Vấn đề giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

NGUYỄN THỊ KHUYÊN

VẤN ĐỀ GIÁO DỤC TẤM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HỒ
CHÍ MINH CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI
HỌC Ở TÂY NGUYÊN HIỆN NAY

Chuyên ngành: Triết học
Mã số: 9229001

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS. TS. Nguyễn Thị Thọ
2. TS. Nguyễn Thị Vân
HÀ NỘI – 2021


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi
dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Thị Thọ và TS. Nguyễn
Thị Vân, các kết quả của luận án là trung thực và chưa từng được ai
cơng bố trong bất kì cơng trình nào khác.
Tác giả

Nguyễn Thị Khuyên


LỜI CẢM ƠN

Trong q trình hồn thành luận án, tơi đã nhận được sự giúp đỡ vô
cùng quý báu của các tập thể và cá nhân.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Thọ và
TS. Nguyễn Thị Vân, những người đã nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ tơi
trong q trình thực hiện và hồn thành luận án.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Sau đại học, Khoa Triết
học - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, các nhà khoa học ở các cơ sở nghiên cứu
và giáo dục khác đã tạo điều kiện, giúp đỡ tơi hồn thành luận án này.
Tơi cũng xin chân thành cảm ơn các giảng viên và sinh viên Trường
Đại học Đà Lạt, Trường Đại học Buôn Ma Thuột, Trường Đại học Tây
Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi tiến hành phát phiếu điều tra, khảo
sát phục vụ nghiên cứu đề tài luận án.
Xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã động
viên, khuyến khích và hỗ trợ tơi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.
Hà Nội, tháng … năm 2021
Tác giả

Nguyễn Thị Khuyên


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................1
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................3
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận án.................................................4
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu....................................................4
5. Những đóng góp của luận án:........................................................................5
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu....................................5
7. Kết cấu của luận án.......................................................................................6

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
ĐẾN ĐỀ TÀI....................................................................................................7
1.1. Những cơng trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề lý
luận về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và về giáo dục tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh..................................................................7
1.2. Những cơng trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng và các giải
pháp giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.......................................18
1.3. Khái quát kết quả nghiên cứu của các cơng trình khoa học
đã tổng quan và những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu
trong luận án...............................................................................................28
Tiểu kết chương 1..........................................................................................30
CHƯƠNG 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC TẤM
GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG
ĐẠI HỌC Ở TÂY NGUYÊN HIỆN NAY...................................................31
2.1. Một số khái niệm cơ bản........................................................................31
2.1.1. Sinh viên, đạo đức và giáo dục đạo đức cho sinh viên.........................31


2.1.2. Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh........................................................37
2.1.3. Giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh..........................................41
2.2. Nội dung và đặc trưng của tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh...........43
2.2.1. Nội dung của tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh...................................43
2.2.2. Đặc trưng của tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh..................................61
2.3. Sự cần thiết và các thành tố cơ bản của giáo dục tấm gương đạo đức
Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên.................65
2.3.1. Đặc điểm của sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên......................65
2.3.2. Sự cần thiết giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên
các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay.....................................................70
2.3.3. Các thành tố cơ bản của giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho
sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay.....................................76

Tiểu kết chương 2..........................................................................................87
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG
GIÁO DỤC TẤM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO SINH
VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở TÂY NGUYÊN HIỆN NAY...........88
3.1. Những nhân tố tác động đến giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh cho sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay...............88
3.2. Thực trạng giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên
các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay.................................................97
3.2.1. Những thành tựu đạt được trong giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh cho sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay.....................97
3.2.2. Những hạn chế trong giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho
sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay...................................113
3.2.3. Nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế trong giáo dục tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên
hiện nay.........................................................................................................123


