Đổi Mới Phương Thức Lãnh Đạo Của Đảng Đối Với Đoàn Thanh Niên Ở Tỉnh Hưng Yên Trong Giai Đoạn Hiện Nay 6793417.Pdf

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

DƯƠNG VĂN ỔN

ĐỔI MỚI PHƯƠNG THỨC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG
ĐỐI VỚI ĐOÀN THANH NIÊN Ở TỈNH HƯNG YÊN
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

HÀ NỘI - 2011


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

DƯƠNG VĂN ỔN

ĐỔI MỚI PHƯƠNG THỨC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG
ĐỐI VỚI ĐOÀN THANH NIÊN Ở TỈNH HƯNG YÊN
TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Chuyên ngành: Chính trị học
Mã số:
603120
LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. NGUYỄN LINH KHIẾU

HÀ NỘI - 2011


MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan ................................................................................................. i
Mục lục .......................................................................................................... ii
Danh mục các chữ viết tắt ........................................................................... iii
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1.Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................ 1
2.Tình hình nghiên cứu ................................................................................. 3
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn......................................................... 3
4. Đối tượng và phạm vị nghiên cứu ............................................................ 5
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu .............................................. 5
6. Đóng góp của luận văn: ............................................................................ 5
7. Kết cấu luận văn ....................................................................................... 6
NỘI DUNG
Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐOÀN THANH
NIÊN.........7

1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
Đảng Cộng sản Việt Nam về Đoàn thanh niên ............................................. 8
1.1.1 Quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lê nin ..................................................... 8
1.1.2 Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh ................................................... 13
1.1.3 Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam ............................................... 17
1.2. Sự lãnh đạo của Đảng đối với cơng tác Đồn ....................................... 21
1.2.1. Một số khái niệm chung liên quan đến Đoàn thanh niên ....................... 21
1.2.2. Vai trị của Đồn thanh niên trong hệ thống chí trị thời kỳ .................... 24
1.2.3. Nội dung và phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác Đoàn .... 30
Chương 2. THỰC TRẠNG SỰ LÃNH ĐẠO CỦA CÁC CẤP ỦY

ĐẢNG ĐỐI VỚI ĐOÀN THANH NIÊN Ở TỈNH HƯNG YÊN ............... 32
2.1. Một số nét cơ bản về tình hình kinh tế- xã hội và Đảng bộ tỉnh .......... 32
2.1.1. Tình hình kinh tế- xã hội ....................................................................... 32


2.1.2. Tình hình Đảng bộ tỉnh Hưng Yên ........................................................ 34
2.2.Tình hình thanh niên và cơng tác Đồn ở Hưng n hiện nay ............. 35
2.2.1. Tình hình Thanh niên ............................................................................ 35
2.2.2. Thực trạng cơng tác Đồn và phong trào thanh niên giai 20012010 ................................................................................................................ 36
2.3. Kết quả sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với Đoàn thanh niên ... 48
2.3.1. Một số thành công trong sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với
Đoàn thanh niên và nguyên nhân của các thành cơng đó ................................. 48
2.3.2. Một số hạn chế trong sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với Đoàn
thanh niên và nguyên nhân của các hạn chế đó ............................................... 52
2.3.3. Những bài học kinh nghiệm ...................................................................... 56
2.4. Phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương thức
lãnh đạo của các cấp ủy Đảng đối với Đoàn TN ở tỉnh Hưng Yên hiện
nay ................................................................................................................. 57
2.4.1 Những vấn đề cấp bách đặt ra đối với Đoàn TN trong thời gian tới ........ 58
2.4.2. Phương hướng cơng tác Đồn trong thời gian tới .................................. 58
2.4.3. Một số giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương thức lãnh đạo của các
cấp

ủy

Đảng

đối

với

Đoàn

thanh

niên

................................................................67
KẾT LUẬN .................................................................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 85
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
1. ATGT: An toàn giao thông.
2. BCH: Ban chấp hành.
3. BTV: Ban thường vụ.
4. CNXH: Chủ nghĩa xã hội.
5. CNH, HĐH: cơng nghiệp hố, hiện đại hoá.
6. CLB: Câu lạc bộ.
7. CKT: chất lượng, kiểu dáng, tiết kiệm.
8. Doanh nghiệp: DN.
9. TU: Tỉnh uỷ.
10. TNXH: Tệ nạn xã hội.
11. TNCS: Thanh niên cộng sản.
12. TNXK: Thanh niên xung kích.
13. THCS, THPT: Trung học cơ sở, Trung học Phổ thông.
14. HS, SV: học sinh, sinh viên.
15. LHTN: Liên hiệp thanh niên.
16. ĐTN: Đoàn thanh niên.

17. ĐV, TN, TNN: đoàn viên, thanh niên, thanh thiếu niên.
18. UBND: Uỷ ban nhân dân.
19. MTTQ: Mặt trận Tổ quốc.
20. VHVN, TDTT: Văm hoá văn nghệ, Thể dục thể thao.


