Tiểu luận cao học triết, thực trạng lối sống và nguyên nhân làm phát sinh hiện tượng tiêu cực, tệ nạn xã hội trong thanh n

A. LỜI MỞ ĐẦU

Đất nước ta trong thời kỳ đổi mới xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN,
xây dựng một xã hội phồn vinh và hạnh phúc “Dân giàu nước mạnh xã hội
công bằng và văn minh”. Để thực hiện mục tiêu đó vấn đề đặt ra là phải đổi
mới, phát triển kinh tế gắn liền với đổi mới chính trị, bước vào tham gia qúa
trình tồn cầu hố và hội nhập kinh tế quốc tế, trong đó cơng tác giáo dục và
đào tạo đóng vai trị quan trọng.
Đảng và Nhà nước đã rất quan tâm đến vấn đề này, đặc biệt là việc đào
tạo học sinh, sinh viên ở các trường đại học, Cao đẳng, trung học chuyên
nghiệp nơi hội tụ các nhân tài tương lai của đất nước. Chính vì vậy, mà hệ
thống các trường đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp không ngừng
được cải tiến, hoàn thiện, kéo theo cuộc sống của sinh viên cũng có những
biến động rõ rệt. Hàng năm có hàng nghìn sinh viên ra trường và đóng góp
sức lực, tri thức, trí tuệ của mình vào cơng cuộc đổi mới đất nước. Nhưng bên
cạnh đó vẫn tồn tại mặt trái, những hiện tượng tiêu cực, tệ nạn trong cuộc
sống sinh viên vẫn cịn tồn tại và có xu hướng tăng nhanh. Cụ thể là chất
lượng học tập của sinh viên có biểu hiện xuống cấp, trong sinh hoạt (lối sống,
hành động và suy nghĩ…) không lành mạnh, sống thiếu niềm tin vào tương
lai, vào lý tưởng của Đảng Cộng sản và chế độ XHCN.
Hiện t ượng này đã và đang trở thành vấn đề quan tâm hàng đầu của
ngành giáo dục. Vấn đề đặt ra là phải tìm được nguyên nhân và những giải
pháp thích hợp để ngăn chặn, giải quyết kịp thời những hiện tượng tiêu cực, tệ
nạn xã hội đó.
Như chúng ta đã biết hiện tượng tiêu cực, tệ nạn trong sinh viên cũng
như bao vấn đề xã hội khác…. Vì vậy, em nghĩ giải quyết vấn đề này một
cách tối ưu nhất, hiệu qủa nhất chúng ta cần chỉ ra nguồn gốc, nguyên nhân
làm phát sinh hiện tượng tiêu cực, tệ nạn xã hội trong cuộc sống sinh viên.
1

B. NỘI DUNG
I. THỰC TRẠNG LỐI SỐNG VÀ NGUYÊN NHÂN LÀM PHÁT SINH HIỆN
TƯỢNG TIÊU CỰC, TỆ NẠN XÃ HỘI TRONG THANH NIÊN, SINH VIÊN
HIỆN NAY.

1. Thực trạng
1.1. Về mặt tích cực
Trước hết, chúng ta có thể khẳng định một điều rằng thanh niên, sinh
viên hiện nay rất năng động, nhạy bén với cuộc sống và cơng việc, bên cạnh
đó họ còn tiếp thu được nhiều phẩm chất truyền thống tốt đẹp: Chăm chỉ,
kiên trì và nỗ lực rất nhiều. Chúng ta rút ra được những kết luận ấy khi thật
chứng kiến những gì mà lớp thanh niên đã đạt được cùng với sự đổi mới của
đất nước nếu trước đây chúng ta chỉ thấy một lớp sinh viên chỉ có biết cặm
cuị vào đọc những quyển sách dày cộp, chỉ biết học giỏi thơi chưa đủ mà cịn
phải năng động, mà họ cần phải năng động hơn, tiếp xúc với thực tiễn cuộc
sống nhiều hơn nữa. Vì nền kinh tế tri thức ngày nay không chấp nhận cần cù
bù khả năng. Bởi chúng ta đang sống trong những năm tháng mà sự bứt phá
của thế hệ trẻ làm nên sức mạnh thời đại. Không quá sớm khi nghĩ đến những
thành uỷ viên tuổi 30 hay Bí thư trung ương đồn dưới 40 tuổi.
" Thanh niên ngày nay, có nhiều điều kiện để phát triển khả năng
sáng tạo do có đầy đủ thông tin, một cuộc sống chất lượng tốt hơn, và chủ
động hơn trong sự lựa chọn nghề nghiệp. Tất cả những cái đó làm họ
năng động và nhạy bén hơn."
{ Giáo sư Bạch Hưng Khang, Viện trưởng Viện cơng nghệ thơng tin đã
nói như vậy trên báo Hoa học trị}.
Để sinh viên, thanh niên có được nhiều thơng tin, hiểu biết hơn thì cần
có sự quan tâm của Đảng và các nhà lãnh đạo cấp cao có những cuộc tiếp xúc
nói truyện trực tiếp với họ. Như Thủ tướng Phan Văn Khải đã động viên
thanh niên phát huy vai trị và đóng góp có hiệu quả hơn nữa trong việc tuyên
2

truyền. Đồng thời, tham gia vào các chương trình như kiên cố hoá trường học.
Thủ tướng cũng bày tỏ sự đồng tình ủng hộ các sáng kiến của thanh niên về
các chương trình vườn ươm doanh nghiệp, các tài năng về khoa học cơng
nghệ nhằm hiện thực hố các ý tưởng tích cực của giới trẻ, phục vụ cho cơng
cuộc cơng nghiệp hố, hiện đại hố của đất nước.
Thủ tướng nói: " Hiện nay các thế lực thù địch đang ra sức tìm cách
tranh thủ giới trẻ, đặc biệt là lơi kéo tầng lớp sinh viên, trí thức trẻ, là
rường cột là tương lai đất nước. Nhiệm vụ của đoàn là củng cố hơn nữa
về tổ chức, đội ngũ để đóng góp sự phát triển của đất nước, gẵn liền với
giữ vững sự ổn định về chính trị, an ninh quốc phịng".
{ Trích trong báo sinh viên ra ngày 10/02/2002}
Sự trưởng thành của sinh viên, thanh niên là một vấn đề mà Đảng, Nhà
nước và Chính phủ đặc biệt quan tâm và tạo điều kiện. Nhất là những sinh
viên tình nguyện ở lại công tác lâu dài ở nông thôn, vùng sâu vùng xa, đó
chính là nguồn lực rất quan trọng để bổ sung cho đội ngũ cán bộ công chức,
phục vụ nhân dân. Đoàn thanh niên, các ban ngành cần tạo điều kiện bồi
dưỡng nguồn nhân lực trẻ nhiều nhiệt tình và kiến thức hơn nữa.
Tất cả chúng ta đều không thể quên được các gương mặt làm dạng danh
thể thao nước nhà như Nguyễn Thuý Hiền ( môn

