(Luận án tiến sĩ) phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông trên địa bàn thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGƠ THỊ DIỆP LAN

PHÂN CẤP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC
PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG

HÀ NỘI, 2019

luan an


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NỘI VỤ

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

NGƠ THỊ DIỆP LAN

PHÂN CẤP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC
PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG
Chuyên ngành: Quản lý công

Mã số: 9.34.04.03

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS.TS. ĐẶNG KHẮC ÁNH
2. PGS.TS. TRƯƠNG QUỐC CHÍNH

HÀ NỘI, 2020

luan an


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nêu trong luận án là trung thực.
Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất
cứ cơng trình nào.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Ngơ Thị Diệp Lan

luan an


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
CÁC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỐ
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................... 4

3. Đối tượng và phạm vi nghiêncứu ......................................................... 5
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ................................. 5
5. Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu ......................................... 7
6. Những đóng góp mới của đề tài nghiên cứu ........................................ 7
7. Kết cấu của luận án ............................................................................... 8
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU............................ 9
1.1. Các cơng trình nghiên cứu về phân cấp quản lý nhà nước .............. 9
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu trong nước ........................................... 9
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi ......................................... 12
1.2. Các cơng trình nghiên cứu phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục....14
1.2.1. Các cơng trình nghiên cứu trong nước ......................................... 14
1.2.2. Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi ......................................... 17
1.3. Đánh giá chung về các cơng trình nghiên cứu liên quan đến đề tài
luận án ..................................................................................................... 22
1.3.1. Những nội dung đã được nghiên cứu ........................................... 22
1.3.2. Những nội dung luận án cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung ........... 23
Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 25
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ CỦA PHÂN CẤP QUẢN
LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC PHỔ THÔNG .................................... 27
2.1. Quản lý và quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông .................... 27
2.1.1. Quản lý và quản lý nhà nước........................................................ 27
2.1.2. Quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông ..................................... 29
2.2. Phân cấp quản lý nhà nước và phân cấp quản lý nhà nước về giáo
dục phổ thông .......................................................................................... 33
2.2.1. Khái niệm phân cấp quản lý nhà nước ......................................... 33

luan an


2.2.2. Khái niệm phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông ...... 37

2.2.3. Tác động của phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông . 42
2.2.4. Phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông ở Việt Nam qua
các thời kỳ ............................................................................................. 45
2.3. Nội dung, điều kiện và các yếu tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý
nhà nước về giáo dục phổ thông ............................................................. 47
2.3.1. Nội dung phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông........ 47
2.3.2. Điều kiện phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông ....... 51
2.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phân cấp quản lý nhà nướcvề giáo dục
phổ thông............................................................................................... 52
2.4. Kinh nghiệm của một số quốc gia trong phân cấp quản lý nhà nước
về giáo dục phổ thông và giá trị tham khảo cho Việt Nam ................... 56
2.4.1. Kinh nghiệm một số quốc gia trong phân cấp quản lý nhà nước về
giáo dục phổ thông ................................................................................ 56
2.4.2. Những giá trị tham khảo cho Việt Nam........................................ 62
Tiểu kết chương 2 ....................................................................................... 64
Chương 3: THỰC TRẠNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI
VỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ
HÀ NỘI ....................................................................................................... 66
3.1. Khái quát về Thành phố Hà Nội và tình hình giáo dục phổ thơng
trên địa bàn Thành phố Hà Nội ............................................................. 66
3.1.1. Khái quát về Thành phố Hà Nội .................................................. 66
3.1.2. Tình hình giáo dục phổ thơng trên địa bàn Thành phố Hà Nội .... 68
3.2. Phân tích thực trạng phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ
thông trên địa bàn Thành phố Hà Nội ................................................... 75
3.2.1. Khái quát tình hình phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ
thông trên địa bàn thành phố Hà Nội ..................................................... 75
3.2.2. Đánh giá chung về thực trạng phân cấp quản lý nhà nước về giáo
dục phổ thông trên địa bàn Thành phố Hà Nội....................................... 92
Tiểu kết chương 3 ..................................................................................... 105

luan an


Chương 4: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG
CƯỜNG PHÂN CẤP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC PHỔ
THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI................................ 107
4.1. Quan điểm và định hướng tăng cường phân cấp quản lý nhà nước
về giáo dục phổ thông ........................................................................... 107
4.1.1. Quan điểm tăng cường phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục
phổ thông............................................................................................ 107
4.1.2. Định hướng tăng cường phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục
phổ thông............................................................................................. 109
4.2. Giải pháp tăng cường phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ
thông trên địa bàn Thành phố Hà Nội ................................................. 111
4.2.1. Đổi mới tư duy về phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ
thông ................................................................................................... 111
4.2.2. Xây dựng và hồn thiện chính sách, pháp luật về phân cấp quản lý
nhà nước về giáo dục phổ thông .......................................................... 113
4.2.3. Nâng cao năng lực của đội ngũ công chức, viên chức quản lý giáo
dục phổ thơng ...................................................................................... 124
4.2.4. Hồn thiện cơ chế thanh tra, kiểm tra đảm bảo hiệu quả phân cấp
quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông .............................................. 129
4.2.5. Các giải pháp bổ trợ ................................................................... 131
Tiểu kết chương 4 ..................................................................................... 140
KẾT LUẬN ............................................................................................... 141
DANH MỤC CƠNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ........................................ 144
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 145
PHỤ LỤC 1 ............................................................................................... 155
PHỤ LỤC 2 ............................................................................................... 159
PHỤ LỤC 3 ............................................................................................... 161

