Tư tưởng phật giáo việt nam khương tăng hội và cuộc đấu tranh lý luận phật giáo thời kỳ đầu ở việt nam

Khuong TIng HQi - ThiAn su d?t ntin tfrng
tu tuffng thi6n hgc Viet Nam
ttr khi dqo Phat du nhpp viro nud c ta, d6n th6 ki thf III sau C6ng nguydn thi
doi s6ng sinh ho4t thi€n o xti Giao Chdu dE dugc dinh hinh. Theo nhi€u ngudn tdi liQu sir,
tr0n ,en targ ,oi 11, ra dbi cria Trung tdm PhAt gi6o Luy Ldu vio th6 kj/ thf II, chi mQt
the kj, ,uu niru thi t4i virng ddt nay, dbi sting sinh hopt Phat gi6o dE di6n ra h6t sric sinh
dQng kh6ng chi tr6n diSn trinh hgc thuflt Phflt hgc cua chu TIng, hgc gi6 trong nudc vir
c6c nudc trbi tp v€ mi cdn c6 ci sg sinh ho4t doi s6n g tin ngudng tdm linh, thpc hanh
trong nhirng thiOn su t4o ra
thi6n clinh dugc trti nghiQm qua c6c d4o tring tu hgc. MOt
I
. I t a
.
. ,
r
,.
, . .
.
X
t
t t ^
I
I !
lu6ng gio m6i tuoi m6t, an lpc niy kh6ng ai kh6c hcrn li thi6n su Khutvng TIng HQi. Ngii
le ngudi dAu ti0n d4t n6n ting tu tuong cho Thi6n hgc Viet Nam vdo dAu th6 ki thir III tpi
xfr Giao Ch6u.

fe

l.

Khucrng TIng HOi - thidn su kh&i nguy6n thi6n hgc ViQt Nam

Khuong T[ng Hgi le ngucri nudc Khucrng Cu (tfc u.urg Sogdiane), thuQc giai c6p
Bir La m6n, t6 ti0n 6ng doi d6n sinh s6ng t4i An D0. Tt An DQ cha cria 6ng sang Giao
Chau bu6n b6n, l6y vgvir sinh sting tAi cl6y khoing 195. Khi hon l0 tu6i, song thdn qua
dli, 6ng xu6t gia hgc PhAt t4i Giao Chdu, mi trong kri tr;a An Ban thil i, Cwu tqp thi du
kinh 6ng c6 vitit.
Trong khi d6 s6ch Xuat Tam Tsng tty tqp 13 DTK 2145 td 96a9 -97 a 17 ch6p v0
Tdng HQi nhu sau: "Khuong TIng HQi nguoi nucvc Khuong Cu nhtmg cha mg sinh s6ng
d Thi6n Trfc, sau doi tdi dAt Giao Chdu lim nghe bu6n b6n. Khi 6ng mdi l6n l0 tu6i, che
m9 ddu m6t. Vi long mu5n b5o hiiSu ndn phdt t6m xu6t gia cAu dq, chuy6n nghidn cfru
kinh cli6n. Euong,thii,.vua Tdn Quy0n th6ng tr! mi0n Giang Ti, midn 6y bdy gicrchua co
Phat gi6o. Vi mutn ho[ng ducrng Phflt ph6p, n6n 6ng l6n du]ng E6ng Du. Ong d6n thanh
Ki6n lghiQp khoang niOn hiQu Xfch 6 thf .10 (247 tdy lich). Vua Ng6 T6n Quy€n rdt
kfnh trgng Ngai, cho dpg chira Ki6n Scv d0 lim noi Ngii phi6n dich kinh di6n". Nhu
vay, Khuong Tdng^HQi la ngudi \h6ng chi ho4t clQng hodng ph6p o Viqt Nu* mi cdn d
Trung Qu6c- nira. 0rg ilA eli5n Ki6n NghiQp,. Trung Qu6c dugc T6n QuyAn tfn tim xdy
chira moi 6ng ldm trri tri. D6y li ng6i chua dAu ti€n 0 Giang Edng n6n c6 t€n ggi ld Ki6n
So vd noi Khuong Tlng HQi o gei ld ling PhAt De.
Co ili€u, cho cl6n ngiy ooy, vin chuathdy tii ligu ndo n6i rd Khuong Tdng Hgi la
d9 tt cria Thiy TO nio, su s6ch cfrng kh6ng ghi ch6p Hgi d6ng thap su bao g6m l0 vi
thd.y ndo trao gidi b6n cho Ngii. Th6 nhung,, ai cfrng bi6t rO Ngii li nguoi tdng sI ttmg
xu6t gia tu hQc, dugc thg gioi v6i Tam su thAt chrmg tAi xfr Giao Chdu dugc ghi trong lcri
tya kinh An ban thu i, DTK 2145 to 43b24 - 26: "Du sinh mpt tung, thf ndng php tin,
kh6o ty trcr lpc, tam su diOu tang, ngu0ng chi6m van nh4t, bi vd ch6p thg, .quyQn ngdn c6
chi, shn nhi6n xu6t the" (Toi sinn muQn ming, m6i bitit v6c ctii, cha mg diAu m6t, ba thfly
viOn tich, nguoc tr6ng rndy trdi, bu6n kh6ng bi6t hoi ai, nghgn loi tr6ng quanh, lQ roi l5


Ngii rdt

ch6). Di€m ding n6i, Khyong Targ HQi r6t am tudng Nho, Phpt, Ldo, tdt nhi6n
gioi ph4n v6n, Uan tp, k6 c6 ti6ng Viet nira. Ngni !?. qnat va dich kinh v[n tir chir Phan
ra chir H6n t4i nudc ta, chir kh6n[ phni nhu cb ki6n lAm tuong Khuong Tdng H9i dich
kinh v[n, tru6c thu6t t4i Trung Q"ubc, dfing nhu NguyEn Lang nh0n di$' "NhiAu nguoi
cria
cho ring, Ot g d6 tru6c t6c vi dich thu0t tai dty, nhung kj, thgc mOt ph6n quan trgng
c6ng vigc nay Aa dugc 6ng lim tu Giao Chi"l

!

Do d6, ta ching ng?c nhi6n gi, nhu su ligu de ghi thi6n su Khuong TIng HQi de
kinh di6n
thdrnh l;ip trung tf;m thgc tap tfriAn iinf, 0 Giao Chi vn dich kinh vir trudc t6c
ph6t gi io tai d6y. Theo Hd; thugng fnicfr ifra, H4nh co thti la tpi chtra Di6n Uns, cdl
ngiry nay '.
eoi li chua Dau, hay chira Ph6p Va;, o thu phu ThuQn Thinh tinh Bec Ninh
d6n ctra
hudng
?;;;i;5* do, chu Ting ngudi viet da tu hsc vir hoing ph6p du6i ss
cua thi6n su Khuong Tang H$i.

Di6m d6ng n6i,. trong ti6n trinh phi6n dich vi trudc t6c t4i ddy, Khucrng Tang HQi
c6 dugc sg cQng-ta" dh"lUc-cua 2 vicu 1i tir Lac Duong vA Giao ChAu. Hai cu si niy v6n
le de to .,iu ngai An Th6 Quo, t6n li Tr6n Tue vi Bi NghiQp. Hq le nhirng ngudi dem vd
Giao Chflu m6t s5 tdc phAm vA thiAn hqc do thdy minh phi6n dich. Kinh An ban thti y
dugc bi6t cl6n d nudc tu t Oi d6 le do TrAn Tue dd cht gihi, Khucmg Tdng HOi le ngudi
Aqc tai bin chir gihi,hieu dinh vi vi6t bii tUa Giao Chdu. Nhi6u bin kinh khdc cfrng dugc
tchuong T6ng fiqi Oirtr, ho{c vi6t bii tr,ra tpi day ;h5 b, A,r, iir, quan treng ir* Ngii li nguli dua c6c gidi thuytit v€ thiAn hec vio dli
s6ne it ur nghiem hinh thiAn cho gi6i Tlng si vi Ph0t tu cQng ddng ngudi Viqt thdi d6.

d A6 ia ru nhirng t6c phAm kinh di6n, vdn bin v€ thiAn hgc mi Khuong Tang Hai de
dich, chfi giii trudc t6c,hay vi6t loi tga sau:
l. An ban thfi !, kinh, An th6 Cao dich, Khuong Tdng Hoi va TrAn Tue chri sd,
Khuong TIng HQi tt€ tUa.

2. Phdp cdnh kinh,An Huy0n dich, Khuong Tang HQi chfi sd, dd tua.
3. Dqo thy kinh, Chi Khi€m dich, Khucrng Tdng HQi chfi s6 vir dC tUa.
4. Lwc dd ydu mr,,c kinh, Khucrng Ting HQi truoc titc vi bi6n tap, (Kh6ng con).
5. N0 hodn phqm b6t, Khuong T6ng Hoi bi6n tpp, (Kh6ng con).

6.

NSd

Phdm (Dqo hdnh Bdt Nhd), Khuong tlng HQi dich (Kh6ng con).

7. Luc d0 tqp kinh, Khucrng T6ng HQi dich vi bi6n t4p'
8. Kinh Bdt thi\n tung Bdt Nhd, Khucrng Tang Hoi dich.
g. Cw tqp thi dw kinh, Khuong T[ng HQi dich.
Trong c6c tu lieu l(inh van noi tr6n, chirng ta th6y v6n bin kinh An ban thil y vir
Luc dO tap irnl, da di viro doi s6ng sinh hoat thiA; t0p o nu6c ta vio dAu th6 ky sau, sau
Nguy6n Lang ( lg74),

ViQt

Nam PhQt giao s* ludn,L6 BOi, t!:7a:
Tdng Hpi, So 7'6 cua

,' bE"'rrr*o NIrZi Hanli llsiuyrtriin ,nkhnrng

-.
rniin
:

Tdng viQt Nam tqi Giao Chdu dau th€ ky

th* ba, LA g6i, tr. 10.

2


thoi ky Phat gi6o Viqt Nam dinh hinh vd phat tri€n qva2 th6 ki diu sau c6ng nguy6n, vdi
sq n6i l6n cuQc tranh lupn cdng khai v0 Phpt hgc vi Ph4t gi6o mi gi6i trf thirc Nho giito,
LEo gi6o dflt ra. Vd Mdu Tu da l6m mi gidi tri thirc Nho giito, L6o gi6o mic phii vd tdm phuc, khdu dugc ghi lpi qua t6c
phdrn Ly hoQc luQn.

Th6ng qua t6c phAm ndy, ta cfing nh4n diQn dugc rO ndt v6 tinh hinh sinh ho4t hgc
thuflt vir tin ngudng tdm linh Phat gi6o Vipt Nam vio thdi d6. TEng si Giao Chdu da ti6p
c4n dug c citc vdn bin kinh diOn chir Phan vi ci chir H6n, hgc vi nghiCn criu ci tu tucrng
Nho gi6o vi L6o gi6o Oe noing ph6p lgi sinh , dirp rmg nhu ciu hgc PhAt vi hinh theo
gi6o l1i nhd Phflt vdi ni0m tin b6t clQng OOi vOi Tam b6o. Khuong Tdng Hgi dA ti6p ndi
truyAn th6ng d6 de budc diu tri6n khai ilpo PhQt theo khuynh hudng thi6n tflp qua c6c
kinh vin c6 n$i dung c6n bdn co nQi dung thi€n hgc vi thgc tap thi6n dinh.

