Skkn sử dụng những khúc sử ca đi cùng năm tháng trong dạy học lịch sử việt nam giai đoạn 1930 1975 nhằm giáo dục truyền thống và tăng cường hứng thú học tập cho học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

TRƯỜNG THPT THỌ XUÂN 4

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

SỬ DỤNG NHỮNG KHÚC SỬ CA ĐI CÙNG NĂM THÁNG
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1930-1975
NHẰM GIÁO DỤC TRUYỀN THỐNG VÀ TĂNG CƯỜNG
HỨNG THÚ HỌC TẬP CHO HỌC SINH

Người thực hiện: Lê Thị Thu Hà
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc mơn: Lịch Sử

THANH HỐ NĂM 2022

skkn


MỤC LỤC

Trang
1. Mở đầu.............................................................................................

1

1.1. Lí do chọn đề tài..............................................................................

1

1.2. Mục đích nghiên cứu..................................................................

2

1.3. Đối tượng nghiên cứu.....................................................................

2

1.4. Phương pháp nghiên cứu...............................................................

2

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm....................................................

2

2.1. Cơ sở lí luận ..................................................................................

2

2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng......................................

3

2.3. Các giải pháp và tổ chức thực hiện …………………………

6

2.3.1. Thuận lợi và khó khăn khi sử dụng các bài hát cách mạng trong

7

dạy học Lịch sử
2.3.2. Yêu cầu để vận dụng bài hát cách mạng vào dạy học Lịch sử

7

2.3.3. Biện pháp tổ chức thực hiện............................................................

8

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm..........................................

18

3. Kết luận, kiến nghị ........................................................................

19

3.1. Kết luận......................................................................................

19

3.2. Kiến nghị...................................................................................

20

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................

21

DANH MỤC SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.......................................

22

skkn


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do chọn đề tài
Gần 20 năm đứng lớp giảng dạy môn Lịch sử, tôi luôn băn khoăn, trăn trở với
câu hỏi “Tại sao thế hệ trẻ khơng thích học, thờ ơ với Lịch sử nước nhà?”. Đặc biệt,
trong chương trình giáo dục phổ thơng mới, Bộ Giáo dục đã đưa Lịch sử trở thành
môn học tự chọn, điều này càng làm cho tỉ lệ học sinh xa rời và bỏ quên đi môn học
này đang dần trở thành hiện thực.
Chính vì vậy, bản thân tơi ln muốn tìm ra những phương pháp dạy mới, vui
để các em học sinh yêu thích và hứng thú hơn trong q trình học tập. Vì thực tế, mơn
Lịch sử có một vị trí vơ cùng quan trọng là mơn học trực tiếp giúp học sinh có được
những kiến thức cơ bản, cần thiết về lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới. Qua đó, góp
phần giáo dục lịng u quê hương, đất nước, niềm tự hào dân tộc, tình đồn kết quốc
tế. Đồng thời học Lịch sử cịn bồi dưỡng năng lực tư duy, hành động và thái độ ứng
xử đúng đắn trong cuộc sống cho các em. Do đó, trong thời gian giảng dạy tại trường
tơi đã thực hiện nhiều phương pháp đổi mới tích cực, áp dụng dạy học theo hướng
tích hợp. Một trong những phương pháp đó là “vận dụng những khúc sử ca đi cùng
năm tháng trong dạy học Lịch sử Việt Nam giai đoạn 1930-1945” đã làm cho tiết học
trở nên sinh động, học sinh trở nên thích thú hơn, giúp các em khắc sâu kiến thức một
cách nhẹ nhàng, góp phần nâng cao hiệu quả dạy – học.
Trong q trình giảng dạy mơn lịch sử lớp 12, giai đoạn 1930 - 1975 với rất
nhiều sự kiện, cột mốc, bước ngoặt lịch sử quan trọng. Bằng nhiều phương pháp để
giáo viên truyền đạt bài giảng có hiệu quả, từ trước tới nay giáo viên thường sử

dụng phương pháp thuyết trình, phát vấn, hoạt động nhóm...kết hợp với đồ dùng
trực quan như tranh ảnh, lược đồ, sơ đồ, phim tài liệu... Theo tơi ngồi những phương
pháp trên, chúng ta có thể sử dụng âm nhạc làm phương tiện hỗ trợ trong giảng dạy.
Âm nhạc (các ca khúc tiền chiến, cách mạng) là những bài ca đi cùng năm tháng rất
có giá trị về mặt lịch sử, là mảng âm nhạc hay nhưng hiện nay về góc độ lịch sử chưa
được khai thác nhiều, rất ít giáo viên mạnh dạn đưa vào tiết dạy bộ môn.
Tôi nhận thấy việc sử dụng phương pháp này sẽ tạo cho khơng khí lớp học vui
tươi hơn, giúp những sự kiện Lịch sử bớt khô cứng hơn, tạo ra mối quan hệ gần gũi
hơn giữa thầy và trò, làm cho học sinh biết thêm được một cách học môn Lịch sử mới
với nhiều hứng thú, bổ ích, tạo cho các em niềm vui khi được học các bài học về lịch
sử dân tộc qua những ca khúc cách mạng, qua đó nhằm giáo dục truyền thống yêu
nước, truyền thống "uống nước nhớ nguồn", đồng thời góp phần nâng cao chất lượng
và hiệu quả giáo dục. Với ý nghĩa sâu sắc tôi xin giới thiệu đề tài sáng kiến kinh
nghiệm “Sử dụng những khúc sử ca đi cùng năm tháng trong dạy học Lịch sử
Việt Nam giai đoạn 1930-1975 nhằm giáo dục truyền thống và tăng cường hứng
thú học tập cho học sinh”
1

skkn


1.2. Mục đích nghiên cứu
Trước hết, để giúp các em học sinh u thích và hiểu lịch sử hơn thì việc sử
dụng âm nhạc sẽ tạo cho giờ học được sự sinh động, lôi cuốn, truyền cảm cao. Học
sinh hiểu sử qua âm nhạc, âm nhạc góp phần tạo ra sự rung cảm cho người học. Sử
dụng âm nhạc trong dạy học sẽ là một hướng giải pháp có giá trị thực tiễn, bồi đắp
kiến thức, tâm hồn cho các em, phát huy hiệu quả học tập môn Lịch sử trong nhà
trường, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học, tạo sự hứng thú thực sự cho học sinh,
góp phần xây dựng động cơ học tập tốt cho các em.
Đồng thời, giáo dục thế hệ trẻ lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc, có ý thức

phấn đấu học tập tốt không những bộ môn Lịch sử mà cả các bộ mơn khác để sau này
đóng góp cơng sức vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ Quốc.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là vận dụng những khúc sử ca, ca khúc cách
mạng trong dạy học Lịch sử đối với học sinh lớp 12 trường THPT Thọ Xuân 4 nhằm
giáo dục truyền thống và tăng cường hứng thú học tập cho các em.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài này, tôi đã thực hiện các phương pháp sau:
- Nghiên cứu các tài liệu về phương pháp dạy học lịch sử.
- Nghiên cứu các tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học lịch sử.
- Nghiên cứu, khai thác nội dung sách giáo khoa phần lịch sử Việt Nam giai đoạn từ
năm 1930 - 1975
- Khai thác, sử dụng những ca khúc cách mạng giai đoạn từ năm 1930 - 1975
- Dự giờ đồng nghiệp, rút kinh nghiệm qua từng tiết dạy.
- Kiểm tra, đánh giá kết quả của học sinh để có sự điều chỉnh, bổ sung hợp lý.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lý luận của đề tài: Tác dụng to lớn của việc đưa bài hát cách mạng vào
dạy học Lịch sử
Chương trình giáo dục phổ thơng mới hiện nay cũng như thực tiễn dạy học lịch
sử ở trường phổ thơng đặt ra u cầu cần có nhận thức mới về bộ môn. Một bài học
Lịch sử cần khơi dậy được đam mê, hứng thú, nhu cầu học tập để các em chủ động
lĩnh hội kiến thức, qua đó rèn kĩ năng và giáo dục tư tưởng tình cảm cho học sinh – đó
chính là một bài học hiệu quả. Để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử các giáo viên
luôn luôn ý thức sử dụng đa dạng các phương pháp, phương tiện dạy học, với bản
thân tôi một trong các phương pháp đổi mới dạy học là sử dụng các khúc ca cách
mạng để cụ thể hóa kiến thức cơ bản trong sách giáo khoa, giúp học sinh có biểu
tượng chân thực, sinh động về các sự kiện hiện tượng Lịch sử.
2