ủsu) và các thế hệ học sinh

đã đạt giải quốc tế về mơn Tốn, Tin học, Vật lý, mà gần đây nhất là sinh viên
Nguyễn Viết Huy Lớp 4A15 trường ĐHQL & KDHN đã qua mặt nhiều sinh
viên Bách khoa TPHCM giành giải nhì cuộc thi tin học tồn quốc.
{ Báo có chí thì nên số 07 /2002 trường ta đã viết về bạn.}
Ngày càng nhiều thanh niên Việt Nam đi du học, với những thành tích
họ đạt được thì bất cứ họ ở đâu chúng ta vẫn tự hào về những học sinh Việt

Nam. Và cuộc sống không phải lúc nào cũng suôn sẻ với tất cả mọi người nên
việc sinh viên vừa học vừa làm hiện nay là rất phổ biến. Điều đó cũng chứng
3


tỏ thanh niên Việt Nam rất cần cù chịu khói và đặc biệt họ rất tự lập. Sinh
viên làm việc ở khắp mọi nơi, đủ nghề lương thiện giúp họ tự chu cấp tiền
học và cuộc sống bản thân, không phải nhờ vả vào cha mẹ. Ví dụ như những
sinh viên ở các tỉnh khác về Hà Nội học phần lớn họ đi làm gia sư, tiếp
thị...đã chứng tỏ rằng thanh niên ngày nay tự lập.
1.2. Về mặt tiêu cực và tệ nạn xã hội
Hiện tượng nêu trên phản ánh bản chất tốt đẹp của thanh niên, sinh viên
hiện nay. Tuy nhiên cùng với sự xuất hiện của cơ chế thị trường là sự xâm
nhập của lối sống phương tây, bên cạnh sự tiếp nhận những đức tính tốt đẹp
thì khơng ít những thanh niên sinh viên hiện nay cũng tiếp thu những thói hư
tật xấu trong xã hội.
Một vấn đề nóng bỏng trong xã hội nói chung và trong các trường Đại
học, phổ thơng, nói riêng là tệ nạn ma tuý cờ bạc. Cờ bạc là tệ nạn lâu đời và
thanh niên hiện nay vẫn có một số lượng không nhỏ tham gia, nhất là thanh
niên ra thành phố học và làm, họ đã coi cờ bạc là cách kiếm sống, thậm chí
khi ra học thì mẹ đã mua đầy đủ nào là xe máy, maý vi tính, đài... và khơng ít
trường hợp là những vật chất ấy đã dần dần ra đi.
Và nghiêm trọng hơn đầu năm 2004, số liệu đưa ma tuý vào trường
học dẫn đến ngày càng nhiều thanh niên, học sinh nghiện hút, để lại những
hậu quả đau xót. Nhiều gia đình khơng những mất của mà còn mất con.điều
đáng lên án ở đây là nhiều Gia đình có của do bận làm ăn nên khơng quan
tâm, chăm sóc các con,dẫn đến các con hư hỏng chán đời. Do vậy họ dễ bị
cám dỗ rủ rê, đó là một phần trách nhiệm của người lớn và một phần chính là
do bản thân người con đó, khơng biết vượt qua bản thân và sống có mục đích.
Một tiêu cực khác trong đời sống thanh niên là tệ nạn đua xe gắn máy.

họ cho rằng có đua xe thì mới tỏ rõ bản chất người lớn. Nhiều thanh niên
khơng nhận ra rằng hiện tượng dù có thống nhất với bản chất, không tách rời
với bản chất và bản chất được biểu hiện thông qua hiện tượng mà hiện tượng
4


thì vơ cùng đa dạng thường xun biến đổi do vậy bản chất “người lớn”
chẳng những không được biểu hiện qua hành động ngơng cuồng này cịn gây
ra những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội. Rất nhiều người vô tội là nạn nhân
của hành động này.
Trong thập kỷ này, đặc biệt là những năm gần đây chất lượng đạo đức
của sinh viên xuống cấp nghiêm trọng, một số khá đông thanh niên sinh viên
chưa vững lập trường. Họ rơi vào quan điểm định mệnh mê tín dị đoan, sự
trơng chờ ở số phận may rủi, sự tin tưởng theo tướng số, bói tốn, cúng lễ ….
Khi trả lời câu hỏi “Bạn có tin ở bói tốn, tử vi, cúng lễ hay không ?”. Số liệu
sau đây cho thấy:
- Tin :

4%

- Nửa tin, nửa ngờ: 54%
- Không tin :

42%

Nhưng riêng ở Đại học Y Hà Nội, điều tra gần 300 sinh viên năm thứ
nhất và năn thư 5 cho kết quả:
Sinh viên Y1 trả lời : - Không tin :

49,6%

- Nửa tin nửa ngờ : 48,7%
- Tin :

1,7%

Nhưng sau 4 năm học ở trường thì kết quả …ít lạc quan hơn.
Sinh viên Y5: Số khơng tin chỉ cịn 28,5%, số nửa tin nửa ngờ tăng vọt lên
68,1% và số mê tín cũng tăng lên 3,4% (Một điều đáng lưu ý là nam chỉ thua
kém nữ ít thơi trong lĩnh vực mê tín dị đoan này).
Họ đã khơng khẳng định được những vấn đề có tính qui luật giữa khả
năng và hiện thực. Chính vì vậy mà chất lượng học tập và lối sống suy nghĩ,
hành động không lành mạnh đang bị xuống cấp nghiêm trọng.
* Về học tập:
5


