để nó có thể mãi mãi trường tồn, soi sáng cho con người, hướng con người đến những chânthiện-mĩ.
Cuộc đời làm nên văn học và cũng chính văn học làm nên cuộc đời. Những khía cạnh của cuộc đời với
những cảm xúc đã tạo nên một nền văn học. Văn học đi vào lịng người, chia sẻ, cảm thơng rồi lại
chinh phục trái tim ấy. Văn học khiến con người phải cảm phục trước những lời nói mà nó đưa đến với
cuộc đời. Văn học sống khi có con người và con người chỉ sống khi có văn học. “Cuộc đời là nơi xuất
phất cũng là nơi đi tới của văn học”-Tố Hữu nói quả khơng sai tí nào.

MỘT SỐ QUAN NIỆM, NHẬN ĐỊNH HAY VỀ VĂN HỌC
 1/ "Đối với tôi văn chương không phải là cách đem đến cho người đọc sự thoát li
hay sự quên;trái lại văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lự mà chúng ta
có,để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối,tàn ác,vừa làm cho lòng người
đọc thêm trong sạch và phong phú hơn".(Thạch Lam)
2/ "Một nhà nghệ sĩ chân chính phải là nhà nhân đạo trong cốt tủy".  (Sê khốp)
3/ Nhà văn phải là người "thư kí trung thành của thời đại".   (Banlzac)
4/ "Văn học,đó là tư tưởng đi tìm cái đẹp trong ánh sáng". (Charles DuBos)
5/ Nhà văn phải biết "khơi lên ở con người niềm trắc ẩn, ý thức phản kháng cái ác;
cái khát vọng khôi phục và bảo vệ những cái tốt đẹp". (Ai ma tôp).
6/ “Đối với tôi văn chương không phải là 1 cách đem đến cho người đọc sự thoát ly
hay sự quên ; trái lại , văn chương là 1 thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng


ta có để tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác , vừa làm cho lòng
người trong sạch và phong phú hơn”.( Thạch Lam )
7/ M.Gorki nói : văn học “ giúp con người hiểu được bản thân mình , nâng cao niềm
tin vào bản thân mình và làm nảy nở ở con người khát vọng hướng tới chân lý .”
8/ Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối , nghệ thuật khơng nên là ánh
trăng lừa dối , nghệ thuật có thể chỉ là tiếng đau khổ kia thoát ra từ những kiếp lầm

than.(Nam Cao – Trăng sáng).
9/ Văn chương có loại đáng thờ và loại không đáng thờ . Loại không đáng thờ là
loại chỉ chuyên chú ở văn chương , loại đáng thờ là loại chuyên chú ở con người .
(Nguyễn Văn Siêu).
10/ "Thơ là âm nhạc của tâm hồn ,nhất là những tâm hồn cao cả ,đa cảm".    
(Voltaire)
11/ Thơ là:
- "viên kim cương lấp lánh dưới ánh mặt trời" (Sóng Hồng).
- "thần hứng" (Platon).
- "ngọn lửa thần" (Đecgiavin). 
12/ "Thơ ca là niềm vui cao cả nhất mà lồi người đã tạo ra cho mình" (C.Mac).
13/ "Thơ,trước hết là cuộc đời,sau đó mới là nghệ thuật" (Biêlinxki).
14/ "Thơ là cái nhụy của cuộc sống, nên nhà thơ phải đi hút cho được cái nhụy ấy
và phấn đấu làm sao cho cuộc đời của mình cũng có nhụy" (Phạm văn Đồng).
15/ Cịn Chế Lan Viên thì đúc kết đựơc rằng:
Bài thơ anh anh làm một nửa mà thơi
Cịn một nửa cho mùa thu làm lấy
Cái xào xạc hồn anh chính là xào xạc lá
Nó khơng là anh nhưng nó là mùa".
16/ "Một nhà văn thiên tài là người muốn cảm nhận mọi vẻ đẹp man mác của vũ
trụ" (Thạch Lam).
17/ "Sống đã rồi hãy viết,hãy hịa mình vào cuộc sống vĩ đại của nhân dân".(đây là
quan niệm của Nam Cao sau cách mạng Tháng Tám).
18/ Nhà văn phải"đứng trong lao khổ, mở hồn ra đón lấy mọi vang động của đời".


19/ "Ở đâu có lao động thì ở đó có sáng tạo ra ngôn ngữ. Nhà văn không chỉ học tập
ngơn ngữ của nhân dân mà cịn là người phát triển ra ngôn ngữ sáng tạo,không nên
ăn bám vào người khác.Giàu ngơn ngữ thì văn sẽ hay...Cũng cùng 1 vốn ngơn ngữ
ấy nhưng sử dụng có sáng tạo thì văn sẽ có bề thế và kích thước.Có vốn mà khơng

biết sử dụng chỉ như nhà giàu giữ của.Dùng chữ như đánh cờ tướng,chữ nào để chỗ
nào phải đúng vị trí của nó.Văn phải linh hoạt.Văn khơng linh hoạt gọi là văn cứng
đơ thấp khớp"(Nguyễn Tuân)
20/ "Giá trị của 1 tác phẩm nghệ thuật trước hết là ở giá trị tư tưởng của nó. Nhưng
là tư tưởng đã được rung lên ở các bậc tình cảm, chứ khơng phải là cái tư tưởng
nằm thẳng đơ trên trang giấy. Có thể nói, tình cảm của người viết là khâu đầu tiên
cũng là khâu sau cùng trong quá trình xây dựng tác phẩm lớn" (Nguyễn Khải).
* Nói về phong cánh và cá tính sáng tạo của nhà văn:                                       
21/ "Mỗi tác phẩm phải là mỗi phát minh về hình thức và khám phá về nội dung"
(Lêonit Lêonop)
22/ "Cái quan trọng trong tài năng văn học và tơi nghĩ rằng cũng có thể   trong bất
kì tài năng nào, là cái mà tôi muốn gọi là tiếng nói của riêng mình" (Ivan Tuốc ghê
nhi ép).
23/ "Nếu tác giả khơng có lối đi riêng thì người đó khơng bao giờ là nhà văn
cả...Nếu anh khơng có giọng riêng, anh ta khó trở thành nhà văn thực thụ" (Sê
khốp)
24/ "Đối với nhà thơ thì cách viết, bút pháp của anh ta là 1 nửa việc làm. Dù bài thơ
thể hiện ý tứ độc đáo đến đâu, nó cũng nhất thiết phải đẹp. Không chỉ đơn giản là
đẹp mà cịn đẹp 1 cách riêng. Đối với nhà thơ, tìm cho ra bút pháp của mình -.nghĩa
là trở thành nhà thơ" (Raxun Gamzatop).
25/ "Đối với con người, sự thực đôi khi nghiệt ngã , nhưng bao giờ cũng dũng cảm
cũng cố trong lòng người đọc niềm tin ở tương lai. Tôi mong muốn những tác tác
phẩm của tôi sẽ làm cho con người tốt hơn, tâm hồn trong sạch hơn, thức tỉnh tình
yêu đối với con người và khát vọng tích cực đấu tranh cho lí tưởng nhân đạo và tiến
bộ của lồi người" (Sơ lơ khốp).
26/ "Văn học làm cho con người thêm phong phú, tạo khả năng cho con người lớn
lên, hiểu được con người nhiều hơn" (M.L.Kalinine).
27/ "Một tiểu thuyết thực sự hứng thú là tiểu thuyết khơng chỉ mua vui cho chúng
ta, mà cịn chủ yếu hơn là giúp đỡ chúng ta nhận thức cuộc sống, lí giải cuộc sống"
(Giooc-giơ Đuy-a-men).

28/ "Văn học thực chất là cuộc đời. Văn học sẽ khơng là gì cả nếu khơng vì cuộc
đời mà có. Cuộc đời là nơi xuất phát và cũng là nơi đi tới của văn học". (Tố Hữu)
29/ Nhà văn đương đại Italia Claudio Magris viết rằng: "Văn học không quan tâm
đến những câu trả lời do nhà văn đem lại, mà quan tâm đến những câu hỏi do nhà


văn đặt ra, và những câu hỏi này, luôn luôn rộng hơn bất kỳ một câu trả lời cặn kẽ
nào".
 30/ Đây là quan niệm về thơ ca của Raxun Gamzatop trong bài thơ "Thơ ca" của
ơng
 

Có cơng việc làm hẳn có lúc ngừng tay
Có cuộc hành trình hẳn có mươi phút nghỉ
Thơ là việc nghỉ ngơi vừa là việc đầy lao lực
Thơ vùa là chỗ dừng chân,vừa là cuộc hành trình
Thơ vừa là bài hát ru ngây ngất đầu giường thơ bé
Như ước mơ mùa xuân như khát vọng chiến công
Tôi yêu thơ và thơ liền hiển hiện,
Thơ đã sinh ra,tình u cũng đến cùng
Khi tơi nhỏ thơ giống như bà mẹ
Khi lớn lên thơ lại giống người yêu.
Chăm sóc tuổi già thơ sẽ làm con gái
Lúc từ giã cõi đời,kỉ niệm hóa thơ lưu
Có lúc thơ như trái núi cao khơng thể tới,
Có lúc thành cánh chim sà đậu xuống lịng tay
Thơ là đơi cánh nâng tơi bay 
Thơ là vũ khí trong trận đánh
Là tất cả,thơ ơi,chỉ trừ khơng chịu là yên tĩnh!
Tôi nguyện suốt đời trung thực sống cho thơ...