skkn

Có thể khẳng định ca khúc cách mạng là những bản hùng ca, ghi lại dấu ấn của
cả một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc, thấm sâu vào lòng mỗi người dân và
sống vững bền qua những ca từ trong sáng và giai điệu đẹp đẽ. Các bài hát cách mạng
chính là trang sử ghi dấu bằng âm thanh, nhạc điệu để cho thế hệ trẻ nhìn lại những
năm tháng không thể nào quên của dân tộc. Mỗi ca khúc cách mạng ra đời thường
gắn liền với những dấu ấn, sự kiện lịch sử cụ thể. Những mốc son trong lịch sử dân
tộc đã lay động cảm xúc của bao thế hệ nhạc sỹ. Để rồi, nhiều ca khúc hay, bất hủ đã
xuất hiện trong những thời khắc lịch sử đáng nhớ ấy.
“Các ca khúc cách mạng, bằng cách phản ánh độc đáo của mình đã tái hiện lại
lịch sử dân tộc, thể hiện cảm xúc của người nghệ sĩ và của nhân dân đối với quê
hương đất nước, thời đại. Nhìn từ phương diện này, khơng ít các nhà nghiên cứu âm
nhạc cho rằng, ca khúc cách mạng là một pho sử bằng âm thanh phản ánh những diễn
biến trong cuộc đấu tranh cách mạng và hai cuộc kháng chiến chống Pháp, Mĩ của
dân tộc ta ở thế kỉ XX…. Thưởng thức các ca khúc cách mạng những người lính sẽ có
cảm nhận về tình u quê hương gia đình, tự hào về tinh thần chiến đấu của Quân đội
nhân dân Việt nam anh hùng để không ngại hi sinh gian khổ và thấy cần sống sao cho
ý nghĩa…”
Chính vì thế việc sử dụng các bài hát lịch sử, bài hát cách mạng có ý nghĩa to
lớn về giáo dưỡng, giáo dục và phát triển học sinh, đặc biệt là nó khơi dậy tinh thần
yêu nước, lòng tự hào dân tộc, giáo dục truyền thống tốt đẹp trong quá trình dựng
nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam qua các bài học Lịch sử. Vận dụng các ca
khúc cách mạng vào giảng dạy sẽ giúp học sinh khắc sâu những sự kiện lịch sử chủ
yếu của bài học được phản ánh trong các bài hát, mang đến cho các em những xúc
cảm lịch sử chân thật nhất, đánh thức ở học trò niềm đam mê hiểu biết về quá khứ, từ
đó giúp cho những giờ học Lịch sử bớt nặng nề, những sự kiện lịch sử bớt khô khan,
khô cứng hơn, các sự kiện, địa danh lịch sử sẽ dễn nhớ và dễ đi vào lòng người hơn,
làm cho học sinh sẽ hứng thú và say mê hơn với mơn học Lịch sử.
Vì vậy, hơn bao giờ hết, để giúp các em đang có cuộc sống hồ bình, êm đềm

ngày hơm nay nhìn về q khứ hào hùng, bi tráng của dân tộc, thì việc giáo dục
truyền thống cho tuổi trẻ học đường thông qua những bài ca cách mạng là phương
pháp dạy học khoc học, đúng đắn, cần được thực hiện thường xuyên và rộng khắp.
2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng đề tài
2.2.1. Về phía học sinh:
Hiện nay khơng phải giáo viên và học sinh nào cũng nhận thức được tầm quan
trọng của các bài hát lịch sử cách mạng, cũng biết đến và thuộc các ca khúc đó. Thơng
tin khảo sát mà tơi thực hiện nhằm tìm hiểu về sự hứng thú, u thích của học sinh đối
với mơn học Lịch sử, làm thế nào để có thể thu hút các em trong những giờ Lịch sử và
3

skkn


sự hiểu biết của học sinh đối với dòng nhạc cách mạng. Bài khảo sát được thực hiện ở
7 lớp khối 12 với tổng số 258 học sinh.
Câu 1: Em có thích các giờ học Lịch sử?
A. Rất thích - 0 có học sinh nào trả lời
B. Thích - 20 học sinh trả lời
C. Bình thường - 70 học sinh rả lời
D. Khơng thích - 168 học sinh trả lời
Câu 2: Vì sao em khơng thích học Lịch sử?
A. Vì Lịch sử quá nhiều sự kiện khó nhớ, khó thuộc
B. Vì giáo viên dạy chỉ đọc chép nên học Lịch sử khơ khan, nhàm chán
C. Vì em khơng thi khối C nên không học môn này - 30 học sinh trả lời
D. Vì cả 3 lý do trên - 228 học sinh trả lời
Câu 3: Theo em, giáo viên cần có những phương pháp, cách dạy nào để thu hút học
sinh trong giờ học Lịch sử? Tôi nhận được 4 phương án trả lời như sau:
A. Muốn được nghe giáo viên kể các câu chuyện lịch sử về sự kiện, nhân vật, các giai
thoại lịch sử.

B. Muốn được nghe lại các bài hát, các ca khúc cách mạng, xem phim tư liệu về lịch
sử có liên quan đến nội dung bài học
C. Giảm việc ghi chép, đưa ra các vấn đề để các em có thể phản biện lại Lịch sử
D. Được giáo viên dẫn đi tham quan các di tích lịch sử cách mạng, các " địa chỉ đỏ"
Câu 4: Em có thích được nghe các bài hát cách mạng trong các tiết học Lịch sử?
A. Rất thích - 58 có học sinh nào trả lời
B. Thích - 150 học sinh trả lời
C. Bình thường - 50 học sinh trả lời
D. Khơng thích - 0 học sinh trả lời
Câu 5: Em có biết và thuộc được nhiều các bài hát cách mạng không?
A. Biết rất nhiều ca khúc nhạc cách mạng - 10 học sinh trả lời
B. Biết mấy bài - 208 học sinh trả lời
C. Không biết bài nào - 40 học sinh trả lời
Câu 6: Em có biết bài hát cách mạng nổi tiếng nào gắn liền với sự kiện cách mạng
Tháng Tám/ 1945 thành công?
A. Biết là bài hát Mười chín tháng tám - 10 học sinh trả lời
B. Khơng biết bài hát đó - 248 học sinh trả lời
Câu 7: Năm 2014, kỷ niêm 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ ( 1954), Em có biết
những bài hát cách mạng nổi tiếng nào gắn liền với sự kiện này không?
A. 20 học sinh nhắc được tên các bài hát như Hò kéo pháo, Qua miền Tây Bắc, Giải
phóng Điện Biên
B. 238 học sinh khơng trả lời được bài hát nào
4

skkn


Nhận xét: Qua kết quả khảo sát tôi rút ra những nhận xét như sau:
- Phần đông số học sinh khơng thích học bộ mơn Lịch sử, số học sinh chọn
khối C để thi đại học chiếm tỷ lệ rất thấp.