Với chức năng lĩnh hội tri thức, ở trường đại học hoạt động học tập là
dạng hoạt động chủ yếu nhất của sinh viên. phần lớn sinh viên xác định động
cơ thi vào trưòng một cách đúng đắn (Nghề hợp với hứng thú cá nhân:67%,
nghề hợp với khả năng:27% số người được học) thì theo logic của nó, tất yếu
sẽ dẫn đến sự nhận thức đúng đắn về học tập, có thái độ tích cực học tập.
Song thực tế lại không như vậy sinh viên tự đánh giá thái độ học tập của mình
như sau:
Tích cực học tập : 15.2%
Bình thường :

74%

Khơng tích cực :

10%

Từ chỗ tinh thần học tập như trên đa số sinh viên có tâm lý chán nản,
chây lười học tập, ý thức học tập trên lớp cũng giảm sút
Đi học đều:

45%

Đi hcọ đúng giờ:

40%

Còn lại đi muộn về sớm:

25%

Số sinh viên nghỉ học khơng có lý do: 35%
Và 60% ghi chép bài đầy đủ, 25% không ghi chép bài đầy đủ, không
chấp hành nội qui lớp học, chỉ học hết tiết thứ nhất, đến tiết thứ hai chỉ còn lại
30% sinh viên tiếp tục nghe giảng.
Với điều kiện hiện nay, cơ sở vật chất của trường học thiếu thốn, trang
thiết bị kỹ thuật, sách giáo khoa tài liệu không đủ đáp ứng nhu cầu dạy và
hcọ, mà ý thức học tập của thanh niên sinh viên như vậy là điều đáng lo ngại.
Chắc rằng chất lượng sẽ khơng đảm bảo, nó ảnh hưởng xấu đến tương lai của
họ.
Về động lực cách thức học tập, tìm hiểu về vấn đề này, nhiều ý kiến
cho biết số thanh niên sinh viên có ý thức học tập, có động lực, có mục đích
6

đúng đắn và có chất lượng chiếm rất ít (khoảng 20%)số cịn lại thì sao? Một
bộ phận hồn tồn khơng học và chiếm một phần lớn nằm trong tình trạng
học đối phó, tuy là vẫn tham gia học tập tích cực, song khi vào thực tế thì lại
khơng hiểu vấn đề….
Trong thi cử, một điều đáng buồn cho thanh niên sinh viên hiện nay đó
là phần lớn thanh niên sinh viên vào thi đều mang tư tưởng dùng tài liệu đẻ
sao chép, quay cop, trao đổi….kèm theo đó là những kiểu cách sử dụng tài
liệu “tinh vi” cán bộ coi thi rất khó giám sát. Hiện tượng lừa dối thầy cơ giáo
trong thi cử cũng khơng ít. Những biểu hiện tiêu cực như vậy của thanh niên
sinh viên, tất yếu dẫn đến kết quả học tập khơng hồn tồn phản ánh đúng
thực chất học tập của họ, chính điều này đã dấu đi hiện tượng tiêu cực của
sinh viên trong học tập.
Nó hình thành trong tư tưởng sinh viên sự ỷ lại, trơng chờ, kèm theo đó
những hành động thiếu nhân cách đạo đức.
* Lối sống, suy nghĩ và hành động không lành mạnh thiếu niềm tin.
Thanh niên sinh viên hiện nay, khác với những mẫu người trước đó
như mơ hình người “qn tử” thời phong kiến, hoặc mơ hình “tri thức tự do”
thời thuộc Pháp và kiểu “người cán bộ cách mạng” từ năm 1945 đến nay, sinh
viên tự họ cũng xác định thế hẹ cha ông về các mặt:
Khoa học kỹ thuật, có lối sống thực tế hơn, biết tính tốn và văn minh
hiện đại hơn, có ý chí vươn lên trong học tập, nghiên cứu khoa học, trong
kinh doanh sản xuất, văn hoá nghệ thuật…. Qua việc nghiên cứu ở 12 trường
đại học ở miền Bắc cho thấy thanh niên sinh viên tự nhậ xét minh só với thế
hệ cha, ơng:
- Sống thực tế hơn, biết tính toán hợp lý hơn:

60%

- Hiểu biết khoa học kỹ thuật hơn:

51%

- Biết sống văn minh hiện đại hơn:

35%

7


- Những phẩm chất được thanh niên sinh viên yêu thích có những kiến
thức chun mơn tốt:

91%

- Điều này cho thấy tuy rằng “chữ nghĩa trunh bình ” trong học tập ở
sinh viên là phổ biến, song họ vẫn đánh cao tầm quan trọng yếu tố chun,
mơn đối với ngườcó ý chí chun, cán bộ tương lai
- Có ý chí vươn lên đạt được những thành tích nổi bật trong các lĩnh
vực khác: nghiên cứu khoa học, kinh doanh sản xuất, thể thao, nghệ thuật….
- Có lối sống năng động, tự do, phóng khống, dám tự khẳng định
mình, dám mạo hiểm, biết ăn chơi nhưng lại có óc thực tế và biết làm giàu
- Có quan hệ cởi mở, dân chủ, bình đẳng xố bỏ những thành kiến hẹp
hịi, thành phần chủ nghĩa cực đoan “cực đoan, áp đặt”
Với những suy nghĩ như vậy, hoạt động sống của sinh viên như thế
nào? Họ sử dụng thời gian nhà rỗi ra sao?
Đây là vấn đề không kém phần quan trọng đối với người sinh viên bởi
vì: Sự phát triển của khoa học kỹ thuật, cuộc sống hiện đại quá xa 10- 15 năm
trước những nhu cầu hứng thú tham gia vào các loại dịch vụ văn hoá, thể
thao, du lịch các kiểu “modern” sẽ càng thêm hấp dẫn, khêu gợi những quyến

rũ tuổi trẻ, khiến cho thanh niên, sinh viên phải cân nhắc lựa chọn những hoạt
động mà mình ưa thích phù hợp với quỹ thời gian hiện có.
Vấn đề sử dụng quỹ thời gian nhà rỗi sẽ có vai trị quan trọng đối với sự
phát triển cân đói hài hồ nhân cách của thanh niên sinh viên. Số liệu điều tra
cho thấy cơ cấu thời gian nhàn rỗi của thanh niên, sinh viên như sau:
- Xem ti vi, đọc sách báo : 65-70%
- Đọc sách chuyên môn, tự học : 58-63%
- Nghỉ ngơi : 45-50%
- Làm nghề phụ : 30-50%
8