3.3. Một số vấn đề đặt ra trong giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí
Minh cho sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay.............128
Tiểu kết chương 3........................................................................................131
CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN NÂNG CAO HIỆU QUẢ
GIÁO DỤC TẤM GƯƠNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH CHO SINH VIÊN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở TÂY NGUYÊN HIỆN NAY........................132
4.1. Nâng cao nhận thức của Đảng ủy, Ban giám hiệu và trách nhiệm nêu
gương của các chủ thể giáo dục..................................................................132
4.1.1. Nâng cao nhận thức của Đảng ủy, Ban giám hiệu..............................132
4.1.2. Nâng cao trách nhiệm nêu gương của các chủ thể giáo dục...............135
4.2. Nâng cao hiệu quả giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh thơng
qua hoạt động giảng dạy các mơn lý luận chính trị.................................138
4.2.1. Khai thác triệt để, hợp lý các nội dung về tấm gương đạo đức Hồ Chí

Minh trong giảng dạy các mơn lý luận chính trị.............................................138
4.2.2. Đổi mới phương pháp giảng dạy các mơn lý luận chính trị...................143
4.3. Nâng cao hiệu quả giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh thơng
qua các phong trào của tổ chức Đoàn, Hội...............................................147
4.4. Tăng cường sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong
giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên........................151
4.5. Phát huy tính tích cực, chủ động của sinh viên trong học tập và rèn
luyện theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh...........................................156
Tiểu kết chương 4........................................................................................160
KẾT LUẬN..................................................................................................161
DANH MỤC CƠNG TRÌNH CƠNG BỐ CỦA TÁC GIẢ......................164
TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................165
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
1. CNXH:

Chủ nghĩa xã hội

2. ĐH:

Đại học

3. GV:

Giảng viên

4. KTTT:

Kinh tế thị trường

5. LLCT:

Lý luận chính trị

6. SV:

Sinh viên

7. TGĐĐ:

Tấm gương đạo đức

8. XHCN:

Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 3.1. Ý kiến của GV về những hành động của họ để bảo vệ cái đúng, bảo
vệ lợi ích của tập thể......................................................................................101
Bảng 3.2. Ý kiến của GV về những hành động của họ để giúp đỡ SV và những
người sống xung quanh...................................................................................103
Bảng 3.3. .....Nhận thức của SV về vai trò của tư tưởng và TGĐĐ Hồ Chí
Minh..............................................................................................................105
Bảng 3.4. .....Nhận thức của SV về sự cần thiết vận dụng, học tập và rèn luyện
của SV đối với các phẩm chất của TGĐĐ Hồ Chí Minh..............................107
Bảng 3.5. ...........Hành động của SV đối với các luận điệu của thế lực thù địch

.......................................................................................................................109
Bảng 3.6. ...........Những việc làm cụ thể của SV giúp đỡ những người xung quanh
.......................................................................................................................112
Bảng 3.7. ........Ý kiến của SV về những biểu hiện đáng lo ngại về đạo đức, lối
sống của SV hiện nay....................................................................................120


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Trang
Biểu đồ 3.1. ..Nhận thức của SV về sự cần thiết giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh
cho SV...........................................................................................................106
Biểu đồ 3.2. .............Mức độ tin tưởng của SV vào sự nghiệp đổi mới của đất nước
.......................................................................................................................108
Biểu đồ 3.3. ....................................................Điều SV quan tâm nhất hiện nay
.......................................................................................................................117
Biểu đồ 3.4. ..............Tỉ lệ SV tốt nghiệp lần đầu của Trường ĐH Tây Nguyên
.......................................................................................................................119
Biểu đồ 3.5. .............Những lý do SV tham gia vào các hoạt động tình nguyện
.......................................................................................................................123


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh là một trong số ít những lãnh tụ trên thế giới
dành sự quan tâm đặc biệt của mình đến một lĩnh vực tinh thần đặc trưng cho
dân tộc, cho cộng đồng người đó là đạo đức. Hơn thế, Người đã khéo khơi
dậy, phát huy các giá trị đạo đức, biến nó thành sức mạnh to lớn góp phần xóa
bỏ chế độ xã hội cũ đã trở nên lạc hậu, thối nát, phản động và xây dựng một
xã hội mới tiến bộ, tốt đẹp. Với di sản lý luận đồ sộ mà Người để lại thuộc về
nhiều lĩnh vực như chính trị, kinh tế, xã hội, ngoại giao, quân sự,…lĩnh vực