,\

An ban thil i li mQt t5c phAm kinh di6n mi Khucrng TSng HQi chgn dd dAy thi6n
cho c6c TEng sT vd Phat gi6o dd tai ,Giao ChAu vio dAu th€ ki lII. Ngi dung trinh biy v€
viQc hinh thi6n qua phuong ph6p d6m hcvi tho vi tpp trung thi0n qu6n. Di6m ndi bpt cua

bin kinh niy 6u9g Khuong Tang HQi trinh bdy vd di6n gi6i cho c6c thiAn sinh b6y gio ld
theo tinh thdn thi6n Eai thta, dugc ghi trong bdi tpa kinh niy: "An ban tuc ld dqi thira
cua chu Phqt de te dQ cho chilng sinh dang phi\u trdm sinh tth"3. Chfnh tinh thAn niy mi
dao thi6n d6 ding lan t6a trong dcri s5ng sinh hopt thi€n vdo thdi di6m d6, c6n brin no doi
hoi hdnh.gii .co :U tri hinh hqp nh6t, chuy6n chir vio sp "thyc hinh qu6n niQm hoi thcv,
qu?, chi6u vC b6n linh vpc ggi ld tu niQm xf vd ctrc phirp qu6n tuong c6n b6n trong c6c
thi6n kinh nguy6n thi"4. RO ring thi6n hgc cua Khuong Tdng HQi tri0n khai cho c6c thi6n
sinh tpi Giao Chdu c6 sp titip n6i truyAn th6ng tt thdi dfc Phgt.
,t\

MQt cudn kinh co nQi dung cin bin li6n he cl6n thi0n hgc mi Khucrng Tdng HQi
chti trgng tri6n khai cho c6c thiAn sinh vi gi6i Phflt tri hgc vi thgc t$p doi s6ng hucrng nQi
vi ph6t tinh thin thi€n d4i thua ld Lqc d0 tqp kinh. D6 la k6t qu6 cta sy tfch. lfry, chgn lgc
d0 r6i .biel tpp tu nhi6u kinh di6n, trong do Khucrng T?ng HOi dA ddnh nhi6u tdm lyc, tri
lr,rc vi6t vC thi6n hqc. Cdu trtc cria t6c phdm ndy n6i uA O dQ, thpc thi ly tucrng tu t4p Bd
t6t hqnh. C6 ch thhy 8 quy6n, trinh biy vC 6 dQ: B6 thf dQ, Tri gidi dQ, nhdn nhpc dQ, tinh
t6n dQ, thi6n dQ, minh dq (trf tuQ d0).
Theo LC M4nh ThAt thi Lqc dO tqp kinh "c6 8 quy6n 6 chucrnggl truyQn, noi vd 6
hpnh cua bpc BO t6t l}l BO thi, Tri gidi, nh6n nhpc, tinh t6n, thi6n dinh, tri tuQ. N6u dem so
c6c truyQn Jitaka hinh thinh trudc thoi Khucmg TIng HQi l6u cua truydn th6ng v6n hgc
ban sinh Pali, ta th6y Luc d0 tqp kinh co 36 truyQn tuong ducrng vdi 40 truyQn cria b0
Jirtaka. Qua nhirng truyQn tuong duong niy, ta ph6t hiQn quri trinh cii bi6n dugc ti6n hinh

I Nguydn Lang (1974), ViQt Nam PhQt gido s* luqn, Le B6i, Sii Gdn, tr.76.
Nh6t Hqnh ( I 988), fniin sr Khuong Tdng HQi, So To cua fniin Tong ViQt Nam tqi Giao Chau ddn thd ky thtr ba,
le Bdi, tr. 17.

o

3

mot c6ch co hQ th6ng
mAt Vipt Nam"S.

vi triQt d€ nham t4o cho c6c truy€n

C6 thQ n6i L4c dO tqp kinh

k0

vi

gi6o ly PhAt gi6o mang

bQ

li tdc phAm mi theo c6c nhi nghiCn cfu nudc ta dA

ben dAu ti6n vi xua nh6t, ngodi bni Vi0t Ca, t$p thdnh nhirng chu dd
ldm cQt
tu tu&ngloncira df,n tQc nhu nh6n nghia, trung hi6u, dAt nu6c, mdt nudc v.v...,
6.
;6G rf,Z chri nghia nhin dao Viet Nam va ffuyAn th6ng vdn h6a Viet Nam" TAc phAm
ndytuqc Khucyng Tang HQi dich tu thoi Tam Qu6c, tri mQt nguy6n bhn Luc d0 tqp kinh
ti6ne Viet. trong I uc AO tQp kinh, cic chu itd chfnh trong t6c phAm that phong phu. No
JA ."ap A6n tinh tiarr d6n tQc, tinh then y6u thuong, n€p sOng dao dirc, tu tuong hi6u kinh,
nhdn nghia, lE nghi, rmg xri cfia nguli Viqt qua viQc hgc tfp tu. tri vi thgc thi s6u hanh
BO r6t dao, trong OO pnai f<6 a6n sr,r thr,rc hintr thi6n dinh nhu ln n6p sting
cria l1i

dao tiriOn *e Khuong Tdng HQi chu truong thi6t lap.

xuAt

tfriAai lir: "V[n

i**g

Di6m d6ng n6i, ngay trong t6c phAm ndy, co bai Phwong phdp dqt thiin dd, dugc
khi vi6t bii tya kinh An ban tt:ri, i,. ' N6i theo L€ Manh Th6t
Khuong TIng Hgi truo
"1e"
d6 chinh le hic phong ctra cQng d6ng nguoi Viet vio thoi 6y. Hqc phgng niy vA m4t thgc
t6 dUa tr0n phuong pnap tu hgc thiSn Oint an ban theo ki€u An Th6 Cao, vi v6 m4t ly
lu4n thi t4p ir*g trint bdy gi6o ly va tu tucrng qua c6c truyQn k6 mang tinh ngp ng6l hay
cdtich.s iiuyen-th6ng thi6n nny iuq. ti6p ndi m6i ttr do vC sau cho d6n thcriL!,- TrAn thi
hda nhflp vio c6c thiA; ph6i kh6c vi sau cirng ln thi6n ph6i Tnic L6m.
NguyS.n Lang trong s6ch Vi€t Nam Phqt gido sth ^luQn thi cho ring Khuong Tang
Hgi le bAc. ifriy dAy-thi€n ,Oi ti6ng trong gidi PF, hsc. Ong cfrng ldr ngucri c6 vai tro xi6n
ducrng thi6n hgc 6n s6u viro trong truydn thuy6t. Cao Tdng truyQn ch6p ciu chu{en An
ThC Cuo OC tai mQt cAm nang, trong do 6ng ti6n do6n: 'oT6n ng6 dpo gie, cu sI Trdn Tug,
truydn thiAn kinh gitl, ti,kneo Khucrng T[ng HOi". Nghia ld: Cu si Trin Tu0 la ngucri lim
t6n gie ff! dpo hqc cua t6i, cdn rj khlo Tang Hgi le ngudi truydn d4y kinh thi6n". CAu
chu/gn nay cho ta y nigm ,6 tU rQng t6c cua Tlng HQi ,a f.io TuQ trong viQc truyAn b6
thi€n phSp tru6c ti6n t4i Giao Chi va sau d6 o mi6n Giang Tf,.

tga An ban thu y, Khuong T[ng HQi vi6t: "TrAn Tue chir gi6i, con tdi
giup sua chira th0m bq" (Tr6n Tue chti gi6i, du trg ch6m chudc). Bin thdn Khuong T[ng
ffOi tirng n6i nhirng diOu sua chfra d6 ni* trong tinh thAn d4o hgc ctra An Th6 Cao, 6ng
kh6ng ti th6m vio nhfng di6u tr6i vdi tinh thAn nay Qhi su b{ truyAn b6t cem tg do gie).

Vi nhu v4y co tne ni0u ddy ln ldi khi6m nhudng d6i voi thAy cira nguoi cQng t6c vdi
minh trong c6ng viQc, thpc ra Khuong Tdng HQi la nguoi d5 dai thua hoa thi6n hqc An
The Cao"{. Ta cln bi6t cluqc hai yi hqc trd cria An Thi5 Cao la Hdn Lim vi Bi NghiQp, k€
cA An HuyAn va Nghi0rn Phu Di6u cfrng co mdi li6n h€ v6i Khuong TEng H$i trong vAn
dC hoc thu4t vi truy6n b6 clao thi0n mir trong c6ch xung h6 co khi ggi ld tam hi6n va nhi

Trong

bii

s LC
Manh Th6t (2005 ), LUc dq tqp kinh vd Llch su kho'i ngrty\n

Minlr, tr.

u

ct)a

ridn tQc /a, Nxb fOng hqp Thdnh ptrO HO Chi

192.

LC Manh Th6t (200l ), Khuong Tdng HQi toan tgp, tap I , Nxb TP.HCM., tr. I 30 -28 I
7
Le M4nh Th6t (2001), Tdng tQp Van hpc Phqt gido ViQt Nem, tap l, phin 2: Khuong Tdng Hpi, Nxb TP.HCM.
8
DEn theo LB Mqnh Th6t (20011, Tdng tQp Van hpc Phqt gido Vi(t Nam, tsp l,Nxb TP.HCM, tr. 278.
Nguy|n Lang ( 1974), ViQt Nam PhQt gido str luan, tflp l, L6 B6i, Sdi Gon, tr.77.

'

4


hiAn. R0 rirng, Khuong TAng HQi
hudng l6n 0 Trung Qu6c nfa.

.

li vi thAy truydn bri thi6n 0 Giao Ch0u vi

c6 tern amh

C[ng cAn n6i th€m, trudc khi Khuong TAng HQi d6n hoang ph6p vd thuy6t minh
vE thiAn hpc d miAn hp luu s6ng Duong Tt thi tta c6 vi cu si r6n ta-C-tri *tiem d6n ddy d6
dich mQt sii kinh di,in nhu Duy ma, Dqi b& nA hodn, Bi tdt Li€n cti, Thoqi ilng b6 khAi
vi Li6u bdn sinh rri. S6ch Cao Tdng truyQr khi vtrng d6t D6ng Ng6 niy Phft gi6o chua c6 mQt ddu 5n gi tt6ng nOi. CtricO Chi Khi€m lA
cu si th6ng gi6i PhAn ngt vd Hrin ngt, cdn Khuong TAng H$i ld vi Sa m6n xu6t hiQn dAu
ti€n 0 vtrng d6t ney. Srich ndy clng ghi chdp Khuong TAng HQi li v! tEng l{p chta iliu
ti6n vdi t6n ggi ld Kiiin So Tg vd li ngudi c6 cdng ldm choi'Dqi ph6p {d n6n hung thlnh
d miAn Giang Nam." Didu.d6 c6 nghia, Khuong TEng HQi ld ngudi xudt chfng: *hi6u rO
ba tgng kinh diiin, dqc khip cd siiu kinh (Nho, LAo), nhirng s6ch vii thi6n vtrn vir tl6 vi
p!e" l* 6ngd6u th6ng th4o". Chinh sy uydn bric ci hai ndn hgc thuft An - Hoa dang
diEn ra tr6n d6t ViCt trudc tl6 cta Khuong TAng HQi dA gi[p 6ng truydn b6 dao thi6n rdi
thufn lgi tr6n xt Trung Qu5c vio thoi d6.
.

2. Tu tu0ng thi6n hgc Khuong

2.1. Khii niim v6 ttridn

Tnng HQi

.c6thcxu6tph6ttru6cvdtrongthdidricPhft,c6ctusiAnD0den6lqchanhtri

thi6n ttQ tu chung khdc nhau. Chinh vi le d6 thien thudng du,gc nhin nhfn nhu ld kho bau
di sin tu tudng cria nh0n loqi. D6 chinh ld hQ thting tri6t_ly chria ih.mg chdn lj bao hdm cri
v[ try vd nhdn sinh. Qua d6, con ngudi tlugc hu6ng din, chi bio phuong phdp tu duy,
phuong thric hdnh d$ng, th6i dQ img xri...trong doi s6ng hiQn thyc. Vd nhu th6, cd hai
phuong diQn Ay itAu c6 khi ndng huong con ngudi di dtin sU gi6c ngQ toan bich vdi tri tue
tht thdng t6i thuqng.

ti vi

Khuong TAng HQi lir mQt trong nhtng thiEn su khoi ngudn tu tudng thiAn hgc ViQt
Nam viro ddu thO k! thri.III sau c6ng nguy6n t4i Giao Chiu nhu da n6i ren sau khi dgo
Phft du nhfp vdoViQt Nam. Sp ra tloi trung tem PhAt gi6o Luy Ldu d nudc ta vdo th6 ki
II vd sang ddu th6 kf III il6 hun thpc hanh tin nguong tem linh kh6 mpnh me, tdt nhi6n c6 sg tririn khai dich thu6t, chi
giei kinh di6n nr Ph4n ngir sang Hrin ngfr, ho[c trudc t6c, lufln giei d6 ph6 bi6n vd giang
dqy cho c6c hAnh gii thgc hdnh thiBn hi.Qn Lltc d|.tdp kinh, NA hodn phqn biii, Phdp cdnh kinh, Dso tho kinh, An bin thil !,...
d6u d€ lqi dAu 0n tu tuong thi€n hgc th$t sdu sic.

lj

C6 th6 ddu 6n thi6n h.gc cria 6ng theo khuynh hudng tt4i thtra tu sg thyc thi
tudng c6ng hanh 86 t6t. ThjAn d il6y chinh li thgc hanh rnQt trorg s6u ph6p ba la mft.