PHỤ LỤC 4 ............................................................................................... 162

luan an


CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt

Viết đầy đủ

CCHC

Cải cách hành chính

CNTT

Cơng nghệ thơng tin

ĐTBD

Đào tạo bồi dưỡng

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GDPT

Giáo dục phổ thơng

HCNN

Hành chính nhà nước

HĐND

Hội đồng nhân dân

KT-XH

Kinh tế - xã hội

NXB

Nhà xuất bản

QLNN

Quản lý nhà nước

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thơng

TTHC

Thủ tục hành chính

UBND

Uỷ ban nhân dân

WTO

Tổ chức Thương mại thế giới

©

luan an


DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỐ
BẢNG:
Bảng 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng khi thực hiện phân cấp quản lý nhà nước về
GDPT ........................................................................................................... 55
Bảng 3.1. Biểu thống kê quy mô giáo dục cho các cơ sở giáo dục trên địa bàn
thành phố Hà Nội ......................................................................................... 68
Bảng 3.2. Thống kê công tác bổ nhiệm cho các cơ sở giáo dục trên địa bàn
thành phố Hà Nội từ năm học 2014-2015 đến năm học 2018-2019 .............. 80
Bảng 3.3. Khảo sát đánh giá mức độ phân cấp về bộ máy, nhân sự trong
GDPT trên địa bàn Thành phố Hà Nội ......................................................... 81
Bảng 3.4. Bảng thống kê cấp ngân sách các trường công lập trên địa bàn
Hà Nội.......................................................................................................... 85
Bảng 3.5. Khảo sát đánh giá mức độ phân cấp trong quản lý tài chính trong
GDPT trên địa bàn Thành phố Hà Nội ......................................................... 87
Bảng 3.6. Mức độ tự chủ về chương trình, nhân sự và tài chính của các trường

phổ thơng trên địa bàn Thành phố Hà Nội .................................................... 88
Bảng 3.7. Khảo sát đánh giá mức độ phân cấp trong kế hoạch phát triển
GDPT, xây dựng nội dung, chương trình GDPT........................................... 91
SƠ ĐỒ:
Sơ đồ 2.1. Hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước về GDPT....................... 32
Sơ đồ 3.1. Phân cấp quản lý nhà nước đối với GDPT trên địa bàn Thành phố
Hà Nội.......................................................................................................... 76

luan an


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Không chỉ Việt Nam mà hầu hết các quốc gia phát triển trên thế giới,
giáo dục được coi là “quốc sách hàng đầu” trong sự nghiệp xây dựng và phát
triển đất nước. Trong các cấp học, GDPT bao gồm giáo dục tiểu học, giáo dục
trung học cơ sở (giai đoạn giáo dục cơ bản) và giáo dục trung học phổ thông
(giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp) là giai đoạn cực kỳ quan trọng góp
phần cung cấp, định hướng năng lực và nhân cách người học. Cùng với GDPT,
QLNN đối với GDPT luôn ln là vấn đề được các nhà hoạch định chính sách
đặc biệt quan tâm bởi vì quản lý giáo dục từ bình diện quốc gia đến các cấp
quản lý giáo dục ở địa phương và các cơ sở giáo dục đều có ảnh hưởng đến
việc thực hiện chính sách GDPT và nâng cao chất lượng GDPT.
Giáo dục và đào tạo có vai trị rất quan trọng trong đào tạo nguồn nhân
lực chất lượng cao và cung cấp nhân tài cho đất nước. Tuy nhiên, do sự
chuyển đổi từ cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị
trường theo định hướng XHCN nên các cơ chế, chính sách hiện hành về quản
lý nhà nước về giáo dục nói chung, quản lý nhà nước về GDPT nói riêng đang
còn nhiều hạn chế, bất cập; sự phân cấp quản lý đối với GDPT chưa rõ ràng,
chưa hợp lý; quyền hạn chưa đi đôi với trách nhiệm. Theo đánh giá của của

Chiến lược phát triển giáo dục 2010 -2020: “Quản lý giáo dục cịn nhiều bất
cập, mang tính bao cấo, ôm đồm, sự vụ và chồng chéo, phân tán; trách nhiệm
và quyền hạn quản lý chuyên môn chưa đi đôi với trách nhiệm, quyền hạn quản
lý về nhân sự và tài chính. Hệ thống pháp luật và chính sách giáo dục thiếu
đồng bộ, chậm được sửa đổi, bổ sung. Sự phối hợp giữa ngành giáo dục với
các bộ, ngành địa phương chưa chặt chẽ”. Thay vì phải thực hiện cơ chế phân
cấp quản lý, Nhà nước đã “tập trung” quá mức trong quản lý nhà nước về giáo
dục. Hậu quả là cấp dưới bị hạn chế trong phân cấp quản lý, ít có quyền chủ
động, sáng tạo, chất lượng giáo dục thấp và đầu ra không đáp ứng được u
cầu của xã hội và sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
1

luan an


Để nâng cao hiệu quả QLNN về GDPT cần thực hiện nhiều giải pháp.
Một trong những giải pháp để phát triển GDPT ở nước ta là phải cải cách mạnh
mẽ hệ thống thể chế và phương thức quản lý nhà nước về GDPT theo hướng
đẩy mạnh phân cấp quản lý nhà nước như kết luận của Hội nghị Trung ương 8
Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH. Nghị quyết nhấn mạnh: “Thực
hiện phân cấp quản lý về giáo dục, phát huy tính chủ động, tự chịu tách nhiệm
của các cơ sở giáo dục, trách nhiệm của UBND tỉnh, thành phố và các quận,
huyện trong việc thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục” [51, tr.37].
Như vậy, có thể khẳng định: Phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ
thông là một trong nhữn yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý nhà
nước về giáo dục phổ thông. Trước yêu cầu đổi mới mạnh mẽ nền giáo dục nước
nhà thì vấn đề phân cấp quản lý về giáo dục nói chung, GDPT nói riêng đang trở
nên bức xúc và cần được nghiên cứu một cách toàn diện và nghiêm túc.
Hà Nội là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, là trung tâm lớn về

văn hóa, giáo dục, khoa học và công nghệ, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả
nước. Hà Nội là nơi tập trung đông dân cư, nhu cầu về đời sống tinh thần cao,
có điều kiện để tiếp thu nhanh chóng nền văn minh tiên tiến của nhân loại.
Trong những năm qua, giáo dục phổ thông của Thủ đô đã đạt được những kết
quả quan trọng, hệ thống các trường phổ thông phát triển đa dạng với nhiều
loại hình trường, lớp; cơ sở vật chất của các trường được xây dựng khang
trang hơn trước; nhiều trường đạt chuẩn quốc gia.
Tuy đã đạt được những kết quả bước đầu, nhưng chất lượng GDPT ở
nước ta nói chung và trên địa bàn Thành phố Hà Nội nói riêng vẫn cịn thấp
so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Một trong những nguyên nhân
ảnh hưởng đến chất lượng GDPT là do phân cấp quản lý nhà nước về
GDPTcịn có nhiều hạn chế. Mơ hình tổ chức quản lý nhà nước theo ngành
kết hợp theo lãnh thổ dẫn đến cùng một đối tượng quản lý là các cơ sở giáo