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài:
Đồn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị, xã hội của
thanh niên, đồng thời là một thành viên trong hệ thống chính trị, Đồn thanh
niên ngồi chức năng đoàn kết tập hợp rộng rãi mọi tầng lớp thanh thiếu niên,
giáo dục đoàn viên, thanh thiếu niên hiểu và thực hiện tốt các chủ trương của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, còn xem như người bạn đồng hành
của thanh, thiếu niên, có trách nhiệm giúp đỡ, giáo dục thanh thiếu niên phát
triển năng lực, nhân cách toàn diện.
Thanh niên là lực lượng đóng vai trị quan trọng trong sự phát triển của
mỗi quốc gia, dân tộc. Nhận thức rõ vị trí, vai trị của thanh niên và cơng tác
Đồn đối với sự nghiệp cách mạng, ngay từ khi mới ra đời, Đảng Cộng Sản
Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh ln quan tâm đến cơng tác thanh niên
(Đoàn thanh niên). Thực tiễn lịch sử đã chứng minh những đóng góp quan
trọng của thanh thiếu niên và Đồn thanh niên trong cuộc cách mạng đấu
tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Trong sự nghiệp đổi mới đất nước, nhất là thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp
hố, hiện đại hố (CNH, HĐH) hiện nay, lực lượng thanh thiếu niên và công
tác thanh thiếu niên càng trở lên quan trọng, mang ý nghĩa chiến lược. Vì vậy,
Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VII
chỉ rõ: “Sự nghiệp đổi mới có thành cơng hay khơng, cách mạng Việt Nam có
vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không, phần lớn là tuỳ thuộc
vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng rèn luyện thế hệ thanh niên.
Công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân

tố quyết định sự thành bại của cách mạng” [16, tr. 56]; Chủ tịch Hồ Chí Minh

1


cũng khẳng định: Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy,
nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên…
Lãnh đạo, chỉ đạo Đoàn thanh niên là một nhiệm vụ trong cơng tác của
Đảng, yếu tố quan trọng góp phần bảo đảm thắng lợi sự nghiệp cách mạng.
Thực tiễn đã chứng minh, ở bất cứ địa phương, ngành, cơ quan và đơn vị nào,
sự lãnh đạo của cấp uỷ Đảng tốt thì ở đó tổ chức Đồn phát triển tốt.
Nhìn lại chặng đường 24 năm tiến hành công cuộc đổi mới, nhất là thời
kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước chúng ta rất tự hào trước những thắng lợi
to lớn đã đạt được. Trong những thắng lợi đó có sự đóng góp khơng nhỏ của
Đồn thanh niên. Tuy nhiên, trước những biến đổi của tình hình trong nước
và quốc tế đang tác động mạnh mẽ đến cấu trúc xã hội, tình hình kinh tế của
đất nước, đời sống của nhân dân, đặc biệt ảnh hưởng xấu đến tư tưởng, tâm
lý, lối sống của một bộ phận thanh, thiếu niên và đặt cơng tác Đồn hiện nay
trước những khó khăn mới, địi hỏi phải tiếp tục có những giải pháp kịp thời
nhằm đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Từ yêu cầu thực tiễn trên, đòi hỏi Đảng cần đổi mới phương thức lãnh
đạo của Đảng đối với Đoàn thanh niên. Đây là vấn đề vừa có tính lí luận, vừa
có tính thực tiễn sâu sắc, đồng thời đáp ứng yêu cầu có tính cấp bách trong
tình hình hiện nay.
Thực hiện chủ trương của Đảng về công tác thanh thiếu niên (TTN),
những năm qua các cấp uỷ Đảng, chính quyền tỉnh Hưng n đã có nhiều cố
gắng trong lãnh đạo cơng tác Đồn, Hội, Đội, động viên, thu hút đơng đảo
TTN tham gia vào các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, tạo môi trường
thuận lợi để TTN rèn luyện, cống hiến và trưởng thành, góp phần xây dựng
quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh. Tuy nhiên, qua đánh giá chung, bên

cạnh những mặt tích cực, cơng tác Đoàn, Hội, Đội và nhất là việc phát huy vai trị
lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp uỷ Đảng, chính quyền đối với Đoàn thanh niên ở tỉnh