Trong Phtrong phtip dqt thiin trong Lyc dO tdp kinh thi Khuong TAng Hgi dd cht truong
dua ra vA y niQm cria thi6n: "Dogn ki tem, nhdt kj, y, trq,p
ringitrlgn, nQi tru6c tdm
"hQi
trung / chu u6 6c di thiQn ti6u chi" (Ldm cho tdm psal thing "t
l4i, lim cho f chuyCn nh6t
lai, tap hqp t6t cA nhimg diiiu linh, dtng nhfrng ili6u linh 6y dd loai tru nhiing u6 ric cdn
5

,,

i


mic trong rdm, d6 le thi6n v6 cr,rc). Theo Thich Nh6t Hanh thi danh tu vd cgc lir tu
Jt"g ia, xua, co nghia la dO (Paramita), di qua bd b0n kia'0. Do d6, viQc lim cho tdm
;ff ;nt; 6i le dich ttr ba'.t i, 'odoan t6, tam". Nh6t f, , la lirm cho y chuy€n nh6t tro

dinh

lai. Hqp h6i chfng thiQn tirc li tflp |qp t{t chnhirng.di€u tinh, dulg. nhirng diAu linh niy
mir
---- loai
--i-- trt nhirns uC 6c cdn dinh mic & trong tdm. U6 fa nhirng cdi do bAn, r6c b6. Ac tuc
lir nhirng y0u t6 lay khO dau. Nhirng diAu la*r, di€u co bin trudc nh6t ld ch6nh tu duy.
chinh la tAm vi tu.
Trong ti6n trinh thyc tap hnnh thian, t6m m5i hanh gi6 c6n kh6i ch6nh tu duy, ttic
frh*'uay, tim chinh le 6c y, tag V tuc mu6n chf y ve mOt d6i
lir tu duy ,e OOi
tugng ui *utin o lpi vdi d6l tugng d6. Ve lpi, nguy6n tic cta thi€n li d6n chat tdm vio

*6t lrrglg, ao ao .o tr,6 hi€u tri lI tu duy s6u sic ,6 aoi ffgng thi6n qu6n. O dA1, thep
b6n kin h An ban thir y li su qu6n chi6u ,A t o1 th6 mQt c6ch sdu sic, cho n€n tri cfrng r6t
;5; il.^ugi, ,rrrp. oo cninrr ia ru quyct trpch vd c6c ph6p mat c6ch th6u d6o, thpc chAt li
tim hi6u ,g uan hanh chc phirp. Nt vfy t6m vir tu ln hai thiQn ph6p ddu ti6n.
"
Sg thgc tap hinh thi6n thuong dem lai k6t qu6 hj' vi lac. Hi le sr,r hoan hj' trong
khi qu6n chi6u ,6 AOi tugng thi6n qu6n. HeS gi6 c6 sg h{ hgul trong khi theo d6i hoi
thd, ia* d6 xa lia (budng bo) nhirng c6u u6 phi€n n6o, ch6t chfra trong ldng, th6n cim
th61i nhg nhing thu th6i. Chinh nho sr,r lia bo niry mi hj' vir lac phSt sinh mi tir d6 co khAi
niQm ly sinh tri tac. ThC nOn budc vio thti gioi thpc tap thi€n cfrng d6ng nghia buoc vio
i-rr6 giji brord bo, bu6ng bo ngay ch !, niem nhung gi de c6, klrdng nim giir b6t cf diAu
ei, cho nen bu6ng bo ld gi|tri crha h4nh phric. Vay le hi li y€u t6 thien ph6p, l?c cfrng
ifr|. if,iiin hanh la ph6p ,nu. tap hanh phirc, hanh phfic lir sr,r m6t kh6 dau, kh6ng con hQ

- '

t"*t.

lpy bdt cri didiu gi.

2.2.

Tri6t $ thi6n
Khuong Ting
Qua An ban tht) y vd Luc dQ tqp kinh, chting ta thdy thi0n hgc cira
H6i duqc thi6t lpp tren ndn ting tri6t hgc tAm hqc. Eai tga kinh An .ban thil.y co do4n ghi
.oTrong mot ththdi gi-u, m6t_ngay m6t d0m ta c6 thO trii qua 13 ric y.niqp. Dung phuong ph6p d6n hoi
th0.

.

. taco th€ kh;i b6 13 ric y niQm kh6ng itong

spch dy""

.

Rd ring, theo Khuong TEng Hgi thi t6m bi6n ddi kh6ng ngirng vdi tiSc dQ cao qua
nhiAu sr,r t6c AOng, cu th6 do-kh6ch trin.phiAn n6o bOn ngoii lu6n deo b6m tdm thric. Do
do, hinh gia phei qudn s6t dtii tugng thi6n quer] la hoi tho. An ban tuc lir A11na.ni, nghia
li hoi the, thd vdo tho ra. Thfi la nim Fi[r nim giir c6i tdm, sp chuyCn chir nhi6p tdm,
dinh t6m. An ban tht y li dung hoi tho dC di6u phUc t6m y.

i

Thgc t6 bin ch6t cira tdm v5n trong s5ng, thanh.tinh, r.rhung hing ngey hing gio,
hing phft do ta kh6ng ch6nh niQm nOn tim Ui tlu md: o'TAm v6n s6n[ choi nhung vi bi nhirng kh6ch trdn phiAn n6o lim cho lu md, cho
NhAt Hanh, NhAt H4nh (1988), fnfin su Khao'ng Tdng HQi, So'To cia l-t iin T6ng ViQt Nam tqi Giao Chatr ddtt
tne ry th* ba, M BOi, tr.43
" Din theo Nguyln Lang (1974), Vi€t Nan PhQt giao str ludn, tflp l,Nxb. L6 86i, Sei Gdn, ff.79.
,o

6


n6n khi ch0ng ta ti6u diet nhfng kh6ch trAn phi6n n6o 6y thi ty nhi6n tinh c6ch s6ng ch6i
cua t0m hien ra". '' Suu niy Trin Th6i Tdng, trong phycrng phAp thpc.tap thi0n dinh, 6ng
cfrng chu truong biQn tdm bing cdch lopi bo kh6ch trin phi€n n6o d6 budc vdo th6 gidi

thi6n tlinh vd khai m0 tri tuQ.

2.3.

Phuong phfp thidn

An ban thrt ), chinh ld ph6p d4i thua, dirng OC tC dQ chring sanh dang l€nh d6nh
chim n0i tron g citi th6 gi6i hiQn thyc dAy mQng 6o. Do do viQc n5 lyc hinh tri qu6n niQm
hoi tho la phuong phep dC OiCu phUc tdm y. C6 6 ph6p ggi li h,rc diQu mdn13:

l.

56 tuc m6n: Ei6u phuc thdn thii, dtim hoi tho tu mQt d6n muoi, tpp trung
t6m tu viro sg d6m dC tru diQt lopn tdm, di vdo tlinh.

2.

Tuy m6n: Theo ddi hoi thd, y thfc dugc trong tung gi6y

tho. 86 con s6 md theo hin

3.
4.

Chi m6n: 86

sU

ra

vio cta hoi

hcvi thO.
sr,r

theo d6i cua hoi thcr d0 thgc hiQn sU ngrmg

llng (chi).

ph6t hiQn. Phei qu6n vA
Qu6n m6n: Tuy lircytrong dlnh nhtmgtuQ giSc chua
t
!
rI
'
quan
ngd,
.
.
khcvi
mo tuQ gi6c.
l4c
nhu
ngd
s0.
dC
di6m
sai
tdm, v0 ngfr 6m vi nhirng
X

5.

-

I

Hoirn m6n: Xoay vA qu6n s6t tg tdm il6 ph6 trtr qaun di6m nhi nguy6n
chu th6, qu6n sdt diSi tugng, phrl tru ng6 ch6p.

vC

Tinh mdn: Tr4ng th6i phdn biet chri th6 vn cl6i tugng kia v6n chua phni Id '
'
chring ngQ, hinh giA khdng n6n vuong m6c vio do, phii vugt tho6t trpng th6i nay d6 tri
tuQ chAn minh hoin toirn hi6n lQ.

6.

,

Tu phuong ph6p thpc tfp tr6n, An ban thu i c6 nhiQm v9 cl6i tri nhirng hat gi6ng
,
,A
r
r
.i
i
r
r . mr

cdu uC cua t6m do lgc tinh dem lai. Thr;c tC theo c6ch di6n d4t ctra Khucrng TIng HQi le
tdm kh6ng c6 hinh tudng gi ci, khdng co ti6ng, kh6ng c6 tru6c, kh6ng c.o sau. Chung
sinh bi tr6i l[n trong dong sinh tu vi t?* ay bi lr,rc tinh l6i,k6o vd I 3 tic u6 niQm gdy ra.
Khuong TSng HQi cho r6ng "An ban g6m co 6 loai nhSm d6i tri 6 tinh ld vdy". S6u lopi li
56 tric, tuy ttic, chi, qu6n, hoin, tinh. S6u tinh gdm c6 nhdn, nhi, t'i, thiet, th0n, y gqi ld
nQi tinh; s6c, thanh, huong, vi, xric, ph6p ggi li ngopi tinh. S6u xri b6n trong va 6 xri b6n
ngodi va chpm l6n nhau thi sinh ra s6u thftc; nh6n, nhi, ty, thiet, thdn vd y thric. f dt ca n
mudi t6m xri niy bao trum trong vfr trp: 'qTinh c6 trong vi c6 ngodi: s6u tinh b6n trong ld
mht,hi, mfri, ludi, thdn ud y; s6u tinh b€n ngoai la sic, thanh, hucrng, vi, xric vir phdp (tn
niQm). Tdt ci nhfrng gi chring ta tii5p xric bing tri giitc ld sai lAm, tirc li vQng tudng di6n
A

dao.

A

..

Cho nOn v6n da la phii h0 tri cdc cdn, kh6ng de tam chay theo c6c trAn. Theo
Khuong TAng" HQi nhirng ta h4nh kh0i l6n d6u do lpc tinh mi tpo ra, nhi6u nhu^mu6n
s6ng dd vC bi6n cd. Do d6, hanh giA cAn phni xu dgng phuong ph6p an ban thfi y dti ngan
chfln lgc tinh vir ti hpnh. Nhd vpy tdm tro n€n trong s6ng, dung sg trong s6ng niy mir
'2 NhAt H4nh ( 1988), ft,iin su Khtro'ng Tang H0i, So'Td cua fhiin Tong ViQt Nam tqi Giao Chau dau thii tE th* ba,
LA g6i, tr. 57.
'' D5n theo Nguy6n Lang (1974), ViQt Nam Phqt giao s* luQn, Nxb L6 BOi, Sei Gdn, tr. 79 - 80.
1


lir tu tudng thiAn cua Khuong
qu6n chi6u thi kh6ng gi t6i tam mdr kh6ng th6y. Dfly.chinh

..Lil#;"gi; ,u* ," bung sin!, .."1 rto.g hgn ca hpt ch6u minh nguyQt, nhirng
T6ng Hoi:
gat s?ch'"
nhiSm nhu bl)n nto b6m ueo t6m. kinh s6ng dAu duqc
tflm niqrn au*1a
d6t bao la nhme 1Oi :finF kh6ng
Tai ddy, chring ta bdt,gap tu tuong Hoa Ngli\m, ttyi
nhGp tat ca viro b€ m4t cfra t6m kinh'
ngoiri h4t c6i, cfrng th€ vfi trp bao rl nrrrqg;3n thu
nhu thSthi qu6n chi6u tit ch Ae tnAy v4n ph6p li kh6ng'