- Tình trạng xem nhẹ bộ mơn, coi đây là bộ môn phụ rất nhiều nên
trong giờ lịch sử lén làm việc riêng hoặc nói chuyện riêng.
- Giáo viên tự độc diễn trên bảng (giảng, đọc, học trò chép). Giáo viên đặt câu
hỏi học sinh nhìn sách giáo khoa trả lời.
- Giáo viên trình bày bài giảng học sinh khơng hiểu, chóng qn, khơng khơi
dậy niềm đam mê, tìm tịi, tính độc lập suy nghĩ của học sinh.
Một trong những nguyên nhân quan trọng đưa đến thực trạng này đó là GV quá
đặt nặng trọng tâm vào trình bày kiến thức, cung cấp kiến thức mà chưa khơi dậy
được đam mê của học sinh, kích thích tị mị, khơi dậy hứng thú, đem lại cho học sinh
những xúc cảm lịch sử chân thật.
Qua bài trắc nghiệm chúng ta cũng thấy được một thực trạng khác là học sinh
bây giờ biết quá ít về các bài hát, ca khúc cách mạng. Vì thế trong nhiều năm học tơi
đã mạnh dạn triển khai việc đưa các bài hát lịch sử, cách mạng vào dạy học giúp học
sinh một mặt giúp học sinh tiếp cận nhiều hơn với dòng nhạc truyền thống, mặt khác
nhằm khắc phục phần nào tình trạng khơ cứng, nặng nề trong dạy học, làm cho học
sinh hứng thú và say mê hơn với môn học Lịch sử, giúp các em nhận ra những năng
lực, trí tuệ của mình, qua đó giáo dục truyền thống tư tưởng đạo đức cho học sinh để
các em thấy rằng mỗi bài học Lịch sử đều có ích.
2.2.2. Về phía giáo viên
Hiện nay khơng chỉ học sinh mà cả giáo viên đặc biệt là những giáo viên trẻ sự
hiểu biết của họ về các bài hát lịch sử, cách mạng cũng rất hạn chế, thuộc ít thậm chí
là khơng thuộc, có những giáo viên cịn khơng biết những bài hát mình đang nghe nói
đến sự kiện lịch sử quan trọng nào của dân tộc. Chính vì vậy, thơng qua SKKN của
mình tơi cũng muốn các giáo viên dạy Lịch sử lắng nghe và quan tâm hơn đến dòng
nhạc truyền thống – dòng nhạc ghi dấu ấn những năm tháng không thể nào quên của
dân tộc.
Mặt khác việc sử dụng các ca khúc cách mạng trong học Lịch sử ở trường phổ
thông hiện nay mới chỉ dừng lại ở một số giáo viên giáo viên có tâm huyết với nghề
và có vốn kiến thức về thơ - ca. Phần lớn giáo viên dạy Lịch sử chưa thấy được tầm
quan trọng của âm nhạc cách mạng, có sử dụng nhưng chỉ dừng lại ở việc minh họa,

hình thức.

5

skkn


2.3. Các giải pháp và tổ chức thực hiện
2.3.1. Thuận lợi và khó khăn khi sử dụng những khúc sử ca đi cùng năm tháng
trong dạy học Lịch sử
2.3.1.1 Thuận lợi:
Cũng như trong cuộc sống chúng ta có thể nghe nhạc để thư giãn, giải tỏa
những áp lực, để lấy cảm hứng ơn thi, hay tìm ra hướng giải quyết cho một vấn đề gì
đó. Và trong việc dạy học cũng như một lẽ tự nhiên, sử dụng âm nhạc trong các giờ
học Lịch sử đã đưa học sinh đến gần hơn với khơng khí lịch sử, các em phần nào
được sống lại những thời khắc hào hùng của dân tộc. Đó thực sự là một điều có ích.
Có thể nói, ca khúc cách mạng là những bản anh hùng ca, ghi lại  dấu ấn của cả
một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc, thể hiện sự hòa quyện nhuần nhuyễn giữa
tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí chiến đấu ngoan cường trước quân thù, cùng với
sự rung động thẩm mỹ vừa bằng những ca từ tinh tế, vừa bằng những âm hưởng và
giai điệu  có sức lan tỏa và truyền cảm lớn, cho nên khi giáo viên sử dụng thể loại âm
nhạc này dễ tạo nên những xúc cảm lịch sử, tác động mạnh mẽ đến tư tưởng, tình cảm
của học sinh, đem lại hiệu quả giáo dục sâu sắc
Một thuận lợi nữa khi dạy học Lịch sử bằng âm nhạc là khiến cho quá trình học
tập sẽ trở nên thú vị hơn và khuyến khích được sự sáng tạo, mang lại niềm hứng khởi
trong học tập, mang lại sức trẻ và sức khoẻ, sức sống mới cho việc giảng dạy và học
tập Lịch sử vốn được coi là nhàm chán, buồn tẻ như hiện
nay. Bên cạnh đó, việc sử sụng âm nhạc một cách chọn lọc sẽ tăng khả năng tập trung
của học sinh.
Sử dụng âm nhạc trong dạy học Lịch sử ở một khía cạnh nào đó cịn phát triển

được khả năng thưởng thức và biểu diễn nghệ thuật của cả học sinh và giáo viên,
thông qua âm nhạc mối quan hệ thầy trò sẽ trở nên gần gũi, cởi mở và thân thiện hơn.
2.3.2. Khó khăn:
Đối với các thế hệ học sinh hôm nay, những người chưa hề biết đến chiến tranh
việc biết đến và lắng nghe những ca khúc cách mạng thực sự không nhiều, học sinh
thường nghe và thuộc rất nhiểu những ca khúc nhạc trẻ, nhạc thị trường, những ca
khúc đang "hot" trên các bảng xếp hạng. Vì thế việc hướng học sinh tìm nghe và
thuộc những ca khúc cách mạng là việc không dễ cho cả giáo viên và cả bản thân học
sinh.
Hơn nữa, có rất nhiều ý kiến cho rằng sử dụng âm nhạc trong lớp học sẽ gây sự
xao nhãng và mất tập trung của học sinh. Điều này khơng là hồn tồn chính xác bởi
thực sự, âm nhạc là một công cụ hỗ trợ quan trọng trong việc giáo dục, giáo dưỡng và
phát triển học sinh.
Một khó khăn nữa trong việc sử dụng các ca khúc cách mạng vào dạy học Lịch
sử đó là cơng việc này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố:
6

skkn


Trước hết là về khả năng ca hát của giáo viên ( không phải ai nào cũng hát
hay và biết đến, thuộc các bài hát gắn liền với các sự kiện lịch sử của đất nước)
Quan trọng hơn là phụ thuộc vào phương tiện và cơ sở vật chất để thực hiện
bởi vì để đưa âm nhạc vào dạy học lịch sử giáo viên cần bỏ thời gian, công sức sưu
tầm các bài hát phù hợp với nội dung các bài học Lịch sử. Các ca khúc đấy có thể cho
học sinh nghe bằng đài, loa máy tính nhưng phương tiện truyền tải tốt nhất, đưa đến
hiệu quả xúc cảm cao nhất là trình chiếu các bài hát trên Pown Point (học sinh vừa
nghe vừa nhìn hình ảnh). Thế nhưng hiện nay phương tiện và cơ sở vật chất ở các nhà
trường ( đặc biệt là các trường ở vùng khó) cịn hạn chế, có trường cịn khơng có
phịng nghe nhìn. Điều này khiến cho việc sử dụng âm nhạc trong dạy học nói chung