2


Hưng Yên vẫn còn một số hạn chế. Ở một số nơi cấp uỷ Đảng, chính quyền chưa
xây dựng được cơ chế hợp lý và giải pháp đồng bộ trong việc thúc đẩy phát triển tổ
chức và hoạt động của Đồn TN, chưa thực sự quan tâm đến cơng tác Đồn, Hội,
Đội cịn chậm trong việc đổi mới phương thức lãnh đạo, chỉ đạo của mình cho phù
hợp với đặc điểm tình hình cơng tác Đồn và phong trào TTN trên địa bàn tỉnh Hưng
Yên hiện nay.
Nhận thức sự cần thiết và tầm quan trọng của vấn đề đó thơi thúc người
viết chọn đề tài “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Đoàn
thanh niên ở tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn hiện nay” làm luận văn tốt
nghiệp cao học.
2. Tình hình nghiên cứu
Tăng cường và tiếp tục phát huy vai trò, sự lãnh đạo của Đảng đối với
các thành viên trong hệ thống chính trị nói chung được xem như một nguyên
tắc cơ bản trong việc duy trì sự ổn định chung của cả hệ thống chính trị, đặc
biệt trong bối cảnh hiện nay. Là một tổ chức thành viên trong hệ thống chính
trị, Đảng, Nhà nước ln đánh giá cao vai trị của Đồn TNCS Hồ Chí Minh đội dự bị tin cậy của Đảng, cơng tác thanh thiếu niên là vấn đề sống còn của
dân tộc,…
Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chủ chương, Chỉ
thị, Nghị quyết liên quan đến sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối với thanh
niên và cơng tác Đồn như: tháng 9 năm 1965, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra
“Chỉ thị về tăng cường lãnh đạo cơng tác thanh niên trong tình hình mới”;
tháng 7 năm 1985 và tháng 2 năm 1991, Bộ Chính trị đã ra “Nghị quyết 25 về
đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên”; gần
đây (tháng 7/2008) tại Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương Đảng,

khoá X đã họp và ban hành Nghị quyết 25 về “ Tăng cường sự lãnh đạo của

3


Đảng đối với công tác thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện
đại hố”...
Trên lĩnh vực nghiên cứu khoa học thời gian qua cũng có một số cơng
trình nghiên cứu về vấn đề này, tiêu biểu như: “Đổi mới nhận thức và tăng
cường trách nhiệm của cấp uỷ đối với thanh niên và công tác thanh niên"
(1999), Phạm Gia Cư, Tạp chí Tư tưởng Văn hố; Luận văn thạc sĩ Chính trị
học "Đồn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị Việt
Nam hiện nay" của tác giả Nguyễn Thọ Ánh (2004). Ngoài ra, còn một số bài
viết, bài phát biểu của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước nói về thanh
niên và cơng tác Đồn.
Trên phạm vi địa bàn tỉnh Hưng n, Tỉnh uỷ, UBND tỉnh đã ban hành
các Nghị quyết, Chương trình hành động thực hiện chiến lược phát triển thanh
niên Hưng Yên đến năm 2010…Tuy vậy, qua nghiên cứu các văn bản, và các
cơng trình khoa học trên cho thấy các cơng trình, văn bản này đều mang tính
lý luận chung hoặc chủ yếu mang tính chất chỉ đạo ở tầm vĩ mơ. Vì vậy, có
thể khẳng định, trên địa bàn tỉnh Hưng Yên cho đến nay chưa có một cơng
trình khoa học nào nghiên cứu chun về vấn đề: Đổi mới phương thức lãnh
đạo của Đảng đối với Đoàn thanh niên. Do đó, đề tài mà học viên lựa chọn là
một đề tài mới và chưa từng được nghiên cứu ở tỉnh Hưng Yên .
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích
Trên cơ sở nghiên cứu một cách có hệ thống sự lãnh đạo của Đảng nói
chung và Đảng bộ tỉnh Hưng Yên nói riêng đối với cơng tác Đồn và phong
trào TTN tỉnh để làm rõ thực trạng sự lãnh đạo của Đảng đối với Đoàn thanh
niên ở tỉnh Hưng Yên thời gian qua. Từ đó, luận văn đề xuất một số giải pháp

chủ yếu nhằm đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Đoàn thanh niên
ở tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn hiện nay.

4


* Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích trên, luận văn cần thực hiện các nhiệm vụ sau:
- Nghiên cứu quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
Đảng Cộng sản Việt Nam về sự lãnh đạo của Đảng đối với Đoàn thanh niên.
- Làm rõ đặc điểm, vị trí và vai trị của Đồn thanh niên trong hệ thống
chính trị ở tỉnh Hưng Yên giai đoạn hiện nay; đánh giá thực trạng sự lãnh đạo
của Đảng đối với Đoàn thanh niên ở tỉnh Hưng Yên thời gian qua và chỉ ra
những thành tựu, những hạn chế và nguyên nhân của chúng.
- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương thức lãnh
đạo của Đảng đối với Đoàn thanh niên ở tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn hiện
nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Luận văn nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh đối với Đoàn TN
ở tỉnh Hưng Yên.
- Thời gian: Giai đoạn 2001 - 2010
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận
- Luận văn được thực hiện trên cơ sở quan điểm lý luận của Chủ nghĩa
Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng Cộng Sản Việt Nam về TTN
và Đoàn thanh niên.
- Các văn bản của Tỉnh uỷ, UBND tỉnh Hưng Yên về lãnh đạo, chỉ đạo
đối với các hoạt động của Đoàn thanh niên.
* Phương pháp nghiên cứu
Luận văn vận dụng phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng và

chủ nghĩa duy vật lịch sử. Đồng thời, sử dụng một số phương pháp của Chính
trị học, Xã hội học, Thống kê học…