,ai

ffia" A"sc

nhi0n, b6n c6p d0 thian qu6n *| fhyong Tdng HQi
The n6n, ta ching co gi ng?c
-ntu phuong ph6p tu t4p d6: "chinh
tdm, nhdt y, tfp
la
trinh bny trong Lsc do tqp itnt
ffi;;16.,"ilie, ouy tri trong tflm, y thftc nhengl-niQm do bAn dc md khti diqt:
sic
phucrng ph6p nhAt thi6n: "Le khfr bo tham 6i, ngfr yOu tir sg, nhu khi mit thAy
Nguoi
hpi'
vi vir xtic thudng gdy tai
dgp t6rn sinh ;a;;6.n.g, r.r,t, b6 nhirng thanh huong,
phii aiet tru n6m sg ng6n che: sr'r tham duc,
c6 chi hanh d?o la ph6i xa lia chfn e.{aico.n

nnr'ng vdn d6 c6 d4o
D9l
,gr,i
sp gipn dir, ss mc ngfr, sp dam tac va tu t oi [a,
Ydi
igi'.
ph4t, .o t irt, hay kh6ng c6 kinh....tam y dat
q6 dao, .o pnat hay kh6ng c6
kh6ng
hay ^hit;
'-uitit
d0
tr6 n6n thanh tinh kh6ng do bAn, tdm s6ng th6.y. chin ly, dpt tdi trinh
;il
d6nh lua dusc' Dat
[r,o"g gi la rqlrg LiC t, c6c loii troi, ,6ng vd qui' mi -khdng the niro
thuQc, mOt minh o
ilq;"#At trr[n Jrrg ril" ngubi c6 l z tiqi oan int dd tho6t ly thf;n
tinh du., noi tdm ving [4ng"'
tr6n nui ch6ru ,tffbtilkhdng cdn sg ai. vi xa lia dugc
phuong ph6p nhi trricn: "Nhu nguoi dd thoit ly o6n tht tim t6i chi5n thtm scrn dii
gi6 tuy dd xa l0 thft dpc tinh nhmg
cu trir nhung c6n sg o6n thir co thti tim16n, ke hirnh
cua minh. Vi vay k6 hinh gi6
v6n con sg nhirn thti niy tim theo d0 lung lpc chi hdnh d?o
thi 6c lui, bdi c5i vui niy lir
kh6ng n6n vui v6i c6i vui da dung thien diQt 6c, thiQn tiSn
y niQm vui vir sg
*A*"rt a su ro sg. phai diQt tru qiu, niQm thien 6c ch6ng nhau, 9o o"otoi
x6m nhpp tdm

duy€n niro c6 tho
d6u ti6u aie,, I ti ar6, ?. Lyqt dftt, tnao lim cho minh bi ngal
minh. Ctng nhu khi 6 rran nui cao thi khdng c9n ddng nudc
Chinh li tu dinh nui do mi ddng su6i
1,rr, ctng kh6ng sg mua ,a-rong lirm cho chim dam.
hiQn vir cic diAu 6c ddu phdt
luu xu6t; tu sg h1nh dpo niy mA c6c di6u thiQn do tAm xuAt
sinh nira".
phuong ph6p tam thi6n: o'Giir gin tdm y m0t c6ch ki6n c5, ci thiQn r1a,6c cfing ddu
cfing kh6ng ph6t xudt mi tu
th6m nh4p ao6., tam an 6n nhu niri Tu Di: tir b€n trong thiQn
T6m $T hoa sen, 16 hoa
b6n ngoai thiQn, 6c vir tich diEt cfing- 99ng xAm nhflp dugc'
thi6n thanh
thUc^ha.nl
trong bin, khi hoa chua mQc tiri ton Ui lep 9y,"i nudc' T^gy'l
1iT.
hu6ng ve fii thi6n".
tinh"nhu hoa, xa lia dc niQm, c6 thdn vir tim ddAu an 6n, d0
phucrng ph6p tir thiAn: "Tdi d6ry ch thien vir 6c dAu bo, t6m khdng nho thi9n vi
luu ly, nhu ning c6ng chfia tU
cfrns khdne nhd 6c, trong tim yQn vd tang nhu h4t ngqc
dYnt, tu thien thi
huong thom ud,p minh, ma; xi6m y
^kh1,d.ut
tti thi6n
jXi 3Y61 |a* gi c0ng
c6c to4i tir cau kh6ng cdn lirm hu te tdm minh. Dat dugc
t6n ttrtl, Ui6n hoa v4n cich,

dugc, phi hdnh nnq nfrang tr6n kh6ng, di dudi nudc, ph6n tfim
tring, d0ng toi ca thi€n dia,
ra vdo kh6ng ng[n c6ch,1tin vong t[ do, co cd m{t tr}i m{t
dic nhAt thi6t tri.. ."

;#-#;",4;

*bi ,: ft

8


Tom l4i: Khuong Tdng Hgi la thi6n su - ngucri d{t nAn ff,rrrgthiCn hgc dAu ti6n cho
cQng d6ng nguli Vigt o xu Giao Chdu nudc ta viro th6 ki thr? III sau C6ng nguy6n. Vi
nhu thti Khucrng Tdng HQi cfrng dugc nh6n ddn ta t6n vinh la TO su khai sang clpo thiAn o
nudc ta, d6 rdi cl6n thi5 ki VI, ti6p nOi ta ddng thi0n T)i Ni da luu chi ra ddi, sau d6 la
ddng thi6n Vd Ngdn Thdn g ra ddi vio th6 ki IX, d6n th6 kj, XI thi ddng thi6n Thio
Ducrng ti6p tpc xu6t hien vd dinh cao cta thi0n hgc nudc ta li sp ra doi cria ddng thi0n
Trfc Ldm vao th6 ki XIII truy6n ddng tgc digm cho d6n ngay nay.
^

-l

r

.

!

r.

A.

a

a

A.

r

A

'

9


MAT CU9C PAU TRANH GITIA
THAN BI VA DUY LY TRONG
PHAr GIAo GrAo c.HAu
THE

t
ring thdi Bdc thuQc dd ch6n vtri trong b6ng t6i ngdn ndm tet ce c6c bii v[n
vi6t crha OngLatairil m6i vdi bii cdu trau mi ! ca! lo4i "Bpch Vdn chi6u xudn h6i" cria Khuong
C6ng Phg pi6n nghi dpi phu triOu Eud'ng, ngudi Ai ch6u).
-Nhu'ng
gAn Jay, viQn V?n H4nh t4i thanh ph6 HO Chf Minh ph6t hiQn "s6u.bri'c thu" trao

d6i ), kii5n g"iu'"" t y Hzfi6u vd Dgo Cao, Ph6p Minh, chbadOu ld ngud'i Giao chdu th0 kythf'V. L1i
Mi6u co th6 ld mQt v! thri'sti'trOn danh nghTa (hopc tu xu'ng, hopc duo.c phong), quin tri xri'.ta,
dong do 6'Long BiCn, mQt vi "thi6n tu'' tr€n thp'c tti cfia GLo chdu tq'chfi chi co quan hQ c6ng
ngp-lo'i long vOt trieu clinh Bac phuong. Cdn Dqo Cao vi Ph6p Minh ld hai vi hda thugng.tu 6'
LAu nay ta ngd

chira

lllal,tr',[fr::,f;if,f-,?rT,ll,

tu tu6.ng tri6t hec. cnng c6 the xem d6 re ,hnng t6c phdm
vdn hgc rga nhu "Chi6u dli dO";"Lg bO phpt T6ng'?, ho{c ld nhfi'ng bia chtra nOi ti6ng. Xua, tri6t
hge, lich sri, vdn chuong chua phdn khai hin. Ma cho dil dE phAn khai hin di nti'a, cfing c6 nhfi'ng
Uii tri6t hgc, lich srlr, chinh lu6n xri'ng d6ng clugc xtip vio lopi vdn chuong, trong lirc d6 kh6ng
hi6m bii m6,nh danh li v[n chtrong *a mrO tirn dugc mQt ch5 dirng o'hing ngir. Xtip nhu vdy,
gi, cdn vdn chuong tl-ri chi c6 lgi.
tri6t irgc i&6n g
^at
Trong "SAu biic thLr", chfnh kh6ch Li lviiSu xin thinh giito nhA su Dqo Cao vC sU t6n tpi
hion linh cria PhAt td vd duo.'c hai hda thugng D4o Cao, Ph6p Minh tri ld.i. Xem cht'ng nhu L;i
MiSu chua bing ldng.v6-i. s1r' trA ld'i d6. CuQi tranh ly0n dSng 16 chua ch6rn dfit. Nhung tu liQu
llch sri Bec ph,.ro'ng!-chi giU'Ouq'c6 s6u bfi'c thu. B6y nhi6u cirng dd qulf'vd cirng. S6u bilc thu
li bing chrlrng lnm s6ng to rirQt s0 mflt sinh hopt vdn h6a c.fia nhAn ddn Giao chdu (6ng bi ta) h6i
ttre tvd mang nhiOu dpc sdc d6n tQc.

i. pHA? ;IAdbuvnN NXNc

c0l uAu BAc vA KHtIoNc 'rANG IIQI

sao c6 "S6u bu'c thu", dC bitit nhirng dac di6m cria tfn ngu6'ng Phat gi6o o Giao
chdu the k)i thf'5, chfrng tahdy tr6' lpi nghi0n cri'u s6ch cfra Mdu B6c vd ctra Khuong Tdng HOi
vi6t h6i tn6 tlt tha Z,thii3, nhfr'ng s6ch niy di in d6u siu sic vlro t6rrr tu cira nhi6u th6 hg PhQt tir

DC hi6g

:xti

t&.

vi

:

vio xfr,ta,:6tsdm t* TQy Trfic, bEng duong biOn, v6i cdc thuy6n budn. Vdi b6ng
chimg Uao"ring Phat gi6o vio.xti ta trdi thi ky thu nh6t Jau cOnS nguy6n. DGi nguol So ring
sdm ho'n nfi'a. Nhung khOng ley gi ldm chic le PhAt gi6o r,iio. xi1 ia sdm hon Nho vi D4o, chi
chic chdn Ii n6 ph6tiri0n manh-ho'n nhi0u, chlng nhfing trong cdc tAng l6p xd hOi'b€n tr6n mdr ci
trohg quang dpi nhAn d6n nfi'a. Cdn,KhOlg,iao tiri iAn quAn 6 cttc nha tri thrjrc md s6 ddng li
PhAt gi6o

nh0ng nguo'i tr6nh lopn tt'phuon gbhclu6ng ch6'kh6ng lan rQng *6y.
Vdo c6c tho'i HQu Ain, Tam Qudc, x(i'ta la mQt trung tAnl Phflt hgc ph6n thlnh, lir no-i tu
tudng tfn ngud'ng du-o'c kh,6 tp do trong c6nh th6i binh tucrng dOi so vdi Bac phuong lu6n luOn
Ioanlac. Ndi tieng bac nh6t ffong viQc nghiOn ciru vi tru1,6n b6 Ph0t gi6o,phuong Nam, o Giao
chdu, li Miu B6c (MAu tu') vd Khuong Tdng HQi.MAr-r'Bfc lir ngud'i g6c o'xfr Thuong Ng6

I

(Qu6ng Tay) cirng mg chpy gilc sang xf ta.hi 5i ttrc k)? thf z. 6ngvi6t sach Mdu ru U) hoQc, s6ch
nay thuQc sO nam, btty quy6, "kinh dtdn" vO enat gi6g thtvi cO o Vi6n D6ng. S6ch quan trqng nhu
,ray,nhung mdi ra doi. COn ffruong TSng HOi thi sinh tru6ng o xti:ta, cha lir ngucri t6y .A, tdi ddy budn b6n rOi O
l4i lu6n. Khu'crng Tang ftQi, chir Phpn, chir H6n c16u gi6i. Ong dich nhi6u kinh Phet tu chff PhPn
sang chg' H6n. dng viEt,sdch .Luc do kinh.Ong tu hdnh theo phu,rng ph6p "thi6n b6n bflc". Titing

tdmctadn1;.i;t:;:":^ti:iu;;^:,"iT#i:ycn

quy6n
n,11,an ,,an clong cho mQt
:phat giry
16.
HQi
thi
vi
Khuong
Tdng
B6c
Mdu
gi?
cria
Xem s6ch
ndng". "Ph$t giito quyOn ndng" ln
vgc
Phpt gi6o, chdng l4i nhfi'n$chi trich thdng thudng cfia
b6nh
ld
s6ch
hiqc