Đây là điều rất hợp lý và có ích cho họ. Nó có tầm quan trọng lớn trong
việc hình thành phong cách sống của thanh niên, sinh viên .
Nhưng bên cạnh đó cũng có khơng ít những sinh viên đã sử dụng thời
gian nhà rỗi, không hợp lý. Họ đã vơ hiệu hố quỹ thời gian đó bằng những
việc làm vơ ích đó là:
- La cà, quanh quẩn nơi qn xá, có tiền thì mua, khơng có tiền thì nợ,
chờ ngày học bổng hoặc xin tiền gia đình sẽ trả. Từ đó, tụi họp thành hội đánh
tú, tá lả hoặc chơi Game điện tử…. Cứ thế ngày này đến tháng khác, tao cho
thanh niên, sinh viên cảm thấy buồn chán, tẻ nhạt, ngại sự thật, thiếu niềm tin.
- Cao hơn nữa những thanh niên, sinh viên này tụ tập nhau lại để tổ
chức các trị chơi khơng lành mạnh, đánh bài cờ bạc, lơ đề … có thưởng phạt.
Rồi mức độ thưởng phạt cao dần lên. Nguy hại hơn là hiện nay tình trạng
đánh bạc trong sinh viên rất phổ biến, với hình thức sát phạt rất cao. Từ đó
gây ra những nội bộ, gây gổ đánh nhau, gây thương tích. Những kẻ thua cuộc
khơng cịn tiền trả thì có âm mưu lấy trộm tiền, tài sản của bạn, trấn lột người
khác hoặc lấy tài sản của gia đình mang ra hiệu cầm đồ….
Ngồi ra cịn có tình trạng thành lập hội, nhóm và dùng sức mạnh để uy
hiếp tinh thần, nắm quyền cai trị trong giới sinh viên. Gây ra những vụ đánh

nhau rất nghiêm trọng giữa nhóm này với nhóm khác, trường này với trường
khác, thậm chí cịn gây gổ đánh nhau với người thi hành công vụ… Một số
hiện tượng đáng chú ý hơn nữa là nghiện ma t, bn lậu, mại dâm…
Cịn tư tưởng suy nghĩ của sinh viên thì sao ?
Điều khơng chỉ ngành giáo dục mà cả toàn xã hội đang lo lắng cho thế
hệ thanh niên, sinh viên – những người trực tiếp tham gia vào cơng cuộc đổi
mới của đất nước. Đó là tư tưởng suy nghĩ của họ về sự phát triển của xã hội ,
về lý tưởng của Đảng, của Nhà nước về chế độ CNXH ở nước ta hiện nay rất
mập mờ. Qua điều tra của một số nhà làm công tác xã hội cho biết khoảng 15

9


– 20% tin vào lý tưởng của Đảng cộng sản (gồm những thanh niên, sinh viên
tiên tiến, tích cực học tập, tích cực tham gia vào hoạt động chính trị - xã hội )
còn lại đa số ở trạng thái mờ nhạt nửa tin, nửa ngờ (thiếu niềm tin) 51% và ít
chịu hy sinh, địi hưởng thụ nhiều 32%.
Trong khi lao động, buồn chán, thiếu tin tưởng vào mục đích lý tưởng
cách mạng, vào quy luật phát triển tất yếu của xã hội, vào đường lối lãnh đạo
đúng đắn của Đảng, thay vào sự “hẫng hụt” đó trong tâm hồn sinh viên là sự
mê tín dị đoan, bói tốn, sự tin tưởng theo tướng số… sẽ tăng lên.
Ngoài ra trong rất nhiều sinh viên có những tư tưởng xấu hẹp hịi, ích
kỷ. Sống vì mục đích hiện tại chứ khơng biết nghĩ đến tương lai, tư tưởng
sống tách rời cộng đồng, sống chỉ vì mục đích cá nhân.
Với những tư tưởng như thế làm cho thanh niên, sinh viên không thể
tiến bộ được, mà nó chỉ luẩn quẩn và thêm rắm rối mà thôi
2. Nguyên nhân
Từ khi chuyển đổi cơ chế kinh tế ở nước ta từ một nền kinh tế tự cung,
tự cấp vận hành theo cơ chế quan liêu bao cấp sang một nền kinh tế hàng hoá
nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà

nước, nó đã góp phần kích thích con người nắm bắt nhanh nhậy những nhu
cầu của thị trường, thúc đẩy họ áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật công nghệ
nhằm đẩy mạnh tiến bộ sản xuất, tăng năng suất lao động, hạ giá thành đáp
ứng hàng hố kịp thời thuận lợi, nhưng cũng chính cơ chế thị trường đã tạo ra
sự phân cấp giàu nghèo, bất cơng xã hội, làm cho con người lợi ích trước mắt,
lối sống chạy theo đồng tiền, lối sống gấp, hưởng thụ không quan tâm đến giá
trị cao quý, cùng với sự mở cửa của luồng hàng và lối sống xa xỉ từ các nước
phát triển tràn sang các nước nghèo, thanh niên, sinh viên là tầng lớp có trình
độ còn non trẻ, dễ bị tiêm nhiễm và dễ bị lay động. Chính vì vậy, đất nước ta