5


6. Đóng góp của luận văn
- Luận văn là một đề tài khoa học đầu tiên nghiên cứu về vấn đề “Đổi
mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Đoàn thanh niên ” trên địa bàn
tỉnh Hưng Yên, cụ thể:
+ Chỉ ra được những thành công, những hạn chế và nguyên nhân của
thực trạng sự lãnh đạo của Đảng đối với Đoàn thanh niên ở tỉnh Hưng Yên
thời gian qua; rút ra một số bài học kinh nghiệm.
+ Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm đổi mới phương thức lãnh đạo
của Đảng đối với Đoàn thanh niên ở tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn hiện nay.
7. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
phần nội dung Luận văn gồm 02 chương, 06 tiết.

Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐOÀN THANH NIÊN
VÀ SỰ LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI ĐỒN THANH NIÊN

Trong suốt q trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng Sản Việt Nam và
Chủ tịch Hồ Chí Minh ln quan tâm đến thanh thiếu niên và cơng tác Đồn.
Thực tiễn cách mạng nước ta, dưới sự lãnh đạo của Đảng hơn 80 năm qua đã
chứng minh vai trị xung kích, cách mạng của Đồn thanh niên.

6

Ngày nay, trong bối cảnh quốc tế đang thay đổi nhanh chóng, khoa học cơng
nghệ phát triển như vũ bão, nền kinh tế tri thức ngày càng phát triển, xu thế hội
nhập ngày càng gia tăng, đất nước đang đẩy mạnh sự nghiệp cơng nghiệp hố,
hiện đại hố (CNH, HĐH) .... tạo ra nhiều thời cơ nhưng cũng đặt ra nhiều thách
thức cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc. Để thực hiện thắng lợi sự nghiệp vẻ
vang này, luôn đòi hỏi Đảng ta phải nắm chắc vai trò lãnh đạo của mình, tập hợp
và phát huy cao nhất mọi tiềm năng của các lực lượng quần chúng, đặc biệt là
thanh niên, để họ đủ hành trang vững vàng tiến vào thiên niên kỷ mới.
Vấn đề thanh thiếu niên và cơng tác Đồn của Đảng có ý nghĩa đặc biệt
quan trọng đối với sự phát triển của quốc gia, dân tộc, sự bền vững của chế độ
và đảm bảo sự thực thi quyền lãnh đạo của Đảng trong sự nghiệp đổi mới.
Đây cũng là đòi hỏi cấp bách cần phát huy nguồn lực trí tuệ và sức sáng tạo
của TTN. Sự kiện Ban chấp hành Trung ương Đảng, khoá X đã họp và ban
hành Nghị quyết 25 về “ Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác
thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hoá” càng khẳng
định ý nghĩa quan trọng của TTN và Đoàn thanh niên.

1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và
Đảng Cộng Sản Việt Nam về Đoàn thanh niên
1.1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lê nin
Thực tiễn cách mạng nước ta và kinh nghiệm của nhiều nước trên thế
giới cho thấy, ở bất cứ thời kỳ nào thanh thiếu niên luôn là lực lượng xung
kích, động lực chủ yếu của các cuộc cách mạng, cơng tác thanh thiếu niên giữ
vai trị quan trọng trong quá trình phát triển chung của mỗi quốc gia, dân tộc.
Nghiên cứu các cơng trình của C. Mác – Ph.Ăngghen và V.I.Lê nin chúng ta
thấy vấn đề cốt lõi mà các ơng tập trung bàn thảo đó chính là các vấn đề về sứ
mệnh lịch sử của giai cấp vô sản kể từ khi mới ra đời cho đến khi xuất hiện