Mdu
U,
giito,trgc ti6p li nhdm giii thfch tpi sao
truyEncho"Ph4t
nhim
tuy6n
dpo
Nho,
theo
nhirng ngudi
Tir
mn nay l4i quay sang PhAt. S6ch vi6t
m6t tii gia nhu Mdu B6c ttmg theo bt C5ng, Kh6ng
theo tOi vdn ddp rdthAp d6n. Nguli dgc chri f tl0n mdy d6c tli6m sau ddy cria nQi dung Mdu nh ry

fi

,

hodc:

Thft nhdt: s6ch niy nhim t6n duong dao PhaL md, lp thay, dgc h€t 37 cduv6n d6p kh6ng
thdy mQt cdu hoi vi trf, ld'i, nio vO gitn ly co bin cfia dpo thal. Khdng tim d6u cho ra "tft diQu
d6'i,"b6t chinh lu{n", "thap nhi nh6n duy6n", "v6 ngd", "ni€t bdn"... nhfing c6t ttry cua d4o
Phat. Sao vgy? C6 ph6i lir vi, d6n hic d6, kinh phfl! dugc d!.ch ra cdn it qu6, sq'hi6u bi6t v0 tinh
triy d4o Ph4t cdn kdm coi, cho n6n ngudi ta chi thic *ac ue nhirng chuyQn hinh thfrc, tinh c6m,
th6i quen (nhu c4o dAu, quAn 6o, b6 nna Oi tu trong chira.-*.) chd chua biOt thdc *Ac v0-nQi dung
gi6o Iy? Hay ld vi khi 6y nguoi theo ilAo Phqt, cA MAu Bic, cho ring quy6n Kinh 42 diiu dfi t6m
i-ug. nqi Orng gi6o ly dao pnat rtii, kh6ng cAn n6i th€m, sg cirng n6i th6m cdng g6y nhiOu thfc
m6c?.

vi

diOu niy ld di6u rdt quan trong. li6n quan nhi6u d(in nQi clung s6u bti'c thu
chirng ta dang nghiOn c['u: Mdu B6c thinh th6t tin theo va nhigt liQt truydnbd nhfi'ng chuyQn md
mQt bac tri gi6 kh6ng thO kh6ng ngli ngt, kh6ng th6 kh6ng xem la chuyQn hoang dulng do
ngudi ddi sau Phat s6ng t6c, th0m that nhim thAn th6nh h6a cl['c PhAt t6, nhu: hodng h u chi€m
bio th6y voi s6u ngi rdi sinh ra hoing nam bing h6ng b6n phii, m6i sinh ra, hoirng tir dd biet di
vfrng, Oi Uay bu6c rOi gio tay lOn n6i: trOn trdi du6'i d6t chi c6 ta ddy ld cl6ng t6n kinh ! Hoing tu
toan thdn miru ving, lu0i c6 th6 che cilm{t, gdy phdt 6nh s6ng xa mudi d{n}, lorr l6n, hoang tu
. \
.A
\
,A
J
7
-r -conirai... (cdu hoi vdtri lo'i thfi'.nhdt). MAu B6c kh6ng
ray_vg, nam neng gluo'ng mavdn c6 con,
ngAn ng?i gi pe kAing dinll ring D6'c Phpt c6 tii thi0n bi6n vpn hda, c6 th6 tdch roi tirng U0 gnii
trong th6n th6 minh, c6 thti'vira o' d6y vira O d6, khi vu6ng khi tron, khi gia khi trd tuy y, co th6
vdo lri'a mi kh6ng chdy, viro nu6'c mi khdng ngo.p, o ch6 clo mA kh6ng bhn, bi chat md kh6ng
dft, mu5n di thi 6ay Oi, klri ng6i thi ph6t anf, sang... (cdu h6i thf'hai). Phflt ld thAn th6ng bi€n
h6a. Nhu vfly Phflt gi6a cfia Mdu B6c kh6c gi rn6y v6i Plfft gi6o cta Kh6u-di-la, Ma-ha-ky-vUc
md lich su'xti'ta cdn ghi?
Thri' ba: OOi ptru'crng cira MAu B6c cdn c['vao cuong thuong Nho gi6o d€ c6ng kfch nhfi'ng
nguo'i rheo Phflt gi6o, thi Mdu.Btrctrh lo'i va dgnh dO mQt c6ch d0 dang, hung bien..
Th0' tu: Mdu B6c dd ching trinh bay cdt tuy dpo Phpt, 6ng l4i cdn s6p nh{p vio. dpo Phat
nhi6u kh6i niQm cria Nho gi6o nhu nhdn nghTa, cfra L6o gi6o nhu' dgo dri'c. MAu B6c dO cao Ldo
gi6o: 6ng chi bai xich dao tu ti6n. Ong kh-6qg bAi xfch dao Nho, ffii chi xem Nho gi6o ln th6p
hon, cpn ho'n Phpt gitn. Nguoi dd'i sau bio rdng Mdu Tft da t6ng hgp Phat,Ldo,Nho tr0n co's6'

Thir nhi,

Phatgiito.

,

Cdu v6n d6p

ddy, 6ng ch6ng

th['

7

,

14 co th6 clugc ndng l6n

hi tu tucrng dpi

lim dic di0m th[' V cua s6ch Mau Ta lr, hodc.

H6n, Ong t
e

2

O

"nudc H6n la trung tdm cua trdi d6t":


+

6ng ph6n d6i cdi y cria Mgnh Tfi' n6i "chi c6 Hoa ha cii bi6n man di". Tron g ce s6ch Mau f* U
hofic c6u v6n dip 14 niy li "dic y" nhd1, n5 d{t s6ch Mdu Tir tit-, hodc vdo cho dung
-'-'--a----Linh Nam,
t'
ry -\
-'^
-;,
-1
ch5 toin bQ quy€n s6ch v6n li
mQt thc phAm b6nh vgc Phai giiro quyAn
ndng, b:l y.u dri'c Phflt thAn th6ng quing dpi, muiSn gi cfing du'gc, lim gi cfing ctuqc cho^d-D y
muOn viQc lem d6 hoin tolrn trrii vdi quy lupt thi6n nhi6n.
Khuong T[ng HQi hgc Phfi trong chff Phpn, vay mi Khuong v6n di theo mQt huong Ph?t
. r
,.
X
t aA
h,
I
gi6o quy0n
ndng
v6'i Mdu B6c. -lTheo sy nghiOn c0'u cta Vi0n VAn Hpnh thi trong s6ch Larc dQ
kinh cria minh, Khuong dinh nghla sy tu hdnh ddc dpo ld"dqt tdi trpng th6i kh6ng n6ng kh6ng

lArJh,khdng d6i kh6ngkhdt, sq'nghiQp vd phric dri'c tU hQi, mgi thu'dQc d6u kh6ng th6 hai". Ong
vi6t: "TOi sinh ph6i ddi d4ng o6n, kh6ng gflp doi PhAt, kh6ng dugc nghe PhSt gi6ng. Nhung bpi
Th6 tdn chi nhdn hien khap mud'i phu'ong, th6y h6t, nghe htit, hdo quang kh6ngaau mrOng it i0u
t6'i, nguydn hiQn tdn linh, khi6n ta thdy Phflt".
C6i c6u "nguyAn hien ton linh, hhiiin ta thay PhQt" ndy gieo ra nhiOu hy vgng trong gi6i
Phft tfi', trong c6c nhd tu hinh vi cfing do cl6 md s€ gdy ranhiAu diAu thilc mac vO sau khi mi tr6n
thU. t6 khOng ai thdy Phat "nguy6n hiQn tdn linh" cA.
Kh*ong Talg HgI chdng nhfi'ng n6i nhu MAu B6c ring dri'c Ph4t t6 thi6n bi6n vpn h6a, 6ng
cdn nh6n mpnh r4ng hE tu hinh dring c6ch thi dac d?o, thi thdnh Phft, vua bi6t 6t cil c6c viqc
trong qu6 khri, bitit nhfrngchi gi cluong manh nha mir chua thinh hinh thdnh sp, vtla duo.'c nhi6u
dri'c tinh tdi nlng phi thulng: "Ai dugc hpnh an ban thi ldng li6n s6ng, bitit diSn c6i cdi trong d5
c6 dfi'c th6 tdn gihngphhp, kh6ng noi ndro kh6ng trdng thdy, kh6ngil6ng nio kh6ng nghe,ldn
m6t tu do, l6n trirm bOn phu'ong, nho lgt mhy l6ng, ch0 phgc irO'i ddt, sOng *ai. . . ".
Lim sao duo. c: nhu vpy? - Dugc nhu vpy bing c6ch tu hdnh theo phuong ph6p ggi li "thi6n
bdn bfc". B6n bflc ld:
MQt: Tt b6 vi0c mat tn6y s6c dep, tai mfli ludi th6n ua thanh huo'ng vi xric. Tir b6 ndm
ngdn che: tham tdi, gipn dii', mO ngir, ddm lpc, nghi ngo'. PoA'" vgy thi tdm thri'c s6ng, thdy chdn
l;f, kh6ng gi ddnh lil'a minh ndi.
Hai: Ngudi tu thi6n dd xa dgc tinh mA cdn so. dgc tinh theo phd phdch, cho n6n, l6n bpc
niy, chhng nhirng ta ldy thiQn trt' 6c dC ac lui thiQn tiiSn, md b6y giO' tOng vui I{n ngi'ng, kh6ng
cdn 6c mi cfing kh6ng con thiQn, kh6ng cdn nh6n duy€n bOn ngodi nhAp vdro ta nfi'a, do d6 con
tdm ctra ta dugc b6o vQ hohn toirn nhu nudc sutii cy dinh cao.
Ba: tdm y6n dring vfi'ng nhu nfii Tu Di, bOn trong 5c thiQn khdng sinh, bOn ngoiti itc thiqn
kh6ng diSn, ngudi tu hinh thanh tinh nhu hoa sen.
Bdn: TAm kh6ng cdn nh6 thien 6c md trong s6ng nhu nggc luu ly. BO tdt tdm t!nh, muiSn
ldm gi cfing dugc, bay tr0n kh6ng, di du6i nu6c, bi€n hoa v6 cfing, sdt6j trdng sao!
- Nhu vfy, dt5n bpc bdn cta sg tu hirnh thi thdnh UO tat vd ngud'i tu hdnh clEc dao cfing c6 du
quyAn n6ng phi thudng nhu dfi'c Phpt !
. Th6 ld, trong Khuong Tdng HQi cfing nhu trong MAu B6c, d4o Phgt mang r6t nhi6u di€u
thAn b( phi l;f tfnh, phi l6gic. N6 h6p d6n, nhung tl6ng thli n6 chf'a dUng kha nAng ldng tin b! x6i

mdn khung ho6ng, kh6 n6ng.c6 cing ngay cdng nhiAu ffn d6, nh6t li tfn d6 c6 hqc thri'c, c6 suy
luQn, ph.an irng vdi nhfi'ng di6u phi lj tinh, phi l0gic, dAy d5y thAn bf huyAn ho{c 6y. Til ngodi,
Nh9 MEc lai titin cdng dpo Phpt, nhim dlrng ch5 ytiu d6 md d6nir vio Phpt gi6o quyOn ndng,
e
khi6n 'och6nh tfn" (Phft gi6o) b! lung lay d6n g6c.
. Tfn ngu6'ng Ph0t giito o' Giao ch6u the kj/ thfi' 5 vd co b6n khdng kh6c gi vdi nhfi'ng dpc
di6m vu'a kti tr6n cta s6ch vo' MAu Bdc vA Khu'ong Tdng HOi. PhAt giao Ciao .nau th6 ki th6' 5
g{p ph6i mQt cuQc " khfing ho6ng ldngtin" md "s6u bri'c thu" ld mQt biOu hiQn.