đạo đức là độc đáo nhất bởi đó khơng chỉ là những quan điểm, lý luận quý
báu về đạo đức mà còn là tấm gương tiêu biểu, thể hiện sinh động, cụ thể của
những quan điểm đó.
Nếu như tồn bộ tư tưởng và cuộc đời hoạt động của Hồ Chí Minh
nhằm mục đích là mang lại nền độc lập thực sự cho đất nước, để đồng bào
thốt cảnh nơ lệ, lầm than thì đạo đức Hồ Chí Minh cũng là phục vụ cho mục
đích ấy. Những phẩm chất đạo đức tốt đẹp mà Hồ Chí Minh là hiện thân đã
trở thành mục tiêu mà mỗi người Việt Nam hướng đến. Đồng thời, tấm gương
đạo đức (TGĐĐ) của Người cũng tượng trưng cho những gì là tinh hoa,
những điều tốt đẹp nhất về đạo đức của dân tộc và nhân loại đã động viên, lôi
cuốn mọi tầng lớp nhân dân biến thành động lực, sức mạnh không lực lượng
nào ngăn cản và đưa lý tưởng cao đẹp của Hồ Chí Minh trở thành hiện thực
cách mạng sinh động. Không chỉ nhìn thấy những cơng việc cần giải quyết
trong hiện tại mà Người cịn thấy những cơng việc của mai sau và lực lượng
đảm nhiệm không ai khác là thế hệ trẻ. Vì vậy, Hồ Chí Minh đặc biệt dành sự
u thương, quan tâm đến sự phát triển của lớp người kế tiếp sự nghiệp của
thế hệ cha anh. Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh về việc Đảng, nhà nước và xã hội
cần vạch ra kế hoạch và thực hiện để giáo dục, bồi dưỡng họ thành những con


người có các yếu tố của sự phát triển tồn diện là có “đức”, có “tài”, xứng
đáng trở thành thế hệ cách mạng kế cận thế hệ cha anh. Trong Di chúc, Người
dặn dò: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo
họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa hồng vừa
chuyên. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng
và rất cần thiết” [93, tr.622].
Là những thanh niên có học thức, nhanh chóng nắm bắt, tiếp thu thơng
tin, tri thức, kỹ năng mới, năng động, ham học hỏi, có óc sáng tạo, sinh viên
(SV) là lực lượng sẵn sàng bổ sung cho đội ngũ trí thức trong tương lai, có vai
trị hết sức quan trọng. Do vậy, họ được gia đình, nhà trường và xã hội yêu

thương, săn sóc, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất với mục tiêu đào tạo, phát
triển họ thành những người có “phẩm chất chính trị, đạo đức; có kiến thức, kỹ
năng thực hành nghề nghiệp, năng lực nghiên cứu và phát triển ứng dụng
khoa học và cơng nghệ tương xứng với trình độ đạo tạo; có sức khỏe; có khả
năng sáng tạo và trách nhiệm nghề nghiệp” [34, tr.10].
SV các trường đại học (ĐH) ở Tây Nguyên vừa mang những đặc điểm
chung của SV Việt Nam, vừa có những đặc điểm mang tính đặc thù. Học tập
trên địa bàn các tỉnh miền núi, là nơi cư trú của nhiều đồng bào dân tộc thiểu số
với trình độ kinh tế, xã hội nhìn chung cịn kém phát triển, SV vẫn đang là đối
tượng mà các lực lượng phản động ở nước ngồi hướng đến lơi kéo, dụ dỗ,
kích động để tham gia các vụ bạo loạn, gây rối của chúng. Trên cơ sở nhận
thức được tầm quan trọng của giáo dục đạo đức và giáo dục TGĐĐ Hồ Chí
Minh cho SV gắn với việc thực hiện Chỉ thị 03- CT/TW, Chỉ thị 05 – CT/TW
và Nghị quyết 29 – NQ/TW của Đảng, công tác này ở các trường ĐH ở Tây
Nguyên đã đạt được những thành tựu bước đầu đáng ghi nhận. Đa số SV các
trường ĐH ở Tây Nguyên tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vào định hướng
phát triển đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội (CNXH), có nhiều SV tích cực phấn
đấu để đứng trong hàng ngũ của Đảng, nhiệt tình với các hoạt động tình