Là công việc tận cùng?Là rãnh rỗi bắt đầu?
Là cuộc hành trình ư?Hay chỉ là chỗ nghỉ?
Tơi chỉ biết với tôi thơ vẫn là 2 vế:
Rãnh rỗi và việc làm;chỗ nghỉ và hành trình...
 

31/ Trong "Thi nhân Việt Nam", Hoài Thanh nhận định: "Từ bao giờ đến bây giờ,
từ Hômero đến kinh thi đến ca dao việt nam, thơ vẫn là 1 sức đồng cảm mãnh liệt
và quảng đại. Nó đã ra đời giữa những vui buồn của lồi người và nó sẽ kết bạn với
lồi người cho đến ngày tận thế".
32/ Tố Hữu nói: "thơ chỉ bật ra trong tim ta khi cuộc sống đã tràn đầy".
33/ Thơ ca là cuộc đời...Người nghệ sĩ phải tìm đến cuộc đời hút lấy những chất
mật tinh túy nhất, ngọt ngào nhất để tạo nên những vần thơ có giá trị.
34/ Nói như Maiacopxki: "làm thơ là cần 1 phần nghìn milligram quặng chữ".
35/ Thơ ca là tiếng hát của trái tim, là nơi dừng chân của tâm hồn, do đó khơng
giản đơn mà cũng khơng thần bí, thiêng liêng...Thơ ca chân chính phai là nguồn
thức ăn tinh thần ni tâm hồn phát triển, nó khơng được là thứ thuốc phiện tinh
thần êm ái mà nhỏ nhen, độc hại.


36/ Nhà thơ Lưu Trọng Lư cho rằng: "Một câu thơ hay là 1 câu thơ có sức gợi".
37/ Văn học 12 nhận định: "Nghệ thuật là lĩnh vực của cái độc đáo. Vì vậy địi hỏi
người sáng tạo phải có phong cách nổi bật, tức là có cái gì rất riêng mới lạ trong
phong cách của mình".
38/ L.Tơnx tơi khẳng định: "Một tác phẩm nghệ thuật là kết quả của tình yêu. Tình
yêu con người, ước mơ cháy bỏng vì 1 xã hội cơng bằng,bình đẳng bái ái ln luôn
thôi thúc các nhà văn sống và viết,vắt kiện cạt những dịng suy nghĩ,hiến dâng bầu
máu nóng của mình cho nhân loại"
39/ Với Thạch Lam : "Thiên chúc của nhà văn cũng như những chức vụ cao quý
khác là phải nâng đỡ những cái tốt để trong đời có nhiều cơng bằng, thương u

hơn"
40/ Trong tác phầm "Theo giịng", Thạch Lam viết: "Công việc của nhà văn là phát
hiện ra cái đẹp ở chỗ khơng ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để
cho người đọc 1 bài học trơng nhìn và thưởng thức"
41/ "Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói của tình cảm con người, là sự tự giãi bày
và gửi gắm tâm tư" (Lê Ngọc Trà).
42/ Trong tác phẩm Đời thừa Nam Cao cho ràng:'' Một tác phẩm thật giá trị,phải
vượt lên bên trên tất cả bờ cõi và giới hạn, phải là một tác phẩm chung cho cả lồi
người .Nó phải chứa đựng một cái gì lớn lao, mạnh mẽ,vừa đau đớn lại vừa phấn
khởi.Nó ca tụng lịng thương,tình bác ái,sự cơng bình...Nó làm cho người gần người
hơn.''. Ngồi ra ông cũng cho ràng : ''Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một
sự bât lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện.''.

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU

KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH
LỚP 12 THPT - NĂM HỌC 2009-2010

HƯỚNG DẪN CHẤM ĐỀ CHÍNH THỨC
MƠN NGỮ VĂN
( Hướng dẫn chấm này gồm 3 trang )

Câu 1 ( 8 điểm )
I. Yêu cầu về kĩ năng
- Nắm vững phương pháp và kĩ năng làm một bài văn Nghị luận xã hội.
- Diễn đạt trôi chảy, bố cục hợp lí, lập luận chặt chẽ, chữ viết rõ ràng, khơng mắc lỗi diễn đạt, dùng từ,
chính tả.
II. u cầu về kiến thức

Học sinh có thể trình bày và diễn đạt theo nhiều cách khác nhau, nhưng bài viết cần đạt được một số ý
cơ bản sau :
- Giải thích nội dung ý nghĩa câu danh ngơn :
“cuộc hành trình” là q trình nỗ lực thực hiện kế hoạch, mục tiêu.
“điểm đến” là kết quả đạt được.
Câu nói của A.Moravia nhấn mạnh ý nghĩa quan trọng của con đường đi đến thành cơng, tức là q trình
hành động, nỗ lực để đạt được mục tiêu đã đề ra.
- Phân tích, bình luận :
+ Khi nào thì gọi là thành cơng ? Đó là khi người ta đạt được kết quả qua một “cuộc hành trình” bền gan
nỗ lực phấn đấu vượt khó khăn gian khổ để thực hiện mục tiêu đề ra. Thành cơng mà A.Moravia nói đây là
thành cơng của một q trình nỗ lực phấn đấu có mục tiêu ấy chứ không phải là kết quả của những hành
động ngẫu nhiên. Chính bởi vậy mà kết quả nó đem lại mang ý nghĩa là thành công của cả một quá trình
phấn đấu chứ khơng phải là điểm đến của q trình hành động hay kết quả của kết quả. Nếu ngẫu nhiên đạt
kết quả thì đó chỉ là cơ may chứ chưa phải là thành cơng. Chính vì vậy mà thành cơng sẽ để lại những bài học
q giá và bổ ích, cái thành cơng ấy mới trở nên vơ giá.
+ Đánh giá sự thành cơng nếu chỉ nhìn vào kết quả cụ thể trước mắt chưa đủ mà phải thấy được “cuộc
hành trình” đi đến kết quả ấy như thế nào. Bởi vì quá trình thực hiện để đạt được mục đích như thế bao giờ
cũng đúc kết nhiều bài học, nhiều kinh nghiệm.
+ Để có được thành cơng, thực sự không dễ dàng. Con người ta phải tập trung tâm trí, sức lực, phấn đấu
kiên trì, bền bỉ, có lúc phải vượt qua những thử thách, vượt lên chính mình.
Dẫn chứng về sự thành cơng của một người hay một công ty… trong cuộc sống, trong các lĩnh vực học
tập, làm việc… Ví dụ : Bill Gate lập công ty Micrisoft, một học sinh đậu thủ khoa Đại học, một nông dân chế
tạo được máy gặt / nuôi kì đà xuất khẩu…
+ Khơng ai đạt được mong muốn, ước mơ mà không trải qua thử thách. Thành công thực sự là niềm vui
và hạnh phúc khi đó chính là kết quả của một quá trình bản thân quyết tâm thực hiện theo kế hoạch đề ra.
+ Để thành công mỗi người cần phải xác định rõ ràng mục tiêu cần đạt tới, lên kế hoạch để thực hiện,
biết cách đầu tư sức lực, thời gian, không ngừng nâng cao sự quyết tâm phấn đấu. Cần biết đề ra những mục
tiêu có triển vọng để định hướng cho cuộc đời và hành động tiếp theo.
III. Biểu điểm

+ Điểm 8: Bài làm đáp ứng tốt những yêu cầu trên, lỗi diễn đạt không đáng kể.
+ Điểm 6: Bài làm đáp ứng phần lớn những yêu cầu trên, giải thích, phân tích - bình luận rõ ràng, nhưng
có thể thiếu một vài dẫn chứng tiêu biểu, mắc một số lỗi diễn đạt.
+ Điểm 4: Bài làm tỏ ra hiểu đề nhưng giải thích, phân tích - bình luận chưa sâu, mắc một số lỗi diễn
đạt.
+ Điểm 2: Bài làm còn sơ sài, diễn đạt lúng túng.
+ Điểm 0: Bài làm lạc đề.
Câu 2 (12 điểm)
Đề bài yêu cầu học sinh phân tích được mối quan hệ biện chứng giữa cuộc sống với văn học, từ đó phân
tích làm bật mối quan hệ qua lại giữa hiện thực cách mạng và thơ Việt Nam giai đoạn 1945-1975…
Khi trình bày quan điểm của Tố Hữu, thí sinh cần thể hiện khả năng giải thích vấn đề, tốt lên được kiến
thức cơ bản về lí luận văn học (mối quan hệ giữa văn học và đời sống, các chức năng của văn học…)


Khi làm sáng tỏ ý kiến của Tố Hữu, thí sinh biết chọn những dẫn chứng tiêu biểu từ các bài thơ kháng
chiến chống Pháp, chống Mĩ và xây dựng đất nước.
Không chọn những bài diễn đạt lủng củng, đặt câu sai ngữ pháp, mắc nhiều lỗi chính tả.
I. Yêu cầu về kỹ năng
- Nắm vững phương pháp làm một bài văn NLVH kết hợp kiến thức lí luận văn học. Dẫn chứng tiêu
biểu, chính xác, phân tích dẫn chứng thuyết phục.
- Diễn đạt trơi chảy, bố cục hợp lí, lập luận chặt chẽ, chữ viết rõ ràng, không mắc lỗi diễn đạt, dùng từ,
chính tả.
II. Yêu cầu về kiến thức
Học sinh có thể trình bày và diễn đạt theo nhiều cách khác nhau, nhưng bài viết cần đạt được một số ý
cơ bản sau :
1. Giải thích
Câu nói của Tố Hữu chỉ ra mối quan hệ biện chứng giữa văn học và cuộc sống : văn học xuất phát từ
cuộc sống rồi quay trở lại phục vụ cho chính cuộc sống.
- Cuộc sống là nơi xuất phát của văn chương :
+ Cuộc sống cung cấp đề tài, chất liệu, ngôn ngữ… cho văn học.