10


đang gặp rất nhiều khó khăn cả về kinh tế cũng như cơng tác quản lý giáo
dục.
Kinh phí dành cho xây dựng cơ sở vật chất ở các trường đại học rất hạn
hẹp. Do vậy mà điều kiện phục vụ cho sinh hoạt của sinh viên thiếu thốn. Từ
chỗ ăn, chỗ ở đến các sinh hoạt văn hoá, văn nghệ… Tuy rằng nó chưa phải
nó chưa phải là vấn đề quan trọng song nó có tác động khơng nhỏ đến tư
tưởng, hành động của sinh viên .
Hiện nay đời sống của sinh viên gặp rất nhiều khó khăn, chế độ học
bổng quá thấp mà giá cả sinh hoạt lại cao, ăn uống kham khổ. Nơi ở lại càng
thiếu thốn, không đủ chỗ ở cho sinh viên từ xa đến trường học, phải thuê nhà
trọ để sinh hoạt và đi học đúng giờ, mặc dù tiền trợ cấp của gia đình cho cịn
hạn hẹp. Ngồi giờ lên lớp cùng với nó là tình hình an ninh trật tự tại nhiều
trường khơng tốt đã góp phần làm mất ổn định xã hội và ảnh hưởng lớn đến
tư tưởng của thanh niên, sinh viên.
Thế hệ thanh niên, sinh viên hiện nay sinh ra và lớn lên trong thời đại
với sự phát triển như vũ bão của khoa học kỹ thuật đã đem lại những bước
tiến kỳ diệu cho sự tiến bộ xã hội. Trên phạm vi thế giới, khơng khí chính trị

cởi mở hơn, mở rộng dân chủ giao lưu văn hoá giữa các nước, nó tạo sự năng
động trong tư duy song nó cũng đặt ra thử thách mới đối với việc xây dựng lối
sống XHCN, giữ gìn kỷ cương trật tự xã hội, dẫn đến khủng hoảng kinh tế,
kéo theo khủng hoảng về chính trị đạo đức, thanh niên, sinh viên trực tiếp
chịu tác động trước tình hình đất nước gặp nhiều khó khăn sai lầm, cơng cuộc
đổi mới diễn ra hết sức phức tạp trong khi đó, các lực lượng thù địch ra sức
chống phá các nước XHCN bằng nhiều thủ đoạn nham hiểm. Nó tiến hành
những cuộc đấu tranh tâm lý vào thanh niên, sinh viên và nó lơi cuốn những
thanh niên, sinh viên cả tin vào con đường tiêu cực, phản bội…
Đứng trước hàng loạt những nhu cầu của thế hệ trẻ nói chung, thanh
niên sinh viên nói riêng Nhà nước đang gặp khó khăn trong việc giải quyết
vấn đề học hành, nghề nghiệp, cống hiến hưởng thụ, công bằng xã hội ….
11


Việc làm của ngày mai đó là nỗi lo lắng của thanh niên, sinh viên đang
tham gia học tập. Những người tự cho mình là “thấp cổ bé họng” khơng biết
dựa vào ai còn kéo theo tư tưởng khi ra trường muốn có việc phải có “cây”
đưa lối “chỉ” đường. Đã không hiếm sinh viên xuất sắc ra trường không có
việc làm hay làm cơng việc khơng phù hợp với chun mơn. Bên cạnh đó, lại
có những sinh viên trình độ kém lại có nghề nghiệp tốt. Đây là điều bất cơng
của xã hội. Nó trở thành vết hằn trong tâm- tư tưởng của những thanh niên,
sinh viên làm cho họ nản chí.
Đất nước chuyển sang nền kinh tế thị trường các chính sách mở cửa
quan hệ hợp tác với các nước trên thế giới. Các luồng thông tin ào ạt, mới lạ,
chống ngợp xơ bồ, cộng với tinh thần dân chủ hố, cơng khai hố mọi lĩnh
vực đời sống, tạo điều kiện cho sự phát triển đồng thời nó dẫn đến sự đa
nguyên văn hoá, đa nguyên tư tưởng, lối sống phong phú phức tạp, phim ảnh
văn hoá đồi truỵ, kích động, phản động thâm nhập vào hoạt động sinh hoạt,
văn hoá, tinh thần của con người và của giới thanh niên, sinh viên từ đó dẫn

đến hành động mất nhân cách con người, đồng tiền làm tha hoá bản chất
người thanh niên sinh viên, khơng ít những thanh niên sinh viên đã dùng thế
lực của đồng tiền để mua chuộc mọi thứ, chính vì thế lực đó họ đã tỏ ra thái
độ bất cần và sống ỷ lại vào thế lực đó.
Ngồi ra, phải kể đến sự khó khăn của ngành giáo dục nói chung và Bộ
đại học nói riêng. Cơng tác quản lý chưa bao qt triệt để, cịn nhiều thiếu sót.
Cạnh đó là các tổ chức đoàn thể, hội sinh viên chưa phát huy năng lực của
mình. Chưa tổ chức được nhiều các cuộc nói chuyện chuyên đề về sự phát
triển, biến đổi của xã hội với những âm mưu phá rối của lực lượng thù địch,
khủng bố…, nói chuyện về khoa học đời sống. Điều này gây nên những tình
trạng khơng hiểu biết về mình của sinh viên đặc biệt là sinh viên nữ để họ lâm
vào những việc làm đáng buồn.
Do tuổi đời còn trẻ, nên nhận thức còn thấp, bản lĩnh, lập trương khơng
vững vàng, ý chí khơng kiên định. Hơn nữa vừa thoát khỏi cuộc sống phụ
12


thuộc, bây giờ bước vào cuộc sống tự lập, vậy mà ý thưc tự chủ kém, tư tưởng
dựa dẫm vẫn cịn. Chính vì vậy, khi đứng trước những vấn đề phức tạp họ
khơng xác định được mình, khơng biết định hình vấn đề, khơng có cách xử lý
vấn đề đúng đắn, từ đó bị lơi cuốn đưa họ đến những tội lỗi, sai lầm trong
cuộc sống.
Đồng thời truyền thống giáo dục quản lý của gia đình đối với thanh
niên sinh viên lúc họ cịn sống phụ thuộc chưa có ý thức chấp hành và tôn
trọng quy luật của nhà trường và xã hội. Những tiêu cực của thanh niên sinh
viên do một phần không nhỏ của sự giáo dục lỏng lẻo của gia đình, xã hội lúc
cịn nhỏ. Để rồi bây giờ họ quen với nếp sống bất chấp, bất cần quy định, luật
pháp xã hội. Nguy hại hơn cả lối sống buông thả trong sinh hoạt, thanh niên
sinh viên khơng cịn đóng vai trị làm chủ chi phối hồn cảnh mà lại bị hoàn
cảnh chi phối mọi hoạt động của bản thân. Năng lực tự giáo dục, tự rèn luyện

của chủ thể bị xói mịn thay vào đó là những hành vi tiêu cực, tệ nạn xã hội
ngày càng nhiều hơn, thường xuyên hơn.
II. MỘT SỐ PHƯƠNG HƯỚNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO LỐI SỐNG
THANH NIÊN SINH VIÊN TRONG HOÀN CẢNH HIỆN NAY