nguyện, cống hiến sức trẻ cho cộng đồng, nỗ lực trong học tập, chủ động
nghiên cứu khoa học và rèn luyện đạo đức. Tuy vậy, vẫn còn một bộ phận SV
chưa chú ý bồi dưỡng đạo đức, có lối sống đề cao lợi ích của bản thân, đề cao
vật chất, xem nhẹ các giá trị tinh thần vì khơng đem đến những điều họ quan
tâm, có lợi cho họ, chưa có động cơ đúng đắn nên lười biếng trong học tập, lao
động, thiếu nỗ lực vươn lên vượt khó trong học tập và cuộc sống, thiếu trung
thực, thờ ơ với tình hình đời sống các mặt của địa phương, của đất nước, chưa
thể hiện trách nhiệm cần phải có của một thành viên, một cơng dân tích cực đối
với gia đình, cộng đồng, xã hội. Trong thời gian tới, để góp phần làm cho hiệu
quả của cơng tác giáo dục và đào tạo được cải thiện và ngày càng nâng cao,

nhất là giáo dục đạo đức cho SV, các trường ĐH ở Tây Nguyên cần nghiên cứu
và đề ra cách thức giải quyết vấn đề và hoạt động sao cho phù hợp với đặc
điểm riêng của mỗi trường, đồng thời tiếp tục thực hiện Chỉ thị 05 – CT/TW
“Về việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức và phong cách Hồ Chí Minh”.
Xuất phát từ cơ sở lý luận và đặc biệt là trước yêu cầu của thực tiễn
trên, em chọn đề tài: “Vấn đề giáo dục tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh
cho sinh viên các trường đại học ở Tây Nguyên hiện nay” làm đề tài luận án
của mình.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận, phân tích thực trạng về giáo
dục TGĐĐ Hồ Chí Minh cho SV các trường ĐH ở Tây Nguyên, luận án đề
xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh cho
SV các trường ĐH ở Tây Nguyên hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích trên, luận án thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án;
- Làm rõ những vấn đề lý luận về giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh cho
SV các trường ĐH ở Tây Nguyên hiện nay;


- Phân tích thực trạng và nêu lên những vấn đề đặt ra của việc giáo dục
TGĐĐ Hồ Chí Minh cho SV các trường ĐH ở Tây Nguyên hiện nay;
- Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục TGĐĐ Hồ Chí
Minh cho SV các trường ĐH ở Tây Nguyên hiện nay.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh cho
SV các trường ĐH ở Tây Nguyên.
3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về nội dung: Luận án tập trung nghiên cứu giáo dục TGĐĐ Hồ Chí
Minh cho SV các trường ĐH ở Tây Ngun thơng qua hai phương thức chính
là hoạt động giảng dạy các môn khoa học xã hội & nhân văn, đặc biệt là các
mơn lý luận chính trị (LLCT) và các hoạt động thực tiễn do Đoàn thanh niên
và Hội SV tổ chức.
- Về không gian: Giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh cho SV các trường ĐH
ở Tây Nguyên hiện nay, qua khảo sát 3 trường: Trường ĐH Tây Nguyên,
Trường ĐH Đà Lạt và Trường ĐH Buôn Ma Thuột.
- Về thời gian: Từ năm 2011 đến nay. Tác giả lấy mốc 2011 là thời
điểm Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 03 – CT/TW (14/5/2011) về “Tiếp tục
đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về SV và
giáo dục đạo đức cho SV.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện nhiệm vụ của luận án, tác giả đã sử dụng phương pháp
luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử và kết hợp
với các phương pháp nghiên cứu cụ thể như:


- Phương pháp lịch sử - logic: Dùng để nắm cái chủ yếu, bản chất, tất
nhiên và xu hướng phát triển của đối tượng nghiên cứu, đồng thời, bám sát sự
vận động của nó trong sự cụ thể, phong phú với những tác động của các yếu
tố khác.
- Phương pháp phân tích - tổng hợp: Dùng để khai thác thơng tin từ các
nguồn tài liệu, văn bản từ đó có thể đánh giá các yếu tố, các quá trình liên
quan đến đề tài nghiên cứu, đồng thời, thu thập, khái quát nội dung các văn
bản, tài liệu để phục vụ cho nhiệm vụ của đề tài.