+ Cuộc sống khơi nguồn cho những cảm hứng sáng tạo văn học. …
- Cuộc sống là nơi đến của văn chương :
Sứ mạng của văn học cũng như của mọi hình thái văn nghệ khác là vị nhân sinh, tức là vì cuộc sống, vì
con người. Ngồi sứ mạng đó, nó khơng cịn sứ mạng nào khác, hay nói cách khác, nếu khơng vị nhân sinh
thì văn học nghệ thuật sẽ chẳng có ý nghĩa gì.
+ Tác phẩm văn học giúp người đọc nhận thức về cuộc sống, tác động cải tạo cuộc sống.
+ Tác phẩm văn học tác động vào tư tưởng, tình cảm, góp phần nhân đạo hố con người, động viên con
người.
+ Tác phẩm văn học đáp ứng nhu cầu thẩm mĩ, nâng cao thị hiếu thẩm mĩ của người đọc.
Tác phẩm văn học tham gia tích cực vào xây dựng cuộc sống của nhân dân ta…
2. Làm sáng tỏ ý kiến qua các bài thơ giai đoạn 1945-1975
Thí sinh dựa vào các luận điểm triển khai trong phần giải thích nói trên để lấy dẫn chứng và phân tích
làm bật mối quan hệ giữa thơ Việt Nam 1945 – 1975 và cuộc sống của nhân dân ta về cả các mặt chiến đấu,
lao động sản xuất, học tập, xây dựng cuộc sống (chủ yếu là cái chung, nếu nói cả cái riêng thì càng tốt).
Trong q trình phân tích làm sáng tỏ những điều trên, bài viết cần làm bật được nét riêng của thơ Việt
Nam giai đoạn 1945-1975 :
- Thơ ca Việt Nam giai đoạn 1945-1975 đã gắn chặt và phản ánh hiện thực của đất nước theo từng bước
đi của lịch sử qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ và công cuộc xây dựng đất nước.
- Thơ Việt Nam giai đoạn 1945-1975 đã đi vào cuộc sống của nhân dân, trở thành vũ khí chiến đấu, món
ăn tinh thần bồi đắp tư tưởng, tình cảm của nhân dân ta, động viên tinh thần nhân dân ta.
Dẫn chứng cần chọn lọc, tiêu biểu, phong phú, toàn diện qua một số tác phẩm, tác giả, chẳng hạn : Tây
Tiến, Việt Bắc, Đất Nước, Tiếng hát con tàu, v.v…).
III. Biểu điểm
- Điểm 12 : Đáp ứng đầy đủ các yêu cầu trên. Bố cục rõ ràng. Có thể mắc một số sai sót khơng đáng kể.


- Điểm 9 : Hiểu ý nghĩa vấn đề. Đáp ứng khoảng 2/3 yêu cầu trên. Dẫn chứng tương đối phong phú. Bố
cục rõ ràng ; diễn đạt khá lưu lốt, có thể mắc vài lỗi chính tả và ngữ pháp.
- Điểm 7 : Hiểu được ý nghĩa câu nói, nhưng lí giải cịn sơ sài. Đáp ứng khoảng 1/2 yêu cầu trên. Dẫn
chứng đúng nhưng phân tích dẫn chứng chưa kĩ. Diễn đạt khá lưu loát.

- Điểm 5 : Có hiểu nội dung câu nói nhưng giải thích sơ sài. Có dẫn chứng nhưng chưa thật chính xác.
Diễn đạt chưa lưu loát.
- Điểm 2 : Bài sơ sài; chưa hiểu nội dung câu nói; thiếu dẫn chứng. Diễn đạt lủng củng.
- Điểm 0 : Không làm bài hoặc lạc hẳn đề.
(Giám khảo nên căn cứ vào thực tế bài làm của học sinh để cho điểm phù hợp. Có thể bài làm chưa toàn
diện nhưng chú ý phát hiện, trân trọng sự độc lập trong tư duy, chất văn, tính sáng tạo của học sinh).

Mơn thi: NGỮ VĂN 
Thời gian: 150 phút (không kể thời gian giao đề)
Câu 1 (8,0 điểm).
"Trong thế gian này chúng ta xót xa khơng chỉ vì lời nói và hành động của những kẻ xấu mà còn là sự im lặng đáng sợ của
những người tốt" (M.L.King)
Suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên
Câu 2 (12 điểm). 
Có ý kiến cho rằng :"Văn học khơng chỉ là văn chương mà thực chất là cuộc đời. Văn học sẽ khơng là gì cả nếu khơng vì cuộc
đời mà có. Cuộc đời là nơi xuất phát và cũng là nơi đi tới của văn học"
Anh (chị) hãy làm sáng tỏ ý kiến trên qua tác phẩm "Hai đứa trẻ" của Thạch Lam./.
- - - Hết - - -

Họ và tên thí sinh:........................................................................... Số báo danh:..........................

SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 2

KỲ THI CHỌN ĐỘI TUYỂN HSG TỈNH LỚP 12
NĂM HỌC 2012 - 2013

Hướng dẫn và Biểu điểm chấm đề chính thức
Mơn: Ngữ văn 
A. u cầu chung:

1. Có kiến thức văn học và xã hội đúng đắn, sâu rộng; kĩ năng làm văn tốt: bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ, diễn đạt trong sáng,
giàu hình ảnh và sức biểu cảm, ít mắc lỗi chính tả.
2. Hướng dẫn chấm chỉ nêu những nội dung cơ bản, có tính định hướng, định tính chứ khơng định lượng. Giám khảo cần hết
sức linh hoạt khi vận dụng. Cần đánh giá bài làm của thí sinh trong tính chỉnh thể; trân trọng những bài có ý kiến và giọng điệu
riêng. Chấp nhận các cách kiến giải khác nhau, kể cả khơng có trong hướng dẫn chấm, miễn là hợp lí và có sức thuyết phục.
3. Tổng điểm tồn bài là 20,0 điểm, cho lẻ đến 0,5 điểm
B. Yêu cầu cụ thể
Câu 1: (8 điểm)
1. Giải thích: Đây là câu nói nổi tiếng của M.L.King- nhà hoạt động nhận quyền Mỹ gốc Phi, từng đạt giải Nobel Hịa Bình năm


1964.
- Con người luôn phải đối diện nhiều vấn đề trong cuộc sống vì thế cũng phaỉ trải qua nhiều cung bậc cảm xúc- xót xa là một
trong những cảm xúc đó. Đó là cảm giác đau đớn, nhức nhối..
- Xót xa vì cái gì? 
+ Hành động và lời nói của kẻ xấu- những kẻ kém đạo đức. Chúng làm nhiều việc trái với chuẩn mực đạo đức xã hội, gây tổn hại
về kinh tế và đời sống tinh thần.
+ Xot xa vì sự im lặng của người tốt. Đó là sự im lặng đáng sợ vì đó là phản ứng bất bình thường của người người mà từ trước
đến nay ta trân trọng.
Ý kiến này khẳng định: sự đau đớn, thất vọng do lời nói và hành động của kẻ xấu không lớn bằng việc những người tốt không có
bất cứ phản ứng gì trước những việc làm của kẻ xấu.
2. Bình luận
- Cuộc sống là tổng hịa các mối quan hệ xã hội nên luôn luôn tồn tại hai loại người: xấu và tốt. Vì thế, ta thấy đau lịng vì hàng
ngày, hàng giờ vẫn có những nhiều đáng tiếc xảy ra, chà đạp lên các giá trị
- Tại sao chúng ta lại thấy xót xa vì sự im lặng của những người tốt? Bởi vì họ đã không dám lên tiếng, không dám đấu tranh để
cho cuộc sống này tốt đẹp hơn. Chính sự im lặng của những người tốt làm cho xã hội trở nên bất ổn, con người mất hết niềm tin
vào những điều tốt đẹp.
- Tai sao họ im lặng? Vì họ thấy bất lực. Họ thấy cô độc. Họ mất niềm tin...
- Đây là lời cảnh báo nghiêm khắc về sự băng hoại các giá trị đạo đức trong xã hội hiên nay. Con người ngày càng trở nên vô
cảm.