và sử dụng các bài hát cách mạng trong dạy học Lịch sử nói riêng chưa được nhiều
giáo viên hưởng ứng và thực hiện rộng khắp, thường xuyên.
2.3.2 Yêu cầu để vận dụng bài hát cách mạng vào dạy học Lịch sử
Trong quá trình áp dụng đề tài vào thực tiễn giảng dạy tôi rút ra được những điều
kiện cần thiết để cho việc sử dụng các bài hát cách mạng vào dạy học Lịch sử đạt hiệu
quả cao nhất, giáo viên cần phải đảm bảo những yêu cầu phù hợp như sau:
Trước hết, giáo viên cần phải rèn luyện cho học sinh những kỹ năng cảm thụ,
cảm nhận âm nhạc có liên quan đến nội dung các bài học lịch sử. Qua đó định hướng
thị hiếu âm nhạc cho học sinh, góp phần giáo dục truyền thống cho các em.
Thứ hai, việc sử dụng các bài hát cách mạng cần phải phù hợp với trình độ, yêu
cầu, điều kiện học tập lịch sử của học sinh trong giờ dạy nội khoá hay trong các hoạt
động ngoại khoá.
Thứ ba, việc sử dụng các bài hát cách mạng nhất thiết phải bám sát những yêu
cầu giáo dục, giáo dưỡng và phát triển của việc học Lịch sử. Sử dụng âm nhạc có hiệu
quả để khắc sâu nội dung bài học chứ không phải để mua vui, giải trí, làm lỗng nội
dung, nhiệm vụ, mục tiêu bài học.
Thứ tư, việc sử dụng các bài hát cách mạng phải nhằm mục đích tăng cường
được hứng thú học tập cho học sinh để tạo điều kiện cho giờ học Lịch sử đạt được
hiệu quả cao nhất.
Tóm lại với những yêu cầu cơ bản như trên, mỗi GV khi sử dụng các ca khúc
cách mạng trong dạy học Lịch sử về cơ bản vẫn phải sử dụng các phương pháp dạy
học bộ môn, không thể biến bài học Lịch sử thành buổi dạy hát hay nói chuyện về âm
nhạc.

7

skkn


2.3.3. Địa chỉ sử dụng những khúc sử ca đi cùng năm tháng trong dạy học Lịch

sử Việt Nam giai đoạn 1930- 1975
Những ca khúc cách mạng là những ca khúc được gắn liền với thời kỳ chiến
tranh và xây dựng đất nước. Đặc biệt những ca khúc được ra đời trong hai cuộc kháng
chiến chống Pháp và chống Mỹ đã trở thành những khúc sử ca đi cùng năm tháng, là
những dấu ấn lịch sử không phai trong tâm thức của mỗi người con đất Việt. Chính vì
vậy, trong những năm học vừa qua tôi đã áp dụng phương pháp này trong quá trình
thực dạy, vận dụng các bài hát lịch sử, cách mạng để giáo dục tinh thần yêu nước,
truyền thống tốt đẹp trong quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam
thông qua các bài học Lịch sử. Với những tiết học sử dụng âm nhạc có giai điệu, có
lời ca câu hát, việc truyền tải kiến thức sẽ trở nên nhẹ nhàng, dễ hiểu hơn, tạo được
hứng thú cho học sinh chờ đón mỗi giờ Lịch sử.
Với khuôn khổ của một SKKN tôi xin được trình bày những bài hát cách mạng
mà tơi đã sử dụng phù hợp với nội dung các bài học Lịch sử Việt Nam giai đoạn
1930-1975.
1. Bài 13: Phong trào dân tộc dân chủ ở Việt Nam từ năm 1925 đến năm 1930. Mục
II. Đảng cộng sản Việt Nam ra đời vào đầu năm 1930 do Nguyễn Ái Quốc sáng lập
là một sự kiện vô cùng quan trọng, mở ra bước ngoặt lịch sử vĩ đại cho cách mạng
Việt Nam. Làm thế nào để HS cảm nhận rõ ý nghĩa lịch sử đặc biệt của sự kiện này,
thấy được cơng lao to lớn của Đảng trong q trình giảng dạy tôi đã lựa chọn bài hát
" Đảng đã cho ta một mùa xuân " của nhạc sĩ Phạm Tuyên với lời ca:
"... Bao năm khổ đau đất nước ta không mùa xuân/
Cuộc đời tăm tối chốn lao tù bao hờn căm/
Vầng dương hé sáng khi khắp nơi ta có Đảng/
Bóng tối lui dần tiếng chim vui hót văng/
Và rồi từ đây ánh dương soi đời mới/
Tiến theo cờ Đảng là thấy tương lai sáng tươi/
Xua đi màn đêm chiến tranh gieo bao khổ đau/
Cuộc đời từ nay sẽ sáng tươi như mùa xuân/
Vượt bao gian khó tiến lên đi theo Đảng/
Băng giá tan dần ánh dương càng huy hoàng...".

Bài hát với âm điệu nhẹ nhàng sâu lắng đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng học sinh,
khơi dậy trong tâm hồn học sinh lòng tri ân sâu sắc đối với Đảng và Bác Hồ kính u,
từ đó bồi dưỡng cho các em niềm tin yêu vào Đảng, tin yêu cuộc sống và tương lai
của đất nước.
2. Bài 14: Phong trào cách mạng 1930 -1931 với đỉnh cao là Xô Viết Nghệ Tĩnh tôi
đã sử dụng bài hát " Cùng nhau đi hồng binh" của nhạc sĩ Đinh Nhu
".. Cùng nhau đi hồng binh/
8

skkn


Đồng tâm ta đều bước/
Đừng cho quân thù thoát/
Ta quyết chí hy sinh/
Nào anh em nghèo đâu/
Liều thân cho đời sống/
Mong thế giới đại đồng/ Tiến lên quân hồng"...
Bài hát như một tiếng kèn xung trận, kêu gọi cổ vũ thống thiết giúp học sinh
cảm nhận được tinh thần đấu tranh quyết chí hy sinh của quần chúng nhân dân nhằm
lật đổ ách thống trị của thực dân đế quốc giành chính quyền về tay nhân dân.
3. Bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939-1945).
Mục II.3. Nguyễn Ái Quốc về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng. Ngày 28/1/1941,
Nguyễn Ái Quốc về nước, Pắc Bó ( Cao Bằng) là địa điểm đầu tiên mà Người đặt
chân đến. Tại Lán Khuổi Nậm, Nguyễn Ái Quốc đã trực tiếp chủ trì Hội nghị lần thứ
tám BCH TW Đảng từ ngày 10 -19/5/ 1941. Hội nghị đã thể hiện rõ vai trò to lớn của
Nguyễn Ái Quốc trong việc nêu cao ngọn cờ giải phóng dân tộc, đề ra chủ trương
đường lối cho cách mạng Việt Nam. Khi dạy về sự kiện lịch sử này tôi đã sử dụng
những câu hát trong ca khúc " Tiếng hát giữa rừng Pắc Bó" của nhạc sĩ Nguyễn Tài
Tuệ:

"... Ơ rừng Pắc Bó q ta, nhớ rừng xưa ơm bóng Người/
Bước chân Người đi đất chuyển dời theo Người/
Người về rừng núi bóng Người vì sao trong sáng/
Bóng đa Tân Trào đọng lời thiết tha/
Nắng in Ba Đình cịn nghẹn lòng ta/
Suối reo dưới chân Người qua/
Đất rung tiếng ca nở hoa tháng Tám/
Khuổi Nậm còn reo nhịp theo mong nhớ Người...".
Địa danh Pắc Bó và Khuổi Nậm được khắc sâu hơn đối với học sinh, đặc biệt
những lời ca và giai điệu đẹp đẽ, thiết tha đó đã đọng lại trong lịng các em về cơng
lao to lớn đối với Bác Hồ, một lịng kính u sâu sắc và thành kính đối với Người.
4. Bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939-1945).
Mục III. Khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền. Trong cao trào kháng Nhật cứu
nước tiến tới Tổng khởi nghĩa tháng 8/ 1945, khơng khí chuẩn bị khởi nghĩa diễn ra
hết sức náo nhiệt, tôi đã lựa chọn ca khúc " Diệt phát xít" của nhạc sĩ Nguyễn Đình
Thi. Bài hát tố cáo chính sách áp bức bóc lột tàn bạo của bọn phát xít, gợi lên chí căm
thù sâu sắc và kêu gọi tinh thần đoàn kết triệu người như một, lòng quyết tâm chiến
đấu giành lại độc lập tự do cho Tổ quốc
" Việt Nam bao năm ròng rên xiết lầm than/
Dưới ách quân tham tàn đế quốc sài lang/
Lồi phát xít cướp thóc lúa, cướp đời sống dân mình/
9

skkn


Nào nhà tù, nào trại giam biết bao nhiêu nhục hình/
...Diệt phát xít giết bầy chó đê hèn của chúng/
Tiến lên nền dân chủ cộng hoà/
Đồng bào tuốt gươm vùng lên/

Dưới bóng cờ đỏ ánh sao vàng/
Mau mau mau vai kề vai/
Không phân biệt già trẻ gái trai/
Tuốt kiếm lên, ta đi lên, ta tiến lên ta diệt quân thù/
Việt Nam, Việt Nam, Việt Nam/
Ôi nước Việt yêu dấu ngày năm/
Việt Nam, Việt Nam muôn năm".
Giai điệu bài hát hào hùng, bi tráng đã đưa đến cho học sinh cảm xúc yêu
thương, da diết pha lẫn xót xa và căm giận vì đất nước bị giày xéo. Đặc biệt hai tiếng
Việt Nam vang lên nhiều lần có tác dụng rất lớn trong việc giáo dục lòng yêu nước
cho học sinh, đã chạm tới tình cảm yêu thương tự hào về Tổ Quốc của các em.
5. Bài 16: Phong trào giải phóng dân tộc và Tổng khởi nghĩa tháng Tám (1939-1945).
Mục III.2. Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945. Tôi đã sử dụng bài hát " Mười
chín Tháng Tám" của nhạc sĩ Xuân Oanh nhằm cùng học sinh sống lại thời khắc hào
hùng vĩ đại, hừng hực khí thế khi cả dân tộc làm nên cuộc Cách mạng Tháng 8/1945
thành công mở ra kỷ nguyên mới độc lập tự do cho đất nước:
" ..Tồn dân Việt Nam đều đứng lên góp sức một ngày/
Thề đem xương máu quyết lòng chiến đấu cho tương lai/
Mười chín tháng tam, khi quốc dân căm thù kêu thét/
Tiến lên cùng hô: Mau diệt tan hết quân thù chung/
Mười chín tháng tam, ánh sao tự do đem tới/
Cờ bay nơi nơi, muôn ánh sao vàng/
Người Việt Nam giữ vững trong tim lời thề/
Mười chín thắng tám, chớ quên là ngày khởi nghĩa/
Hạnh phúc sáng tô, non sông Việt Nam".
Bài hát được ra đời ngay trong ngày 19/8. Lời ca gần gũi yêu thương như luồng
gió cách mạng hừng hực sục sơi, thúc giục lịng người, lúc hùng tráng hiên ngang, lúc
bổng lúc trầm thiết tha đã đọng lại cho học sinh những cảm xúc khó quên về những
ngày Tổng khởi nghĩa. 
6. Bài 18. Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp

(1946- 1950) Mục II.1. Giành chính quyền chưa được bao lâu, nhân dân ta lại phải
bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp. Sử ký bằng âm nhạc bắt
đầu ghi lại sự hung bạo của kẻ thù nhưng hơn hết là những trận đánh mang tính lịch
sử của quân và dân ta. Khi giảng dạy về nội dung những năm đầu toàn quốc kháng
10

skkn


chiến tôi đã sử dụng bài hát " Người Hà Nội " của nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi để dạy
về cuộc chiến đấu kiên cường, oanh liệt của 60 ngày đêm của nhân dân thủ đô Hà Nội
trong 60 ngày đêm giam chân địch trong thành phố. Khai thác những câu hát ca ngợi
khí thế sục sơi cách mạng, ý chí quyết chiến quyết thắng của quân và dân Hà Nội:
" ....Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây/
Đây lắng hồn núi sông ngàn năm/
Đây Thăng Long, đây Đông Đô, đây hà Nội/
Hà Nội mến yêu, Hà Nội cháy khói lửa ngập trời/
Hà Nội vùng đứng lên, Hà Nội vùng đứng lên..."
Những câu hát gợi lên cho các em lòng tự hào dân tộc mà tiêu biểu là tự hào về
Hà Nội, trái tim của cả nước đã chứa bao những sự kiện lịch sử oai hùng, khơi dậy ý
thức và trách nhiệm của thế hệ trẻ trước vận mệnh của Tổ quốc bị xâm lược bằng việc
nhắc lại những chiến thắng oanh liệt của nhân dân ta nói chung và nhân dân Hà Nội
nói riêng.
7. Bài 18. Những năm đầu của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp
(1946- 1950) Mục III. Lịch sử chiến tranh của dân tộc ta diễn tiến tới đâu đều được
các nhạc sĩ ký sự bằng âm thanh tới đó. Khi dạy về chiến dịch Việt Bắc thu đông
năm 1947, tôi đã sử dụng bài hát " Trường ca Sông Lô" của nhạc sĩ Văn Cao để
khắc hoạ cho học sinh bức tranh về chiến thắng Đoan Hùng của quân và dân ta trên
sông Lơ trong chiến dịch Việt Bắc:
" Sơng Lơ sóng ngàn Việt Bắc, bãi dài ngô lau, núi rừng âm u/

Sông Lơ sóng ngàn kháng chiến cháy bờ lau thưa đã tàn thơn trang/
Trên dịng sơng trở về, đồn người reo mừng vui trên sóng nước biếc, trơi đầy sơng
bao đám xác thù/
Sông mênh mông như bát ngát hát: thây giặc trôi trở về ngập bờ/
Dân hân hoan ciến sĩ pháo binh Việt Nam ghi công, tiếng trái phá quân thù ngập
chìm sơng Lơ/ Đây sơng Lơ, đây sơng Lơ/
Đồn qn thời chinh chiến ca rằng: đây sóng căm hờn vút cao, sóng lấp lánh ngàn
sao ngàn chiến sĩ sơng Lơ/
Chiến sĩ sông Lô thân rừng áo sương đang ca rằng: Giờ mồ thực dân, sóng lấp cát
vàng/ Chiến sĩ sơng Lơ oai hùng đấu tranh gào kêu vang sóng/
Thây giặc Pháp tàn trong tâm can toàn dân...."
Bản trường ca như bức tranh tái hiện lại trước mắt học sinh cảnh quân Pháp rút
chạy đã cước bóc, tàn phá và đốt trụi các xóm làng dọc hai bờ sơng Lơ, cảnh dân hai
bờ hân hoan chiến thắng, bắt tay dựng lại xóm làng, cảnh đồn qn thời chiến trên
đường chiến thắng trở về chiến khu, cảnh dịng sơng Lơ bao la hùng vĩ. Âm nhạc đã
đưa các em đến gần hơn với hiện thực của cuộc chiến tranh mà không ngôn ngữ nào
của giáo viên có thể diễn tả được.
11

skkn


8. Bài 20. Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc( 1953-1954)
Mục II.2. Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 lừng lẫy năm châu, chấn động địa
cầu. Thời gian đã đi qua 60 năm, có biết bao bài hát lại được vang lên để kỷ niệm
ngày chiến thắng. Khi giảng dạy về chiến dịch Điện Biên Phủ tôi đã sử dụng ba bài
hát để giúp học sinh tái hiện lại phần nào khơng gian, khơng khí hào hùng của chiến
dịch lịch sử này:
Bài hát đầu tiên là bài" Hị kéo pháo " của nhạc sĩ Hồng Vân :
"... Hị dơ ta nào kéo pháp ta vượt qua đèo/