a

J


CuQc s6ng t6n gi6o cua nhi6u th6 hQ tu hdnh cho th6y ring, tr6n thgc tiS, kh6ng.ai thirnh bo
tat c;,dil theo if.r"o,ie ph6p "thi6n s6u bic" cua An Th6 Cao hay phucrng phSp "thiAn-b6n bfc"
.uu (h,rong Ting Hgi.Va, kh6c vdi loi khing dinh cria c6c v! dai su, cira Khucrng Tdng HOi,

kh6ng ai tu;6y ,prrat cA, kh6ng ai cdn mAt tg do c6, thflm chj kh6ng ai sdng trdm tuoi n6i gi le
tru&ng sinh ba; t.i;tfribr-Uiei lran h6a, sd tdi tr[ng sao ! DOn lfc nio eO ttri mQt s6 Phat ft 6t
.a. v! dai.hda thugng c6 chi'c h4nh I6n, c6 tri tuQ cao, c6 uy tin rO,ng,aC a6t vAn d0,
pfraf^iar^"6i
't
Oi tai sao dfi.clph?t iiOc gi chrii anfr sang nri kh6ng "nguy6n.hiQn, t6n linh" d6 cung c6 long tin
cua phflt tft bi lung lay tru6c sg ti6n cOnglua Nho, M[c? Ngudn 96o cfia s5u bric thu li d d6.
II.
LL' vL
SAU BIIC THU
Ll, itAfA, gui thu cho Dpo Cao, xin vi dei hda thugng gi6i d6p thilc mdccho minh:
rins, ia" aqi M thaong, gido ph,ip mau ,ite* tan khiip msi noi. Niiu bdo

riinsaru nhiins idi aqyZy ta t nao hay lqi vqtt dO thodt nhiiu ngadi, thi tqi sao chdn hinh (Phdt) lqi
khing tniii ni1n 0- ddi ndy ? Phdi chdng iiy chdng qua ld ldi noi su6ng, khong thqt? Nay chinh ld
tilc phdi ti* ,gu6i gA9 inaong tdy cii n6. NguiQi xtn hda thaqng ,il tdrg ihoorg x6t, nhqn ltiy
ldng- con,md k!6ng nlc tyilol thdn tinh".
a. . , ,r a , x r .a -. duo.
+,-._.
c chfng
Phat c6 nhi6u ph6p mdu nhiQm, cri'u
Th[c mhc cia Ly Mi6; li: n6u qui dri'c '-.
sinh?
chring
hiqn
trugc
kh6ng
Phpt
dftc
tpi
sa9
Phpt,
dri'c
sinh thi t?i sao chring sinh kh6ng th6y
c6
N6; .f-r,ing sinh khdig bao gio dugc tqn mdt trdng thdy dric Phpt, thi e ldi n6i ring Ph0t du
quy6n ndng mAu nhiQm chi li loi n6i su6ng, kh6ng c6 sg that.
Hodi nghi r6t co b6n, can hq cl0n tfnh chan nuy giA cira Phflt 916o (quy6n ndng).. Eri'ng v6
mit nhan thti'c lu6n, thi cdu hoi cria Ly MiSu c6 nghTa Id: ntiu b6o ring .Phat phdp mAu nhiQm,
i,i. pf,at thAn th6ng, thi ngudi d6n phei chinh minhihdy cdithAn th6ng mAu nhiQm d6 mdi c6 th6

;bi6;;;;;";;

tin

duo. c.

trhldi dei hon, r6t kfnh trong vd khi0m nhudng:
"NhQn daqc cdu hdi ,i diiu t{ch dn hie! cila diing chf thdnh, li vi dd sdu rQng md tb nghTa
lqi rd rdng, trdn trgng, xem qua dgc tqi thiiy ldi cdng thAm,hay. Sdr qudn thdnh qudch coo sdr,t,
nhQn gidi phdp *'d lt^r hdi thi (t6'i) xin dem het tri-ngu ae dm viQi vdng tuqng di tim huyin
Bir.c thu dAu rdt

vhntit. Epo

Cao

chdu..." .
Dao Cao dua ra bing' cd rft tt' kinh lufn Phat giSo OO trhat de c6 Phpt tO xu6t hiQn, gihngdpo ch6 kh6ng ph6i ld bia dat.
,'... Rdng tam hodng ngA aZ, tam dqi ngfi ii, Co Ddn, Kh6ng Khdu san Kinh Thi, chA sdch
aa chting iaau nghe 6 str idth, gd o_i thiiy d,iu i Hp Thich gi6ng trdng,phdp &
LA, "nirrnj
"Zi
Vadn Nai,-Khiing Tth dions tdi dthc 0 chdu L6, tiy d€u td nhicng vi€c tai khdng nghe mdt khdng
thiiy vd ddu phdt ttn vdo sdch vo. Niiu khong tin vi€c sau thi chiing nhpc ldng ngh| chuyQn traoc.
Nhung ndu dd hay rd viQc sau thi sao lqi chi trQ o chuyQn trabc".
V;n;han ra thu tri lo'i cua D?o Cao chula thoa mdnLy Mi6u..Ong Thich ca iraau ni cfing
nhu Ore Kf,6ng KhAu deu c6 that, dOu ln nhii'ng nhdn vflt iich sri.'Kh6ng ai "ngh1 ngd ring c6
rt6;g-irn finn Thi, c6 Pbat gihngptr6p o'Vuon Nai. Nhung hgc trd cuirlOpg khdng ne Uao
;t;;nh6,rg i,i .O rnUO thA.n ,t'O"g-*Au nhiem, cdn Phat tf thi b6o ring FI,AF :: fhjP
thoig *Aulnigm, inicn bien vpn h6a, .on -6t g; do-t-.yu do dtro. c chring sinh ra kh6i bc khO.
Cho n6n hgc trd cria Kh6ng doi sau kh6ng Coi thdy Khdng Til hiOn ,hien iro' Ipi. I(h6ng dd ch0t

pnat.to hi.en hiQn boi vi sSch v6 pnat
;6i,
fa *6t. Cdn hec trd cta Phat do'iiau lai cldi thdy
a"n "h6t
rarn pfrat tO cOn m6t tU do, thudng 6' noi qudn sinh, i, *u6n thdy Phat d€ cing tin, dO kh6i
lai du'gc v6i nhfrIng ai hodi .nghi chfnh tfn. N6i mQt c6ch kh6_c,.Lf Mi0u
aB
t
"frorg
"ii-rg-nf,
kh6ng-ptrii noai ngfii su t6n t4i cfia Ong pnat quy€n nang. Cho n0n, chua thoa mdn, Ly Mi6u lai

llT

n6u vdn d0 v6'i Dao Cao:
*

4


Kh! *dc vdo dm muQi thi nghi ngd' Nghi ngd
,,... Nhin thiiy ld mtt cdn do cfia gtdc
"govo dans cdn, thi nhftng
ddu co ine nie"
.ddi niac
kh6ng phdt rd nsy6( ,ot ,,rto si;r"G: frdr-yaii
Nhung, ndu nhd daqc
,r,
ii-it6Z9 chd dqi mit bqclhanh de rdm tiav. Nav
duqc, vd vqn rfi

dqi ng(Ta sqp kh6
"a
"i
thdn sd girip dd cho nhau'
cd ti6ng td* M:; ;;;;;;;,",'i;i,a ndlud su hiln
hiau ldm cdng
bang
ht'ty
ch{nh fin lu md ldm cho sry
khdn. Nho Mdc tranh nhau noi'rcn, th; hti dd
cdu, thi
,nanh dd ban ra .ca! tri :! yqqt, dudi tdng it "o"g kh6ng
tdng hon hay ,;r-; D;;;hieu'cdng tqc tdng trong t6i tdm, ldm mpi
sao lai tiac dnh sdng cila min;; dd ;;frr; ,i di tim
';;"';' ;';; ;;'rrns sou nt qp"')ili, ;d; ini* tai tdi ffuoc tili 'a ba ttoi Lons Hoa? ch6 rom
md co the tm duqc ?
taqng gid bdy,tni
suong dqt thi ai md co th! g!,i, ngQ durc? l,{ghi
dimg lqi 6 ddi ndy' Vi€c
d€u
cfia hq
EAn cdi chuyQn DA, Vuong, Co, Khong, tli iAi aW
g, quyery thuQt crta ho khong cdn
md khong bdn 6r. cho nan ,rt'on hi.Qn, phd hn
co,
oa ddi to"g ry"o,g,thiiry
phai noi. cdn nha d*c xt u Lai, quy nghiQpL;; ia*'{a
"lydn,tdt
thi
biat

hiau
xin
danglim
uly iai itq"- io.t'ri*.Eia'Jrqn. uqt ng.udi ma muot
thi kh6ng
sdch
vdo
n thz, ui€c hda dQ khdng tho hqn cq,c
kh6ng duqc tdy stt nhqp diet md cho ti cha ,;;g.
phqt oy
noy n3* o ddu ? NOu nha
v&. vi€c phqt ta ri€t bdy ra hdng vqn. xin hdi i cdi .vi€c
"sry
chl tdn LTaig ra ddi, Kh6ng vd rhich hat
chi ddn cturyQn tin ban ndy, ngirQm ban kig, md dii"i
mdu thudn, tt i ,d cdi gi d€ chilmg nghiQm
dudng khdc nhau, tftc srs md idn,' kh6ng phdi td khoig

iit

!

sinh,;;i;,
*;;

\i

\
. ^::.: --x +t^A,^^ m1t
duqc cho nhau?

lan
rd
tham
giat
rhay
xtn
ldi,
phdi
maon
lqi
con
W chaa"tha rm ldng ,b6 di, nan

nita...".
Mi6u khdng t6n thinh c6i
Nhu vay,chdng nhirng Lf MiSu b6c lQp J10n.ctia E4o Cao,-Ly
rf ui51 t9 Jv. Lv Mi6, l4i cdn ph6
c6ch 6 d5,,g me gi6i thictr i,rr4t, d day co thc noi rdng
nghi l5 phfic tap. chfngta sE thay
ph6n lu6n c6iivcnhi chua otrc tyong d6 thd, cirng.bhi ttieo
mOt dac di6m cria nghQ thuft.chir? Iic' So'n'
Iil; rJi pr,o ph6n niy ctra Lj MiSu .5 ticn quan t6i
ng hinh ngud'i, mi bdng mQt
O AO, pfrat k1,Ong phf,i dugc nghe sT bi0, hiQn bdng fo! pho tuo.
nghe thupt n6i lOn'hai c6ch quan
b6ng hoa sen tro-ng khung hinh 16 bo d0: hai cdch bi6u hiQn

Phflt.
! y.nghia Oep dlt t6n chi cao xa, phii ba
DAo Cao l*i tr6 ldi cho I;f MiSu: "Ldi dpy sdu 16.,

ti,i tit ong non l6n 6n sg nghi ngd, nghi
dec biy ,uy *ii'ffi;d'rha irvcn 60". Theo bao cao
ngd c6 t16 ia coi goc ctra sg gi6c ng0'
phai chi c6 m0 it. c6 ngudi ngar thiin
*Lay *ufin-a$u hnh tdm tdi dqy, thi dudng
tudns di kh6ns
f: th1yg

niQm v0

,

r?/:.hTc ca tqng, ngam vlnh, D6 ld
trong rimg. cJ ng"ai tu d{rc. o thdnh'. Hofrc ,unl kinh chip.
ld ngu6n
thdy. D6 ld ban bd crtistt thg ngQ. N6i rgrls mtic sq dm muoi
nhfrngviQc thadng nghe
-iiy
dm
c6,mdc
mu\i,
dn':
phdi
mai
#i 16; c6 sts
td vi
gric cfia sw tho nio,
sry
"it;;;ai""!4t.ni
gdc

cila
"a1"ai
ngu6n
nghi ngd cfing ld m1t
mu6i thi m6i sinh nghi (c6 sinh nght moi tini biatl do thd,
\
glAC ngq"' '
. .! -A .,
- ^ -^^r ^.r- * c6
^A sg
^.,. -^l^: ngo.
--)*.lin
dim nguo'i'
cilng
md
gi6c
ng0,
d6n-diin
ngo
nghi
,U
lghi
Nhung theo E?g Cao.,rg
nhu E4o cao mu6n n6i rdng ss nghi
rrong oai-ong];f;6t;[+^da-iffi; ri"nt, tri. Xem gr,t"g
pha;i6; liri ra att ac" ct 6 tai;hqi d6. Nhe su trinh biv thuv6t "cam
ngo c6i t6n tal cua dric
,
,i'Ig" ctra min'h, thuy6t 6y cbtil'thd'i Khucrng Ting HQi:
,,N6u quin minh md h6t ldng thdnh thi tai c6 cdm, cd cdm thi tat c:6 thay, kh6ng cam thi

qudn sinh, dau phai ld ta,khdng thadng
khong','iiy"rndnh nhan dau phai"ld khong thaong ovoi
iriininnang1na no,^"'chd rom sudng dqt", thdy hinh taqng
thiiy. Nghe phdp dm md uao'rlin's;ngh} tawg gii oay". Co-, ilrii.ng
nai thi
9,n a"{ ipa lqc-khong
md cung kinh thi khong th€ noi
gfip thdi kdt iiit, hp dd ndi rd chuyQn ba ddi
rdnh ddu md bdy t6 sq lat ,t"iz iA, it,a;rd Ddn
chdng th6i".
.,