* Đào tạo và phát triển nguồn lực con người là động lực chủ yếu
trong vai trò của thanh niên, sinh viên
- Bước sang thời kỳ mới (CNH, HĐH đất nước ) nhân tố con người và
thế hệ trẻ giữ vai trị quyết định .Vì vậy báo cáo của BCH T.Ư Đảng trong đại
hội VIII do cố vấn Đỗ Mười đã xác định : “Bồi dưỡng và phát huy nguồn lực
to lớn của con người Việt Nam là nhân tố quyết định của cơng cuộc cơng
nghiệp hố hiện đại hố”.
- Hiện nay, cơng nghệ và nguồn lực có trình độ cao ngày càng rõ ưu thế
so với tài nguyên thiên nhiên, trong đó nguồn nhân lực có ý nghĩa hàng đầu.
Nguồn nhân lực đang trở thành yếu tố chủ đạo đối với tăng trưởng kinh tế
một cacýh nhanh chóng và bền vững. Đầu tư phát trển nguồn nhân lực là sự
13


lưạ chọn đúng đắn khi bước vào thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH song nguồn
nhân lực nước ta còn rất kém.
- Giới thanh niên, sinh viên Việt Nam ngày càng tin tưởng vào con
đường XHCN mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn, trung thành với
dân tộc, với tổ quốc, kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của các thế hệ
cha anh , tích cực tham gia vào sự nghiệp CNH- HĐH đất nước, thực hiện các
trương trình phát triển kinh tế-xã hội, văn hố quốc phịng an ninh …,”Vì dân
giàu, nước mạnh ,xã hội cơng bằng, văn minh “,Vì độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội . Được sự chăm no giáo dục , rèn luyện của đảng của nhân dân ,
thanh niên hiện nay so với trước kia đã có nhiều tiến bộ , trưởng thành về mọi
mặt: Bản lĩnh chính trị, lý tưởng hồi bão cao đẹp, trình độ văn hố, khoa học

cônh nghệ, lối sống thể lực …Đây là những tiềm năng to lớn của thanh niên
sinh viên sẽ được phát huy ngày càng cao, cống hiến cho sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc.
- Cùng với tiến trình đổi mới xã hội, Đẩy mạnh CNH,HĐH đất nước,
trong điều kiện kinh tế thị trường, dưới tác động mọi mặt của tình hình trong
nước và ảnh hưởng của mở rộng giao lưa quốc tế, thanh niên sinh viên nước
ta sẽ có biến đổi xâu sắc về mọi mặt.
- Sẽ xuất hiện những nét mới trong chân dung của lớp trẻ theo hướng
khẳng định cá nhân và cá tính có bản lĩnh và ý trí vươn lên khơng sợ đói
nghèo, thấp kém, có khả năng đáp ứng được yêu cầu của CNH, HĐH đất
nước vào năm 2010.
- Trí thức trẻ trở thành lực lượng sản xuất đi đầu trong việc ứng dung
công nghệ tiên tiến vật liệu mới, thúc đẩy phát triển kinh tế tri thức và góp
phần đắc lực nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam trên
trường quốc tế.
* Môi trường nhà trường:

14


Mơi trường nhà trường giữ vai trị quan trọng trong quá trình giáo dục,
tu dưỡng đạo đức cho thanh niên sinh viên. Để làm được điều đó nhà trường
phải thực hiện những yêu cầu sau:
- Trước hết nhà trường phải là những tấm gương để sinh viên noi theo.
Mọi tổ chức, mọi thành viên trong trường phải thực sự là tấm gương trong
việc giáo dục đạo đức làm nâng cao hiệu quả giáo dục. Nhưng trong đó người
thầy phải là tấm gương sáng nhất trong tất cả các tấm gương trong nhà
trường. Học sinhmong mỏi và hy vọng ở thầy giáo rất nhiều về tri thức khoa
học, phương pháp truyền thụ và lối sống.
- Nhà trường phải chứng minh được những tình cảm lớn được biểu hiẹn

ngay trong cuộc sống nhà trường, tạo nên môi trường lành mạnh để tác động
đến sinh viên.
* Mơi trường gia đình
- Chăm lo cho con cái từ lúc ấu thơ đến lúc trưởng thành là cơng việc
chung của tồn xã hội, của nhà trường. Bên cạnh đó gia đình có vai trị quan
trọng biết nhường nào trong sự nghiệp “Vì lợi ích trăm năm trồng người”.
thanh niên, sinh viên đại học hầu hết đã sống độc lập, tách khỏi gia đình, xa
bố mẹ hồ nhập vào tập thể nhà trường, xã hội có nhiều cách dể giáo dục.
Song gia đình vẫn giữ vị trí quan trọng. Mãi mãi gia đình và trường học tình
cảm chắp cánh cho tuổi trẻ thành đạt và cũng là nơi san sẻ bớt nỗi buồn nếu là
thất bại. Không có tình thân nào có thể so sánh được tình thân của người mẹ
và cha là người bạn lớn của con trong suốt cả cuộc đời. Tuy đến tuổi trưởng
thành nhưng thanh niên, sinh viên chúng ta còn no nớt trên đường đời, vơn
kinh nghiệm sống cịn ít rất dễ vấp ngã trước cuộc sống nhất là cuộc sống
hiện tại cịn có nhiều tiêu cực. Chính vì vậy gia đình là chỗ dựa tình cảm vững
chắc nhất để thanh niên, sinh viên chúng ta có nghị lực mạnh nhất để vượt
qua những khó khăn, thiếu thốn, những cám dỗ vật chất đời thường mà rèn
luyện tu dưỡng để đền đáp công ơn cha mẹ.
* Nhiệm vụ và nhận thức của thanh niên, sinh viên:
15