7

những chính Đảng đầu tiên của giai cấp vơ sản và vấn đề đời sống của công
nhân ở các nước trên thế giới, nhất là ở nước Anh. Tuy vậy, nếu nghiên cứu
sâu các cơng trình khoa học của các ông chúng ta cũng thấy các ông cũng
bàn luận và đưa ra nhiều luận điểm về thanh niên và Đoàn thanh niên.
Theo Mác, giai cấp vơ sản chỉ được hình thành với tư cách là một giai
cấp khi ý thức được địa vị và tương lai của mình. Những cơng nhân tiên tiến
nhất hoàn toàn hiểu rõ: Tương lai của giai cấp cơng nhân, của nhân loại hồn
tồn phụ thuộc vào việc giáo dục thế hệ công nhân đang lớn lên - tức là lực
lượng thanh niên. Cuối thế kỷ XIX, trong bối cảnh xã hội tư bản, C. Mác cho
rằng: cần phải giải thoát cho TTN khỏi sự tác động có tính chất phá hoại của
hệ thống hiện đại. Chính C. Mác đã gọi thanh thiếu niên là cội nguồn của sự
sống, của dân tộc và giai cấp công nhân là bộ xương của mỗi cơ thể dân tộc.
Khi nói về vai trị giáo dục thanh niên, C. Mác đã nhấn mạnh: “Công tác giáo
dục sẽ làm cho những người trẻ tuổi có khả năng nắm vững nhanh chóng toàn
bộ hệ thống sản xuất trong thực tiễn” [9, tr.475]. Tư tưởng của Mác là phải tổ
chức giáo dục các tầng lớp thanh niên để họ nắm vững các kỹ năng, kỹ xảo,
quy trình quản lý sản xuất sẽ hỗ trợ cho việc quản lý toàn diện những năng
lực tất cả các thành viên của xã hội và được xây dựng trên cơ sở những
nguyên lý cộng sản chủ nghĩa. Việc giáo dục đó phải làm thường xuyên, liên
tục, giáo dục ở trường lớp và giáo dục trong thực tế lao động.
Khi bàn luận về vai trị, vị trí của thanh niên trong đời sống xã hội, các
nhà sáng lập của chủ nghĩa Mác ln đánh giá cao vai trị của thanh niên
trong đời sống chính trị- xã hội, trong cuộc đấu tranh giai cấp. Ph. Ăngghen
khi đề xuất việc tham gia của thế hệ trẻ vào cuộc đấu tranh vì tương lai của
nước Đức ơng chỉ rõ: thanh niên khơng thể đứng ngồi chính trị, chính cuộc
sống đã cuốn hút tuổi trẻ vào đời sống chính trị, thanh niên không bao giờ
thoả mãn với lý tưởng trước đây của đời sống, họ muốn tự do hơn trong hành

8


động, họ khát khao lập chiến cơng và vì sự đổi mới họ sẵn sàng hiến dâng cả
máu và cuộc đời mình, tương lai của nước Đức tuỳ thuộc vào thế hệ trẻ. Năm
1845, Ph. Ăngghen viết rằng: chính thanh niên Đức đòi hỏi phải thực hiện
cuộc cách mạng trong tương lai ở nước này. Nguyên tắc của giáo dục thế hệ
trẻ là gắn lý luận với thực tiễn, kết hợp học và hành. Việc hình thành thế giới
quan khoa học cho thanh niên thông qua sự tham gia của họ vào cuộc đấu
tranh xã hội, vào lao động sản xuất, vào những công việc cụ thể, thực tế hàng
ngày. Ph. Ăngghen là người đầu tiên sử dụng thuật ngữ “giáo dục thực tiễn”.
Ông cho rằng, đây là cơ sở quan trọng của giáo dục khoa học - là công cụ mạnh
nhất để cải tạo xã hội. Ph. Ăngghen dự báo: “Một xã hội tổ chức theo nguyên tắc
cộng sản chủ nghĩa, sẽ làm cho những thành viên trong xã hội đó có khả năng
sử dụng một cách tồn diện năng lực phát triển tồn diện của mình”. Ph.
Ăngghen cũng là người đầu tiên đưa ra các quan niệm: “đội qn xung kích
quyết định của đạo qn vơ sản quốc tế”, “đội hậu bị của Đảng” để gắn với
thanh niên. Năm 1852, khi “Đảng của Mác” đã khẳng định vị trí của mình trên
vũ đài chính trị, trong cuộc đấu tranh quyết liệt chống lại những đạo luật đặc
biệt của Bitxmac, Ăngghen đã viết: chính thế hệ trẻ sẽ là nguồn bổ sung dồi
dào nhất cho Đảng. C. Mác- Ph. Ăngghen khẳng định rằng: lực lượng quần
chúng nhân dân đông đảo cần được tập hợp, tổ chức và giáo dục sao cho những
biến đổi tư tưởng của họ bắt kịp với thời đại, đi đúng quỹ đạo của dòng thác
lịch sử đang cuộn chảy. Trong “Bản thảo kinh tế-triết học năm 1844”, C.Mác
đã viết: Bản thân xã hội sản xuất ra con người với tính cách là con người như
thế nào thì nó cũng sản xuất ra xã hội như thế. Bản chất con người của tự
nhiên chỉ tồn tại với con người xã hội; vì chỉ có trong xã hội, tự nhiên đối với
con người mới là một khâu liên hệ của con người với con người, mới là tồn
tại của con người với người khác và tồn tại của người khác với người đó” .

