Đề tài: “Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhiên” doc

Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
1






Đề tài:
“Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người
dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhiên”

Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
2


Lời Nói Đầu

Ngày nay những nghiên cứu về lĩnh vực xử lý ngôn ngữ tự nhiên nhằm tạo cho
máy tính khả năng hiểu giao tiếp được bằng ngôn ngữ tự nhiên với con người đã
không chỉ còn là lý thuyết nữa mà đã đi vào xây dựng rất nhiều ứng dụng có hiệu
quả.Hơn nữa quá trình ứng dụng này còn có sự kết hợp giao thao của các nghành
chuyên môn khác nhau trong lĩnh vực tin học,có các kỹ thuật ứng dụng lập trình
logic,giao diện người dùng vào lĩnh xử lý ngôn ngữ tự nhiên.Vì vậy em chọn đề
tài “Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn

ngữ tự nhiên” một đề tài phản ánh được nội dung trên làm đề tài cho đồ án tốt
nghiệp của mình .
Do trình độ nhận thức còn hạn chế và hiểu biết chưa rộng nên trong đồ án của
em chắc chắn không tránh khỏi nhiều thiếu sót. Em rất mong nhận được sự chỉ bảo
của các thầy cô và các bạn!
Em chân thành cảm ơn TS. Lê Thanh Hương – cô giáo phụ trách hướng dẫn tốt
nghiệp đã gợi ý để em lựa chọn đề tài này và đã tận tình hướng dẫn trong suốt
quãng thời gian làm đồ án .
Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới thày giáo Quách Tuấn Ngọc về những chỉ dẫn
của thày trên diễn đàn edu.net của bộ giáo dục về cách viết một đồ án tốt nghiệp
có hiệu quả,cảm ơn các bạn trong nhóm thực tập và các bạn trong lớp đã chia sẻ
kiến thức,thông tin có liên quan đến lĩnh vực của đồ án ,cũng như kinh những kinh
nghiệm lập trình hết sức bổ ích.
Cuối cùng, em xin được cảm ơn sự dạy dỗ nhiệt tình của các thầy cô giáo trong
khoa nói riêng và trong trường đã dạy dỗ em trong suốt 5 năm học dưới mái
trường ĐHBK thân yêu.
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
3




Hà nội ngày 23 tháng 5 năm 2006
Sinh viên thực hiện
Nguyễn Trung Thành

Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
4

Mục lục
Lời nói đầu 1
Mục lục 2
Phụ lục 3
PHẦN 1:TỔNG QUAN VỀ VIỆC ỨNG DỤNG XỬ LÝ NGÔN TRONG
THỰC TIỄN 4
1.1.Giới thiệu 4
1.2. Đặt vấn đề 5
1.2.1.Mục đích của đề tài 5.

1.2.2.Nội dung công việc 6
PHẦN 2:CƠ SỞ LÝ THUYẾT 7
2.1.Giao diện ngôn ngữ tự nhiên 7
2.1.1.Những ưu điểm của giao diện ngôn ngữ tự nhiên 10
2.1.2.Những nhược điểm của giao diện ngôn ngữ tự nhiên 11
2.2.Giao diện ngôn ngữ tự nhiên hạn chế 12
2.3.Kỹ thuật WYSIWYM editing 12
2.3.1.Các mô hình Editor 12
2.3.2.Kiến trúc WYSIWYM 15
2.3.3.Các thành phần cơ bản của một hệ thống WYSIWYM editing 17
PHẦN 3:HỆ THỐNG HỎI ĐÁP NGÔN NGỮ TỰ NHIÊN 19
3.1.Các hệ thống truy vấn cơ sở dữ liệu 19
3.2.Giới thiệu về một hệ thống CLEF 21
3.2.1. Ứng dụng của hệ thống 21
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
5

3.2.2. Kiến trúc của hệ thống 22
3.3.Giao diện CLEF 22
3.3.1.Chức năng và nhiệm vụ của giao diện CLEF 23
3.3.2.Mô hình hoá các văn bản trả lời 24
3.3.3.Cách thức tương tác giữa người dùng và giao diện CLEF 25
PHẦN 4:XÂY DỰNG CHƯƠNG TRÌNH MÔ PHỎNG GIAO DIỆN
WYSIWYM 38
4.1.Phân tích thiết kế 38
4.1.1.Phân tích chức năng 38
4.1.2.Thiết kế cơ sở tri thức 40

4.1.2.1.Quan hệ ngữ nghĩa giữa các anchor(liên kết) 40
4.1.2.2.Thiết kế logic 51
4.2.Cài đặt chương trình mô phỏng 65
4.2.1.Công cụ ngôn ngữ 65
4.2.2.Mã hoá chương trình 68
PHẦN 5: ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ VÀ HƯỚNG PHÁT TRIỂN 94
5.1. Đánh giá kết quả 94
5.2.Hướng phát triển 95
Các tài liệu tham khảo 96
Phụ Lục
Danh mục các hình vẽ 3
Hình 2.1: Mô hình trao đổi giữa CSDL và người dùng qua giao diện NNTN 7
Hình 2.2:Kiến trúc của một giao diện ngôn ngữ tự nhiên 9
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
6

Hình 2.3:Mô hình kiến trúc của WYSIWYM 16
Hình 2.4 : Mô hình hoạt động của một hệ thống WYSIWYM 17
Hình 3.1: Kiến trúc chung của một hệ QA 20
Hình 3.2:Tiến trình tương tác giữa người dùng và giao diện CLEF (trạng thái 1) 25
Hình 3.3:Tiến trình tương tác giữa người dùng và giao diện CLEF (trạng thái 2) 26
Hình 3.4:Tiến trình tương tác giữa người dùng và giao diện CLEF (trạng thái 3) 28
Hình 3.5:Tiến trình tương tác giữa người dùng và giao diện CLEF (trạng thái 4) 29
Hình 3.6:Tiến trình tương tác giữa người dùng và giao diện CLEF (trạng thái 5) 30
Hình 3.7:Tiến trình tương tác giữa người dùng và giao diện CLEF (trạng thái 6) 31
Hình 3.8: Minh hoạ quá trình mở rộng văn bản 32
Hình 3.9:Tiến trình tương tác giữa người dùng và giao diện CLEF (trạng thái 7) 34