3. Bài học nhận thức và hành động
- Phải nhận thức rõ nhưng việc làm tốt – xấu xunh quanh cuộc sống của mình.Khơng làm ngơ trước cái xấu, cái ác.
-Hãy ủng hộ việc làm của những người tốt, hảy chia sẻ với họ, bảo vệ họ để xã hội ngày một tốt đẹp hơn.
Biểu điểm:
- Điểm 7-8: Đáp ứng tốt các yêu cầu trên, hành văn trong sáng, có cảm xúc, giàu hình ảnh

giáo dục - đào tạo Nghệ An 
Trường THPT Quỳnh Lưu 2 
KỲ THI CHỌN ĐỘI TUYỂN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH
Môn thi: Ngữ văn. Năm học: 2012 - 2013
Thời gian làm bài: 150 phút
(Không kể thời gian giao đề)
Câu 1(8.0 điểm):
Biết lắng nghe – điều kì diệu của cuộc sống. Suy nghĩ của anh(chị) về vấn đề trên.
Câu 2(12 điểm):
Sóng Hồng nói : “Thơ là thơ, nhưng đồng thời là hoạ, là nhạc, là chạm khắc theo một cách riêng.” Anh(chị) suy nghĩ như thế nào
về ý kiến trên? Hãy làm sáng tỏ qua bài thơ “Tây tiến” của Quang Dũng?
----- Hết -----

Họ và tên thí sinh: ............................................. Số báo danh: ................................ 

*Thí sinh khơng được sử dụng tài liệu. Cán bộ coi thi khơng giải thích gì thêm.
giáo dục - đào tạo Nghệ An 
Trường THPT Quỳnh Lưu 2 KỲ THI CHỌN ĐỘI TUYỂN HSG CẤP TỈNH
Năm học: 2012 - 2013
HƯỚNG DẪN VÀ BIỂU ĐIỂM CHẤM ĐỀ CHÍNH THỨC
M ơn: Ngữ văn
A. Yêu cầu chung:
1. Có kiến thức văn học và xã hội sâu rộng, đúng đắn; kĩ năng làm văn tốt: bố cục rõ ràng, lập luận chặt chẽ, diễn đạt trong sáng,
giàu hình ảnh và sức biểu cảm, khơng mắc lỗi về chính tả. 

2. Hướng dẫn chấm chỉ nêu những nội dung cơ bản, định hướng, định tính chứ khơng định lượng. Giám khảo chấm phải hết sức
linh hoạt khi vận dụng hướng dẫn chấm. Cần thận trọng và tinh tế khi đánh giá bà làm của thí sinh trong chỉnh thể, cần trân trọng
những bài có ý kiến và giọng điệu riêng. Chấp nhận những kiến giải riêng, kể cả khơng có trong hướng dẫn chấm, miễn là hợp lí,


thuyết phục. 
3. Tổng điểm toàn bài là 20 điểm, cho lẻ đến 0,5 điểm.
B. Yêu 
Câu 1 ( 8,0 điểm) 
1. Giải thích: 
- “Nghe” là sự tiếp nhận âm thanh bằng tai (thính giác).
- “Biết lắng nghe” là không chỉ nghe bằng tai mà còn nghe bằng cả khối óc và trái tim.
- “Biết lắng nghe – điều kì diệu của cuộc sống ” là một trong những cách tiếp nhận, học hỏi của con người nhằm làm cho bản
thân ngày càng hoàn thiện.
- “ Biết lắng nghe” tùy thuộc vào ý thức chủ quan của mỗi người. Đó là đức tính, là năng lực cần phải học hỏi, là yếu tố thúc đẩy
để con người tự hoàn thiện nhân cách và trưởng thành hơn …do đó, “Biết lắng nghe” là điều kì diệu của c̣c sớng.
2. Bình luận:
- “Biết lắng nghe” phụ thuộc vào nhiều yếu tố như kinh nghiệm sống, vốn văn hóa, tầm nhìn, sự nhạy cảm, độ tinh tường, tinh
thần cầu thị, quan niệm sống của con người,…
- “Biết lắng nghe” là điều kì diệu của cuộc sống: nghe để hiểu, để hành động, để hướng tới giá trị chân, thiện, mĩ. Chẳng hạn,
biết nghe tiếng vọng về từ quá khứ, nghe những gì đang diễn ra ở hiện tại, nghe được cả tương lai; nghe được lời của thiên
nhiên, đất trời, lời của cây cối, chim muông; nghe để phân biệt phải trái, hay dở, tốt xấu, nghe được cả tiếng trái tim mình…
- Không biết lắng nghe thì cuộc sống thật vô nghĩa, tẻ nhạt, ….
3. Bài học nhận thức và hành động:
- “Biết lắng nghe” có vai trò quan trọng trong cuộc sống của con người, vì vậy, mỗi người cần phải có ý thức rèn luyện năng lực
“lắng nghe”.
- Biết lắng nghe một cách chân thành, cầu thị để có thể chia sẻ, đồng cảm với người khác và làm cho cuộc sống của mình ngày
càng có ý nghĩa…
- Chống tư tưởng chủ quan, bảo thủ và phê phán lối sống ích kỉ, “biết nghe mà vẫn giả điếc”…
Lưu ý: 

Học sinh có thể có nhiều cách nhìn nhận và thể hiện khác nhau về ý kiến trên miễn là bài viết đủ sức thuyết phục, chặt chẽ, lôgic;
giám khảo căn cứ trên bài làm thực tế của thí sinh để đánh giá, cho điểm. 
3. Biểu điểm
- Điểm 7 – 8: Đáp ứng tốt các yêu cầu trên, văn lưu loát; ý sâu sắc, sáng tạo; khơng mắc lỗi chính tả, dùng từ, diễn đạt.
- Điểm 5 – 6: Đáp ứng được phần lớn những yêu cầu trên,
1.

Trong cuốn Hoa đạo Oshawa đã kể chuyện về một họa sĩ vẽ hoa chuyên nghiệp. Gần cuối đời, ông ta bày triển lãm
những tranh hoa đắc ý nhất của mình. Người đến xem rất đơng, ai cũng tấm tắc khen. Họa sĩ rất hãnh diện. Đến ngày
cuối, một bác nông dân ghé vào. Bác chăm chú xem hết bức này đến bức khác. Xong bức nào Bác cũng lắc đầu. Họa
sĩ chột dạ, bèn hỏi vì sao. Bác thật thà hỏi lại: Có phải các bức tranh này, ông đều vẽ theo mẫu là các bông hoa ngắt từ
ngồi vườn vào khơng? Họa sĩ thú thực rằng đúng như vậy. Thảo nào! – Bác nơng dân nói – Tranh hoa của ông rất
đẹp, rất giống, nhưng tôi cứ thấy thiếu thiếu một cái gì đó. Khi xem đến bức cuối cùng thì tơi hiểu. Tơi là người cả đời
trồng hoa, tôi biết, mỗi bông hoa sống bao giờ cũng có một vầng sáng mờ ảo tỏa ra xung quanh. Tơi cố tìm mà chả có
bơng hoa nào của ơng có cái vầng sáng ấy cả. Nhà họa sĩ đã bị sốc khá lâu. Nhưng chính lúc này ông chợt ngộ ra: Cái
thiếu ấy là gì nếu không phải là hồn hoa! Rồi ông lẳng lặng xé bỏ tồn bộ số tranh. Từ hơm sau, người ta thấy ông cặm
cụi ở ngoài vườn.
Câu chuyện trên gợi cho anh (chị) suy nghĩ gì về nhà văn và tác phẩm văn học.
2. Có ý kiến cho rằng “Thơ là tiếng vọng của tâm hồn”, là một “Kiến trúc đầy âm vang”.
Suy nghĩ của anh chị về ý kiến trên.
3. Nhận định về tác phẩm "Chí Phèo", nhà nghiên cứu Chu Văn Sơn viết: "Năm ngày được sống cùng Thị Nở là năm
ngày Chí Phèo được sống rồi chết như một con người"
Chứng minh nhận điịnh trên. Từ nhận định đó anh (chị) có suy nghĩ gì về chủ nghĩa nhân đạo của nhà văn Nam Cao.
4. Tố Hữu cho rằng :"Văn học không chỉ là văn chương mà thực chất là cuộc đời. Văn học sẽ khơng là gì cả nếu khơng
vì cuộc đời mà có. Cuộc đời là nơi đí tới cũng là nơi xuất phát của văn học"
Suy nghĩ của anh chị về ý kiến trên./.
5. Nhà thơ Sóng Hồng từng viết: "Thơ là thơ, nhưng đồng thời là nhạc, là họa, là học, là chạm khắc theo một cách
riêng."
Suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên. Hãy làm sáng tỏ qua bài thơ "Tây Tiến" của Quang Dũng.
6. "Trên đường đời, hành lý con người cần mang theo là lịng kiên nhẫn và tính chịu đựng" (Maiacopxki)

Suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên.
7. "Trong thế gian này chúng ta xót xa khơng chỉ vì lời nói và hành động của những kẻ xấu mà còn là sự im lặng đáng
sợ của những người tốt." (M.L.King)
Suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến trên
8. Đại văn hào Lev Tolstoi cho rằng: "Văn học phải làm cho trái tim con người trở nên thông minh hơn. Đó là một trong
những chức năng quan trọng của văn chương
9. Bài học cuộc sống rút ra từ lời tâm sự của nữ nhà văn Mĩ Helen Keller : “Tôi đã khóc vì khơng có giày để đi cho đến
khi tơi nhìn thấy một người khơng có chân để đi giày.”
A. Yêu cầu về kỹ năng: - Nắm vững phương pháp làm bài văn nghị luận xã hội. - Đáp ứng các yêu cầu về văn phong. Bố cục chặt chẽ, lý lẽ xác đáng, dẫn chứng phù hợp. - Hạn chế các lỗi diễn đạt; chữ rõ, bài sạch. B. u cầu về kiến
thức: Học sinh có thể trình bày vấn đề theo nhiều cách. Sau đây là một số định hướng cơ bản: 1. Giải thích: - “đã khóc”:
Sự buồn bã, đau xót và tuyệt vọng, bng xi; - “khơng có giày để đi”: Hồn cảnh thiếu thốn, khó khăn (về vật chất); “khơng có chân để đi giày”: Hoàn cảnh bất hạnh, nghiệt ngã (của số phận); - “đã ... cho đến khi”: Sự nhận thức, “ngộ” ra
một vấn đề cuộc sống. * Ý nghĩa của lời tâm sự: Sự thiếu thốn, khó khăn của riêng ta chẳng thấm gì nếu so sánh với


những xót đau, bất hạnh của nhiều người khác quanh ta. 2. Bình luận - Rút ra bài học: - Cuộc sống của mỗi người vốn
ln có thể gặp nhiều khó khăn, trắc trở. Trước những điều đó, con người- nếu thiếu bản lĩnh, nghị lực và

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA NĂM 2000
BẢNG A Nhận xét về sáng tác của Thạch Lam, Nguyễn Tuân viết: “Xúc cảm của nhà văn Thạch Lam thường bắt nguồn vả nảy
nở lên từ những chân cảm đối với những con người ở tầng lớp khó nghèo. Thạch Lam là một nhà văn quý mến cuộc sống của
mọi người xung quanh. Ngày nay đọc lại Thạch Lam, vẫn thấy đầy đủ cái dư vị và cái nhã thú của những tác phẩm có cốt cách
và phẩm chất văn học”. (Theo Tuyển tập Nguyễn Tuân, tập III, NXB Văn học, Hà Nội, 1996, trang 375) Anh/Chị hiểu ý kiến trên
như thế nào? Dựa vào một số sáng tác của Thạch Lam, hãy chứng minh ý kiến đó.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA NĂM 2001
Môn: Ngữ Văn BẢNG A Nhà văn Bùi Hiển đã phát biểu khẳng định ý nghĩa đặc biệt của tiếng nói tri âm trong văn chương: “Ở

nước nào cũng thế thôi, sự cảm thông, sẻ chia giữa người đọc và người viết là trên hết”. (Báo Văn nghệ, số ra ngày 10 – 02 –
2001) Anh/Chị có suy nghĩ gì về vấn đề này ? Hãy phân tích hai bài thơ "Độc Tiểu Thanh kí" của thi hào Nguyễn Du và "Kính gửi
cụ Nguyễn Du" của nhà thơ Tố Hữu để làm rõ tiếng nói tri âm ở mỗi bài. BẢNG B "Rừng xà nu" của Nguyễn Trung Thành,
"Những đứa con trong gia đình" của Nguyễn Thi và "Mảnh trăng cuối rừng" của Nguyễn Minh Châu đều là những truyện ngắn
hay đã khám phá, ca ngợi vẻ đẹp của con người Việt Nam trong cuộc kháng chiến chông Mỹ cứu nước. Anh/ chị hãy so sánh để
làm rõ những khám phá, sáng tạo riêng của mỗi tác phẩm trong sự thể hiện chủ đề chung đó.
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA NĂM 2002
Môn : Ngữ Văn
BẢNG A Theo Xuân Diệu, “Trong thơ Nôm của Nguyễn Khuyến, nức danh nhất là ba bài thơ mùa thu: Thu điếu, Thu ẩm, Thu
vịnh”. ( Nguyễn Khuyến, về tác gia tác phẩm, NXB Giáo dục, 1990, trang 160) Anh/Chị hãy phân tích những sáng tác trên trong
quan hệ đối sánh để làm nổi bật vẻ đẹp độc đáo của từng thi phẩm, từ đó nêu vắn tắt yêu cầu đối với một tác phẩm văn học.
BẢNG B Cảm nhận của anh/chị về hình tượng người nơng dân - nghĩa sĩ trong bài "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" của nhà thơ
Nguyễn Đình Chiểu
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA NĂM 2003 MÔN NGỮ VĂN LỚP 12 Bảng A Đề bài: Bàn về
truyện cổ tích và ca dao, có ý kiến cho rằng: "Các nhà văn học được văn trong truyện cổ tích và học được thơ trong ca dao"
(Đỗ Bình Trị, Phân tích tác phẩm văn học dân gian, NXB Giáo dục , Hà Nội, 1995, trang 111) Anh, chị suy nghĩ như thế nào về ý
kiến trên? Bảng B Đề bài: Nguyễn Đình Thi đã nhận định về thơ Tố Hữu: "Trọn đời, Tố Hữu là một chiến sĩ cách mạng làm thơ
và là nhà thơ của cách mạng(...)Và trong lửa của thơ anh, có biết bao thương yêu dịu dàng đối với đất nước quê hương và
những con người của đất nước quê hương. Từ cuộc sống hiện đại, thơ anh ngày càng bắt nguồn trở lại vào hồn thơ cổ điển của
dân tộc." (Báo Văn nghệ, số 50 (2239), ra ngày 14/12/2002) Anh, chị suy nghĩ như thế nào về nhận định trên đây? Hãy liên hệ
với một số bài thơ của Tố Hữu để làm sáng tỏ vấn đề.
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐỀ THI HỌC SINH GIỎI QUỐC GIA NĂM 2004 BẢNG A Câu 1: Nhà phê bình Hồi Thanh viết: “Thích một bài thơ, theo tơi nghĩ,
trước hết là thích một cách nhìn, một cách nghĩ, một cách xúc cảm, một cách nói, nghĩa là trước hết là thích một con người”.
(Tuyển tập Hồi Thanh
MỢT SỚ ĐỀ KIỂM TRA BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI THAM KHẢO
_________________________________________
Đề1: Trong tác phẩm Tuỳ viên thi thoại, Viên Mai – nhà lí luận phê bình nổi tiếng của Trung Qc thời Thanh cho rằng: 
“Kẻ làm thơ không được đánh mất đi tấm lòng trẻ thơ’’. 

(Dẫn theo SGK Ngữ văn 10 – NXB GD 2006 – Tr 208)
Anh (chị) hiểu gì về ý kiến của Viên Mai? Chọn và phân tích một bài thơ để minh hoạ cho ý kiến trên.
Đề 2: Bàn về thơ Tố Hữu, Xuân Diệu từng khẳng định: “Tố Hữu đã đưa thơ chính trị lên đến trình độ là thơ rất đỗi trữ tình’’.
(SGK Văn học 12 – NXB GD 2000 – Tr 151).
Dựa vào sự nghiệp thơ ca của Tố Hữu, anh (chị) hãy làm sáng rõ nhận định trên.


Đề 3:
Anh (chị) có suy nghĩ gì nếu kết thúc truyện ngắn Mùa lạc của Nguyễn Khải là cảnh đám cưới của Đào với Dịu và kết thúc truyện
ngắn Mảnh trăng cuối rừng của Nguyễn Minh Châu là cảnh Lãm gặp lại Nguyệt
Đề 4: Hình ảnh người phụ nữ trong ba tác phẩm: Vợ chồng A Phủ của Tơ Hồi, Vợ nhặt của Kim Lân và Mùa lạc của Nguyễn
Khải.
Đề 5: Đánh giá về những thành tựu của Thơ mới, trong bài Một thời đại trong thi ca - Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh cho rằng: 
“Thực chưa bao giờ thơ Việt Nam buồn và nhất là xôn xao như thế. Cùng lịng tự tơn, ta mất ln cả cái bình yên thời trước’’. 
Bằng những hiểu biết về Thơ mới, anh (chị) hãy chững minh ý kiến trên.
Đề 6: Nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật trong hai tác phẩm: Hai đứa trẻ của Thạch Lam và Đời thừa của Nam Cao.
Đề 7: Trong bài Thời và thơ Tú Xương, Nguyễn Tuân viết: 
“Thơ là mở ra một cái gì mà trước trước câu thơ đó, trước nhà thơ đó, vẫn như là bị phong kín’’. 
Từ ý kiến này, anh (chị) hiểu gì ở quan niệm về thơ của Nguyễn Tn? Bình luận ý kiến trên.
Đề 8: Có ý kiến cho rằng: “Thơ ra đời cốt để nói những điều tinh vi nhất, sâu kín nhất, mong manh nhất, mơ hồ nhất của tâm hồn
con người’’. (Nguyễn Đăng Mạnh / Nhà văn Việt Nam hiện đại - Chân dung và phong cách / NXB Văn học / 2003 – Tr 104). Phân
tích một hoặc một số bài thơ để chứng minh ý kiến trên.
Đề 9: Sự nhất quán và vận động, phát triển của phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân qua hai tác phẩm: Chữ người tử tù và
Người lái đị sơng Đà.
10: 
Kết thúc tác phẩm Chí Phèo, Nam Cao đã để cho nhân vật Chí Phèo giết Bá Kiến và tự sát. Theo em, có thể có những cách kết
thúc khác khơng? Vì sao Nam Cao lại chọn cho Chí Phèo một kết cục như vậy?
Đề 11: 
Nhà thơ Trần Đăng Khoa cho rằng: “Thơ hay là thơ giản dị, xúc động và ám ảnh. Để đạt được một lúc ba điều ấy đối với các thi
sĩ vẫn là điều bí mật’’.