9


Phát triển sáng tạo những luận điểm của C. Mác và Ph. Ăngghen trong
điều kiện lịch sử mới, V.I. Lênin đã coi thanh niên là “nguồn sinh lực chiến
đấu của cách mạng”. V.I. Lênin đã luận giải những nguyên nhân làm xuất hiện
phong trào thanh niên, phát hiện ra những đặc điểm của nó và xác định mối
quan hệ, sự tác động qua lại giữa tổ chức thanh niên với Đảng Cộng Sản. V.I.
Lênin cũng sớm nhìn thấy vai trị cách mạng to lớn không chỉ đối với thanh
niên công nhân, mà còn đối với thanh niên học sinh, sinh viên. Người thường
xuyên nhắc nhở những người bạn chiến đấu của mình rằng phải kiên trì đấu
tranh để hợp nhất phong trào học sinh, sinh viên thành một phong trào chung
theo tinh thần của chủ nghĩa Mác. Lênin cho rằng: thành cơng của phong trào
thanh niên chính là ở chỗ phải biết gắn liền nhận thức lý luận của chủ nghĩa
Mác, tri thức khoa học với sự tham gia trực tiếp của họ vào cuộc đấu tranh
chính trị của giai cấp vô sản. Đồng thời cũng phê phán gay gắt những đảng
viên bảo thủ, khơng đánh giá đúng vai trị của lực lượng trẻ trong cách mạng,
coi thường thanh niên và chế giễu sự ngây thơ, thiếu kinh nghiệm của lớp trẻ.
V.I. Lênin nhấn mạnh, cần có thái độ khoan dung, độ lượng với lớp trẻ và cần
thiết phải phòng ngừa khuynh hướng cho rằng lớp trẻ tuy đầy nhiệt tình và sáng
kiến, nhưng lại chưa qua trường học của cuộc đấu tranh giai cấp. Người cho
rằng đó chỉ là cái cớ để khước từ việc sử dụng thanh niên. V.I. Lênin ln nhắc
nhở người cộng sản: cần phải địi hỏi ở thanh niên nhiều hơn nữa, cần phải phê
phán một cách có nguyên tắc những khuyết điểm của họ, cần phải giáo dục cho
họ tinh thần trách nhiệm cao và nghĩa vụ của họ đối với cách mạng.
Không chỉ vậy, C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin cũng nêu cho chúng ta
một tấm gương sáng về thái độ kiên quyết, không khoan nhượng đối với mọi
biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội trong vấn đề thanh niên. Các ông đã gọi bọn
cơ hội chủ nghĩa là “những người bạn giả” của thanh niên và đòi hỏi phải
vạch trần bộ mặt thật của chúng, ngăn chặn ảnh hưởng của chúng đối với

10


thanh niên, bóc trần mọi mưu đồ muốn lừa phỉnh, cám dỗ thanh niên, mưu
toan tước bỏ xu hướng cách mạng của phong trào thanh niên, cản trở việc
tham gia của thế hệ trẻ vào cuộc đấu tranh chính trị của Đảng Cộng sản.
Những phần tử cơ hội quy nhiệm vụ trên vào việc đào tạo những người có
văn hố, song đứng ngồi chính trị. Vì thế, theo họ khơng nên thu hút quá
sớm thanh niên vào hoạt động chính trị. V.I. Lênin đã vạch trần lập trường cải
lương đó của bọn cơ hội và cho rằng, đó chỉ là thói đạo đức giả và chính sách
ngu dân, khơng hơn, không kém. Người khẳng định rõ lập trường của những
người cộng sản chân chính là phải giáo dục cộng sản cho thế hệ trẻ và kết hợp
việc giáo dục ấy với cuộc đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân. Trong
bài diễn văn đọc tại Đại hội III Đoàn TNCS Nga, V.I. Lênin chỉ rõ: thanh niên
phải học chủ nghĩa cộng sản trong một trường học riêng, trong một tổ chức
độc lập - đó là Đồn TNCS. V.I. Lênin viết: “Chỉ khi nào Đoàn Thanh niên
Cộng sản gắn liền từng bước học tập, huấn luyện và giáo dục của mình với
cuộc đấu tranh chung của tất cả những người lao động chống lại bóc lột, thì
lúc đó mới xứng đáng với danh hiệu là đoàn thể của thế hệ trẻ cộng sản chủ
nghĩa” [38, tr.360]. Nói chuyện với ĐV, TN Cộng Sản V.I. Lênin yêu cầu cần
giáo dục thanh niên thông qua thực tế trong hoạt động sản xuất, trong học tập,
công tác, chiến đấu và trong cuộc sống sinh động của quần chúng. Người nhấn
mạnh: “Trước mắt các đồng chí là nhiệm vụ xây dựng và các đồng chí có thể
làm trịn nhiệm vụ đó, khi đã nắm vững được tất cả những kiến thức hiện đại,
biết biến chủ nghĩa cộng sản từ những công thức, những lời dạy, những
phương pháp, những chỉ thị, những cương lĩnh có sẵn và học thuộc lòng
thành cái thực tế sinh động, là cái kết hợp với công tác trực tiếp của các đồng
chí” [38, tr.365].
Từ những nhận định trên, chúng ta có thể khái quát tư tưởng của C. Mác,