Hình 4.1: Tiến trình hoạt động của giao diện WYSIWYM 40
Hình 4.2:Mạng ngữ nghĩa của A-box tương ứng với mô hình feedback text dạng 1 59
Hình 4.3: Mạng ngữ nghĩa của A-box tương ứng với mô hình feedback text dạng 2 60
Hình 4.4:Mạng ngữ nghĩa của A-box tương ứng với mô hình feedback text dạng 3 61
Hình 4.5:Mạng ngữ nghĩa của A-box tương ứng với mô hình feedback text dạng 4 63
Hình 4.6:Mạng ngữ nghĩa của A-box tương ứng với mô hình feedback text dạng 5 65
Hình 4.7:Mạng ngữ nghĩa của A-box tương ứng với mô hình feedback text dạng 6 66
Hình 4.8 :Các thành phần thực thi chương trình 68




Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
7



Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
8

TÌM HIỂU KỸ THUẬT XÂY DỰNG GIAO DIỆN
NGƯỜI DÙNG VỚI CƠ CHẾ PHẢN HỒI NGÔN
NGỮ TỰ NHIÊN

PHẦN 1:TỔNG QUAN VỀ VIỆC ỨNG DỤNG XỬ LÝ
NGÔN NGỮ TỰ NHIÊN TRONG THỰC TIỄN

Dẫn nhập:phần này sẽ giới thiệu chung về chủ đề của đồ án,lý do xuất phát
từ nhu cầu của thực tiễn và hướng nghiên cứu khoa học liên quan đến đồ án.
1.1.Giới thiệu
Ngày nay việc sử dụng máy tính đã trở nên hết sức phổ biến.Công nghệ thông
tin đã đi vào hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội.Máy tính trở thành công cụ
đắc lực của nhiều người hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau,nhất là trong việc
lưu trữ và xử lý một khối lượng dữ liệu chuyên ngành khổng lồ và không ngừng
tăng lên từng ngày.Máy tính giống như các công cụ khác là “cánh tay nối dài”, “tư
duy nối dài” của con người vì nó có thể đảm nhiệm những chức năng mà con
người tỏ ra khiếm khuyết,những năng lực mà con người cảm thấy khó khăn thì
máy tính lại chiếm ưu thế chẳng hạn như khả năng tính toán của con người dựa
trên hệ nhị phân là rất chậm so với khả năng tính toán của computer dựa trên hệ
nhị phân hay là bộ nhớ của con người không thể nào so sánh được với dung lượng
khổng lồ của các bộ nhớ máy tính.Song không phải vì vậy mà máy tính không có
sự hạn chế.Việc máy tính tỏ ra có nhiều ưu thế hơn con người ở một số lĩnh vực là
do nguyên lý hoạt động của máy tính khác với nguyên lý hoạt động của con
người.Chính điều này cũng là nguyên nhân của những hạn chế của máy tính,rõ
ràng là máy tính cũng thua con người trong nhiều lĩnh vực.Do đó để có thể phát
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
9

huy hiệu quả được các khả năng của con người và tận dụng hết khả năng của máy
tính đòi hỏi phải có sự “phối hợp” người và máy.Thực chất của quá trình phối hợp
này là con người sẽ chuyển giao những chắc năng mà con người còn “yếu” sang

cho máy tính đồng thời máy tính sẽ phải chuyển ngược trở lại cho con người
những thông tin và dữ liệu ở dạng đơn giản hiệu quả để con người có thể hiểu và
sử dụng trong công việc cũng như trong đời sống sinh hoạt hàng ngày. Để làm
được điều này đòi hỏi quá trình giao tiếp giữa người và máy phải luôn thông
suốt,thông tin hai chiều phải thật trong sang,tuy nhiên để người và máy hiểu được
nhau là rất khó vì như chúng ta biết máy tính chỉ là những thiết bị điện tử hoạt
động dựa trên những nguyên tắc logic và cơ chế vật lý của các thiết bị điện, điện
tử,ngôn ngữ của máy tính là ngôn ngữ của trạng thái, đó là trạng thái bật hay tắt
của một thiết bị,trạng thái điện áp cao hay điện áp thấp của các linh kiện điện tử là
những con số 0 và 1 luân phiên thay đổi nhau trong những thanh ghi dữ liệu vv
còn con người cùng với hoạt động sống của mình trong môi trường xã hội đã hình
thành nên ngôn ngữ của riêng mình với các ngôn ngữ rất đa dạng khác nhau của
nhiều dân tộc là những ngôn ngữ tự nhiên,mỗi loại ngôn ngữ tự nhiên có lịch sử
rất lâu đời con người tiếp nhận ngôn ngữ tự nhiên một cách dễ dàng (ai cũng có
thể biết nói biết viết ) nhưng đối với ngôn ngữ của máy tính thì con người muốn
nắm vững đòi hỏi mất rất nhiều thời gian và phải trải qua những quá trình nghiêm
ngặt.Nhưng những nhu cầu của thực tiễn bắt buộc con người phải tìm ra những
giải pháp tăng cường khả năng giao tiếp giữa người và máy tính.Chính vì vậy mà
những ứng dụng xử lý ngôn ngữ tự nhiên đã ra đời như một hướng đi để tìm ra câu
trả lời cho bài toán nói trên.
Tuy ngôn ngữ tự nhiên và ngôn ngữ máy có những sự khác biệt như đã phân
tích ở trên song chúng đều có một điểm chung là đều phải có cấu trúc và phải tuân
theo những trật tự nhất định,do đó chúng có thể “chuyển hoá” lẫn nhau.Khái niệm
chuyển hóa đây có nghĩa là ngôn ngữ tự nhiên có thể được thông dịch chuyển dần
qua các dạng trung gian theo từng bước,cuối cùng chuyển thành các định dạng nhị
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
10