Hị dơ ta nào, kéo pháo ta vượt qua núi/
Dốc núi cao cao nhưng lòng quyết tâm còn cao hơn núi/
Vực sâu thăm thẳm vực nào sâu bằng chí căm thù/
... Kéo pháo ta lên trận địa đây vùi xác quân thù.../
Cùng bộ binh đánh tan đồn thù/
Lòng quyết tâm sắt gan nào bằng/
Bám chắc tay buông không rời, quyết tâm bảo vệ pháo/
Hai, ba nào/
Kéo pháo lên trận địa của chúng ta, tin chắc thắng ta tin tưởng ở ta/
Chắc thắng rồi đồng chí pháo binh ơi/
Vinh quang thay sức người lao động/
Hị dơ ta pháo ta vượt đèo, quyết tâm bắn tan đồn thù".
Khi tôi cho học sinh nghe bài hát này kết hợp với việc chiếu phim tư liệu về
Điện Biên Phủ, cảnh anh hùng liệt sĩ Tơ Vĩnh Diện lấy thân mình chèn pháo, tơi đã
nhận thấy nhiều học sinh của tôi đã xúc động run lên, có em đã khơng kìm được nước
mắt. Bài hát giản dị trong sáng nhưng oai hùng, là minh chứng rõ ràng nhất để các em
thấy được lòng quyết tâm vượt qua khó khăn, sự hy sinh anh dũng của biết bao con
người hiến dâng cả cuộc đời cho cách mạng, như nhắc nhở các em về một chặng
đường gian khổ nhưng vinh quang của dân tộc.
Bài hát thứ hai là bài " Qua miền Tây Bắc" của nhạc sĩ Nguyễn Thành :
".. Qua miền Tây Bắc núi vút ngàn trùng xa/
Suối sâu đèo cao bao khó khăn vượt qua/
Bộ đội ta vâng lệnh cha già/
Về đây giải phóng quê nhà./
Đất nước miền Tây Bắc đau thương từ bao lâu/
Dưới ách lồi giặc tàn ác
/Qn với dân một lịng khơng phân miền xuôi ngược/
Cùng đồng tâm tiêu diệt hết quân thù./....
Chiến thắng miền Tây Bắc hân hoan một niềm vui /
Thoát ách loài giặc tàn ác/

12

skkn


Tay nắm tay vui mừng /
Không phân miền xuôi ngược/
Cùng dựng xây tươi đẹp nước non này".
Lời bài hát như một hành khúc ngắn gọn, hàm súc, giúp học sinh khắc hoạ nét
đẹp tâm hồn trong sáng, cao cả của anh bộ đội cụ Hồ, các em đã cảm nhận được lòng
quyết tâm, tinh thần chiến đấu và chiến thắng của nhân dân ta.
Thiên sử vàng Điện Biên Phủ đã được nhạc sĩ Đỗ Nhuận tổng kết qua bài hát "
Chiến thắng Điện Biên" sơi động, hào hùng :
"...Giải phóng Điện Biên, bộ đội ta tiến quân trở về/
Giữa mùa này hoa nở, miền Tây Bắc tưng bừng vui./ .....
Dọc đường chiến thắng ta tiến về/
Đồn dân cơng tiền tuyến, vẫy chào pháo binh vượt qua/
... Xiết bao sướng vui từ ngày lên Tây Bắc/
Đồng bào nao nức mong đón ta trở về/
Giờ chiến thắng ta đã về, vui mừng đón chúng ta tiến về/
Núi sông bừng lên, đất nước ta sáng ngời/
Cánh đồng Điện Biên cờ chiến thắng tưng bừng trên trời
Bài hát giúp các em học sinh như sống lại một khơng khí tưng bừng, náo nhiệt
của ngày giải phóng, khơi dậy cho các em niềm tự hào vô bờ bến về ý chí quyết tâm
và sức mạnh của dân tộc Việt Nam, qua đó giúp các em thấy được trách nhiệm to lớn
của mình để phát huy tinh thần của chiến thắng Điện Biên Phủ năm xưa cố gắng học
tập tốt và rèn luyện tốt.
9. Bài 20. Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc( 1953-1954)
Mục III Hiệp định Gionevo năm 1954 về chấm dứt chiến tranh lập lại hịa bình ở Việt
Nam đánh dấu thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta song chưa

trọn vẹn vì mới giải phóng được Miền Bắc, đất nước bị chia cắt làm hai miền, lấy vĩ
tuyến 17 làm giới tuyến quân sự tạm thời. Khi giảng dạy về nội dung Lịch sử này cơ
trị chúng tôi đã cùng nhau lắng nghe lại bài hát: “ Câu hị bên bờ Hiền Lương” của
nhạc sĩ Hồng Hiệp:
"Bên ven bờ Hiền Lương chiều nay ra đứng trông về/
Mắt đượm tình q, đơi mắt đượm tình q/
Xa xa đồn thuyền nan, buồm căng theo gió xi dịng/
Bỗng trong sương mờ khơng gian trầm lắng nghe câu hị/
Hị ơi, thuyền ơi có nhớ bến chăng, bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền......
Trông qua rặng Trường Sơn, miền quê xa khuất chân trời....
Nơi miền quê xa vắng em có nghe thấu chăng lịng anh, tình này ta xây đắp nên thủy
chung không bao giờ phai"...
13

skkn


Khi được nghe bài hát này tôi quan sát thấy học sinh dường như rất xúc động,
ca từ và giai điệu bài hát tràn đầy tình cảm như nhắc nhở các em về nỗi đau một thời
nước nhà bị chia cắt, niềm khát vọng cháy bỏng của hai miền đất nước về sự vẹn tồn,
sum họp, lịng son sắt kiên trinh của tình u chung thủy. Từ đó giáo dục cho các em
lòng yêu nước, ý thức bảo vệ chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ trong giai
đoạn hiện nay.
10. Bài 21. Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mỹ và
chính quyền Sài Gòn ở Miền Nam ( 1954-1965) Mục I. Khi giảng dạy về sự kiện
ngày 10/10/1954 quân ta tiến vào tiếp quản thủ đô, tôi đã khai thác nội dung bài hát
"Tiến về Hà Nội " của nhạc sĩ Văn Cao:
"Trùng trùng quân đi như sóng/
Lớp lớp đàn quân tiến về/
Chúng ta đi nghe vui lúc quân thù đầu hàng /