Ph. Ăngghen, V.I. Lênin về TTN và cơng tác Đồn : các ông đều khẳng định rõ

11


vị trí, vai trị to lớn của tầng lớp TTN trong xã hội và chỉ ra những nhược
điểm của TTN, cũng như những vấn đề cơ hội chủ nghĩa trong phong trào
thanh niên cần được quan tâm chú ý; C. Mác, Ph. Ăngghen, V.I. Lênin đều đặt
ra nhiệm vụ cho các Đảng Cộng Sản cần quan tâm, chăm sóc, giáo dục, đào
tạo thanh thiếu niên thông qua sự nghiệp đấu tranh cách mạng, qua lao động sản
xuất, công tác, học tập, chiến đấu và trong đời sống hiện thực của quần chúng
nhân dân; các ơng khẳng định Đồn TNCS phải là trường học cộng sản chủ
nghĩa trong quá trình giáo dục, đoàn kết tập hợp TTN, thực hiện lý tưởng cách
mạng của Đảng Cộng Sản và cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, sự
nghiệp của TTN và Đoàn thanh niên.

1.1.2. Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh
Chủ tịch Hồ Chí Minh, người sáng lập và rèn luyện Đảng ta, đã kế
thừa, phát triển sáng tạo những quan điểm của C.Mác – Ph.Ăngghen –
V.I.Lênin về TTN và Đoàn Thanh niên Cộng Sản. Người luôn chú trọng đến
TTN, đề cao vị trí, vai trị của tuổi trẻ và Đồn TN đối với sự nghiệp cách
mạng của dân tộc. Nhìn lại q trình phát triển của Đồn TN và phong trào
TTN Việt Nam dưới ngọn cờ vẻ vang của Đảng và Bác Hồ, qua các thời kỳ
cách mạng Bác luôn chỉ ra mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ trong sự
nghiệp đào tạo, bồi dưỡng và phát huy sức mạnh, khả năng to lớn của tuổi trẻ
trên cơ sở những luận điểm khoa học, cách mạng được đúc kết từ thực tiễn
đấu tranh của nhân dân ta với tầm nhìn xa trơng rộng và trí tuệ uyên bác của
Người.

12

Nhận định về Thanh thiếu niên: Hồ Chí Minh ln khẳng định vai trò
TTN trong sự nghiệp cách mạng của dân tộc, tin tưởng và nhìn nhận TTN
theo quan điểm phát triển.
Trong bối cảnh nước nhà cịn đắm chìm trong đêm dài nô lệ, khi các
cuộc khởi nghĩa, các phong trào yêu nước bị kẻ thù dìm trong biển máu, nhất
là việc một bộ phận thanh niên tỏ thái độ thờ ơ trước vận mệnh của đất nước,
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần nhấn mạnh: Thanh niên tiêu biểu cho sự
phát triển tương lai của đất nước, là người tiếp sức cho cách mạng. Người cho
rằng, muốn "Hồi sinh dân tộc" trước hết phải "Hồi sinh thanh niên", nên
trong tác phẩm “Bản án chế độ thực dân pháp”, thư “Gửi thanh niên Việt
Nam” Người huấn thị: “Hỡi Đông Dương Đảng thương hại, người sẽ chết
mất, nếu đám thanh niên già cỗi của người không sớm hồi sinh”.
Cách mạng Tháng tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hồ ra
đời, Chủ tịch Hồ Chí Minh tiếp tục khẳng định rằng: “Thanh niên là bộ phận
quan trọng của dân tộc, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn
là do thanh niên”. Từ việc đánh giá đúng vị trí, vai trị của thanh niên là
người chủ tương lai của đất nước, Người viết: “Non sông Việt Nam có trở nên
vẻ vang hay khơng, dân tộc Việt Nam có được vẻ vang sánh vai các cường
quốc năm châu hay khơng, chính là một phần lớn ở cơng học tập của các
cháu” [44, tr.61]. Từ đó, Người nhận định việc bồi dưỡng thế hệ cách mạng
cho đời sau là rất quan trọng và rất cần thiết. Người chỉ rõ: Đảng viên phải
chăm lo dìu dắt thanh niên và “Đồn viên thanh niên ta nói chung là tốt, mọi
việc đều hăng hái xung phong khơng ngại khó khăn, có chí tiến thủ, Đảng cần
chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng, đào tạo họ trở thành những chiến sỹ
cách mạng vừa hồng vừa chuyên” [45, tr.48].
Trong sự nghiệp cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan
tâm tới sự phát triển của TTN ở nhiều phương diện trong đó Người đặc biệt