- Phương pháp so sánh: Dùng chỉ ra sự khác biệt, tính đặc thù trên cơ
sở đánh giá nhiều đối tượng khác nhau trong các vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra xã hội học: Dùng để thu thập thông tin từ SV,
GV thông qua các phiếu hỏi, giúp cho việc nhìn nhận, đánh giá thực trạng,
những vấn đề liên quan đến nhiệm vụ của đề tài.
- Phương pháp thống kê: Sử dụng phần mềm chuyên dụng SPSS và
phần mềm văn phòng Excel để xử lý các số liệu điều tra phục vụ đề tài.
5. Những đóng góp của luận án:
- Luận án góp phần làm rõ khái niệm TGĐĐ Hồ Chí Minh, khái niệm
giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh, hệ thống hóa và làm rõ các nội dung, đặc trưng
của TGĐĐ Hồ Chí Minh;
- Chỉ ra các nhân tố tác động, thực trạng và nguyên nhân của những
thành tựu và hạn chế trong cơng tác giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh cho SV các
trường ĐH ở Tây Nguyên hiện nay;
- Chỉ ra mâu thuẫn cơ bản và các vấn đề đặt ra trong giáo dục TGĐĐ
Hồ Chí Minh cho SV các trường ĐH ở Tây Nguyên hiện nay, từ đó, đề xuất
các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh
cho SV các trường ĐH ở Tây Nguyên hiện nay.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ bổ sung và làm sáng rõ thêm những
vấn đề lý luận về TGĐĐ Hồ Chí Minh, giáo dục TGĐĐ Hồ Chí Minh cho SV


các trường ĐH ở Tây Nguyên hiện nay. Luận án có thể trở thành tài liệu tham
khảo phục vụ cho hoạt động nghiên cứu, học tập và giảng dạy các mơn học
như: Đạo đức học, Tư tưởng Hồ Chí Minh...
Luận án cung cấp thêm những luận cứ khoa học phục vụ cơng tác giáo
dục nói chung và giáo dục đạo đức cho SV nói riêng.
7. Kết cấu của luận án
Ngồi phần mở đầu, kết luận, danh mục cơng trình cơng bố của tác giả,

danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận án gồm 4 chương, 15 tiết.


CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN
1.1. Những cơng trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề lý luận về
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và về giáo dục tấm gương đạo đức Hồ
Chí Minh
Phạm Văn Đồng trong “Hồ Chủ tịch, tinh hoa của dân tộc, lương tâm
của thời đại” (1975) [47] đã chỉ rõ, thắng lợi của hai cuộc kháng chiến chống
Pháp và Mỹ ở Việt Nam xuất phát từ sự tài tình trong lãnh đạo và đồn kết
tồn thể dân tộc Việt Nam của Hồ Chí Minh. Sự đồn kết đó có được là do
mục tiêu của Hồ Chủ tịch thống nhất với ước nguyện của mọi người dân Việt
Nam. Hơn nữa, nhân cách lớn của Người đã thức tỉnh, cảm hóa khiến mọi
người xóa bỏ định kiến, khác biệt để đoàn kết cùng nhau chiến đấu. Trong
suốt cuộc đời hoạt động, thơng qua những hành động tích cực, sự quan sát và
chiêm nghiệm ở Hồ Chí Minh đã thấm đẫm các giá trị tinh thần, tinh túy văn
hóa của dân tộc và nhân loại. Điều đặc biệt ở Người là sự hòa quyện một cách
tự nhiên giữa đời sống cá nhân giản dị với hoạt động chính trị có tầm vóc
quốc tế. Người đã trở thành TGĐĐ trong sáng với những nét tiêu biểu: “trung
với nước, hiếu với dân”; “cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư”; mà mỗi
một người Việt Nam cần ra sức học tập để có quyết tâm đánh thắng kẻ thù
xâm lược và xây dựng đất nước mạnh giàu. Như vậy, tác giả luận án có thể kế
thừa tri thức về TGĐĐ được thể hiện một cách sinh động thông qua sinh hoạt
hàng ngày và hoạt động của một chiến sĩ cách mạng, một nhà chính trị
chuyên nghiệp Hồ Chí Minh đã được một trong những người học trị, người
đồng chí gần gũi nhất ghi lại trong tài liệu này.
Vũ Khiêu trong“Mấy vấn đề về đạo đức cách mạng” (1978) [67] đã đi
tìm bản chất của nền đạo đức mà Hồ Chí Minh đã sáng lập và ra sức giáo dục
cho nhân dân là đạo đức của giai cấp công nhân, mang bản chất của giai cấp