phân của ngôn ngữ máy và máy có thể “hiểu” được.Nói chính xác là máy tính có
thể xử lý được đầu vào dạng ngôn ngữ tự nhiên và trả lại đầu ra cũng ở dạng ngôn
ngữ tự nhiên.Các bước trung gian này được đảm nhiệm bởi các chương trình ứng
dụng xử lý ngôn ngữ tự nhiên. Hiện nay các ứng dụng này đang rất phát triển theo
nhiều nhánh khác nhau.Một trong các nhánh đó là các ứng dụng giao diện ngôn
ngữ tự nhiên.Công việc xây dựng các ứng dụng này thuộc về đội ngũ những người
lập trình,các kỹ sư tri thức.Vì những lý do đó, là một sinh viên ngày tin học nên
người nghiên cứu chọn đề tài tập trung vào một hướng nghiên cứu về lĩnh vực xây
dựng giao diện ngôn ngữ tự nhiên như một bước đi để tiếp cận với ngành khoa học
nhiều triển vọng này.
1.2. Đặt vấn đề
1.2.1.Mục đích của đề tài :
Đề tài này nhằm nghiên cứu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng dựa trên cơ
chế phản hồi ngôn ngữ tự nhiên.
Nói đến giao diện người dùng tức là nói đến phần chương trình của ứng dụng sẽ
trao đổi tương tác trực tiếp với người dùng,nó là cơ chế trung gian trong quan hệ
giữa người dùng với ứng dụng và xa hơn nữa là máy tính.Thông thường hiện nay
phổ biến các loại giao diện người dùng đồ hoạ mang tính trực quan cao thuận tiện
cho việc sử dụng của người dùng tuy niên nó vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu đặt
ra cho con người khi phải tiếp cận và xử lý những loại dữ liệu phức tạp có nội
dung tri tức chuyên sâu,những ưu điểm của các đặc trưng đồ hoạ không thể nào
giải quyết được vấn đề này vì với loại giao diện đồ hoạ thông thường con người
vẫn phải giao tiếp với máy tính theo những cách có vẻ hơi “cứng nhắc” do phải
khuôn mẫu theo những định dạng sẵn có, đó là những “chuẩn của máy” chứ không
phải là “chuẩn của con người” vì cái gần gũi và thông dụng nhất của con người
trong mọi quá trình giao tiếp vẫn là ngôn ngữ tự nhiên,một thứ công cụ bẩm sinh
của con người.Chính vì vậy hướng nghiên cứu của đề tài này là đi xa hơn một
bước trong việc xây dựng giao diện người dùng đồ họa bằng cách đưa ngôn ngữ tự
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
11
nhiên vào trong giao diện người dùng đồ hoạ (Graphical user interface) thông qua
việc cung cấp những phản hồi dạng ngôn ngữ tự nhiên (natural language feedback)
trên giao diện đồ họa cho người dùng,người dùng sẽ vừa làm việc với ứng dụng đồ
hoạ vừa có thể thao tác trực tiếp trên giao diện này khi được các phản hồi ngôn
ngữ tự nhiên cung cấp chỉ dẫn thông qua nội dung ngữ nghĩa mà nó phản ánh.Quá
trình xây dựng sẽ được tiến hành bằng việc áp dụng kỹ thuật WYSIWYM một
hướng tiếp cận mới trong lĩnh vực xử lý ngôn ngữ tự nhiên.Ngôn ngữ tự nhiên mà
giao diện phản hồi lại với người dùng ở đây là tiếng Anh-English.Sở dĩ đề tài này
chọn tiếng Anh làm ngôn ngữ áp dụng để thử nghiệm vì hướng nghiên cứu này
còn rất mới ,các tài liệu chủ yếu nói về các cấu trúc Tiếng Anh,phương pháp tiếp
cận xử lý ngôn ngữ tự nhiên không phải dựa trên cú pháp (syntax)như những
phương pháp truyền thống mà dựa trên những ngữ nghĩa (semantic) có sẵn một tập
luật sinh ra các cấu trúc câu phản hồi chuẩn trong khi nếu áp dụng với tiếng Việt
đòi hỏi phải có thời gian nghiên cứu Tiếng Việt để xây dựng tập luật chuẩn ,mà
hiện tại ở Việt Nam chưa có người nghiên cứu về đề tài này.Cách xây dựng trên
dựa ngữ nghĩa cũng không quá phức tạp về nội dung đòi hỏi người thực hiện phải
giỏi tiếng Anh lắm và quy mô đề tài nhỏ nên phạm vi từ vựng không quá rộng lớn
chỉ tập trung trong một phạm vi hẹp,người nghiên cứu có thể bao quát được không
quá khó khăn.Tính chất của đề tài là mang tính nghiên cứu tìm hiểu những phương
pháp truyền thống và những phương pháp mới từ đó so sánh để tìm ra những ưu
nhược điểm của mỗi phương pháp, đưa vào thử nghiệm một phương pháp,một kỹ
thuật được cho là phù hợp nhất,từ đó tích luỹ kinh nghiệm và kiến thức trong
tương lai nếu có điều kiện sẽ xây dựng những ứng dụng có tính thiết thực áp dụng
vào trong thực tiễn.
1.2.2.Nội dung công việc
a)Nghiên cứu các loại giao diện ngôn ngữ tự nhiên (Natural language interface ),từ
đó lựa chọn phương pháp phù hợp để xây dựng giao diện người dùng với cơ chế

phản hồi ngôn ngữ tự nhiên,nội dung của giao diện này được hiểu là giao diện xây
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
12
dựng có dạng frame giống như các giao diện đồ hoạ thông thường tuy nhiên trên
giao diện có các câu ngôn ngữ tự nhiên gọi là các feedback text người dùng có thể
tương tác với giao diện dựa vào các feedback text này,sau mỗi lần người dùng
thao tác trên feedback text thì giao diện sẽ phản hồi lại người dùng một feedback
text mới có nội dung cụ thể và chi tiết hơn nội dung feedback text mà người dùng
vừa tác động vào.
b)Tiến hành cài đặt một chương trình mô phỏng có tính chất thử nghiệm để minh
hoạ một mô hình giao diện có dạng đã đề cập.Các yếu tố người dùng tức là những
thông tin,dữ liệu mà người dùng thực hiện trao đổi với giao diện này là về lĩnh vực
chẩn đoán chăm sóc và điều trị bệnh ung thư.
Những nội dung cụ thể về cách tiến hành cũng như kỹ thuật xây dựng sẽ được
đề cập cụ thể hơn ở những phần sau theo hướng đi từ khái quát đến chi tiết .