2

luan an


dục phổ thông nhưng chịu sự quản lý của rất nhiều cơ quan quản lý nhà nước
khác nhau như Bộ, Sở, Phòng Giáo dục đào tạo quản lý theo chiều dọc về
chuyên môn; Uỷ ban nhân dân các cấp quản lý theo chiều ngang về nhân sự,
hành chính.. Sự chồng chéo về chức năng, việc phân định nhiệm vụ, quyền
hạn chưa phù hợp dẫn đến chưa phát huy hiệu quả quản lý nhà nước về giáo
dục; từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giáo dục phổ thông trên địa
bàn.Quá trình đổi mới phân cấp quản lý nhà nước về GDPT vẫn chưa đáp
ứng được những đòi hỏi bức xúc của thực tiễn và còn nhiều hạn chế, bất hợp
lý; phân cấp nhưng chưa bảo đảm quản lý thống nhất, còn biểu hiện phân tán,
cục bộ, chưa chú trọng việc thanh tra, kiểm tra đối với những chức năng,
nhiệm vụ đã phân cấp cho địa phương. Phân cấp quản lý nhà nước về GDPT

chưa phân định rõ ràng, cụ thể nhiệm vụ, thẩm quyền của mỗi cấp chính
quyền trong việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước; chưa xác định rõ
trách nhiệm của mỗi cấp, của tập thể và cá nhân đối với những nhiệm vụ đã
được phân cấp; phân cấp nhiệm vụ cho cấp dưới, nhưng chưa bảo đảm tương
ứng các điều kiện cần thiết để thực hiện, còn thiếu sự ăn khớp, đồng bộ giữa
các ngành, các lĩnh vực có liên quan, chưa tạo điều kiện cho địa phương chủ
động cân đối các nguồn lực.
Đặc biệt với đặc thù là thủ đô của cả nước, bên cạnh các văn bản pháp
luật chuyên ngành về giáo dục, Hà Nội chịu sự điều chỉnh của Luật Thủ đô
với những cơ chế quản lý được áp dụng riêng trên địa bàn. Quy định trách
nhiệm quản lý nhà nước về GDPT của các cơ quan quản lý phải có những
điểm đặc thù để đáp ứng được các thách thức và nhu cầu thay đổi nhanh
chóng trong bối cảnh mở cửa hội nhập và tồn cầu hóa địi hỏi hệ thống
GDPT trên địa bàn Thành phố Hà Nội; để thực hiện mục tiêu giáo dục là tạo
ra những công dân kiểu mới. Cải cách giáo dục phải đẩy mạnh phân cấp quản
lý, trao quyền nhiều hơn cho cấp dưới, huy động các nguồn lực của địa
phương và tạo ra cơ hội học tập suốt đời cho mọi người dân.

3

luan an


Mặt khác, dưới góc độ khoa học quản lý cơng cho đến nay, chưa có cơng
trình nghiên cứu nào nghiên cứu toàn diện và sâu sắc về phân cấp quản lý nhà
nước về GDPT trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Việc giải mã những vấn đề lý
luận của phân cấp quản lý về GDPT cũng như đánh giá thực tiễn phân cấp
quản lý nhà nước về GDPT trên địa bàn thành phố Hà Nội từ đó xác định
phương hướng và giải pháp phù hợp để tăng cường, đảm bảo phân cấp quản
lý nhà nước về GDPT trên địa bàn hiệu quả.

Xuất phát từ những lý do trên việc lựa chọn đề tài: “Phân cấp quản lý
nhà nước về giáo dục phổ thông trên địa bàn Thành phố Hà Nội”làm đề tài
nghiên cứu Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý cơng là hồn tồn cấp thiết
về lý luận và thực tiễn.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Muc đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận án là luận giải, cung cấp những luận cứ
khoa học về lý luận và thực tiễn để tăng cường phân cấp quản lý nhà nước về
GDPT trên địa bàn Thành phố hướng tới nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý
nhà nước về GDPT.
2.2. Nhiêm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu, tác giả luận án đề ra các nhiệm vụ
nghiên cứu sau:
-

Hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận của phân cấp quản lý nhà nước

về GDPT, nội dung phân cấp quản lý nhà nước về GDPT, các yếu tố ảnh
hưởng đến phân cấp quản lý nhà nước về GDPT cũng như kinh nghiệm phân
cấp QLNN về GDPT một số nước trên thế giới.
-

Phân tích, đánh giá thực trạng phân cấp quản lý nhà nước về GDPT,

tìm hiểu những kết quả đã đạt được cũng như những hạn chế, nguyên nhân
của những hạn chế trong phân cấp quản lý nhà nước về GDPT trên địa bàn
Thành phố Hà Nội.

4

luan an


-

Đề xuất phương hướng và các giải pháp đổi mới và đẩy mạnh phân

cấp quản lý nhà nước về GDPT trên địa bàn Thành phố Hà Nội trong những
năm tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiêncứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu hoạt động phân cấp quản lý nhà nước về GDPT.
3.2. Phạm vi nghiêncứu
- Về không gian: thành phố Hà Nội
- Về nội dung: Luận án chỉ nghiên cứu hoạt động phân cấp quản lý nhà
nước về GDPT công lập tại các cấp quản lý theo ngành (Bộ Giáo dục và Đào
tạo - Sở Giáo dục và Đào tạo - Phòng Giáo dục và Đào tạo) và phân cấp quản
lý theo lãnh thổ trên địa bàn Thành phố Hà Nội (UBND các cấp) ở 3 lĩnh vực
chủ chốt: (i) bộ máy, nhân sự; (ii) cơ sở vật chất và tài chính; (iii) chun
mơn (bao gồm lập kế hoạch phát triển giáo dục phổ thông, xây dựng nội
dung, chương trình và đánh giá chất lượng giáo dục phổ thơng).
- Về thời gian: từ năm 2010 đến nay.
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Phương pháp luận
Đề tài này được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm, chủ trương, đường lối của
Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quản lý nhà
nước, phân cấp quản lý nhà nướcvề giáo dục. Phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử được kết hợp nhất quán để nghiên
cứu và phân tích thực trạng quản lý nhà nước về GDPT trên địa bàn Thành
phố Hà Nội.