tiên tiến và cách mạng nhất. Các quan điểm cơ bản về đạo đức được xây dựng
dựa trên lập trường, quan điểm, lợi ích của giai cấp cơng nhân, đồng thời là
đạo đức của quần chúng lao khổ chống lại những kẻ áp bức, bóc lột, là đạo
đức cách mạng hoàn toàn đối lập với đạo đức tư sản. Nếu đạo đức tư sản xây
dựng trên cơ sở kinh tế là lợi nhuận của giai cấp tư sản, là chủ nghĩa cá nhân
vị kỉ thì Hồ Chí Minh lại ln nêu cao tinh thần tập thể và chống lại chủ nghĩa
cá nhân. Đạo đức cách mạng cũng không thể dung hòa với đạo đức phong
kiến và tập quán xấu của xã hội cũ. Đạo đức cách mạng đã góp phần thực
hiện sự nghiệp chính trị của giai cấp cơng nhân và dân tộc Việt Nam khi đã
biến sức mạnh tinh thần của lịng u nước, đồn kết, ý chí kiên cường, bất
khuất bảo vệ độc lập tự do biến thành hành động cách mạng của cả dân tộc,
trở thành sức mạnh vô địch. Đây là những nội dung mà tác giả luận án có thể
kế thừa để phân biệt đạo đức cách mạng khác về nội dung, cơ sở đánh giá so
với đạo đức phong kiến, đạo đức tư sản. Đặc biệt, tài liệu cung cấp luận cứ
khoa học khẳng định vai trò sức mạnh mà đạo đức cách mạng đã tạo ra.
Thành Duy trong “Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức” (1996) [38] đã
chỉ rõ, Hồ Chí Minh trước hết đã tiếp cận và khai thác giá trị đạo đức cổ
truyền Việt Nam. Những dấu ấn khá rõ nét của lý tưởng, quan điểm truyền
thống dân tộc và Nho giáo trong các quan điểm, lý luận của Hồ Chí Minh nói
chung, về đạo đức nói riêng. Tuy vậy theo tác giả, Người đã xây dựng tư
tưởng mang đặc trưng, khác biệt về chất đó là đạo đức cách mạng. Khi đến
với chủ nghĩa Mác – Lênin, Hồ Chí Minh không chỉ tiếp thu phương pháp
làm việc biện chứng mà còn tiếp thu phép biện chứng ấy để xây dựng và rèn
luyện đạo đức. Nhờ đó, Người đã thực hiện quá trình “phủ định biện chứng”
trong lĩnh vực đạo đức, khi giữ lại những nội dung hợp lý của quá khứ và phát
triển nó khi cơ sở xã hội đã thay đổi. Tác giả đã khẳng định vai trò to lớn của
đạo đức Hồ Chí Minh đối với những bước chuyển biến của cách mạng và lịch
sử dân tộc Việt Nam. Đạo đức Hồ Chí Minh với sự gắn bó hữu cơ giữa tư