PHẦN 2:CƠ SỞ LÝ THUYẾT

Dẫn nhập:phần này sẽ trình bày tổng hợp các kiến thức mang tính lý thuyết
có liên quan đến đồ án đặt cơ sở cho việc tìm hiểu kỹ thuật và cài đặt chương
trình mô phỏng ở các phần sau.

2.1.Giao diện ngôn ngữ tự nhiên(Natural language interface)

Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
13
Các ứng dụng giao diện ngôn ngữ tự nhiên có nhiều loại khác nhau nhưng phổ
biến nhất là các ứng dụng giao diện ngôn ngữ tự nhiên được nhúng vào các ứng
dụng truy vấn và quản lý cơ sở dữ liệu. Trong quá trình khai thác và sử dụng các
cơ sở dữ liệu chuyên ngành đòi hỏi phải biết cách sử dụng và làm việc trên những
hệ quản trị cơ sở dữ liệu.Tuy nhiên hầu hết đối với người sử dụng máy tính như
một phương tiện xử lý thông tin thì họ lại không có những kiến thức hiểu biết
chuyên sâu về các lĩnh vực trong tin học,về các ngôn ngữ lập trình,cơ sở dữ liệu
hay ngôn ngữ truy vấn cơ sở dữ liệu, đồng thời với việc có một thực tế là các hệ
quản trị cơ sở dữ liệu hiện nay khá phức tạp trong việc truy vấn và cập nhật dữ
liệu,muốn sử dụng được chúng cũng phải qua đào tạo cơ bản,do đó việc giao tiếp
với người và máy để truy vấn dữ liệu gặp rất nhiều khó khăn.Chính vì vậy mà có
rất nhiều dự án ,công trình nghiên cứu về xử lý ngôn ngữ tự nhiên nhằm tạo ra một
giao diện người dùng thuận tiện cho phép người dùng có thể thực hiện việc truy
vấn với các cơ sở dữ liệu một cách dễ dàng mà không phải tốn công và chi phí đào
tạo
Giao diện ngôn ngữ tự nhiên cho cơ sở dữ liệu (NL-interface) là một bộ phận
trung gian giữa người dùng và CSDL.Nó dịch các câu truy vấn dạng ngôn ngữ tự
nhiên sang dạng biểu diễn hình thức logic,tìm kiếm trong CSDL và đưa ra các
thông tin phù hợp cho người dùng

Hình 2.1: Mô hình trao đổi giữa CSDL và người dùng qua giao diện NNTN
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46

14

Các ý tưởng sơ khai về xử lý ngôn ngữ tự nhiên được hình thành từ rất sớm
vào khoảng những năm 1900 và được đề xuất biểu diễn ngôn ngữ tự nhiên bằng
suy diễn toán học sử dụng logic.Những nghiên cứu này được công bố bởi Frege và
Russell, Wittgenstein .Họ đề xuất rằng ngôn ngữ tự nhiên là một hệ thống hình
thức có thể xử lý tự động. Các ứng dụng xử lý ngôn ngữ tự nhiên được ra đời từ
vào khoảng thập niên 60 của thế kỷ 20,hầu hết chúng đều bị giới hạn bởi các cơ sở
dữ liệu và các ứng dụng hết sức đặc thù, đáng kể nhất là hệ thống LUNAR, đó là
một giao diện ngôn ngữ tự nhiên cho cơ sở dữ liệu về những phân tích hoá học từ
những mẫu đá trên mặt trăng.LUNAR là một máy hữu hạn trạng thái đầu trong đó
dữ liệu đầu vào có thể phân tích được.Nó làm việc khá hiệu quả và tạo ra được sự
quan tâm đối với lĩnh vực sử lý ngôn ngữ tự nhiên.Nó làm cho các nhà nghiên cứu
có chung một niềm tin rằng những nghiên cứu về xử lý ngôn ngữ tự nhiên mới
những mức hạn chế vừa đủ là khả thi và sớm trở thành giao diện chuẩn đối với các
máy tính.Một nhà nghiên cứu tại IBM năm 1978 đã nói rằng “ máy tính có thể
hiểu được ngôn ngữ tự nhiên trong một tương lai không xa”.Tuy nhiên thời gian
đã chứng minh kết luận của ông ta không đúng.
Mặc dù các nhà khoa học đã dành rất nhiều thời gian cho những nghiên cứu
trong các thập kỷ vừa qua đặc biệt là các ứng dụng trong những hệ thống thương
mại tuy nhiên những giao diện ngôn ngữ tự nhiên (NLI)thực sự có tính ứng dụng
cao trong thực tế lại không phải là nhiều.Có vẻ như các công ty không tin tưởng
lắm vào giao diện ngôn ngữ tự nhiên và họ không đủ thông tin và sự đảm bảo về
lợi ích khi đầu tư cho những ứng dụng giao diện kiểu này.Một trong những lý do
để họ không tin cậy vào giao diện ngôn ngữ tự nhiên-NLI là hiện đang phổ biến
một loại giao diện thể hiện ưu thế vượt trội của mình là giao diện dựa trên
form.Tuy nhiên liệu đó có phải là lý do chính đáng hay không ,hay chẳng lẽ giao
diện ngôn ngữ tự nhiên-NLI lại không có lợi ích gì.
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
15
Trong một giao diện ngôn ngữ tự nhiên điển hình dùng để truy nhập cơ sở dữ
liệu( Natural language interface to a database-NLIDB),người dùng sẽ yêu cầu đưa
ra các bản ghi thông qua các câu truy vấn diễn đạt bằng ngôn ngữ tự nhiên.Trước
tiên các câu truy vấn sẽ được phân tích về mặt ngữ nghĩa bởi một đầu vào xử lý
ngôn ngữ,nơi các truy vấn sẽ được dịch sang ngôn ngữ biểu diễn trung gian (thông
thường là các form dạng logic).Sau đó các diễn đạt dạng ngôn ngữ trung gian sẽ
được dịch sang ngôn ngữ cơ sở dữ liệu SQL đã được hỗ trợ bởi các hệ quản trị
CSDL. Cụ thể một hệ thống NLIDB bao gồm những thành phần
(components)chính sau:



Hình 2.2:Kiến trúc của một giao diện ngôn ngữ tự nhiên
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
16
 Một bộ xử lý ngôn ngữ (linguistic processor-L processer) làm nhiệm vụ
dịch các truy vấn dạng ngôn ngữ tự nhiên (NL-queries) sang dạng biểu diễn
trung gian( Intermediate query- I query)(1)
 Một trình quản lý thiết kế (design monitor) cho những yếu tố có tính chất
chung của giao diện ngôn ngữ tự nhiên (general-purpose NL) không liên
quan tới những cơ sở dữ liệu cụ thể (particular DB) (2,3)
 Một trình quản lý trả lời truy vấn (query-answer monitor) sẽ gửi những câu
truy vấn cho bộ xử lý L processor và hiển thị câu trả lời (4)
 Một trình quản lý CSDL (DB-monitor) (5) sẽ dịch các câu truy vấn I query

sang dạng SQL và trả lại kết quả từ CSDL
Nếu nhìn từ góc độ chức năng xử lý công việc thì hệ thống xây dựng dựa trên hai
công việc (mode)
 Xây dựng giao diện ngôn ngữ tự nhiên (constructing NLF) cho một CSDL
về lĩnh vực cụ thể (công việc của người thiết kế-the designer ’s mode)
 Đặt câu truy vấn (query processing) đây là công việc của người dùng cuối
(end-user ’ s mode)
Với khả năng kinh nghiệm của mình các chuyên gia thiết kế có thể tạo ra được
một NLF trong vòng vài giờ làm việc tập trung và dựa trên đó xây dựng những hệ
NLF tin cậy với đầy đủ tính năng trong vòng vài ngày
Trường hợp thứ hai (second mode) quan tâm tới đa số người dùng đại chúng (mass
user) và được dựa trên NLF đã được thiết kế từ trường hợp đầu (first mode) cần
thực hiện truy vấn những thông tin cần thiết từ CSDL và biểu diễn các kết quả trả
về từ CSDL
Rất nhiều các loại giao diện ngôn ngữ tự nhiên cho CSDL đã được phát triển
trong suốt 30 năm qua. Đặc điểm chung của các hệ thống này là phạm vi áp dụng
của các phương pháp kỹ thuật là rất lớn.Trở ngại chung của các hệ thống này
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
17
thông thường các hệ thống chỉ có thể hiểu được một tập rất nhỏ các ngôn ngữ tự
nhiên.Chúng thường không rõ ràng đối với những đối tượng người dùng bình
thường,do các cấu trúc câu thiếu sự hợp lý và tính trong sáng về ngữ nghĩa ,và đôi
khi hệ thống đưa ra những câu trả lời không có mấy giá trị hay muốn nói là không
thể chấp nhận được.Ở khía cạnh tích cực thì ngôn ngữ tự nhiên vượt trội hơn nhiều
so với SQL về tính diễn cảm(expressive) do đó nó trở nên dễ dàng hơn trong việc
hỏi những câu phức tạp sử dụng ngôn ngữ tự nhiên hơn là cũng hỏi với nội dung
đó nhưng sử dụng ngôn ngữ CSDL.Các truy vấn đơn bằng ngôn ngữ tự

nhiên(single natural language query ) thường được dịch sang các câu lệnh
SQL.Truy vấn dạng ngôn ngữ tự nhiên không chỉ thân thiện với những người dùng
không phải chuyên gia mà còn cho phép thao tác với các câu chứa nội dung thời
gian( temporal constructions).Do những đặc thù trên mà giao diện ngôn ngữ tự
nhiên cũng mang nhiều ưu điểm và nhược điểm cố hữu.Sau đây là những nét ưu
nhược điểm chủ yếu của các hệ thống này
2.1.1.Những ưu điểm (advantage) của giao dện ngôn ngữ tự nhiên
Có nhiều lý do để cho rằng giao diện ngôn ngữ tự nhiên có nhiều ưu điểm.Một
điều hiển nhiên là người sử dụng hệ thống không muốn học các ngôn ngữ nhân tạo
để có thể giao tiếp với máy tính.Các công ty sẽ rất có lợi khi không phải tốn chi
phí đào tạo nhân viên của mình và những người sử dụng hệ thống thường xuyên
cũng cảm thấy hài long khi họ có ít kinh nghiệm trong việc sử dụng máy tính.Các
nhà nghiên cứu nói rằng để xây dựng được giao diện ngôn ngữ tự nhiên cần phải
tiến hành từng bước,phải thực hiện những mục tiêu mang tính giai đoạn khi mà
máy tính hiện nay chưa thể hiểu được ngôn ngữ tự nhiên,việc hoàn thành ước mơ
của những nhà nghiên cứu có lẽ cũng không quá xa vời.Nhiều người tin rằng trong
tương lai sẽ có nhiều loại giao diện kiểu này sẽ được phát minh,chúng có khả
năng kiểm tra ngữ pháp và nhận dạng được giọng nói,cũng như sẽ có nhiều công
cụ ngôn ngữ sẽ xuất hiện.
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
18
Một lý do khác là một số giao diện ngôn ngữ tự nhiên hiện nay làm việc khá
tốt.Mặc dù giao diện đồ hoạ dựa trên form được sử dụng khá hiệu quả trong nhiều
lĩnh vực song chúng lại có những giới hạn nhất định.Có thể đưa ra một vài ví dụ là
khả năng tham chiếu đến các đối tượng không xuất hiện trên màn hình hiển thị
(screen),các quan hệ về thời gian ngoài ra còn rất khó khăn trong việc diễn đạt sự
phủ định hay các đại lượng một cách ngắn gọn.