4.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện các mục đích nghiên cứu trên, nghiên cứu sinh sử dụng các
phương pháp nghiên cứu sau: phương pháp nghiên cứu lý luận; phương pháp
phân tích - tổng hợp; phương pháp thống kê; phương pháp điều tra xã hội học.
5

luan an


Một là, phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu lý luận và kinh nghiệm
liên quan đến vấn đề nghiên cứu để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận. Đồng
thời nghiên cứu các văn bản luật, các văn bản quy phạm pháp luật của Chính
phủ, Bộ GD&ĐT… liên quan đến vấn đề nghiên cứu để phân tích cơ sở lý
luận của luận án.
Hai là, phương pháp phân tích - tổng hợp
Luận án sử dụng phương pháp phân tích để lý giải thính cấp thiết và ý
nghĩa mà đề tài nghiên cứu đặt ra trong phân cấp quản lý nhà nước về GDPT
trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Luận án phân tích, đánh giá thực trạng việc thực
hiện phân cấp quản lý nhà nước về GDPT, phân tích nguyên nhân của những
bất cập, hạn chế tạo cơ sở cho đề xuất các giải pháp và kiến nghị.
Luận án sử dụng phương pháp tổng hợp để tóm lược nội dung sau mỗi phần
phân tích, đánh giá. Phương pháp tổng hợp được sử dụng để khái quát vấn đề, tóm
lược nội dung của từng mục và các kết luận của từng chương của luận án.
Ba là, phương pháp thống kê
Luận án sử dụng phương pháp thống kê để có số liệu cụ thể về thực trạng
phân cấp quản lý nhà nước về GDPT trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
Bốn là, phương pháp điều tra xã hội học
Điều tra xã hội học bằng bảng hỏi với 200 phiếu được phát ra cho đối
tượng là cán bộ các cơ quan quản lý nhà nước về GDPT và cán bộ quản lý

các trường phổ thông trên địa bàn Thành phố Hà Nội. Số phiếu nghiên cứu
sinh phát ra cụ thể như sau:
- 80 phiếu cho cán bộ quản lý nhà nước về GDPT ở Sở Giáo dục và
Đào tạo Hà Nội và cán bộ quản lý ở các Phòng Giáo dục và Đào tạo các quận
Ba Đình; Đống Đa, Hồn Kiếm, Hai Bà Trưng, Tây Hồ, Long Biên, Nam Từ
Liêm, Bắc Từ Liêm và các huyện Gia Lâm, Đơng Anh, Hồi Đức, Phúc Thọ.
- 120 phiếu cho cán bộ quản lý các trường Tiểu học, THCS và THPT.
Bảng điều tra này gồm có 2 phiếu:
6

luan an


- Phiếu 1: Thực trạng phân cấp QLNN về GDPT trên địa bàn Thành phố
Hà Nội;
- Phiếu 2: Ý kiến kiến nghị về tăng cườngphân cấp QLNN về GDPT trên
địa bàn Thành phố Hà Nội.
5. Giả thuyết khoa học và câu hỏi nghiên cứu
5.1. Giả thuyết khoa học
(1) Phân cấp QLNN về GDPT có ảnh hưởng lớn đến hoạt động QLNN
về GDPT cũng như đời sống kinh tế - xã hội.
(2). Phân cấp QLNN về GDPT ở nước ta nói chung, trên địa bàn Thành
phố Hà Nội nói riêng tuy đã đạt được những kết quả bước đầu nhưng vẫn còn
nhiều hạn chế, bất cập....
(3). Tăng cường phân cấp QLNN về GDPT tại địa bàn Hà Nội trên cơ sở
phân định cụ thể, rõ ràng nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cấp quản lý nhà nước về
GDPT, khắc phục chồng chéo và mẫu thuẫn giữa các cấp, các ngành góp phần
nâng cao hiệu lực, hiệu qủa QLNN về GDPT từ đó đẩy mạnh chất lượng GDPT
đáp ứng yêu cầu phát triển trong xu thế hội nhập.
5.2. Câu hỏi nghiên cứu

Để đạt được mục đích nghiên cứu, luận án cần trả lời thấu đáo các câu
hỏi sau đây:
- Phân cấp quản lý nhà nước về GDPT là gì? Có tác động như thế nào?
- Thực trạng phân cấp quản lý nhà nước về GDPT trên địa bàn Thành
phố Hà Nội hiện nay như thế nào? Những kết quả đã đạt được và những hạn
chế trong phân cấp quản lý nhà nước về GDPT trên địa bàn Thành phố?
- Cần phải làm gì để đẩy mạnh phân cấp quản lý nhà nước đối với GDPT
trên địa bàn Thành phố Hà Nội trong những năm tới?
6. Những đóng góp mới của đề tài nghiên cứu
Về mặt lý luận
Qua tham khảo các tài liệu về phân cấp quản lý và GD trong và ngoài
nước, nghiên cứu các xu hướng, mơ hình phân cấp QLGD ở một số nước trên
7

luan an


thế giới, luận án góp phần xây dựng hệ thống cơ sở lý luận về phân cấp quản
lý nhà nước về giáo dục nói chung và GDPT nói riêng ở nước ta.
Về mặt thực tiễn
Nghiên cứu, nhận xét thực trạng phân cấp

quản lý nhà nước về

GDPTtrên địa bàn Thành phố, đánh giá những ưu điểm và những mặt hạn
chế, xác định những nguyên nhân của những hạn chế và đề xuất các giải pháp
đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả phân cấp quản lý nhà nước về GDPT trên địa
bàn Thành phố Hà Nội trong những năm tới.
Kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho
các cơ quan của Đảng, nhà nước trong việc ban hành các cơ chế, chính sách