Cờ ngày nào tung bay trên phố/
Trùng trùng say trong câu hát/
Lấp lánh lưỡi lê sáng ngời/
Chúng ta đem vinh quang sức dân tộc trở về/
Cả cuộc đời tươi vui về đây/
Năm cửa ơ đón mừng đồn qn tiến về./
Như đài hoa đón mừng nở năm cánh đào chảy dòng sương sớm long lanh./ Chúng ta
ươm lại hoa sắc hương phai ngày xa/
Ôi phố phường Hà Nội xưa yêu dấu/...
Tơi giới thiệu để học sinh thấy được hồn cảnh ra đời bài hát này khá đặc biệt,
nó được sáng tác vào năm 1949, nhạc sĩ Văn Cao đã viết về ngày giải phóng tưng
bừng reo vui như vậy từ trước khi ngày ấy đến 5 năm. Điều đặc biệt đó giúp học sinh
thấy được chính là niềm tin tất thắng khơng gì lay chuyển và tình u son sắt với thủ
đô Hà Nội đã được nhạc sĩ phổ vào trong bài hát. Niềm tin và tình yêu ấy đã chạm tới
trái tim của hóc inh, các em như sống được lại cảnh tượng những đồn qn giải
phóng đang tiến về thủ đơ trong khơng khí tưng bừng và hạnh phúc của ngày hội giải
phóng, nó cũng gợi cho các em thêm một lần nữa tự hào về thủ đô yêu dấu.
11. Bài 21. Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mỹ và
chính quyền Sài Gòn ở Miền Nam ( 1954-1965) Mục III.2.Trong cuộc kháng chiến
chống Mỹ cứu nước, xuất hiện nhiều ca khúc cách mạng mà nội dung chính của nó là
ca ngợi cuộc chiến tranh chính nghĩa của nhân dân ta, tự hào về những thắng lợi, tái
hiện khơng khí hào hùng của thời đại trong những ngày khói lửa. Bài hát " Dáng
đứng Bến Tre" của nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý được tôi sử dụng khi dạy về Phong trào
Đồng Khởi (1959-1960) bùng nổ đầu tiên ở tỉnh Bến Tre sau đó lan nhanh như nước
vỡ bờ ra tồn Miền nam:
14

skkn

"Ai đứng như bóng dừa, tóc dài bay trong gió/
Có phải người cịn đó là con gái của Bến Tre/
Năm xưa đi trong đạn lửa đi như nước lũ tràn về/
Ôi những con người làm nên Đồng Khởi/
Ôi những con người làm nên dáng đứng Bến Tre./
Ơi những cây dừa để lại cho ta bóng quê./
Ơi tóc ai dài để lại dáng đứng Bến Tre.. ."
Bài hát như đưa học sinh trở về với Bến Tre, về với người "con gái Bến Tre"
kiên cường dũng cảm, hiên ngang bất khuất trong "đội quân tóc dài" đã làm nên
phong trào Đồng Khởi khiến kẻ thù khiếp đảm. Tù đó giáo dục cho các em lòng tự
hào về truyền thống yêu nước bất khuất, trung hậu, đảm đang của người phụ nữ Việt
Nam.
12. Bài 21. Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc Mỹ và
chính quyền Sài Gòn ở Miền Nam ( 1954-1965) Mục III.2. Khi giảng dạy về ý nghĩa
lịch sử của việc thành lập Mặt trận dân tộc giải phóng Miền nam Việt Nam
(20/12/1960)- một tổ chức có tác dụng lơi cuốn tập hợp mọi lực lượng cách mạng ở
Miền Nam vùng lên đấu tranh địi tự do, tiến tới hịa bình thống nhất Tổ quốc. Tơi đã
sử dụng lời bài hát "Giải phóng Miền Nam" của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước :
".. Giải phóng Miền nam chúng ta cùng tiến quyết bước/
Diệt đế quốc Mỹ phá tan bè lũ bán nước/
Ôi xương tan máu rơi lịng hận thù ngất trời/
Sơng núi bao năm cách dời/
Thúc giục dồn ta xung phong đi giết thù/
Vai sát vai chung một bóng cờ/
Vùng lên nhân dân Việt Nam anh hùng/
Vùng lên xông pha vượt qua bão bùng/
Thề cứu lấy nước nhà, thề hy sinh đến cùng/
Cầm gương, ôm súng xông tới/
Vận nước đã đến rồi, bình minh chiếu khắp nơi/
Nguyện xây nước non sáng tươi muôn đời..".

Lời bài hát như một lời hiệu triệu chiến đấu, như tiếng kèn xung trận, động
viên, thúc giục nhân dân ta đứng lên chống lại kẻ thù, như tái hiện lại cho học sinh khí
thế hừng hực, sục sơi tràn đầy hứng khởi của lớp lớp người tiến lên phía trước, sẵn
sàng xung phong chiến đấu, lòng tràn đầy niềm tin ở ngày mai thắng lợi.
13. Bài 22. Nhân dân hai miền trực tiếp chiến đấu chống đế quốc Mỹ xâm lược, nhân
dân miền Bắc vừa chiến đấu vừa sản xuất ( 1965-1973). Mục II. Năm 1965, đế quốc
Mỹ leo thang gây chiến tranh phá hoại Miền Bắc lần thứ nhất, nhân dân Thanh Hố
đã lập nhiều chiến cơng đánh thắng giặc Mỹ xâm lược, trong đó đặc biệt là chiến
15

skkn


thắng cầu Hàm Rồng lịch sử. Là một người con xứ Thanh, để giúp HS hiểu hơn về
những ngày Hàm Rồng Nam Ngạn sôi lên dưới mưa bom bão đạn, không qn Mỹ
bất lực trước lưới lửa dầy đặc phịng khơng kết tinh bởi lòng dũng cảm của quân dân
Hàm Rồng - sông Mã, tôi đã cùng học sinh lắng nghe bài hát: "Chào Sông Mã anh
hùng" của nhạc sĩ Xuân Giao:
"... Sừng sững bóng cầu Hàm Rồng đứng, soi bóng dịng sơng Mã chảy mênh mang/
Ơi q ta bao u thương vang nước sông tiếng hát anh hùng/
Hùng vĩ đứng bên Hàm Rồng đó, bên cơ dân qn hiên ngang mãi mãi vang cùng
sông Mã kiên cường/
.... Ơi đất quê anh hùng vùi chôn nơi đây xác bao giặc Mỹ/
Ơi núi sông ta thề dù trong phong ba vẫn vững tay chèo/
Chào những anh hùng đất Hàm Rồng đó/
Giữ vững cầu, giữ vững mạch giao thông... Lững lẫy chiến công Hàm Rồng đó/ Đây
bóng cầu ghi sức mạnh dân quân, ta yêu con sông quê hương, yêu những con người
bất khuất kiên cường" .
Giai điệu ca từ của bài hát mạng đậm tính dân ca "hị sơng Mã" vừa hào sảng,
vừa thân thương gần gũi vừa cực kỳ sâu lắng thiết tha đưa HS trở lại những năm

tháng Thanh Hoá đánh Mỹ, một thời quân và dân ta cùng kề vai sát cánh hăng hái
tăng gia sản xuất, ngày đêm canh giữ, bảo vệ an toàn cho cây cầu Hàm Rồng - huyết
mạch giao thông quan trọng đưa phương tiện người, lương thực...từ Bắc vào Nam, chi
viện, phục vụ cho chiến trường Miền Nam. Học sinh được nghe, được sống lại, được
nhớ và thêm yêu mến tự hào về mảnh đất, con người quê hương bình dị nhưng rất
kiên cường, hiên ngang đầy kiêu hãnh.
14. Bài 22. Nhân dân hai miền trực tiếp chiến đấu chống đế quốc Mỹ xâm lược, nhân
dân miền Bắc vừa chiến đấu vừa sản xuất ( 1965-1973). Mục III.2. Ngày 2/9/1969 là
ngày không bao giờ quên đối với những dân tộc Việt Nam- ngày Bác Hồ kính u của
chúng ta qua đời. Đó là một tổn thất to lớn khơng gì có thể bù đắp nổi đối với dân tộc
ta, đối với cách mạng nước ta. Để đưa học sinh đến gần hơn bên Bác, đến với một con
người "nâng niu tất cả chỉ quên mình", ở sự kiện lịch sử đặc biệt này, trong hàng ngàn
ca khúc viết về Người cơ trị tơi đã cùng nhau lắng lại trong bài hát " Bác Hồ- một
tình yêu bao la" của nhạc sĩ Thuận Yến:
"... Bác Hồ- Người là tình u thiết tha nhất trong lịng dân và trong trái tim nhân
loại/ Cả cuộc đời Bác chăm lo co hạnh phúc nhân dân/
Cả cuộc đời Bác hy sinh cho dân tộc Việt Nam/
... Cả cuộc đời rất thanh cao không gợn chút riêng tư/
Mãi ngàn đời ngát hương thơm trong tâm hồn Việt Nam/
Bác đem ánh mặt trời xua màn đêm giá lạnh/
Bác đem mùa xuân về đem hoa đẹp cho đời/
16

skkn


Bác như bài dân ca ru em bé vào đời/
Bác như vì sao sáng sáng giữa trời bao la/
Như cánh chim không mỏi bay khắp trời quê hương/
Xin khắc sâu ơn Người trong tâm hồn Việt Nam".

