Vữa xơ động mạch vành - Nhồi máu cơ tim doc

Vữa xơ động mạch vành
- Nhồi máu cơ tim
Những mạch máu nhỏ ngoằn ngoèo, trên mặt ngoài quả tim là những
động mạch vành gọi như vậy vì chúng chia nhau đi một vòng ở phần
trên quả tim, như vành nón, vành mũ.
Những động mạch bé nhỏ đó có nhiệm vụ rất lớn, là dẫn máu đến cơ tim tức
là phần thịt (cơ = thịt) của quả tim. Khi đến cơ tim, máu đem đến các chất
cần thiết cho cơ tim nhưng cần thiết nhất là oxy để cung cấp năng lượng cho
các tế bào tim sống và hoạt động được. Chỉ cần 5-6 giờ không có oxy là các
tế bào của tim bị hoại tử, nghĩa là chết ngay.
Cơ tim là một trong những cơ quan làm việc "vất vả" nhất và do đó cũng
"xài" nhiều oxy nhất. Về trọng lượng, tim người Việt Nam chỉ nặng có 250g
tức là chỉ già 40/00 (bốn phần nghìn) trọng lượng cơ thể 60 kg như
ng nó làm
việc không ngừng nên có công suất rất lớn. Mỗi phút tim đập trung bình 70
nhát, như vậy trong 24 giờ tức 1440 phút nó phải đập 70 x 1440 = 100.800
nhát. Nếu mỗi nhát đập tim tống vào mạch máu 70 ml máu, thì mỗi ngày
đêm nó phải bơm hơn 7000 lít máu.
Ròng rã như vậy từ khi lọt lòng mẹ (đúng ra là cả trư
ớc khi lọt lòng mẹ nữa),
cho đến hơi th
ở cuối cùng, công sức tim bỏ ra không phải nhỏ, không có oxy
làm sao tim có thể đảm đương một khối lượng lớn công việc như vậy được.
Ðấy là những con số lúc nghỉ. Còn nhiều lúc, tim phải bơm máu nhiều hơn,
phải "tăng năng suất", thí dụ: khi ăn, công của tim phải tăng 30%; khi xúc
động lo lắng, tăng 50-100%, khi lao động chân tay nặng nhọc tăng gấp 7 đ
ến
10 lần. Cả khi trời nóng, hoặc thời kỳ có thai tim đều phải làm việc nhiều

hơn lúc nghỉ ngơi.
Làm việc tích cực và tăng năng suất cao như vậy, cơ tim cũng được "đãi
ngộ" tốt. Mặc dù chỉ nặng có 4 phần nghìn trọng lượng cơ thể, cơ tim được
nhận 5% máu. Nói cách khác, 1 gam cơ tim "xài" oxy gấp 25 lần so với 1
gam các phần khác của cơ thể. Những cơ quan quan trọng khác tiêu thụ oxy
ở mức thấp hơn nhiều: mỗi phút 100 gam gan chỉ tiêu thụ có 2ml oxy; 100g
não tiêu thụ 3,3ml oxy; 100g thận 6ml oxy; còn 100g cơ tim xài 9,7ml.
Tất cả lượng lớn máu và oxy đó đều do các động mạch vành cung cấp. Nếu
vì một nguyên nhân nào đó, hệ động mạch vành không vận chuyển đủ máu
cho nhu cầu, cơ tim bị thiếu máu cục bộ sẽ nói đến dưới đây. Sở dĩ phải
dùng từ hơi dài "thiếu máu cục bộ" vì trong tình trạng này, chỉ riêng cơ tim
bị thiếu máu, còn các cơ quan khác vẫn đủ: hồng cầu không giảm, lư
ợng oxy
đến các nơi khác vẫn bình thường, ngay cả các buồng tim vẫn đầy máu, có
khi còn đầy căng hơn ở người thường nữa. Máu ở trong các buồng tim, dù
có nhiều và tốt đến đâu cơ tim cũng không được phép tự tiện lấy dùng. Tiêu
chuẩn máu và oxy phân phối cho cơ tim xài, nhất thiết phải qua động mạch
chủ, và từ đó chui vào các động mạch vành, rồi mới tới được các tế bào cơ
tim. Ở đây không hề có tham nhũng, lấy máu "của công" trong buồng tim,
dùng để xài vào việc riêng của cơ tim.
Một tính chất nữa làm tế bào cơ tim bị dễ thiếu máu cục bộ hơn các cơ quan
khác, là chúng chi
ết xuất oxy của máu nhiều cực kỳ. Trong khi máu qua thận
chỉ bị chiết xuất có 10% oxy, máu qua gan mất 20%, qua não mất 25% thì
máu qua tim bị "bóc lột thậm tệ", tỷ lệ chiết xuất lên đến 70%. Do
đó, cơ tim
không thể chịu đựng được sự giảm sút máu cung cấp, lượng máu đến cơ tim
chỉ giảm một chút là cơ tim đã "kêu đau" rồi. Ðó là cơn đau thắt ngực. Nếu
một động mạch vành bị tắc nghẽn hẳn, không đưa được tý oxy nào đ
ến vùng

cơ tim nó "phụ trách" thì vùng đó bị hoại tử ngay sau 6-12 giờ, nghĩa là tế
bào cơ tim vùng đó chết hẳn, không cứu chữa được nữa. Ðó là trường hợp
nhồi máu cơ tim.

Hình quả tim nhìn phía trước
1. Ðộng mạch liên thất
trước là nhánh hay bị
tắc nghẽn nhất
2. Ðộng mạch
chủ
3. Ðộng mạch phổi
4. Tâm thất
trái. 5. Tâm
thất phải
Người bình thường có hai động mạch vành riêng biệt hẳn với nhau: động
mạch vành trái đi từ bờ trái động mạch chủ, rồi chia ra hai nhánh, một là
động mạch chủ, rồi chia ra hai nhánh, một là động mạch liên thất trước đi
giữa hai tâm thất trái và phải (nhánh này hay bị tắc nghẽn nhất), hai là động
mạch mũ trái đi vòng ra sau nên không nhìn thấy trên hình vẽ. Ðộng mạch
vành phải đi từ bờ phải động mạch chủ cho một số nhánh, lớn nhất là động
mạch liên thất sau cũng đi giữa hai tâm thất ở mặt sau.
Các động mạch vành này, và các nhánh của chúng, chia nhau cung cấp oxy
cho các vùng khác nhau của cơ tim. Ðộng mạch nào bị hẹp, thì vùng nó phụ
trách bị thiếu máu cục bộ, tức là bị thiếu oxy (không nên gọi là thiếu dinh
dưỡng). Thiếu ít thì chỉ đau (đau thắt ngực), thiếu hoàn toàn do tắc hẳn đ
ộng
mạch vành thì các tế bào cơ tim vùng đó chết hẳn, người ta gọi là nhồi máu
cơ tim.