Anh (chị) hiểu ý kiến trên như thế nào? Hãy làm sáng tỏ ý kiến trên bằng một bài thơ mà anh (chị) tâm đắc.
Đề 12: 
Trong lời đề tự tập thơ của mình, Sóng Hồng viết: “Thơ là sự thể hiện con người và thời đại một cách cao

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

NGHỆ AN

KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH
LỚP 12 NĂM HỌC 2011-2012

ĐỀ ĐỀ XUẤT
Môn thi: NGỮ VĂN 12 THPT- BẢNG A
Thời gian làm bài: 180 phút
Câu1 (8 điểm)
Nói cho cùng, để sống được hằng ngày tất nhiên phải nhờ vào những “giá trị tức thời”.
Nhưng sống cho có phẩm hạnh, có cốt cách nhất định phải dựa vào những “giá trị bền
vững”.
(Nguyễn Khải)
    Viết một văn bản nghị luận (khoảng 2 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về
ý kiến trên.
Câu 2 (12 điểm)
Nhà thơ Tố Hữu cho rằng:
“ Cuộc đời là nơi xuất phát, cũng là nơi đi tới của văn học ”.
(Trích Tố Hữu - Về tác giả và tác phẩm, NXB Giáo dục, 2002, tr.66)
Hãy giải thích và làm sáng tỏ nhận định trên qua một vài tác phẩm đã học.
……….. HẾT ……….
(Giám thị khơng giải thích gì thêm)

Họ và tên thí sinh………………………………………….
Số báo danh………………..

 SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
NGHỆ AN

KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH
LỚP 12 NĂM HỌC 2011-2012

HƯỚNG DẪN CHẪM ĐỀ CHÍNH THỨC
Mơn: NGỮ VĂN 12 THPT- BẢNG A
( Hướng dẫn chấm gồm 2 trang)
    
 I. YÊU CẦU CHUNG
1.Có kiến thức văn học và xã hội đúng đắn, sâu rộng; kĩ năng làm văn tốt: bố cục rõ ràng,
lập luận chặt chẽ, diễn đạt trong sáng, giàu hình ảnh và hết sức biểu cảm, ít mắc lỗi chính
tả, ngữ pháp. Thí sinh có thể sử dụng các phương thức biểu đạt, các thao tác nghị luận khác
nhau trong bài viết.
2. Hướng dẫn chấm chỉ nêu ra những nội dung cơ bản, định hướng, định tính chứ không
định lượng. Giám khảo cần hết sức linh hoạt khi vận dụng Hướng dẫn chấm. Cẩn trọng và
tinh tế khi đánh giá bài làm của thí sinh trong tính chỉnh thể; trân trọng những bài có ý kiến
và giọng điệu riêng. Chấp nhận các cách kiến giải khác nhau, kể cả khơng có trong Hướng
dẫn chấm, miễn là hợp lí, có sức thuyết phục.
3. Tổng điểm tồn bài: 20 điểm, chiết đến 0,5 điểm. Hướng dẫn chấm chỉ nêu một số thang
điểm chính; trên cơ sở đó, giám khảo có thể bàn bạc thống nhất định ra các thang điểm chi
tiết.
II. YÊU CẦU CỤ THỂ
Câu 1(8 điểm)
1. Giới thiệu vấn đề nghị luận
1,0 điểm.

2. Giải thích
1,5 điểm
+ Giá  trị tức thời: là những giá trị vật chất và những giá trị tinh thần chưa trải qua thử


thách, sự sàng lọc của thời gian; chỉ có ý nghĩa trong một khoảng thời gian nhất định.
+ Giá trị bền vững: chủ yếu là những giá trị tinh thần đã trải qua thử thách, sự sàng lọc của
thời gian, có ý nghĩa lâu bền.
+ Con người cần có giá trị vật chất và tinh thần tức thời để tồn tại. Nhưng để sống có nhân
cách phải rèn luyện, gắn bó, tiếp thu những giá trị tinh thần bền vững.
3. Bàn luận
4,0 điểm
+ Trong cuộc sống hàng ngày, những giá trị tức thời về vật chất (cơm, áo, gạo, tiền …);
những giá trị về tinh thần (vui chơi, giải trí …) là điều kiện tất yếu để đảm bảo duy trì cuộc
sống.
+
Nhưng để sống thật sự có ý nghĩa, con người cần vươn tới những giá trị tinh thần tốt đẹp
(tâm hồn, trí tuệ, hành động, nhân cách ... ) dựa trên nền tảng những giá trị bền vững về văn
hóa, đạo lí … của dân tộc và nhân loại.
+ Cần phải phê phán lối sống thực dụng, quá đề cao những giá trị vật chất tức thời, bất chấp
văn hóa, đạo lí… của dân tộc, của nhân loại.
4. Bài học bản thân
1,5 điểm
+ Cần có kĩ năng sống, biết tiếp nhận và ứng xử hợp lí trước những giá  trị cuộc sống.
+ Phải có bản lĩnh để sống có phẩm hạnh, cốt cách, nhân cách dựa theo nền tảng những giá
trị bền vững về văn hóa, đạo lí … của dân tộc và nhân loại.
Câu 2 (12 điểm)
1. Giới thiệu vấn đề nghị luận
1 điểm
2. Giải thích

2 điểm
+ Văn học bắt nguồn từ cuộc sống “Cuộc đời là nơi xuất phát của văn học”, thông qua
những từ ngữ, hình ảnh, những bút pháp nghệ thuật mà tác giả đã tài tình vận dụng để phản
ánh.
+
“Cuộc đời cũng là nơi đi tới của văn học”. Văn học “trước hết là cuộc đời, sau đó mới là
nghệ thuật” (Biêlinxki). Con người là nhân tố quan trọng của cuộc sống. Đối tượng chính
của văn học là con người
3.
Bàn luận
8 điểm
+ Chính cuộc sống bao la, diệu kì với bao trăn trở, suy tư này lại mang tới chất liệu vô giá,
phong phú và trở thành “nơi xuất phát” cho văn học. Bởi “văn học là con đẻ của đời sống
(Chế Lan Viên)”, hay “văn học không phải chỉ là chuyện văn chương mà thực chất là
chuyện đời (Tố Hữu)”. Văn học là nguồn sống, là linh hồn, là hơi thở của cuộc đời này.
+ Tuy vậy, nghệ thuật nói chung và văn học nói riêng khơng phải là sự sao chép hồn tồn
tất cả những gì thuộc về đời sống. Văn học nghệ thuật là sự sáng tạo - sáng tạo trên những
chất liệu vốn có góp nhặt được từ cuộc sống.
+
Cuộc đời (cuộc sống). Con người là nhân tố quan trọng của cuộc sống - con người trong
học tập, trong lao động, chiến đấu, con người trong tình yêu và trong những mối quan hệ xã
hội khác, con người trong không gian, thời gian với thiên nhiên, vũ trụ bao la, rộng lớn…
Văn học gắn bó mật thiết với hành trình của đời người và đến với cuộc sống con người
bằng sự đồng điệu của tâm hồn. Văn học chú trọng phản ánh tâm tư, tình cảm của con
người thơng qua những hình tượng nghệ thuật độc đáo, sâu sắc. Hơn thế, văn học đánh thức
những tình cảm sân lắng trong tâm hồn con người, khiến ta cảm thấy yêu gia đình, yêu quê
hương và yêu cuộc sống này hơn. Văn học đã khơi dậy trong ta những tình cảm nhân văn
tốt đẹp, giúp ta càng thêm trân trọng về giá trị của cuộc sống hạnh phúc no đủ của hôm nay.
+ Trách nhiệm của người nghệ sĩ, của người viết văn “Thiên chức của người nghệ sĩ là phát

hiện ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho
người đọc một bài học trơng nhìn và thưởng thức.” (Thạch Lam)
4. Rút ra bài học
1 điểm.
+ Giá trị của văn học trong cuộc đời.
+ Cuộc đời vẫn luôn là nơi xuất phát, nơi đi tới của văn học.
--------------- Hết ------------

  


 SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
NGHỆ AN

KỲ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI CẤP TỈNH
LỚP 12 NĂM HỌC 2011-2012

HƯỚNG DẪN CHẪM ĐỀ CHÍNH THỨC
Mơn: NGỮ VĂN 12 THPT- BẢNG A
( Hướng dẫn chấm gồm 2 trang)
    