Khi lắng nghe bài hát này cùng với đoạn phim tư liệu về Bác, các em học sinh
đã cảm thấy nghẹn ngào xúc động rơi nước mắt khi nhớ về Bác Hồ. Âm nhạc đã
mang đến những xúc cảm lịch sử, truyền được tình cảm yêu thương con người của
Bác Hồ đến với các em, cũng như lịng kính u vơ hạn, lịng biết ơn vô bờ bến của
thế hệ trẻ hôm nay đôi với Người.
15. Bài 23. Khôi phục và phát triển kinh tế- xã hội ở miền Bắc, giải phóng hồn tồn
miền Nam ( 1973-1975). Mục III.2. Ngày 30/4/1975 lịch sử, ngày hội của non sơng
đất nước, giải phóng Miền nam, thống nhất Tổ Quốc, niềm vui chiến thắng tuôn trào
trong mỗi con người Việt Nam. Trong giây phú lịch sử trọng đại này tôi đã sử dụng
bài hát "Đất nước trọn niềm vui" của nhạc sĩ Hồng Hà đưa HS hịa chung niềm vui
thống nhất của cả dân tộc:
"...Ta đi trong muôn ánh sao vàng rừng cờ tung bay, rộn ràng bao mê say những
bước chân dồn về đây/
Sài Gòn ơi vững tin đã bao năm rồi, một niềm vui giải phóng/
Ta nghe vang như tiếng Bác Hồ dậy từ non sơng, rạo rực hơm nay Bác với hội tồn
dân/ Thành đồng ơi, sắt son đã vang khải hoàn
...Hội toàn thắng náo nức đất nước...Ta muốn reo vang hát ca muôn đời Việt Nam, Tổ
quốc anh hùng/
Ôi quê hương dẫu bao lần giặc phá điên cuồng mà vẫn ngoan cường/
Giành một ngày tồn thắng....Đẹp niềm tin mãi mãi Tổ quốc mn đời/
Trọn vẹn cả non sông thống nhất, rạng rỡ Việt Nam".
Với giai điệu náo nức, tươi vui, hào sảng đã đem lại sự xúc động mạnh mẽ đến
học sinh, các em lớn lên trong hịa bình, khơng hiểu biết nhiều về chiến tranh, không
được chứng kiến sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc- ngày giải phóng đất nước, thế
nhưng bài hát đã chạm được tới trái tim các em, đưa các em sống lại niềm vui bất tận,
niềm say mê sung sướng của muôn triệu con tim Việt Nam đến trào nước mắt trong
ngày tồn thắng. Từ đó bồi dưỡng trong các em niềm tự hào về Tổ quốc anh hùng, về
Bác Hồ kính yêu.
16. Bài 24. Việt Nam trong năm đầu sau thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ
cứu nước. Mục III. Mùa xuân năm 1975 là mùa xuân đáng nhớ nhất trong lịch sử dân

tộc, mùa xuân của thống nhất đất nước, mùa xuân của sum họp, của toàn thể nhân dân
hai miền đất nước sau bao năm chờ đợi. Khi giảng về Việt Nam trong năm đầu tiên
sau cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thành phố Sài Gòn - Gia Định được đổi
17

skkn


tên thành Thành Phố Hồ Chí Minh, tơi đã sử dụng bài hát "Mùa xuân trên Thành
phố Hồ Chí Minh" của nhạc sĩ Xuân Hồng:
"... Mùa xuân này về trên quê ta/ Khắp đất trời biển rộng bao la, cây xanh tươi ra lá
trổ hoa, Chào mùa xuân về với mọi nhà/
Thành phố Hồ Chí Minh quê ta, đã viết nên thiên anh hùng ca/
Thiên anh hùng ca ngàn năm sáng chói, lưu danh đến mn đời/
Thành phố Hồ Chí Minh năm nay/
Mùa xuân về rợp bóng cờ bay.....Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh quang
vinh.../ Sài Gịn ơi cả nước vẫy chào, cờ sao đang tung bay cao/
Qua hết rồi những năm thương đau, xa ba mươi năm nay mới gặp nhau/
Vui sao nước mắt lại trào... Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh là mùa xuân đẹp
nhất trên đời".
Ca từ và giai điệu bài hát vang lên rất đỗi tự hào, đã đưa HS hoà trong niềm vui
đại thắng, niềm tin, niềm kiêu hãnh của cả dân tộc Việt Nam sau bao năm sống trong
khói lửa chiến tranh, chia cắt. Từ đó giúp học sinh biết trân trọng nền hồ bình mà
mình đang sống.
Những khúc sử ca bất hủ trên là những bài hát tiêu biểu cho rất nhiều bài hát
luôn sống mãi theo thời gian, để nhắc lại một thời kỳ chiến đấu quả cảm, quyết tâm
đánh bại kẻ thù, giành lại độc lập tự do cho dân tộc Việt Nam ta. Trong khuôn khổ
của một SKKN, tơi đã trình bày được một số bài hát cách mạng tiêu biểu đó mà bản
thân đã vận dụng trong quá trình thực tế giảng dạy ở trên lớp và tơi nhận thấy nó đã
mang lại hiệu quả khá tốt cả về mặt giáo dục, giáo dưỡng và phát triển khơng những

đối với học sinh mà cịn cả với bản thân giáo viên.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
2 .4.1. Đối với học sinh
Qua một năm học đầu tiên khi tôi thực hiện việc sử dụng các bài hát truyền
thống cách mạng trong dạy học Lịch sử, tơi nhận thấy những học sinh của mình đã có
những chuyển biến thay đổi đáng kể đặc biệt là trong nhận thức đối với bộ môn Lịch
sử. Cuối các năm học tơi đều có một cuộc thăm dị học sinh về tính hiệu quả của việc
áp dụng phương pháp mới này. Phiếu thăm dò được thực hiện ở 258 HS lớp 12. Theo
đó có đến hơn 80% học sinh có hứng thú với mỗi tiết học, trong đó 100% học sinh trả
lời lý do là chờ đón được nghe các bài hát truyền thống cách mạng ở mỗi giờ Lịch sử.
Những bài hát cách mạng có ưu thế và khả năng khắc sâu sự kiện, giáo dục cho
học sinh truyền thống dân tộc, lòng yêu nước, bồi dưỡng cho các em niềm tự hào và
tự tin dân tộc, thái độ căm ghét áp bức bóc lột và tinh thần quyết thắng bảo vệ và giữ
vững độc lập của Tổ Quốc. Có thể nói chính âm nhạc cách mạng đã lay động đến trái
18

skkn