Chẳng hạn câu “phòng nào không có một lập trình viên nào”.Rất may mắn là độ
dài các câu trong ngôn ngữ tự nhiên không quá dài và chúng ta có thể diễn đạt
những câu hỏi một cách ngắn gọn.Dĩ nhiên là các câu hỏi như vậy phải có khả
năng diễn đạt sang dạng ngôn ngữ truy vấn hình thức(formal query language) như
SQL ,chúng sẽ phức tạp hơn và rất buồn tẻ nếu người dùng phải tự viết các câu
SQL
Một ưu điểm khác của giao diện ngôn ngữ tự nhiên-NLI là khả năng hỗ trợ diễn
đạt các câu tĩnh lược hay các câu có chứa những nội dung lặp lại.
Tuy nhiên với tất cả những ưu điểm như trên nhưng chúng vẫn không thực sự tỏ
ra vượt trội trong các ứng dụng hiện thời là vì sao?Có một vài điều cần nghiên cứu
thêm, mặc dù vậy Walker và Whittaker đã kết luận rằng giao diện ngôn ngữ tự
nhiên sẽ trở nên hiệu quả hơn các hệ thống dựa trên menu.Các nhà nghiên cứu
giao diện ngôn ngữ tự nhiên muốn thu được thông tin từ nhiều mức khác nhau, đặc
biệt là khi các có sự kết hợp các biểu thức ngôn ngữ thành một tổ hợp.Chúng
thường được sử dụng để nối hai tập hợp với nhau để tạo ra một tập mới có khả
năng xử lý tốt hơn tương tự như trong SQL.Các nhà nghiên cứu muốn kết hợp
những ưu điểm sẵn có trong SQL với khả năng diễn đạt những câu truy vấn phức
tạp bằng những cách đơn giản của giao diện ngôn ngữ tự nhiên NLI do đó họ thích
sử dụng giao diện ngôn ngữ tự nhiên -NLI hơn là các giao diện dựa trên
menu.Mặc dù ngày nay có rất nhiều lỗi trong các hệ NLI nhưng những nhà nghiên
cứu đều cho rằng lợi ích của NLI đem lại chỉ là về mặt lý thuyết mà còn có ích
trong những ứng dụng hàng ngày
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
19
2.1.2.Nhược điểm (Disadvantage) của giao diện ngôn ngữ tự nhiên
Hiện nay các giao diện ngôn ngữ tự nhiên chỉ có thể mô tả một phần giới hạn,một
bộ phận nhỏ trong ngôn ngữ tự nhiên,trong khi đó thì ngôn ngữ tự nhiên lại quá

lớn và luôn luôn thay đổi không ngừng.Vấn đề của giao diện ngôn ngữ tự nhiên-
NLI là không có khả năng xử lý đầu vào bằng ngôn ngữ tự nhiên một cách thực sự
hiệu quả.Việc tiến hành cài đặt giao diện ngôn ngữ tự nhiên-NLI chỉ áp dụng được
với một phạm vi rất hẹp.Tập ngôn ngữ tự nhiên mà các ứng dụng hoạt động trên
đó goi là tập ngôn ngữ đóng (linguistical coverage).Tập ngôn ngữ đóng này
thường không dễ hiểu đối với người dùng.Người dùng thấy rằng rất khó để hiểu và
nhớ các loại câu hỏi mà hệ thống có thể trả lời,sẽ dễ dàng hơn với người dùng nếu
họ chỉ làm việc với một hệ thống dựa trên các câu truy vấn đơn. Đối với những
ngôn ngữ truy vấn hình thức,các giao diện dựa trên form và đồ hoạ thường không
xảy ra những vấn đề trên vì các thông tin về lĩnh vực ứng dụng được hiển thị một
cách rõ ràng hơn.
Một vấn đề khác của giao diện ngôn ngữ tự nhiên -NLI là khi một giao diện
ngôn ngữ tự nhiên xảy ra lỗi người ta thường khó xác định được là lỗi đó thuộc về
ngữ nghiã do khái niêm hay lỗi là do cú pháp. Điều đó làm cho người dùng thường
phải đặt lại truy vấn. Điều tồi tệ nhất có thể xảy ra là hệ thống không đưa ra câu trả
lời chính xác,nó có thể dẫn tới hậu quả là người dùng sẽ hiểu sai thông tin. Điều
này có thể khắc phục bằng cách đưa trả lại câu hỏi cho người dùng.Ngoài ra việc
xử lý và phân tích những ngôn ngữ tự nhiên rất khó khăn phức tạp đòi hỏi nhiều
công sức.Chính vì vậy mà đến nay giao diện ngôn ngữ tự nhiên vẫn chưa phổ biến
trong các ứng dụng.

2.2.Một giao diện ngôn ngữ tự nhiên hạn chế (a quasi-NL interface)
Từ những khó khăn và thuận lợi trên đã dẫn đến một sự chuyển hướng trong
nghiên cứu xây dựng các giao diện ngôn ngữ tự nhiên,người ta xây dựng các giao
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
20
diện ngôn ngữ tự nhiên hạn chế thay vì các giao diện ngôn ngữ tự nhiên truyền

thống.Sự hạn chế ở đây không phải là sự hạn chế về tính năng của giao diện mà là
sự hạn chế về miền ngôn ngữ tự nhiên cần xử lý theo nguyên tắc “chia để trị” phân
định các lĩnh vực hẹp hơn để xây dựng loại giao diện này. Để xây dựng giao diện
bằng ngôn ngữ tự nhiên hiện nay có rất nhiều cách tiếp cận .Có hai huớng tiếp cận
chính là dựa trên cú pháp và dựa trên ngữ nghĩa.
 Cách tiếp cận dựa trên cú pháp (syntatic-based approach):Các câu truy
vấn sẽ được Parse(ngắt khúc và phân tích) để xây dựng các cấu trúc cú
pháp (syntactic structure) sau đó sẽ dịch sang ngôn ngữ truy vấn CSDL
(database query language)
 Cách tiếp cận dựa trên ngữ nghĩa(semantic-oriented approach):theo
cách tiếp cận này thì các câu truy vấn sẽ được chuyển thành các vị từ
(predicates) của một ngôn ngữ truy vấn CSDL mà không cần dựa vào các
cấu trúc cú pháp (without building its syntactic structure).Bằng cách này
các thành phần ngữ nghĩa và ứng dụng của quá trình giao tiếp giữa người
và máy sẽ đơn giản hơn về mặt ngữ cảnh
Trong số các cách tiếp cận xây dựng giao diện ngôn ngữ tự nhiên hạn chế thì kỹ
thuật WYSIWYM được đánh giá là một kỹ thuật hết sức hiệu quả,kỹ thuật này
được biết đến như một phương pháp xây dựng giao diện người dùng với cơ chế
phản hồi ngôn ngữ tự nhiên.
2.3.Kỹ thuật WYSIWYM editing
Kỹ thuật WYSIWYM được Richard Power đề xuất lần đầu tiên vào năm 1998 là
một cách tiếp cận dựa trên ngữ nghĩa như vậy. Lý do chọn cách tiếp cận này là vì
đây là cách phát triển giao diện có hầu hết các ưu điểm của giao diện ngôn ngữ tự
nhiên mà lại có ít nhược điểm nhất,thay vì xây dựng một giao diện ngôn ngữ tự
nhiên theo hướng tiếp cận dựa trên cú pháp ta sẽ xây dựng một giao diện ngôn ngữ
tự nhiên hạn chế (quasi Nl interface) dựa trên ngữ nghĩa.
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46