A

,,

5


3

R6i D4o Cao k6t thirc b6'c thu bing ldi lC khi6m nhudng:
"Su qudn ra ddi dd bt€t sts kh6ng gid ddi. Vdi tdi ndng phil biim, 6 vdo dia vi mQt diing
thiAn nh, dilng loy su suy nghT dinh thodt, boi l/i trong r*ng nghia, di lqi noi vudn sdch thi ngdt
ii tna ishi in boi ior, iief khdch c6 rdi, ffpn ngay bdn hay. Ldi hay dd ndi thi khdng th| khdng
tdng ngi, Bdn ilqo hpc nshi€p th6 thidn, rytit thgn v6i ld thd'.
- il"pn crl chinh cria 54o Cao li thuyiit cim ung. H5 thdnh thi c6m. C6 c6m thi c6 frng,
46V
phat. Kh6ng thinh thi kh6ng cAm,-kh0ng cirn thi ltm gi th6y PhAt. Nguoi thdy Phat n6i lai rang
minh thdy pnat thi ngudi kh6ng thdy cfrng kh6ng tin. Kh6ng tin chd ddu phdi li khOng c6Ly Mi6u r6n chuath6ng vdi thuyet cemirng cua Dao Cao. N6u gem md,th6y thi dy chi ld

th6y trong -.gng, thdy trong_ *Ong kh0ng phii ln th6y thpc. NOn lpi viiSt thu h6i nhflng ch6 chua
th6ng. Th; tAn iay kirOng pnai Oao Cao mi Ph5p Minh tri ld'i cho Ly Mipu. Lpp lufn cfra Ph6p
Minli kh6ng gidng hEn vdi lap lugn cria Dpo Cao. P_h6p Minh kh6ng ung d0 ngang hing dric Phat
v6i Co, fh6ng. dng l6n 6n sU nghi ngb'cria Ly MiSu vd nhirng ngudi nhy ]-V Mi6u.
"Rdng, pnap inan ngLmg tich, mdu siic sdng trgng, iho nAn c6 th€ rin hien theo thdi, hdnh
tdng chdng bi6t. Hi€n thi d4a theo sqr.thQt md ra. An thi khdo troi md di. Tia l6e cila mQt dnh
th*"a cAn{ ati hm sdng rq.ng cd ddt dAt trqry ndy, thi ngwdi tin hd di liiy m\t diim ltca leo til dA
tdm tdng th1m ndi nghi ngd cila minh sao ?".
Ph6p Minh nhln m[nh v]ro thuy6t cam ring d0 xdt viQc th6y hay kh6n g.they Phflt. N6u: "lo
nghildqgmdng, rOi phO thhc cho d6ng b6ng, d6ng hen\ v6i phtr chfi,6m l6y chuyQn bQy dC hy
vqng di& phei, gitr chpt viQc gia dC cho clgi 9U chdn, chAn chd hai ldng, tru tru ddi ngi, thi Phat
dtr ; ph6ng qu6irg clQng Aia,ii mi c6 th6 th6y cho? S& di s6ch.PhAt luu b6, ey l.cgi6ng nhu bdy
nom mi chd .o, rAn ro dgng thi t6t c6 chm, c6 cim thi sau cl6 t6t c6 ['ng".
Cfrng li y Eao Cao d6 n6i r6i.
C6i rn6'i mi Ph6p Minh thOm vdo lflp h"rfln ctra D?o Cao li nhfi'ng chuyQn ch6p 6' s6ch niy
hay luu truyEn d virng ng, nhu :
"Hdn Minh di|-nhdn m\ng md thiiy daqc dii"S Ch{ Thdnh, dqi phdp do d6 md du nhqP
Trung QiO", vua chtia at* iAitOng thdnh dA *d vi-vdi bqc &irc, anh-hdi vdn do d€ daqc gido
hda, sa mdn sdnh vai vdi vuong c6ng, tdng ni trqrc cung tradc thiln fi?'.
TOng Vfi Hoing d6 khi ;6'i lOn ng6i, n5m mQng thdy mQt thAy tu mang b6t iltin xin, nhdn
cI6 mi n6i ring : "6ng dli trudc vi c6 bO thi cho Phpt DiYe mQt b6t com, n6n nay mdi dugc 0
ngdi nay...".Ch[a NgO Id T6n alt:r 9ry dAy nghi Plat gh6p khdng nghi0m, ding n6n dinh chi
Uai UO, it,i tien nhpn dug. ngQc xa ll, chi6u sSng ryc rd, sat d6 khdng the dQp n6t, ld nung kh6ng
th6 thi6u chdy,nay dang cdn th6y o chua Kitin So tai Kinh D6. NgO Qu$n c6 tugng PhAt d6 n6i
tr€n nu6'c biOn, clpo si cl-Ong.Ot.O hdng trdm ngud'i phq, vE phu dgc chri, denh.trdng \\aV mfa,
kh$ng ldm nhirc nhfch dugc, vQy md n6m s6u thAy tu ctng Chu Truong vd'i khodng b6n ngudi
cIA nhe nhing ndng lOn vi cirng ,huu khu0n di rnQt cdch dE dang, nay cdn thdy t4i chtra Ngg 9u0n
BAc. Qu6ch Vdn Cr}stng phyng tam b6o, tay sd hqng cgp md an.Lan C6ng phfi.tuy6tbudt cho
tht dir. HQ COng carn mlr su6i kh6 thdnh ddng nu6'c. H9 li nhfi'ng bpc cao hpnh si0u.qudn, thanh
tr6n tho6t tqc, thanh tfch khic thuong tt6u c6 ghi lai O dli. Ngodi hg ra kh6ng biOt bao nhi6u

ngudi nfi'a".
ChEc llr "chilng c6" crha Ph6p Minh khOng lim cho Ly MiSu th6m tin chrit ndo, vi chi dqc
chi th6y tr0n s6ch dd'i trudc OO tai.
Trong ci xri' Giao chdu thu0 d6, cdn bao nhiOu tfn dO xin thinh giSo cdc phap su cfia hq ve
sg hi6n linh cta PhAt? C6 bao nhi6u cuQc th-ao lupn trong chila vi ngolri dAn?.Kh6ng 16. MQt
lgin n6m trlm ndm dd trdi qua mi cdn lai dOn s6u b['c thu' cfrng du chfng to ring sinh hopt tu
a.

6


tu6ng & Giao chdu thria d6'ch6c ld s6i n6i va thri vi l6m. S6u bri'c thu dem lpi cho chirng ta ngdy
nay kh6 nhi6u "thdng tin" quy b6u.
IIr. cuQc KHUNG HOANC LONG TrN VA MIIC qA CUA NO
V6n dO trung t6m mi s6u bric thu xoay quanh ld : n6u dpy ring PhAt c6 dAy dri quy6n n6ng,
thAn th6ng bi6n h6a, criu dQ chring sinh, hdng o vdi chfing sinh, thi sao.tr6n ddi ndy Jch6ng ai
duo. c th6y ch6n hinh cfia Phqt? Sao PhAt khdng nguy6n hiQn tdn linh ct6 l6y lai, cring cd ldng tin
b! lung lay boi mgi hu6ng cOng kfch ? N6i trhng ra, n6u kh6ng ai dugc thdy Phat bing mit minh
thi kh6 mh tin co Ph4t thin thdng bi6n hoa, Qdn m6t tr,r do, hing cr y6'i chfing sinh, cri'u dQ dugc
chung sinh. Thuy6t lf phai dug. c ch.ung minh bminh thuytit li. Thi ngudi tathilc milc vi ch6t v6n. Khring hodng long tin li nhu vfly.
BOn tr6n chring t6i dA n6i qua ring, chua chac d6 la khung ho6ng ldng tin viro PhQt gi6o n6i
chung, mi ct6y chi ld khring ho@g ldng tin viro "Phft gifuo quyCn n6ng". PhAt gi6o quy6n ndng li
mQt hinh thrlc t6n @i vi phSt tri6n cuaPhQt gi6o. I(lgry ph6i hinhthfc duy nh6t. Ndu quan rigrn
"thinh PhAt", *dhc dAo" li dAt tdi trpng thfi trong v6,6 cua tdm, n6u quan niQm Ni6t bin li tr4ng
thSi tdm lf vi y thric d6 trong cuQc s5ng, n6u quan niQm ring, aC Oac d?o, chi cAn di dudng rdn
luyQn cria b6n th6n chd kh6ng th6 chd cfiu dQ cria U6t crt ai dir ai d6 Ia A Di Da, thi cl6u c6 v6n dd
tlti quy6n ndng phi thudng, ni5u quan niQm ring c6 Phflt tO hay A Di Dd ciru d0 ta hic lAm chung,
dua ta qua Tdy phuqng cpc lpc, thi tfn AO AOi tp mit minh thdy PhAt, ld mQt IE duong nhi6n.

Phat gi6o quy6n ndng c6 nhfrng c5i manh cria n6. Vi.cfing c6 th6 xem nd li *$t nhu cdu xd
hQi trong mQt thdi k! Iich sfi'ndo d6.
Ch-6 m4nh cua PhQt gi6o quy6n ndng la o' sri'c h6p d6n cria n6 AOi vO'i qu6ng dai nh6n ddn,
n6 d6 hi6u, dE theo hon li mQt Phpt giSo n{ng vC tri thri'c ludn, n6 lpi.thich,i'ng,v6i mQt quAn
chtrng (xf'ta) d d6 tu tu6'ng ma thu4t bao trirml n6 phu hq-p v6'i y6u cAu cria mgt dan tQc b! 6p
bfrc b6'i nuo'c Han l6'n mpnh ho-n rninh gilp mdy chyc lAn, ddn tQi bi 6p bti'c rnu5n duqc giai
ph6ng, mu6n dugc cAm dAu bo'i nhfi'ng lAnlr tg c6 phdp thAn thdng d6 c6 th6 chuyqn y0u thdnh
m4nh, NOu qui nhu Jfly tfri Phat giito,(quy0n ndng) it nhfu ld lfic nAy, vila ld v5n tl6 tfn ngudng
md ddng thdi vd phAn ndo ctng ld v6n d0 chfnh tri, n6 Ii v6n d€ tu hdnh criu kh6 mi d chtrng
mgc nh6t dinh cfing ld v6n dA O6u tranh gi6i ph6ng".
Song, ch6 ytiu ctia Phpt gi6o quy6n n6ng cfing khdng it. Ef ch tht cta Phat gi6o quy0n ndng
trudc ti6n li & trong si5 c6c nhi tu hinh, c6c Ph4t tri. N6i Phat t6n linh mi khdn gilrey iinh, n6i c6
th6 th6y Phat md kh6n g ai gdp P!at, trn' Phat ffOn bin tho. Ngu'oi chdn tu nhi0u md c6 ai s6ng
trdm tudi dau, dt'ng n6i gi.li "s6ng cht5t tp do". Co ai thinh UO tat v6i nhfi'ng quy0n ndng mi
Khuong TIng HOi de trudc lhuQt. Dic-h tht cria Phat gi6o, t6t nhi0n cfing li Nho, M{c: song Nho,
MEc khdng ph6i Id ngu6n g6c l6n nh6t cfia sg' khring ho6ng Idng tin. Nho, M{c tld kich Uai pnAt
giSo til l0u vd Mdu Tfi' da Ong phin kfch, khi 6y cu6i thd ky thf' II dAu thri' III, trong Phat giSo
d6u c6 khring hoing ldng tin?
Sirc ch6ng tri cta D4o Cao, Ph6p Minh khOng dtr thuy6t phpc, thuy6t cdm ri'ng kh6ng
thuy6t phuc vir nhiing chuyQn thAn di lai cdng khdng thuyiSt phuc Ly Mi6u vd nh0'ng ngu'd'i nhu

Lf Mi6u.