+ Nhiệm vụ của thanh niên, sinh viên:
- Trước ngưỡng cửa của thế kỷ mới hứa hẹn nhiều đổi thay, mỗi bạn trẻ
hẳn đã có lần tự hỏi : Mình đã chuẩn bị được những hành trang gì để hồ nhịp
cùng bước tiến của thời đại, phải làm gì và bằng cách nào để vươn lên làm
chủ chi thức, làm chủ khoa học công nghệ tiên tiến, mở rộng tầm nhìn, sự
hiểu biết ở tầm cao thời đại nhằm biến những cơ hội và thử thách trong tương
lai thành cuộc thử nghiệm quan trọng chứng minh cho lòng can đảm và sự bứt
phá vượt lên chính bản thân mình. Kết quả dù đạt ở mức độ nào cũnh cho ta

lời giải đáp trung thực nhất về mọi khía cạnh của bản thân, nó cho phép nhận
rõ mình đang ở giới hạn nào của quá trình vận động và phát triển từng bước
xác định mục tiêu phấn đấu và vạch ra kế hoạch hành động cho tương lai, tạo
lập một cuộc sống tinh thần phong phú khởi nguồn cho những quyết định
quan trọng để cùng nhau bước vào thế kỷ 21.
- Trong “vali” hành trang vào đời, cái gì đã được chuẩn bị tốt, cái gì
chưa đầy đủ cần phải hồn thiện, cái gì cần thiếu thì bổ xung, đó là những vấn
đề mà sinh viên hiện nay đều quan tâm. Đương nhiên, mỗi thế hệ đều có yêu
cầu, nội dung và cách thức chuẩn bị cho mình , và đều có những hành trang
cơ bản và chung nhất. Yêu nước là một hành trang như thế .
- Trong thời đại phát triển như vũ bão của cách mạng khoa học công
nghệ, của kinh tế tri thức, vấn đề bức thiết đối với các bạn là phải chuẩn bị kỹ
cho mình mọi điều kiện nhằm đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của thời đại, của sự
nghiệp CNH- HĐH đất nước. Mong muốn thành đạt trong cuộc sống là động
lực phấn đấu của mọi người, đặc biệt là các bạn trẻ. Không có ước mơ, hồi
bão thì con người thiếu đi động lực để phấn đấu. Khơng có ý chí quyết tâm thì
ước mơ, hồi bão cũng khơng trở thành hiện thực. Nhưng đó cũng chưa phải
là tất cả. Trong “vali” hành trang của mình, các bạn phải chuẩn bị kỹ hơn về
tinh thần u nước, ý trí tự tơn và lịng tự hào dân tộc. Tinh thần yêu nước là
hành trang đặc biệt, là chất keo dích kết của tất cả các hành trang khác của
bạn.
16


- Mục tiêu phấn đấu đến năm 2020, nước Việt Nam thân yêu của chúng
ta thoát khỏi nghèo nàn và lạc hậu, cơ bản trở thành một nước công nghiệp.
Lời phát biểu đó của Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu tại lễ kỉ niệm 70 năm ngày
thành lập Đảng đã phản ánh quyết tâm phấn đấu của toàn Đảng toàn dân ta.
Mỗi người Việt Nam đều có trách nhiệm phấn đấu vì mục tiêu đó. Thanh
niên, sinh viên hơm nay, khơng thể nào khác, có trách nhiệm lớn lao gánh vác

nhiệm vụ lịch sử to lớn ấy. Và đó là định hướng để các bạn lựa chọn hành
trang cho bản thân mình.
- Bước vào thế kỷ mới, chúng ta hãy xây dựng cho mình một lý tưởng
sống, lý tưởng đó phải gắn liến với việc giữ gìn độc lập, tự do của dân tộc ,
phấn đấu vì dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng,dân chủ và văn minh theo
định hgướng XHCN. Xây dựng cho mình một lối sống “cần kiện văn minh”,
một lẽ sống “mính vì mọi người” và vì tinh thần lao động “hiệu quả sáng tạo”
theo phương châm “Đoàn kết, đoàn kết ,đại đoàn kết”. Chúng ta hãy lắng
nghe lời chỉ dạy của Bác Hồ, như các thế hệ cha anh đi trước đã từng thực
hiện “Không có việc gì khó. Chỉ sợ lịng khơng bền. Đào núi và lấp biển.
Quyết trí ắt làm lên”. Tổ quốc đang vẫy gọi chúng ta. Sự nghiệp CNH, HĐH
đang chờ đón chúng ta.
- Cuộc sống sẽ tẻ nhạt, trì trệ biết bao nếu khơng có những khám phá và
phát hiện mới. Đó là nền tảng cơ bản để hiểu rõ quy luật tự nhiên- xã hội- tư
duy con người và bản chất sự sống trên trái đất .Sự sáng tạo kết hợp với trí
tưởng tượng phong phú thường khởi đầu cho những phát kiến bất ngờ chưa
thể lường trước được.
- Dù đang giữ vị trí nghề nghiệp hay thuộc tầng lớp xã hội nào, tuổi trẻ
thanh niên sinh viên cũng là lực lượng quan trọng phản ánh diện mạo, tương
lai đất nước bằng sự trẻ trung năng động, bằng hoài bão sáng tạo và niền khát
khao thành công hạnh phúc. Trước mắt mỗi người, đường đời đang rộng mở
với những khơng ít cơ hội q giá đan xen những cán dỗ vơ tình rình rập.
Khơng rễ gì tìm được câu trả lời khách quan trước bao nhiêu sự việc, bao
17


nhiêu tình huống xảy đến bất ngờ, địi hỏi phải tỉnh táo suy nghĩ, phân tích lý
giải, thể nghiệm để đi đến đúng đắn là việc làm hàng ngày của chúng ta.
- Cánh cửa thế kỷ 21 đang mở ra những vận hội và niềm lạc quan mới
cho nhân loại vươn lên đạt được những ước mong cao đẹp của mình . Giữa