13


chú ý đến các vấn đề: phát triển trí tuệ, đời sống vật chất và tinh thần của
TTN và đây là những điều kiện giúp TTN phát triển toàn diện và Người cũng
dạy: “Cần phải đi sâu vào đời sống, hiểu rõ tâm lý của các lớp thanh thiếu
niên và giúp đỡ họ giải quyết vấn đề một cách thiết thực”.
Như vậy, bất kỳ thời kỳ nào trong cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân,
hay trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất
nước, TTN ln là lực lượng xã hội to lớn, đóng vai trị quyết định trong tiến
trình lịch sử của cách mạng, sự phát triển của đất nước. Chính vì vậy, quan
điểm của Hồ Chí Minh về TTN có thể nói cho đến hơm nay vẫn cịn ngun
giá trị.
Về cơng tác Đồn: Trên cơ sở nhìn nhận vai trị quyết định của tuổi trẻ đối
với sự nghiệp cách mạng và tương lai của dân tộc, của đất nước, Chủ tịch Hồ
Chí Minh luôn dành sự quan tâm đặc biệt đến TTN và cơng tác Đồn. Chính
Người là một chiến sỹ tiên phong đi vào quần chúng, thức tỉnh thanh niên,
đoàn kết thanh niên, huấn luyện thanh niên, đưa thanh niên ra tranh đấu dành
tự do, độc lập. Cũng chính Người đã sáng lập, rèn luyện Đoàn TNCS và trực
tiếp chỉ thị cho Trung ương Đảng về nhiệm vụ công tác thanh niên ngay sau
khi Đảng được thành lập, và Người đã lãnh đạo Nhà nước đề ra các chính
sách thanh thiếu niên cho phù hợp với từng thời kỳ cách mạng, đặc biệt là về
mặt giáo dục và đào tạo TN và Người cũng đã đưa ra nhiều luận điểm quan
trọng đối với cơng tác Đồn. Năm 1958, nhân buổi nói chuyện với lớp học
chính trị của các giáo viên cấp II và cấp III tồn Miền Bắc Người nhấn mạnh:
“Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng
người”. Ở luận điểm này, Bác chỉ rõ vai trò của con người là nhân tố then
chốt quyết định sự thành công của sự nghiệp cách mạng, tiến bộ xã hội và
hạnh phúc của nhân dân, đồng thời cũng thấy rõ tính chất lâu dài và gian khổ
của công việc. Để làm được việc này cơng tác giáo dục phải mang tính tồn

14


diện, Người dạy: Trong việc giáo dục và học tập, phải chú trọng đến các mặt
đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hoá, khoa học kỹ thuật,
lao động và sản xuất...
Đối với công tác xây dựng tổ chức, đoàn kết tập hợp thanh thiếu niên,
Bác Hồ coi đây là nhiệm vụ quan trọng, điều kiện hàng đầu để mở rộng mặt
trận đoàn kết tập hợp các tầng lớp thanh thiếu niên. Người huấn thị: Đoàn là
cánh tay đắc lực của Đảng để thực hiện những chủ trương và chính sách cách
mạng, trong việc giáo dục thanh thiếu niên những chiến sỹ tuyệt đối trung
thành với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Đây
cũng chính là chức năng chính của Đồn với tư cách một tổ chức quần chúng
gần Đảng nhất được nêu rõ trong Điều lệ Đảng. Tại buổi lễ kỷ niệm 35 năm
ngày thành lập Đoàn, Bác khẳng định: Đoàn thanh niên là cánh tay và đội
hậu bị của Đảng, là đội phụ trách, dìu dắt các cháu nhi đồng.
Trong cơng tác TTN, Người cũng chỉ rõ, Đồn TN phải là tổ chức của
những thanh niên tiên tiến, người đại diện lợi ích chính đáng của thanh niên,
và Bác dạy: Muốn củng cố và phát triển Đoàn phải liên hệ rộng rãi và chặt
chẽ với các tầng lớp thanh niên. Phải quan tâm đến đời sống, công tác học
tập của thanh niên…và tất cả đoàn viên phải gương mẫu.
Là người sáng lập và rèn luyện Đảng ta, Đoàn ta, Bác Hồ ln chú
trọng đến vai trị của Đảng trong cơng tác lãnh đạo TTN và Đồn TN. Bác căn
dặn: “Chi bộ phải chăm lo xây dựng Đoàn cho thật tốt”, “Trung ương và các
cấp Đảng bộ địa phương phải chăm sóc hơn nữa đến cơng tác thanh niên, xây
dựng Đồn để phát huy vai trị tiền phong của Đồn trên mọi mặt”, giữa
Đồn và Đảng có mối quan hệ máu thịt, Đảng trực tiếp lãnh đạo Đồn. Vì
vậy, Đồn thanh niên là tổ chức quần chúng duy nhất được nhấn mạnh trong
Điều lệ Đảng.

15