tưởng và TGĐĐ Hồ Chí Minh đã đạt đến cái chân, thiện, mỹ trở thành di sản
quý báu giúp cho thế hệ ngày mai tháo gỡ những khó khăn. Do đó, cần khai
thác và vận dụng di sản tinh thần ấy ngay từ bây giờ nhằm bảo đảm nền tảng
tư tưởng đạo đức xã hội khỏi chệch hướng. Như vậy, với tài liệu này, tác giả
luận án có thể kế thừa tri thức về nguồn gốc, đặc điểm, vai trò của tư tưởng,
đặc biệt vai trị của TGĐĐ Hồ Chí Minh đối với xã hội Việt Nam hiện nay.
Nguyễn Văn Khoan trong “Bác Hồ - con người và phong cách” (2007)
[74], đã dành phần lớn nội dung kể lại những câu chuyện chân thực trong
những cuộc gặp gỡ giữa Hồ Chí Minh với các tầng lớp nhân dân. Qua đó góp
phần khắc họa rõ hơn về con người, phong cách Hồ Chí Minh. Cuốn sách cho
người đọc cảm nhận một cách rõ nét, chân thực tình yêu, sự quan tâm chan
chứa thường trực mà Hồ Chí Minh dành cho mọi tầng lớp nhân dân trong xã
hội. Những câu chuyện đó cịn phản ánh rất rõ TGĐĐ Hồ Chí Minh với
những phẩm chất khiêm tốn, giản dị, tiết kiệm,… mà Người thường xuyên
giáo dục cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Phần cuối cuốn sách, tác giả tập
hợp một số bài viết phân tích về những ảnh hưởng, dấu ấn của Nho giáo, nhất
là những điều hợp lý của học thuyết này đối với quá trình xây dựng nền tảng
và phát triển các quan điểm, lý luận của Hồ Chí Minh, đóng góp của Người
đối với thời đại, phong cách ứng xử Hồ Chí Minh, bao dung Hồ Chí Minh.
Hồng Chí Bảo trong “Văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh” (2009) [20], đã
chỉ rõ, văn hóa đạo đức Hồ Chí Minh đã đạt đến độ chuẩn mực của văn hóa
đạo đức, bởi ở đó sự thống nhất hữu cơ giữa tư tưởng với hành vi, ứng xử với
đời sống đạo đức hiện thực của Người. Theo tác giả: “Đạo đức Hồ Chí Minh
là đạo đức của một nhà tư tưởng lớn mang tầm vóc vĩ nhân thời đại, danh
nhân văn hóa của thế giới hiện đại, cốt cách hiền triết Á Đông, tiêu biểu cho
tinh hoa đặc sắc của truyền thống dân tộc” [tr.12]. Vì vậy, đạo đức và nhân
cách Hồ Chí Minh đã có ảnh hưởng rộng lớn khơng chỉ giới hạn trong phạm
vi dân tộc mà còn lan tỏa đến với nhân loại. Nếu như trí tuệ, tư tưởng và tâm

hồn vĩ đại bao nhiêu thì cử chỉ, ứng xử của Người lại giản dị, gần gũi, ấm áp
bấy nhiêu. Trong cuốn sách, tác giả còn làm rõ khái niệm “đạo đức Hồ Chí
Minh”. Theo tác giả, sự độc đáo, đặc biệt mà Hồ Chí Minh đã tạo ra trên
phương diện đạo đức là đạo đức học của Người mang tính thực hành, chủ yếu
bằng nêu gương, trong đó Hồ Chí Minh là một chủ thể văn hóa đạo đức. Có
bốn phương diện rất căn bản của đạo đức Hồ Chí Minh: phạm trù “trung
hiếu”; “cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tư”; tình thương u con người vơ
hạn, bao dung nhân ái vĩ đại; tình cảm quốc tế trong sáng. Phần cuối cuốn
sách, tác giả làm rõ những nội dung của “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét
sạch chủ nghĩa cá nhân”, một tác phẩm đã kết tinh những quan điểm chủ yếu
của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng.
Mạch Quang Thắng trong “Nhân cách Hồ Chí Minh” (2010) [121], đã
khắc họa rõ nét những đặc trưng của nhân cách Hồ Chí Minh là lịng nhân ái
cao cả; tâm trong sáng; quyết tâm đấu tranh đến cùng để giải phóng con
người; “trung với nước, hiếu với dân”, vì nước, vì dân; “cần kiệm liêm chính,
chí cơng vơ tư”. Nhân cách của Người trước hết đã có sức ảnh hưởng, sự lan
tỏa sâu rộng trong tồn Đảng. Nhờ đó, Hồ Chí Minh đã thành lập và rèn luyện
để Đảng trở thành một tổ chức tiên phong, sáng tạo, dũng cảm, đồn kết từ
Trung ương đến chi bộ, góp phần đào tạo đội ngũ đảng viên ngày càng hoàn
thiện, trưởng thành qua mỗi giai đoạn cách mạng. Nhân cách cao đẹp của Hồ
Chí Minh cũng đã có sức ảnh hưởng trong tồn dân tộc, nhờ đó đã lơi cuốn,
tác động mạnh mẽ, làm cho tất cả mọi người trong xã hội bỏ qua những khác
biệt để đoàn kết thành một khối chặt chẽ. Như vậy, cuốn sách đã nêu lên
những đặc điểm chính trong nhân cách cũng là đặc điểm chính của TGĐĐ Hồ
Chí Minh tác giả luận án có thể tham khảo và kế thừa.
“Hồ Chí Minh – một người châu Á của mọi thời đại” (2010) [96], cơng
trình thể hiện một cách cơ đọng suy nghĩ, tình cảm chân thành nhất của những
người bạn quốc tế, những người có cơ may được gặp gỡ, tiếp xúc với Hồ Chí