21
2.3.1.Các mô hình Editor (type of Editor)
Các hệ thống tương tác giữa người dùng và máy trong đó có giao diện dựa trên kỹ
thuật WYSIWYM editing được gọi chung là các hệ Authoring system trong đó
Author là người dùng liên quan đến lĩnh vực mà hệ thống ứng dụng(system) cung
cấp các khả năng tương tác và hiệu chỉnh nội dung thông tin.
Điểm đầu tiên là ta phải lưu ý là quá trình tạo và hiệu chỉnh dựa trên kỹ thuật
WYSIWYM (WYSIWYM editing) được nhìn nhận giống như quá trình xử lý từ
(word processing) bởi vì quá trình này thực hiện trên các tài liệu được định dạng
(formatted document).Chúng ta cần biết qua một số đặc điểm của việc xử lý từ
(word processing) trước khi tìm hiểu về các loại Editor.
Khi chúng ta thao tác (edit) trên một tài liệu thông qua một bộ xử lý từ (word
processor) mục đích của chúng ta là nhằm đưa ra các kiểu thông tin đa dạng. Ở
mức cơ bản nhất chúng ta có một chuỗi các ký tự.Các ký tự này ghép lại tạo thành
một từ và các từ các từ ghép lại tạo thành một câu.,chúng sẽ diễn đạt một khái
niệm hay một ý tưởng nào đó.Các bộ word processor cũng có thể cho phép tạo ra
các hiệu ứng đồ hoạ trong các tài liệu.Bằng việc thay đổi font và kích thước các
ký tự chẳng hạn.Nhìn một cách tổng thể thì có bốn mức thông tin khác nhau trong
một tài liệu (document).Mỗi mức có một đặc trưng tiêu biểu (characteristic
feature)
 Mức đồ hoạ (Graphic level): Tại mức này tài liệu được biểu diễn trên màn
hình (screen) ở cấp độ pixel.với bitmap 2 chiều (two- dimensional bitmap)
 Mức vị tự (Graphemic level): Chuỗi các ký tự trong tài liệu
 Mức cú pháp (Syntatic level): Các từ chứa trong tài liệu và thứ tự sắp xếp
của chúng
 Mức ngữ nghĩa(Semantic level): Ý nghĩa chứa trong tài liệu
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46

22
Các hiển thị trực quan trong một word processor thể hiện toàn bộ cả bốn mức
này.Sự khác biệt của các mức thông tin trên tương ứng với ba cách mà người dùng
user có thể tương tác với một hệ thống (authoring system) dựa trên ba loại đặc
điểm
 Các đặc trưng có thể điều khiển trực tiếp (Directly controlled
features): Có những đặc trưng người dùng (user) có thể tác động trực tiếp
bằng các thao tác cơ bản (atomic actions).Ví dụ trong một word processor
các thao tác cơ bản mà người dùng có thể thực hiện được như chèn hoặc
xoá một ký tự,thao tác này được xếp ở mức vị tự (graphemic level)
 Các đặc trưng thông dịch (Interpreted feature): Một đặc trưng thông
dịch có thể được biến đổi một cách không trực tiếp, Các tác động của người
dùng có thể được dịch (interpreting) sang các tác động ở mức thấp hơn.Ví
dụ với word processor thì các đặc trưng cú pháp và ngữ nghĩa có thể nhận
được từ việc dịch (interpreting) chuỗi ký tự .Không một chương trình nào
có thể sử dụng các đặc trưng cú pháp hoặc ngữ nghĩa được mã hoá bằng
các chuỗi ký tự trừ phi nó có khả năng parse (ngắt khúc và phân tích) để
hiểu được ngôn ngữ.Như thế các đặc trưng ngữ nghĩa được mã hoá trong tài
liệu có thể chỉ có giá trị đối với con người.
 Các đặc trưng thể hiện (Presentational features): Các đặc trưng này
được đưa ra bởi chương trình nhằm hiển thị các đặc trưng khác cho người
dùng.Ví dụ các đặc trưng đồ hoạ trong một word processor,các đặc trưng
này sẽ không thể được dịch(interprete) từ mức điều khiển (controlled level)
nhưng có thể nhận được từ mức này (controlled level) .Chẳng hạn một bộ
công cụ soạn thảo text editor chỉ có thể ghi các chuỗi ký tự thì phải đưa
thêm vào các đặc trưng đồ hoạ (kích thước,font chữ) để có thể in ra và hiển
thị trên màn hình

Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
23
Từ những đặc điểm trên có thể nhận thấy những đặc điểm giống và khác nhau
giữa text editing và WYSIWYM editing . Điểm chung của 2 kỹ thuật này là chúng
đều biểu diễn thông tin dựa trên các đặc trưng ở cả bốn mức đồ hoạ (graphical),vị
tự (graphemic),cú pháp(synstatic) và ngữ nghĩa (semantic).Sự khác nhau giữa
chúng là một word processor cho phép tác động trực tiếp (direct control) lên các
đặc trưng ở mức vị tự (graphemic feautures) tức là thao tác trên các chuỗi ký tự
(character sequence) còn WYSIWYM editing cho phép tác động trực tiếp lên các
đặc trưng ở mức ngữ nghĩa (semantic features) tức là thao tác trên những tri thức
(knowledge).Trong WYSIWYM editing thì các đặc trưng đồ hoạ,vị tự và cú pháp
toàn bộ mang tính chất thể hiện trình bày (presentational).Người dùng có thể chọn
các thuật ngữ (term) nhưng không thể thao tác trực tiếp (control directly) lên
chúng ví dụ như gõ các ký tự chẳng hạn.Căn cứ vào những đặc điểm trên của một
trình soạn thảo ngôn ngữ tự nhiên (natural language editor) ta sẽ có bốn loại NL
Editor khác nhau tương ứng với những mức khác nhau mà qua đó người dùng có
thể tác động.
1.Handwriting Editor.Người dùng có thể thao tác trực tiếp ở mức đồ hoạ
(graphic) ví dụ sử dụng một bút điện tử (thiết bị đầu vào-input divice) để viết một
văn bản theo cách “thủ công” như viết trên giấy.Quá trình này người dùng đã gián
tiếp tham gia vào việc tác động lên thông tin ở các mức khác.Editor có khả năng
nhận dạng các ký tự
2.Text Editor.Người dùng có thể thao tác trực tiếp trên mức vị tự (graphemic)
chẳng hạn gõ trực tiếp các ký tự tại vị trí con trỏ (cursor). Điều này mang lại một
giá trị và lợi ích rất lớn trong các ứng dụng.Người dùng không thể tác động lên
các chi tiết khuôn dạng của ký tự ,nhưng việc mã hoá các chuỗi ký tự một cách tin
cậy sẽ làm cho Editor trở nên tiện ích hơn.Ví dụ như việc thay đổi kích thước ,font
hoặc màu, độ rộng của một cột nào đó.
3.NL-Menu.Người dùng có thể thao tác trực tiếp ở mức cú pháp bằng cách chọn

từ một danh sách những từ (words) hoặc cụm từ (phrase) cho phép mở rộng câu
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
24
hiện tại (current sentence).Bằng cách này người dùng có thể không được phép
thao tác trực tiếp trên những chuỗi ký tự nhưng các cấu trúc ngôn ngữ (linguistic
structure) được mã hoá theo những cách tin cậy từ một miền nhỏ của ngôn ngữ
(sub-language) mà editor có thể parse (ngắt khúc và phân tích ) các chương chình
có thể đưa ra được những thông tin đáng tin cậy về mặt ý nghĩa (meaning)
4. WYSIWYM Editing .Người dùng có thể thao tác ở mức ngữ nghĩa hay tri thức -
controls the semantic(or knowledge) level bằng việc chọn ra các khái niệm mở
rộng (conceptual exetensions) của nghĩa hiện tại (current meaning) từ một pop-up
menu.Toàn bộ các đặc trưng khác đều được trình bày sẵn do đó người dùng
không thể thao tác trực tiếp trên các từ vựng (wording).Chương trình sẽ không làm
nhiệm vụ phân tích (parsing) hoặc dịch các đặc trưng nào vì đây là mức cao nhất
(higest level-knowledge) nên người dùng có thể điều khiển trực tiếp mà không
cần các đặc trưng phải được thông dịch (interpreted features).


2.3.2. Kiến trúc WYSIWYM
Thông thường có hai cách để xây dựng một cơ sở tri thức (KB) bằng các ngôn
ngữ lệnh hoặc bằng việc thao tác trực tiếp .WYSIWYM (What You See Is What
You Meant) là một kỹ thuật mới trong việc tạo ra và biểu diễn tri thức bằng cách
tương tác với một văn bản hồi đáp dạng ngôn ngữ tự nhiên(NL feedback
text),trong mỗi đoạn feedback text có chứa hai loại tri thức,một loại được cố định
sẵn và một loại có thể có nhiều lựa chọn cho quá trình mở rộng văn bản .
Nhiều ứng dụng trí tuệ nhân tạo yêu cầu các thông tin phải được diễn đạt dưới
dạng những biểu diễn tri thức đã được hình thức hoá.Hệ chuyên gia là một ví dụ

điển hình,ngoài ra có các hệ thống sinh văn bản ,chúng đều được mã hoá các định
dạng thiết kế.Do đó với các công cụ hiện có thì việc xây dựng các cơ sở tri thức
đều phải được tiến hành bởi các kỹ sư tri thức những người đã rất quen thuộc với
Tìm hiểu kỹ thuật xây dựng giao diện người dùng với cơ chế phản hồi ngôn ngữ tự nhi
ên

Đồ án tốt nghiệp Nguyễn Trung Thành-HTTT-K46
25
các tri thức đã được hình thức hóa.Trong khi đó WYSIWYM editing cho phép
các chuyên gia lĩnh vực (domain expert) có khả năng tạo ra và duy trì các mô hình
tri thức ( bao gồm cơ sở tri thức-knowledge base,cơ sở dữ liệu –database và các
mô hình lĩnh vực-domain models ) bằng các tri thức trực tiếp với một ưu điểm là
sử dụng cơ chế phản hồi bằng ngôn ngữ tự nhiên đối với người dùng.Với
WYSIWYM editing mỗi tác động lên những kết quả của mô hình được biểu diễn
bằng ngôn ngữ tự nhiên sẽ cho thấy trạng thái hiện tại (current location) của mô
hình.Các mô tả dạng văn bản (text)cũng bao gồm các thông tin rất rõ ràng về phần
còn lại của mô hình chưa được hoàn thành.Bằng cách này các kỹ thuật sinh văn
bản (text) được sử dụng sao cho các dữ liệu đầu vào phức tạp được biểu diễn theo
những cách dễ hiểu và dễ thực hành nhất. WYSIWYM editing thực sự là một công
cụ mạnh đối với nhiều lĩnh vực và có nhiều hứa hẹn trong tương lai bao gồm
những khả năng mà các cách biểu diễn tri thức truyền thống không có.Ví dụ việc
thiết kế các hệ thống trả lời truy vấn (QA System) và thiết kế giao diện đối với các
trang bị kỹ thuật phức tạp.