đẩy mạnh và nâng cao hiệu quả phân cấp quản lý nhà nước về GDPT ở các
địa phương.
Kết quả nghiên cứu của luận án là cơ sở để chính quyền Thành phố Hà
Nội đổi mới quản lý đối với các trường phổ thông trên tinh thần đẩy mạnh
phân cấp quản lý, giáo quyền hợp lý cho các trường để xây dựng nền giáo dục
của Thành phố Hà Nội ngày càng phát triển.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận án kết cấu thành 4 chương:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Chương 2: Cơ sở lý luận và pháp lý về phân cấp quản lý nhà nước đối
với giáo dục phổ thông
Chương 3: Thực trạng phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông
trên địa bàn Thành phố Hà Nội
Chướng 4: Quan điểm và giải pháp tăng cường phân cấp quản lý nhà
nước về giáo dục phổ thông trên địa bàn Thành phố Hà Nội

8

luan an


Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.1. Các cơng trình nghiên cứu về phân cấp quản lý nhà nước
1.1.1. Các cơng trình nghiên cứu trong nước
Các cơng trình nghiên cứu về phân cấp quản lý nhà nước ở trong nước
có thể kể đến là:
- Võ Kim Sơn (2004): “Phân cấp quản lý nhà nước – lý luận và thực
tiễn”, NXB Chính trị Quốc gia. Đây có lẽ là cuốn sách chuyên khảo đầu tiên

ở nước ta về phân cấp quản lý nhà nước. Cuốn sách dày 483 trang, bao gồm 4
chương trình bày các vấn đề về cơ sở lý luận trong quản lý HCNN; các hình
thức phân cấp quản lý HCNN; phân cấp quản lý HCNN ở Việt Nam từ năm
1945 đến năm 2003. Chương 4 của cuốn sách tác giả lý giải sự cần thiết phải
đẩy mạnh phân cấp quản lý HCNN và đề xuất một số giải pháp đẩy mạnh
phân cấp quản lý HCNN ở Việt Nam [60].
- Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước của Viện nghiên cứu Khoa
học tổ chức, Bộ Nội vụ: “Tình hình phân cấp giữa Trung ương và địa
phương”, năm 2004. Đề tài nghiên cứu, đánh giá thực trạng phân cấp giữa
Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền địa phương với nhau.
Các tác giả đề tài đã phân tích các kết quả đã đạt được, những hạn chế của quá
trình phân cấp, nguyên nhân của những hạn chế, trên cơ sở đó đề xuất 6 nhóm
giải pháp để thực hiện phân cấp quản lý giữa Trung ương và địa phương [7].
- Phạm Hồng Thái (2011): “Một số vấn đề nhận thức lý luận về tập quyền,
tản quyền, phân quyền, phân cấp trong quản lý nhà nước”, bài viết trong cuốn
“Phân cấp quản lý nhà nước”, NXB Công an Nhân dân. Tác giải bài viết phân
tích làm rõ khái niệm phân cấp, tản quyền, phân quyền và đưa ra khái niệm
phân cấp như sau: “Phân cấp là việc phân công chức năng, phân định nhiệm vụ,
quyền hạn cho từng cấp hành chính; nếu nhìn từ chế độ quản lý thì bản chất của

9

luan an


phân cấp là việc cấp trên chuyển giao những nhiệm vụ, quyền hạn do mình
nắm giữ cho cấp dưới thực hiện một cách thường xuyên, liên tục bằng phương
thức ban hành văn bản quy phạm pháp luật hoặc bằng cách chuyển cho cấp
dưới thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn bằng các quyết định cụ thể” [64].
Trong bài viết, tác giả đã phân tích thực trạng phân cấp quản lý giữa trung

ương và địa phương và đề xuất một số quan điểm, nguyên tắc phân cấp quản lý
ở nước ta hiện nay.
- Nguyễn Đăng Dung (2011): “Các hình thức phân cấp, phân quyền”, bài
trong cuốn “Phân cấp quản lý nhà nước”, NXB Cơng an Nhân dân. Tác giải
trình bày 06 hình thức phân cấp: hình thức phân cấp dựa vào các nguồn gốc
lịch sử; hình thức phân cấp bằng trật tự thứ bậc và chức năng; hình thức phân
cấp qua vấn đề được đề cập và các giá trị của nhà nghiên cứu; hình thức tập
trung vào các mẫu hình và chức năng hành chính; hình thức dựa trên kinh
nghiệm của một quốc gia; hình thức phân cấp trên cơ sở các mục đích: chính
trị, thị trường, khơng gian và quản lý.Trong bài viết tác giả phân tích 3 thể loại
về phân cấp hành chính: tản quyền, phân quyền và ủy quyền [64].
Một số tác giả đã có các cơng trình nghiên cứu về phân cấp quản lý đăng
trên các tạp chí chun ngành và trình bày tại các hội thảo khoa học:
- Nguyễn Minh Phương:“Thực trạng phân cấp, phân quyền và vấn đề tự
quản địa phương tại Việt Nam”, bài tham luận tại Hội thảo “Tổ chức chính
quyền địa phương ở Việt Nam: Những vấn đề lý luận và thực tiễn” do Văn
phòng Quốc hội, Oxfam, Unicef phối hợp tổ chức tại Ninh Thuận ngày
06/4/2013. Bài tham luận đã trình bày các khái niệm phân cấp, phân quyền, tự
quản địa phương và những vấn đề đặt ra trong phân cấp, phân quyền, tự quản
địa phương ở nước ta hiện nay và đề xuất kiến nghị các giải pháp đẩy mạnh
phân cấp, phân quyền, tự quản địa phương ở nước ta trong thời gian tới [55].
- Hoàng Mai: tham luận: “Thẩm quyền của các cấp chính quyền địa
phương trong phát triển bền vững - kết quả của quá trình phân cấp quản lý ở