 I. YÊU CẦU CHUNG
1.Có kiến thức văn học và xã hội đúng đắn, sâu rộng; kĩ năng làm văn tốt: bố cục rõ ràng,
lập luận chặt chẽ, diễn đạt trong sáng, giàu hình ảnh và hết sức biểu cảm, ít mắc lỗi chính
tả, ngữ pháp.Thí sinh có thể sử dụng các phương thức biểu đạt, các thao tác nghị luận khác
nhau trong bài viết.
2. Hướng dẫn chấm chỉ nêu ra những nội dung cơ bản, định hướng, định tính chứ khơng
định lượng. Giám khảo cần hết sức linh hoạt khi vận dụng Hướng dẫn chấm. Cẩn trọng và
tinh tế khi đánh giá bài làm của thí sinh trong tính chỉnh thể; trân trọng những bài có ý kiến

và giọng điệu riêng. Chấp nhận các cách kiến giải khác nhau, kể cả khơng có trong Hướng
dẫn chấm,miễn là hợp lí, có sức thuyết phục.
3. Tổng điểm tồn bài: 20 điểm, chiết đến 0,5 điểm. Hướng dẫn chấm chỉ nêu một số thang
điểm chính; trên cơ sở đó, giám khảo có thể bàn bạc thống nhất định ra các thang điểm chi
tiết.
II. YÊU CẦU CỤ THỂ
Câu 1(8 điểm)
1. Giới thiệu vấn đề nghị luận
1,0 điểm.
2. Giải thích
1,5 điểm
+ Giá  trị tức thời : là những giá trị vật chất và những giá trị tinh thần chưa trải qua thử
thách, sự sàng lọc của thời gian; chỉ có ý nghĩa trong một khoảng thời gian nhất định.
+ Giá trị bền vững : chủ yếu là những giá trị tinh thần đã trải qua thử thách, sự sàng lọc của
thời gian, có ý nghĩa lâu bền.
+ Con người cần có giá trị vật chất và tinh thần tức thời để tồn tại. Nhưng để sống có nhân
cách phải rèn luyện, gắn bó, tiếp thu những giá trị tinh thần bền vững.
3. Bàn luận
4,0 điểm
+ Trong cuộc sống hàng ngày, những giá trị tức thời về vật chất (cơm, áo, gạo, tiền …);
những giá trị về tinh thần (vui chơi, giải trí …) là điều kiện tất yếu để đảm bảo duy trì cuộc
sống.
+
Nhưng để sống thật sự có ý nghĩa, con người cần vươn tới những giá trị tinh thần tốt đẹp
(tâm hồn, trí tuệ, hành động, nhân cách ... ) dựa trên nền tảng những giá trị bền vững về văn
hóa, đạo lí … của dân tộc và nhân loại.
+ Cần phải phê phán lối sống thực dụng, quá đề cao những giá trị vật chất tức thời, bất chấp
văn hóa, đạo lí… của dân tộc, của nhân loại.
4. Bài học bản thân
1,5 điểm

+ Cần có kĩ năng sống, biết tiếp nhận và ứng xử hợp lí trước những giá  trị cuộc sống.
+ Phải có bản lĩnh để sống có phẩm hạnh, cốt cách, nhân cách dựa theo nền tảng những giá
trị bền vững về văn hóa, đạo lí … của dân tộc và nhân loại.


Câu 2 (12 điểm)
1. Giới thiệu vấn đề nghị luận
1 điểm
2. Giải thích
2 điểm
+ Văn học bắt nguồn từ cuộc sống “Cuộc đời là nơi xuất phát của văn học” thơng qua
những từ ngữ, hình ảnh, những bút pháp nghệ thuật mà tác giả đã tài tình vận dụng để phản
ánh.
+
Con người là nhân tố quan trọng của cuộc sống. Đối tượng chính của văn học là con người
“Cuộc đời cũng là nơi đi tới của văn học”. Văn học “trước hết là cuộc đời, sau đó mới là
nghệ thuật” (Biêlinxki).
3.
Bàn luận
8 điểm
+ Chính cuộc sống bao la, diệu kì với bao trăn trở, suy tư này lại mang tới chất liệu vô giá,
phong phú và trở thành “nơi xuất phát” cho văn học. Bởi “văn học là con đẻ của đời sống
(Chế Lan Viên)”, hay “văn học không phải chỉ là chuyện văn chương mà thực chất là
chuyện đời (Tố Hữu)”. Văn học là nguồn sống, là linh hồn, là hơi thở của cuộc đời này.
+ Tuy vậy, nghệ thuật nói chung và văn học nói riêng khơng phải là sự sao chép hồn tồn
tất cả những gì thuộc về đời sống. Văn học nghệ thuật là sự sáng tạo - sáng tạo trên những
chất liệu vốn có góp nhặt được từ cuộc sống.
+
Cuộc đời (cuộc sống). Con người là nhân tố quan trọng của cuộc sống - con người trong
học tập, trong lao động, chiến đấu, con người trong tình yêu và trong những mối quan hệ xã

hội khác, con người trong không gian, thời gian với thiên nhiên, vũ trụ bao la, rộng lớn…
Văn học gắn bó mật thiết với hành trình của đời người và đến với cuộc sống con người
bằng sự đồng điệu của tâm hồn. Văn học chú trọng phản ánh tâm tư, tình cảm của con
người thơng qua những hình tượng nghệ thuật độc đáo, sâu sắc. Hơn thế, văn học đánh thức
những tình cảm sân lắng trong tâm hồn con người, khiến ta cảm thấy yêu gia đình, yêu quê
hương và yêu cuộc sống này hơn. Văn học đã khơi dậy trong ta những tình cảm nhân văn
tốt đẹp, giúp ta càng thêm trân trọng về giá trị của cuộc sống hạnh phúc no đủ của hôm nay.
+ Trách nhiệm của người nghệ sĩ, của người viết văn “Thiên chức của người nghệ sĩ là phát
hiện ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, để cho
người đọc một bài học trơng nhìn và thưởng thức.” (Thạch Lam
4. Rút ra bài học
1 điểm.
+ Giá trị của văn học trong cuộc đời.
+ Cuộc đời vẫn luôn đã nơi xuất phát và là nơi đi tới của văn học.

Tố Hữu đã từng nói "Cuộc đời là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của
văn học"
Tơi đã từng nghe ai đó nói rằng: “Hương nhụy trong mát và ngọt lành của cuộc sống chính là văn học.” Từ
bao đời nay, văn học và cuộc sống ln có một mối quan hệ hữu cơ gắn kết khó có thể tách rời. Ví như con
ong cần mẫn tìm mật ngọt cho đời, văn học- bằng chức năng và tác dụng diệu kì của mình, đã tiếp xúc, thu
nhặt những chất liệu từ cuộc sống để khám phá, tái hiện và nâng cuộc sống lên một tầm cao mới, để tìm


đến những giá trị chân- thiện- mĩ của cuộc đời. Bởi “cuộc đời chính là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của
văn học (Tố Hữu) ” .
Nói đến nghệ thuật nói chung hay nói đến văn học nói riêng là nói đến mn vàn khái niệm mà chưa bất kì
ai có thể định nghĩa trọn vẹn và hồn chỉnh. Có những cảm xúc mơng lung, mơ hồ và cũng có những quan
điểm gần gũi, dễ hiểu. Có những quan điểm tương đồng với nhau đồng thời cũng có những quan điểm trái
ngược nhau nhưng tất thảy đều bổ sung và hoàn thiện cho nhau. Nếu như với thi hào Charles Dubos thì
“văn học, đó là tư tưởng đi tìm cái đẹp trong ánh sáng” thì với nhà văn Thạch Lam văn học là “một thứ vũ

khí thanh cao và đắc lự mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối, tàn ác, vừa làm
lòng người đọc thêm trong sạch và phong phú hơn.” Văn học nói một cách đơn giản là một hình thái xã
hội, một loại hình nghệ thuật dùng ngôn từ để thể hiện với chức năng phản ánh và tái tạo cuộc sống trên
quan điểm thẫm mĩ qua lăng kính mang tính chủ quan của tác giả. “Người nghệ sĩ –theo nhà văn Nguyễn
Minh Châu- phải nhìn cuộc đời bằng đơi mắt tồn diện, phải thấy được những phức tạp của cuộc sống chứ
khơng thể nhìn cuộc sống một cách dễ dãi, xi chiều.” Chính vì lẽ đó mà văn học phát sinh và phát triển
trên nền tảng cuộc sống xã hội. Và cũng vì thế mà “cuộc đời chính là nơi xuất phát cũng là nơi đi tới của
văn học.”
Văn học bắt nguồn từ cuộc sống thơng qua những từ ngữ, hình ảnh, những bút pháp nghệ thuật mà tác giả
đã tài tình vận dụng để phản ánh. Chính cuộc sống bao la, diệu kì với bao trăn trở, suy tư này lại mang tới
chất liệu vô giá, phong phú và trở thành “nơi xuất phát” cho văn học. Bởi “văn học là con đẻ của đời sống
(Chế Lan Viên)”, hay “văn học không phải chỉ là chuyện văn chương mà thực chất là chuyện đời (Tố
Hữu)”. Văn học là nguồn sống, là linh hồn, là hơi thở của cuộc đời này.
“Nghệ thuật là sự mô phỏng của tự nhiên.(Ruskin)” Tuy vậy, nghệ thuật nói chung và văn học nói riêng
khơng phải là sự sao chép hồn tồn tất cả những gì thuộc về đời sống. Văn học nghệ thuật là sự sáng tạo sáng tạo trên những chất liệu vốn có góp nhặt được từ cuộc sống. Hình ảnh Chí Phèo-con quỷ dữ làng Vũ
Đại với dáng vẻ say khướt, tay cầm chai rượu ngất ngưởng cất vang tiếng chửi đã trở thành một hình tượng
độc đáo trong văn học Việt Nam. “Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt
đầu chửi trời…Rồi hắn chửi đời…Tức mình hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại…Rồi hắn cứ thế mà chửi,
hắn chửi đứa chết mẹ nào đã đẻ ra cái thân hắn, đẻ ra cái thân thằng Chí Phèo…” (trích Chí Phèo- Nam
Cao). Chí Phèo là hiện thân của hình tượng người nơng dân nghèo khổ bị bần cùng hóa, lưu manh hóa, để
rồi bị tha hóa cả về hình dạng lẫn nhân cách và trở thành nỗi ám ảnh của xã hội đương thời. “Cái đầu thì
trọc lốc, cái răng cạo trắng hớn, cái mặt thì đen mà rất câng câng, hai mắt gườm gườm trông gớm chết!
Hắn mặc quần áo nái đen với áo Tây vàng. Cái ngực phanh, đầy những nét chạm trổ rồng, phượng với một
ông thầy tướng cầm chuỳ, cả hai cánh tay cũng thế. Trơng gớm chết!...(trích Chí Phèo- Nam Cao)” Bi kịch
của Chí là nỗi đau của rất nhiều người dân lao động nghèo thời bấy giờ. “Tao muốn làm người lương thiện.
Nhưng ai cho tao lương thiện? Làm thế nào để mất đi được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao khơng
thể là người lương thiện nữa? Biết khơng?...” (Trích Chí Phèo- Nam Cao). Ước mơ muốn được trở lại
thành người lương thiện, khát khao có được một mái ấm gia đình tuy giản đơn nhưng đã trở thành một điều
xa xỉ khó có thể vươn tới đối với họ trước những rào cản xã hội thời bấy giờ. Từ một hình tượng người
nơng dân quen thuộc trong xã hội cũ, nhà văn Nam Cao đã rất tài tình và tinh tế trong việc sáng tạo nên số