Minh. Qua mỗi bài viết, người đọc có thể cảm nhận rất rõ sự ngưỡng mộ với
trí tuệ kiệt xuất, nhân cách cao đẹp của người con tiêu biểu của dân tộc Việt
Nam. Hơn hết, các bạn quốc tế dành cho Hồ Chí Minh sự kính trọng về sự hi
sinh bằng cả cuộc đời trọn vẹn cho sự nghiệp giải phóng nhân dân, dân tộc
Việt Nam, đồng thời, cịn góp vào sự nghiệp giải phóng chung của các dân tộc
và nhân dân tiến bộ trên thế giới.
Trần Văn Giàu trong “Hồ Chí Minh – vĩ đại một con người” (2010)
[50], đã thể hiện tình cảm của một người con miền Nam chân thành, giản dị
nhưng vô cùng sâu sắc dành cho người anh hùng và cũng là người cha đáng
kính của dân tộc. Tác giả cho rằng, khi đề cập đến một trong những thắng lợi
vẻ vang nhất của lịch sử dân tộc ta không thể tách rời với tên tuổi của một con
người Việt Nam vĩ đại nhất đó là Hồ Chí Minh. Với niềm kính u vơ hạn,
tác giả đã cố gắng khái quát, khắc họa những nét chính về nhân cách vĩ đại đó
cũng là những phương diện chính về TGĐĐ Hồ Chí Minh: một là, con người
luôn coi trọng và đặt đạo đức lên hàng đầu; thứ hai, con người khơng nghĩ
đến mình chỉ biết đến đất nước, nhân dân; ba là, nhẫn nại, không khuất phục
trước bất kỳ khó khăn, gian khổ; bốn là, hết sức khiêm tốn, giản dị; năm là,
yêu thương, quý trọng con người; sáu là, gần gũi, gắn bó với thiên nhiên.
Cuốn sách đã góp phần khái qt TGĐĐ Hồ Chí Minh với những nét chính,
đây là nền tảng lý luận quan trọng để tác giả luận án kế thừa, phát triển.
“Kỷ yếu hội thảo “Di chúc Chủ tịch Hồ Chí Minh – Những giá trị lịch sử
và thời đại”” của Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh (2010) [39]. Kỷ yếu
gồm bảy mươi sáu bài viết của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học với sáu
chủ đề chính. Chủ đề thứ năm “Mn vàn tình thương u” các tác giả đã phân
tích, làm rõ tình cảm cao đẹp của Hồ Chí Minh được kết tinh trong Di chúc dành
cho đồng bào, cho thương binh liệt sĩ, cho phụ nữ và nhất là cho thế hệ mầm
non, tương lai của đất nước, cho thanh niên, thiếu niên và các cháu nhi đồng. Có
thể kể đến các bài viết tiêu biểu, như: “Vì hạnh phúc con người – Tư tưởng bao