10

luan an


Việt Nam” được trình bày tại Hội thảo quốc tế về quản trị địa phương (tháng

3/2009 trong chương trình Đại hội khối Pháp ngữ năm 2009 tổ chức tại Hà
Nội. Tác giả nhấn mạnh: Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định
hướng XHCN, xây dựng, hoàn thiện nhà nước pháp quyền, cải cách nền
HCNN và hội nhập quốc tế, thực hiện phân cấp, phân quyền ngày càng đầy
đủ, toàn diện hơn tiến đến tự quản địa phương là u cầu có tính quy luật,
khơng thể trì hỗn được [49].
- Hoàng Thị Ngân (2010): “Thực trạng và xu hướng phân cấp quản lý
giữa Trung ương và địa phương ở Việt Nam”, bài tham gia hội thảo của Khoa
Luật, Đại học Quốc gia. Bài tham luận đánh giá thực trạng phân cấp quản lý
giữa Trung ương và địa phương ở Việt Nam, những kết quả đã đạt được, những
hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế và xu hướng phân cấp quản lý nhà
nước trong những năm tới. Bài tham luận nhấn mạnh: Việc phân cấp cho mỗi
cấp mỗi địa phương và ở mỗi thời kỳ đòi hỏi phải khác nhau. Tuy vậy, nó ln
được coi là vấn đề tất yếu của nhà nước và phụ thuộc vào khả năng của chính
quyền địa phương trong mỗi giai đoạn phát triển. Nếu phân cấp, giao nhiều
quyền quá có thể dẫn đến chính quyền địa phương sẽ q tải, khơng thể thực
hiện hết được các chức năng, nhiệm vụ, nếu phân cấp, giao ít quyền q thì sẽ
khơng phát huy được các thế mạnh của địa phương, hiệu quả hoạt động của
chính quyền địa phương sẽ khơng cao.
Ngồi ra, nhiều nhiều nhà khoa học và quản lý đã công bố các công trình
nghiên cứu trên các tạp chí, như: Đàm Bích Hiên: “Bàn về phân cấp quản lý
giữa các cấp chính quyền địa phương ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Dân chủ
và Pháp luật. Bộ Tư pháp, Số 9/2005; Hoàng Thị Ngân:“Đẩy mạnh công tác
phân cấp Trung ương và địa phương”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, Văn
phịng Quốc hội, Số 2+3/2009; Trần Anh Tuấn:“Đẩy mạnh phân cấp quản lý
hành chính nhà nước đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập tồn cầu”, Tạp
chí Quản lý nhà nước, Học viện Hành chính Quốc gia, Số 10/2014; Nguyễn

11

luan an


Minh Phương: “Để tiếp tục đẩy mạnh phân cấp quản lý giữa các cấp chính
quyền địa phương hiện nay”, Tạp chí Quản lý nhà nước. Học viện Hành
chính, Số 1/2007; Vũ Thư: “Mấy vấn đề lý luận và thực tiễn về phân cấp
quản lý cho chính quyền địa phương ở nước ta”, Tạp chí Nhà nước và Pháp
luật, Viện Nhà nước và Pháp luật, Số 4/2009; Trần Thị Diệu Oanh:“Mối quan
hệ giữa phân cấp quản lý và địa vị pháp lý của chính quyền địa phương ở
nước ta hiện nay”, Tạp chí Quản lý nhà nước. Học viện Hành chính Quốc gia,
Số 4/ 2010; Trần Thị Diệu Oanh:“Một số vấn đề phân cấp quản lý cho chính
quyền đơ thị”,Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, Bộ Tư pháp, Số 12/2011; Phạm
Thanh Huyền: “Một số vấn đề về phân cấp quản lý hành chính nhà nước”,
Tạp chí Tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ, Số 2/2014; Nguyễn Cửu Việt: “Phân
cấp quản lý trong mối quan hệ giữa trung ương và địa phương”, Tạp chí
Nghiên cứu lập pháp, Văn phịng Quốc hội, Số 7/2005.
1.1.2. Các cơng trình nghiên cứu nước ngồi
Trên thế giới, phân cấp quản lý nhà nước đã được một số nhà khoa học
nghiên cứu trong nhiều thập kỷ qua. Các cơng trình nghiên cứu về phân cấp
quản lý nhà nước có thể kể đến là:
- Ngân hàng thế giới (2005): “Phân cấp ở Đơng Á để chính quyền địa
phương phát huy tác dụng”, NXB Văn hóa - Thơng tin. Các tác giải cuốn sách
nhấn mạnh: phân cấp quản lý là một biện pháp hữu hiệu đưa chính quyền về gần
dân hơn và mang lại cho người dân cơ hội tham gia vào quá trình ban hành quyết
định quản lý. Hệ thống phân cấp được thiết kế tốt sẽ mang lại nhiều lợi ích, trong
đó có việc đẩy mạnh tăng trưởng và ổn định kinh tế - xã hội.
Cuốn sách đề cập đến kinh nghiệm của các nước Đông Á trong quá trình
phân cấp với mục tiêu nhận thức rõ những thách thức của q trình thiết kế
các mơ hình cải cách, rút ra những bài học kinh nghiệm trong quá trình thực
hiện và nghiên cứu các tác động của tiến trình phân cấp quản lý. Trong cuốn

sách có dẫn chứng tình hình phân cấp ở Việt Nam [50].

12

luan an


- Báo cáo nghiên cứu của Ngân hàng thế giới: “What is Desentralization”,
năm 2002. Báo cáo phân tích khái niệm và đặc điểm của phân cấp, phân quyền;
lịch sử phát triển của quá trình này ở một số quốc gia trên thế giới. Báo cáo nhấn
mạnh: Phân cấp là sự chuyển giao trách nhiệm và nguồn thu tài chính từ chính
quyền cấp cao xuống các cấp chính quyền thấp hơn và đây là một biện pháp hữu
hiệu phát huy tính chủ động, sáng tạo của cấp dưới, tạo điều kiện để phát triển
kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, mỗi địa phương (Khan, 2002).
- Tài liệu nghiên cứu của Liên hiệp quốc (UNDP): “Desentralization –
Sampling of defination” (Phân cấp - Sự thử nghiệm về phạm trù), năm 1999.
Tài liệu nghiên cứu nhấn mạnh: hoạt động quản lý HCNN được thực hiện bởi
các cơ quan HCNN từ Trung ương đến cơ sở. Bộ máy HCNN vận hành theo
nhiều mô hình và phương thức khác nhau, trong đó mơ hình phân công và
phối hợp giữa các bộ phận cấu thành bộ máy HCNN được coi là mơ hình cơ
bản. Mỗi cơ quan, tổ chức được xác định một cách cụ thể, rõ ràng, không hạn
chế về chức năng, nhiệm vụ nhằm bảo đảm việc thực hiện pháp luật có hiệu
lực, hiệu quả. Để thực hiện nhiệm vụ một cách tốt nhất cần phải trao cho các
cơ quan, tổ chức đó quyền hạn và các nguồn lực nhất định. Trao quyền cho họ
và đòi hỏi họ phải chịu trách nhiệm với chức trách, nhiệm vụ được giao.
- Osborne và Gaebler (2000): “Sáng tạo lại chính phủ”, NXB Chính trị
Quốc gia, Hà Nội. Các tác giả cho rằng, phân quyền là một cách để nâng cao
hiệu quả hoạt động quản lý và thúc đẩy quá trình vận động và phát triển. Phân
quyền giống như sáng tạo lại chính phủ; sáng tạo lại các hoạt động; hành
chính cơng mới hay quản lý cơng mới.