những triển vọng hấp dẫn của cuộc sống tương lai tươi đẹp đang chờ đó,
chúng ta có quyền hy vọng tuổi trẻ Việt Nam hôm nay bằng sức mạnh tri
thức, tài năng sáng tạo cùng sự tin tưởng của bản thân chính là thế hệ đáng tin
cậy sẽ xây đắp và tô điểm cho đất nước trong thế kỷ mới ngày một “đàng
hoàng hơn , to đẹp hơn” như Bác Hồ kính yêu thường mong đợi.
+ Nhận thức của thanh niên, sinh viên :
- Là lớp người nhạy cảm năng động sáng tạo, có tri thức , có hồi bão
và ước mơ, có ý chí và nghị lực…Tuổi trẻ Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của
Đảng và Bác Hồ dã thực sự là dội quân xung kích chiến lược trong một giai
đoạn cách mạng. Trước đây trong sự nghiệp giải phóng dân tộc cũng như
trong thời kỳ khơi phục, xây dựng và bảo vệ tổ quốc ;lớp lớp các thế hệ trẻ
Việt Nam tiếp nối nhau xả nhân vì sự nghiệp chung. Ngày nay trong cơng
cuộc CNH, HĐH hội nhập và đổi mới ;tuổi trẻ Việt Nam cũng có mặt trên
khắp mọi miền đất nước. Ở những nơi gian khổ và ác liệt nhất, họ vẫn tỏ rõ
tinh thần quả cảm, lịng nhiệt tình cách mạng, chí tiến thủ, và bản lĩnh kiên
cường, lao động sáng tạo và tinh thần trách nhiệm cao. Trọng trách của sự
nghiệp đổi mới đang đặt ra trước mắt tuổi trẻ những nhiệm vụ rất to lớn.
Trong mọi hồn cảnh, họ ln ln là người kế tụctrung thành và xuất sắc sự
nghiệp kế tục của Đảng. Lý tưởng chiến đấu của tuổi trẻ Việt Nam cũng chính
là lý tưởng của Đảng và Bác Hồ vĩ đại.
- Thế hệ trẻ sống có lý tưởng là thế hệ tha thiết với độc lập tổ
quốc .Độc lập dân tộc chính là thành quả được đổi bằng xương máu của nhiều
thế hệ .Dó đó đọc lập tự do là thiêng liêng cao cả và bất khả xâm phạm. Trong
một hoàn cảnh, tuổi trẻ phải dám sẵn sàng hi sinh để bao vệ độc lập, tự do,
toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền đất nước, trước bất kỳ kẻ thù xâm lược nào.
18


Nhưng để bảo vệ và củng cố độc lập, tự do, con đường duy nhất là đưa đất
nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Độc lập dân tộc là điều kiện kiên quyết để xây

dựng chủ nghĩa xã hội chủ nghĩa .Chủ nghĩa xã hội là cơ sở vững chắc để bảo
vệ và củng cố độc lập dân tộc . Nhờ giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và
chủ nghĩa xã hội, Đảng ta đã tập hợp được sức mạnh của cả dân tộc, đánh bại
mọi kẻ thù xâm lược và ngày nay đang thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới,
đưa cả nước vững bước tiến vào thế kỷ 21.
- Muốn hoàn thành nhiệm vụ trọng đại ấy, trước hết, tuổi trẻ Việt Nam
phải phát huy cao truyền thống hiếu học. Biết chủ động khắc phục mọi khó
khăn, chuyên cần và sáng tạo ,nỗ lực thi đua học tập và rèn luyện, vươn lên
chiến lĩnh những đỉnh cao khoa học và cơng nghệ. Nhanh chóng hội nhập với
xu thế phát triển của nền văn minh nhân loại, nắm bắt và tận dụng mọi thời cơ
thâu tóm tri thứ, đẩy lùi nguy cơ, tạo lên sức mạnh tổng hợp. Giáo dục lý
tưởng cách mạng cho thanh thiếu niên cụ thể phải là giáo dục ý thức trách
nhiệm học tập. Không chiếm lĩnh được đỉnh cao của khoa học và công nghệ
sẽ không bảo vệ được độc lập chủ quyền dân tộc, không tạo ra được những ưu
thế , lợi thế đủ sức cạnh tranh và chủ động hội nhập. Trong nền kinh tế tri
thức, dân tộc nào vươn tới đỉnh cao của trí tuệ, dân tộc đó sẽ chiến thắng. Tụt
hậu về trí tuệ sẽ là nguy cơ của mọi nguy cơ .Thấm nhuần lý tưởng cách
mạng trong giai đoạn đổi mới phải hành động tự giác trong học tập .
Trong giai đoạn phát triển của đất nước ta – giai đoạn quá độ đi lên chủ
nghĩa xã hội, thì sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại há đất nước là nhiệm vụ
trung tâm, là giải pháp quyết định đưa nước ta khắc phục nguy cơ tụt hậu, là
quá tình phấn đấu lâu dài của nhân dân ta. Điều đó được thể hiện trong việc
chỉ đạo của Đảng và Nhà nước những tiền đề tạo nên sự thắng của sự nghiệp
đó . Và trong nguồn nhân lực ấy thì thanh niên – sinh viên lại giữ vai trò quan
trọng, là nguồn lực chủ yếu, bởi họ chiếm một số lượng lớn trong số người ở
độ tuổi lao động của nước ta, họ có một nhiệm vụ hay giữ một trọng trách hết
sức nặng nề những người được đào tạo thành thạo về kỹ năng nghề nghiệp,
19

được tổ chức tốt về kiến thức văn hóa, chính trị, đạo đức, lối sống.... Nhận
thức được vị thế của mình trong xã hội, mỗi thanh niên – sinh viên phải
không ngừng học hỏi, tiếp nhận kiến thức, sử lý thông tin, phải rèn luyện cả
đức lẫn tài, tự tu dưỡng, rèn luyện bản thân hay nói cách khác phải tự giáo
dục về tri thức, phẩm chất, nhân cách để sao cho xứng đáng với trọng trách
mà xã hội giao phó, để xây dụng nên một đất nước “dân giàu, nước mạnh, xã
hội công bằng dân chủ văn minh”, để thực hiện được tiến bộ xã hội, đi lên chủ
nghĩa xã hôị và chủ nghĩa cộng sản, và cũng là để thực hiện thành công mục
tiêu mà Đại hội VIII của Đảng đề ra là “ Tiếp tục sự nghiệp đổi mới, đẩy
mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội
công bằng, văn minh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.

20