phận vô cùng bi đát của nhân vật Chí Phèo để qua đó bày tỏ sự phẫn nộ, bất bình đối với xã hội cùng với
sự đồng cảm, thương xót đối với những con người bất hạnh, khổ đau. Đó cũng chính là quan niệm sáng tác
của ông: “Sống đã rồi hãy viết, hãy hịa mình vào cuộc sống vĩ đại của nhân dân.”
Con người là nhân tố quan trọng của cuộc sống. Đối tượng chính của văn học là con người -con người
trong học tập, trong lao động, chiến đấu, con người trong tình yêu và trong những mối quan hệ xã hội
khác, con người trong không gian, thời gian với thiên nhiên, vũ trụ bao la, rộng lớn… Văn học gắn bó mật
thiết với hành trình của đời người và đến với cuộc sống con người bằng sự đồng điệu của tâm hồn. Từ bé
thơ, văn học đã đi sâu vào tâm hồn của ta bằng những câu ca dạt dào bao triết lí tình thương qua lời ru ngọt
ngào của bà, của mẹ. “À ơi, con ơi con ngủ cho ngoan, để mẹ đi cấy đồng sâu chưa về. Bắt được con tép,
con tôm, đem bỏ vào nồi nấu cháo con ăn, à ơi à ơi, à ơi à ơi…”


Ta cũng đã lớn lên từng ngày qua những lời răn dạy làm người của ông cha bao đời:
“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lịng thờ mẹ kính cha
Cho trịn chữ hiếu mới là đạo con.”
Văn học chú trọng phản ánh tâm tư, tình cảm của con người thơng qua những hình tượng nghệ thuật độc
đáo, sâu sắc. Tim ta bất chợt ngân lên bao nỗi niềm thương cảm trước số phận bất hạnh, đau khổ của nàng
Kiều tài hoa bạc mệnh, hay hình ảnh cơ bé bán diêm tội nghiệp với những ước mơ, khát vọng cháy leo lét
cùng ánh lửa que diêm trong đêm đơng giá rét làm lịng ta quặn thắt… Quả thật “khơng có câu chuyện cổ
tích nào đẹp hơn câu chuyện do cuộc sống viết nên (Andecxen).” Qua sự tái hiện tài tình của văn học, ta
như đang trải nghiệm chính cuộc sống của những con người bất hạnh ấy. Ta đồng cảm trước những nỗi
đau, trước những nỗi khốn khổ của họ. “Văn học là tiếng hát của con tim, là nơi dừng chân của tâm hồn…”
(Khuyết danh). Điều cốt lõi của văn chương chính là lịng nhân ái. Vơ hình chung, văn học đã trở thành
nhịp cầu đưa những con tim đồng cảm xích lại gần nhau hơn để cùng chia sớt những vui buồn, những ước
mơ, khát vọng tuy bé nhỏ nhưng rất đỗi thân thương và ý nghĩa. Văn học không chỉ khơi lên trong ta
những cảm xúc nhẹ nhàng, êm ái mà còn dạy ta biết xót thương, căm phẫn, lên án trước những cái xấu xa,
cái ác trong cuộc sống. Đó cũng chính là “nơi đi tới” mà văn học ln hướng đến.
“Thiên chức của người nghệ sĩ là phát hiện ra cái đẹp ở chỗ khơng ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che

lấp của sự vật, để cho người đọc một bài học trơng nhìn và thưởng thức.” (Thạch Lam). Bằng đặc trưng
nghệ thuật của mình, văn học lay động đến tận cùng những góc khuất của cuộc sống để tìm hạt ngọc quý
ẩn sâu bên trong tâm hồn mỗi con người. Văn học “trước hết là cuộc đời, sau đó mới là nghệ thuật”
(Biêlinxki). Hình tượng nhân vật Hộ trong tác phẩm Đôi Mắt của nhà văn Nam Cao- một mẫu văn nghệ sĩ
từ bỏ cái cao siêu, từ bỏ dấu ấn cá nhân của mình trong nghệ thuật, tự nguyện dùng nghệ thuật để tuyên
truyền, vận động Cách Mạng giải phóng dân tộc, là một điển hình với danh xưng “người kĩ sư tâm hồn”
đem bầu máu nóng của mình tiếp thêm cho nhân loại. Đồng quan điểm trên, nhà văn Vũ Trọng Phụng khi
đáp lời Tự Lực Văn Đoàn trên báo Ngày Nay cũng đã phát biểu rằng: “Các ông muốn tiểu thuyết cứ là tiểu
thuyết. Tơi và các nhà văn cùng chí hướng như tôi muốn tiểu thuyết là sự thật ở đời.” Văn học không chỉ
biết phát hiện và ngợi ca cái đẹp mà còn phải biết chú tâm đến những mất mát, những bi kịch của đời sống.
Hình ảnh chị Dậu cắn rắn bán con, bán chó để cố nộp suất sưu cho chồng làm tim ta quặn thắt. Tai ta như
còn văng vẳng đâu đây tiếng khóc xé lịng của cái Tí khi khơng nỡ rời xa gia đình, xa đứa em thơ dại. “U
nhất định bán con đấy ư? U không cho con ở nhà nữa ư? Khốn nạn thân con thế này. Trời ơi!... Ngày mai
con chơi với ai? Con ngủ với ai?” (Trích Tắt Đèn- Ngơ Tất Tố). Qua đó ta càng thấu hiểu thêm về nỗi đau,
nỗi thống khố cùng cực của những người nông dân lam lũ- những con người ở tận cùng đáy xã hội mà như
mụ Nghị Quế (nhân vật trong tiểu thuyết Tắt Đèn) đánh giá thì “cơm chó nhà tao cũng tốn bằng mấy “cơm
người” của nhà mày”. Càng căm phẫn với sự ác độc, nhẫn tâm của vợ chồng mụ Nghị Quế ta càng thương
cảm và xót xa cho cuộc đời đau khổ, cho số phận bị biến dạng của gia đình chị Dậu hơn. Văn học đã khơi
dậy trong ta những tình cảm nhân văn tốt đẹp, giúp ta càng thêm trân trọng về giá trị của cuộc sống hạnh
phúc no đủ của hơm nay. Nhìn chung, mọi tác phẩm văn học xuyên qua mọi thời đại, mọi ngôn ngữ, mọi
nền văn hóa cũng ln viết về cuộc sống, về trái tim con người. Bởi dù chúng ta có khác biệt về màu da, về
chủng tộc, về màu sắc quốc kì nhưng chúng ta đều có chung màu đỏ của máu, đều có chung nhịp đập con
tim.
Hơn thế, văn học đánh thức những tình cảm sân lắng trong tâm hồn con người, khiến ta cảm thấy yêu gia
đình, yêu quê hương và yêu cuộc sống này hơn.
“Anh đi anh nhớ quê nhà
Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương
Nhớ ai dãi nắng dầm sương
Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao.”
Nỗi nhơ quê hương da diết, bồi hồi cùa anh thanh niên xa xứ làm ta bất chợt cảm thấy chạnh lịng. Anh

nhớ về gia đình, về xứ sở, về những điều bình dị nhưng rất đỗi thân thương, rất đỗi mặn nồng và tha thiết.
Chủ thể trữ tình “ai” không hề được xác định nhưng đã tạo dấu ấn đặc biệt cho bài ca dao.Đó có thể là