Sáng tạo lại chính phủ nhằm chỉ ra một cách làm hoàn toàn mới so với
trước đây để tiến hành các hoạt động của khu vực công. Những vấn đề đề cập
trong 10 nội dung mà hai tác giả đưa ra khơng phải hồn tồn mới, nhưng tiếp
cận theo một cách thức mới để chuyển từ quan điểm chính phủ quản lý cai trị
sang chính phủ mang tính doanh nghiệp. Mơ hình sáng tạo lại chính phủ được

13

luan an


coi là một cách để làm cho hoạt động của chính phủ năng động hơn, tốt hơn.
Chính phủ theo mơ hình doanh nghiệp khuyến khích cạnh tranh giữa các bên
cung cấp dịch vụ, đẩy sự kiểm soát từ bộ máy hành chính sang cộng đồng [54].
- J. M. Cohen, S. B. Peterson (2002): “Phân cấp quản lý hành chính Chiến lược cho các nước đang phát triển”, NXBChính trị Quốc gia, Hà Nội.
Cuốn sách dày 343 trang đã trình bày vị trí, vai trị và tính tất yếu khách quan
của phân cấp quản lý hành chính đối với các nước đang phát triển. Trong bối
cảnh mở cửa hội nhập và chuyển đổi cơ chế quản lý, các quốc gia muốn phát
triển cần đổi mới cách thức quản lý nhà nước, đẩy mạnh phân cấp quản lý giữa
trung ương và các cấp chính quyền địa phương. Khơng có mơ hình phân cấp
chung cho các quốc gia đang phát triển. Tùy từng điều kiện và trình độ phát triển
khác nhau, các quốc gia sẽ xác định mức độ phân cấp quản lý phù hợp [37].
1.2. Các cơng trình nghiên cứu phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục
1.2.1. Các cơng trình nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam hiện nay cịn ít cơng trình nghiên cứu về phân cấp quản lý
nhà nước về giáo dục nói chung và GDPT nói riêng.
- Có thể nói cơng trình nghiên cứu tương đối tồn diện đầu tiên về phân
cấp quản lý nhà nước về GDPT là Đề tài khoa học cấp Bộ B98-52-22
“Nghiên cứu tập trung và phân quyền trong hệ thống quản lý ngành GDPT
Việt nam” do TS. Nguyễn Tiến Hùng làm chủ nhiệm. Đề tài khoa học tập

trung nghiên cứu các kiểu tập trung và phân cấp trong quản lý ngành giáo
dục; lợi thế và rủi ro của phân cấp quản lý ngành giáo dục; các tiêu chí xác
định tập trung hay phân cấp trong hệ thống quản lý ngành GDPT; khuynh
hướng tập trung và phân cấp theo chức năng và các thành phần của chức năng
quản lý giáo dục [31].
- Tiếp theo, năm 2003, Dự án hỗ trợ Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện
một khảo sát tại 12 tỉnh và thành phố và hoàn thành “Báo cáo hiện trạng và
khuyến nghị về phân cấp quản lý giáo dục Việt Nam”. Bản báo cáo đã mô tả

14

luan an


chi tiết hiện trạng và đề xuất khuyến nghị nhằm đẩy mạnh phân cấp quản lý
nhà nước về giáo dục ở Việt Nam.
- Năm 2003, các tác giả Đậu Hoàn Đô, Nguyễn Công Giáp và Đào Vân
Vy đã cho công bố cơng trình nghiên cứu: “Phân cấp quản lý giáo dục Việt
Nam: Thực trạng và xu hướng”. Cơng trình này được thực hiện với sự hỗ trợ
của Tổ chức Cứu trợ trẻ em Thụy Điển và Viện Chiến lược chương trình giáo
dục. Cơng trình nghiên cứu đã bước đầu khái quát các xu hướng phân cấp
quản lý nhà nước về giáo dục của các quốc gia trên thế giới; thực trạng phân
cấp quản lý nhà nước về giáo dục và đề xuất phương hướng đẩy mạnh phân
cấp quản lý nhà nước về giáo dục ở Việt Nam [23].
- Trần Hồng Hạnh (2011): “Một số nhìn nhận về phân cấp quản lý nhà
nước về giáo dục và đào tạo ở Việt Nam”,bài trong cuốn “Phân cấp quản lý
nhà nước”, NXB Công an Nhân dân. Tác giả trình bày cơ sở lý luận về phân
cấp quản lý nhà nước đối với GD&ĐT; thực trạng phân cấp quản lý nhà nước
đối với GD&ĐT, qua đó đề xuất một số định hướng nhằm đổi mới, tăng cường
phân cấp quản lý nhà nước đối với GD&ĐT ở nước ta hiện nay.

Đề cập đến những khó khăn, tồn tại trong quá trình phân cấp quản lý giáo
dục ở Việt Nam, tác giả nhấn mạnh: hệ thống tổ chức bộ máy thực hiện phân
cấp quản lý còn hạn chế, chưa có sự phân định rõ ràng, cụ thể nhyieemj vụ,
quyền hạn giữa trung ương và địa phương; việc phân cấp quản lý còn gặp nhiều
lúng túng, thiếu sự đồng bộ, dẫn đến tình trạng cắt khúc, chia việc mà thiếu sự
liên thông trong hệ thống; sự phối hợp giữa ngành giáo dục với các ngành liên
quan chưa chặt chẽ, thống nhất nên ngành giáo dục thực hiện các chức năng
chun mơn rất khó khăn [64].
Một số tác giả đã cơng bố các cơng trình nghiên cứu về phân cấp quản lý
đối với GD-ĐT trên các tạo chí chuyên ngành, như:
- Nguyễn Tiến Hùng (2004): “Tìm hiểu quy trình nghiên cứu phân cấp
quản lý giáo dục”, Tạp chí Phát triển giáo dục, số 4 (64). Theo tác giả, để có

15

luan an


thể xác định lại hợp lý trách nhiệm, quyền hạn và trách nhiệm của từng cấp
quản lý và nhà trường phổ thông, cũng như cơ chế phối hợp làm việc giữa các
cấp đòi hỏi phải xác định được các mâu thuẫn, khó khăn trong thực hiện các
chức năng quản lý giáo dục hiện hành của từng cấp quản lý và nhà trường, từ
đó đề ra các giải pháp khắc phục. Vì vậy, quy trình nghiên cứu về phân cấp
quản lý giáo dục cần được thực hiện theo 3 bước: (1) xây dựng bức tranh hiện
trạng về phân cấp quản lý giáo dục; (2) phân tích hiện trạng về phân cấp quản
lý giáo dục; và (3) xây dựng các giải pháp về phân cấp quản lý giáo dục [32].
- Nguyễn Tiến Hùng (2006): “Vai trò của các cấp quản lý trong xu thế
phân cấp quản lý giáo dục đại học”, Tạp chí Khoa học giáo dục, số 6 năm 2006.
Bài báo phân tích vai trị của Quốc hội, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo, các
bộ và cơ quan ngang bộ, UBND tỉnh/thành phố, Sở giáo dục và Đào tạo, các

trường đại học trong xu hướng phân cấp quản lý giáo dục đại học [33].
- Đinh Thị Minh Tuyết (2007): “Về phân cấp quản lý giáo dục - đào tạo ở
nước ta hiện nay”, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 142 (11-2007). Tác giả bài
báo đã phân tích thực trạng phân cấp quản lý trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo
ở nước ta hiện nay; những kết quả đã đạt được cũng như những hạn chế, bất
cập, nguyên nhân của những hạn chế, bất cập; đề xuất định hướng và một số
giải pháp hoàn thiện phân cấp quản lý giáo dục - đào tạo. Tác giả bài báo nhấn
mạnh: đổi mới phân cấp quản lý về giáo dục - đào tạo là một yêu cầu khách
quan nhưng không thể tự do, tùy tiện. Không thể nhận thức đơn giản trong
phân cấp quản lý về giáo dục - đào tạo và cũng không nên cứng nhắc quan
niệm cho rằng tập trung là bất hợp lý, phân cấp là hợp lý và ngược lại [74].
- Trần Hồng Thắm: “Một số giải pháp đẩy mạnh phân cấp quản lý nhà
nước về giáo dục phổ thơng”, Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm Thành phố
Hồ Chí Minh, số tháng 2/2012. Bài báo phân tích thực tiễn phân cấp quản lý nhà
nước đối với bậc giáo dục phổ thông ở Việt Nam và đề xuất các giải pháp đẩy
mạnh phân cấp quản lý nhà nước đối với bậc học này. Tác giả đã trình bày một

16

luan an


số ý kiến về việc phân cấp quản lý GDPT với mong muốn góp phần định hướng
cho việc thực hiện công tác này ở nước ta trong thời gian tới [65].
Theo tác giả, phân cấp quản lý GDPT chỉ có tác dụng thực sự khi trao
quyền quyết định cho chính quyền cấp cơ sở và cấp nhà trường. Sẽ khó tìm
thấy mơ hình phân cấp GDPT thống nhất cho cả nước, vì mỗi địa phương đều
có những điều kiện cụ thể khác nhau. Điều quan trọng là cần tìm ra những
điểm chung để quy định và tùy thuộc vào đặc điểm riêng mà có những hướng
dẫn cụ thể cho từng địa phương.

- Đinh Minh Dũng: “Phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo ở
cấp huyện vùng đồng bằng sơng Cửu Long”, Tạp chí Quản lý nhà nước, số 195
(4-2012). Tác giả bài báo trình bày quá trình phân cấp về GD-ĐT ở đồng bằng
sơng Cứu Long từ sau giải phóng miền Nam và nhấn mạnh: tuy có nhiều thời kỳ
phân cấp quản lý nhà nước về GD-ĐT khác nhau, nhưng giáo dục tiểu học và
THCS cơ bản được phân cấp quản lý cho UBND cấp huyện và nó đã phát huy
tác dụng nhất định. Bài báo cũng đã trình bày những vấn đề đặt ra đối với phân
cấp quản lý về GD-ĐT ở các tỉnh vùng đồng bằng sơng Cửu Long [17].
1.2.2. Các cơng trình nghiên cứu nước ngoài
- Rondineli D. và Nellis J. (1996): “Assessing decentralization policies
in Developing countries: the case for cautious optimism” (Chính sách phân
cấp sự định ở các nước đang phát triển: Trường hợp về chủ nghĩa lạc quan
cẩn trọng), Delelopment Policy Review 4. Theo các tác giả, ngay từ những
năm 80 của thế kỷ XX, nhiều nước trên thế giới tại châu Âu, châu Úc, châu
Mỹ, châu Á và châu Phi đã bắt đầu thể nghiệm và thực hiện hệ thống phân
cấp quản lý đối với GD-ĐT theo hướng tra quyền ban hành các quyết định
quản lý cho cấp dưới của chính phủ trung ương (chính quyền cấp
vùng/bang/tỉnh/thành phố/quận/huyên) và cho các trường. Lý do phân cấp
quản lý đối với GD-ĐT ở các quốc gia là rất khác nhau nhưng chủ yếu là do
cấp trung ương không thể tiếp tục gánh vác việc cung cấp tài chính cho hệ

17

luan an