'

"C6 c6m thi c6 thdy, c6 thlnh thi c6 cirn", thinh, chm, thei nOi tien nhau. Til Khuong
Tdng HQi dOn Dpo Cao, Ph6p Minh dAu b6o nhu vpy. Vd cfrng c6 nhu vpy thQt. Phat tu'thudng
"th6y Phflt", nhung d6 le th6y trong mQng, trong d!nh, khi nham milt, khi ngu. Ay In Phat ffong
tudng tugng cua Phpt tri', "Phf,t 0 trong ta", kh6ng phni "Phpt til ngoii d6n". Kh6ng tu ngodi d6n,
chi o trong ta, li khdng thqc. Vfly kh6ng l6y mQng, l6y dlnh dO chfng minh ring Phat da

7


,,nguy6n hiQn t6n linh" . C6i mqng cria Tdng Vfi d6, cua H6n Minh Oe aU li mQng cua di5 vuong
cfrng d0u ld mQng khdng PhAi thYc.
ph6i thg" nhirng chuyQn k}, diQu kh6ng c6 gi chrlng minh: chuyQn Chu Trucrng
Cfing kh6ng-kficrg
n'oi rnOt Ioo. ng d6 md hing trdm ddn vd thly phir thfiy kh6ng lay n6i,
ua *6v ;;tAffi
chuy6n hq eudch thgJtay vlo miQng cgp, Lan COng phui tuytit trOn lung tht dt, HQ COng ??y
ma suOi kAO chay nudc m6t... d6u ld chuyQn ngudi ddi d{t ra,ai.}ng nghe, khdng ai chrlng ki6n
lai dat ra hing tr[m cnuven. cfing ly ky nhu th6 hay hon tht5.
ph6n b6c ring, ngo&i doi sau kh6ng ai th6y Chu cdng, Kh6ng Tr} md kh6ng ai nghi ngd sg
uu ion tpi cria Phat? Nguoi ta c6 ai hodi nghi sp t6n
A6ng, Chu thi sao l4i hoii
tOn tai
"gfri
phat
ph6p
Vucvn Nai d4gl Ngud'i ta chi xin phdp hoii nghi sy
o
gif,ng
hq Thich tulg
tpi cia 6ng
t5n tai cfia 6ng PhQt thiOn bi6n van h6a cfu dQ dugc chfn$ sinh.
..chua ph6i hic" Phflt nguyOn hiqn t6.n linh. Thi hic niro m6'i ln phii? BAy gib Phat
Bdo ring
tu nt,ie, ngr'[i mat lSng tin, bdy gid Nho, Mic tAn c6ng dfr' dOi, khiOn "chinh tfn" c6 co l6m
nguy, ma phat kh6ng nguyen hiQn tdn linh thi cho d6n bao gio?

Mric d0 cuOc khung hoang ch6c Ie khA sdu, khi rQng. Cho nOn mdi c6 viQc nhi su Dim
Hoinf i.u"g o chua Tien Son) tnicu (h6i ndm.155l. Sac\ n6i 6ng tg thi6u dC chung minh cho
phgt giio quy6n n6ng dang limlcinh bi hodi nghi, vi truy6n ringlni pa* Hoing tg thi6u r6i,
mqi tr-Om, dan ling tia1 ch-inh nhlr su ngudi vdng, cdi nai vdng di nhanhvC hudngt6ry.N6i mOt
c6chkh6c, Dim fi.rarg ch6t mi cdn, tnit x6c phdm thinh bO t6t, vi di vC tay phuong xir Phet!
CuQc rU thi6u cria Dim Hoilg ch6c $A gey xfc dQng l6'n, nhun g gihi d6p durg" g.,?

;;6in.g;irJirrc

;;

[

T,ONC TIN TRONG PHAT GIAO QUYEN NANG
TUII V DAT ONN BAU?

IV. CUOC KHUNC HOAfrC
TIIE KI

TTOT

a6n .uoi it ion ni€n rquy6n n[ng vd th6y nhi6u cao tdng ldm ph6p 14. Nhu v|y, n6u cho rdng Phat gi6o quy6n ndng dd
lim xong vai trd lich sfi'ctia n6 khi hq Ly giuo-ng cd tu chu thdnh cdng thi e kh6 vQi.M?t khdc,
[h6"tth? cnoi cai ring cuQc d6u tranh. gii,u thA; bf vd yc.r to dry ly troi ttrc ki'thri'V dd g6p
p1,a"?p, dud.ng cho.kh-uynh hudng Thien Ti-ni-da-luu-chi - Ph6p Hi6n denl rE vi mo mang 0 xfr
;;,;5i;c or., td Thi6n ttrintr aat ouoi Ly, TrAn..Duo'ng thd'i thi c6 thc cho ring cuQc d6u tranh tu
tuong, gifi'a rhAn bi vi duy ty (duy ly kh6ng nh6t tni6tla duy vpt) h6i th6 ki'thri 5 da dem l4i cho
ciuo ch6u mQr "Phai trrc qrun;', mQt quan niQm vc pnat c6 kh6c v6'i truyOn th6ng tir
"rrlai'.ig-Ji

ndm. Ti1 m6y trim ndm, nguoi ta limtu'tyng Phat bdng.96, bing d6, bing d6ng cl6 thd.
;et;ra,"
Eao Cao, Ph6p Minh 60nfr vg'c c6i tU. le d5, L), Mi6u thi cho ring d6 Ie "ch6 rom sudng d6.t?'
,,nghi tugng gie bey". Kh6ng rd cuQc th6o lupn xung quanh v6n dO ndy rQng bao nhiOu, diri bao
l6u, mir n6.hinh nhu.dd duo.'i phin'hnh ch,trong nghg ifr,rat @o hinh cua th6 k)? tht'V. Kh6o cO
trqc tim thdy o. clla d.i6m mQt ng6i chtra r6t *ua tpi Ti6n Son (Bic Ninh) di tich cta nghQ thuQt
ptrat gi6o nu'6c ta h6i tfr6 fiy ttrfr v: 0 ddy, PhQt dugc th6 hiqn khdng phni UiSs,tugng ngudi
pnai ch[ng
th6ng thudng mi bing mQt rl6a hoa sen day ia mQt c6ch phin ddi i'nghi tuo.'ng gih.btry", "ch6 rom su6ng dlt"? Phai chdng ddy ld mQt
tugng trung, m6i "Phat thti quan" *5{ ltlOi vO{ ta) trong d6 Phat c6 nghia Id thanh tinh,
trong-, nghia li dAt tr4ng th6i Nitit b.an gAn df ng nhu trong Ph0t g_ii9 nguy0n ,l]yY cua Ptrflt.t6?
Sil b['c thu cho chfing ta biiSt hgc lr,r'c cta trf thti'c Giao thay khi 6y. Hgc lpc dy r6t d6ng
kinh ch6 kh6ng ph6i tAm thu'ong. D6t niy tt'th6 ky'.th['II'da n6i ti6ng ld mQt trung tdmvdn h6a,
m6r rrung tAm p'f,at hqc. C6i thanh danh-Ary, dlntfrti fra-co trqc ldnh phpt, co hgc Nho, "di lpi no-i rilng s6ch", bi6t nhfi'ng s6ng tiic quan trgng dang luu
hdnh luc do o.phuo-ngBlc, c6 giao thi6p voi cdc nh6n v4t hgc thu$t tni danh cria phuong Bdc,

frg

8


t6 ra hi6u rOng, chdng nhfi'ng 'hqc
ti6p hq trong lirc hq sa co trrAt thcl, D?o Cao vir Ph6p Minh
thdi,
phat mir hgc cir Nho, \do,tnong su6t ,i: sri vir theo a-oi cac khuynh hudng tu tudmg duong
ol., gi* rh6;; trgc trb,autrg s6 diQu vsi, in 6n rat it.
pao c'ao, PhSp Minh lir cuQc tranh luQn titin hanh o mti'c
cuQc rranh lu4n giq.a LiMiE" ua

dQ tu tuong kh6ng ph?i tAm. thud'ng'
l? 00.
Tinh th6n rranh lugn Ie nghi0;n ffang,kh6ng khoan nhugng mir'c6
y6u nudc cfia chba t6c gi6' Hai
Dgc cdc birc thu, ra.,rrrr Tring beni'b+c trEn tet celd ldng
ghi lpi thi nudc ta chua
vi dai r,oa l,uqi; ;# ;; i;e; s L! Mi5u, Thu& 6y, theo sfi' s6ch cdn
chir, phii dqi den L;i Nam oti (ly
chinh thtic li dqc l6p tu .t u. bh'intr thric giinh lai iOc lOp tu
Thf su th6i. Song c6 hai loai
Bi). Cdn uay giJ thi nguoi rA* aAu Giao"chdu chi c6 thO li mOt
do ngudi b6n xf tv
Thf su. MQt toai do tiieu ointr Bdc phuo"ng b6 nhflm d6n cai lri, TOrt topi
thuQc lopi Thri
MiSu
Lv
Chhc
lo.
ldm
xuns md dusc;dHi, sa.-p1r"ory.r,.oa9 iunt."l?i Pa:
Hai vi dai hoa thugns
nhai
srl thri hai niy, lo4i rhri su d6m gict hct "uac tai b0 kh6u".
161n1i1n
Mi6u
Ly
thdy
khong
cfing
ty;'

"thi6n
lir
qudn",
bi6t nhu v4y,. nhung hai vi.vt;;il, MiSu "ro
dAu h9, Uat tti tt *t cria hq dou
c6i chfnh. Di6u d6 c6 ;i nghTa ta-nnan d6n Giao "har, nguoi cAm
qua
,"a, tOr l4p tu chu thp'c t0 cria"nu6c ta vd nu6c ta tri thdi Li Mi6u
mQr lb,g trunt, ;;r;;
clQc lpp hoin toirn cf, v6 danh
thdi Ly Trudng Nh6n li nu6c iu .t ,, tr6n thlrctti, ae dcn Ly Bi thi

ffi

nghia.

t?i sao tron con
Lpc lugng phat gi6o ld ch6 dga manh cho cuQc v4n dQng dQc lap tp chtr, thi
nhu chring,ta
l1i
duy
vd
oronffia;lo; huo"ng ctqc t6p tr,r chti do l4i co cuQc d6u tranh gifi'a thanbf
cuQc vOn dOns tp chri vdi cuQc ddu
;;;f,6;i A *oi iuu, he_4k!6ns.Bly ru ti6n l6n crrad!rrh
rangddy khong phai_cuQc khring
tranh gitra th6n bi vd duy lf?1ru6'c ti6irray nhac l4i nhpn
giSo quy€n ndng, n6i mOt
hoing ldng tin vho aao ptrdt mi ld cuQc khung ho6ng lbng tin vio Phat
pnat

gi5o. Nhan dan v6n hdm m0 Ph0t
;Or;}-rhilt khia cpnh mo tfn'di doan caa
circhkh6c,
"e;
gi6o ru *j L! B.ixay dsng nlro'c v4n Xuan thi v! hoang d6 nu6'c
;;;, ra, tt ong ha5n m6 Nho.ai^.r,t,
ri6, qrO". Vai trd-xd hQi cua Phat giito khOng m-at cfing
Van Xu6n OO fa^J6rg-rnqi
tu0ng vi chrnh tri ctia nhan ddn
i#il6; ;i s;,u, i$ 1,0 rthanq lqi' c6 thc
kJo
ta ngly cdng t6n c-ao, lhm co s6'cho.y-0, van a0ng.doc
9ai Y?
minh cdn rdi rpc vi you ot, thi
nghT rdng,con ngudi tru6.c sg cay nhGu vdo su'c ttiAn bi khi sric
vio sp doin k6t, viro tinh thAn minh
lAn lAn tu kinh nghiQm th6y ffiffi,Q, qua nt At li so cpy
cho nOn mQt bQ. phpn tfn dd
li chinh, vdo tri tuQ th6ng minh vi cuong nghi. cua l6nh tu Oan tQc, phi
thud'ng c6 the mong mi
phAt giSo b6t tin, kh6ng tin vio PhAt
.sugieo quy6n n[ng, vao" chuyQn
nhfi'ng.
phatitr', ,a pt,at t{i:1 cua
v6u t6 du.v l;i trong mQt
t6 tu nhien.
;ffid;6 a,,qq b6.i tr6ipf,+
tt}, sU phan b5c nhiAu *4t ctra i'hqt gi6o quyOn ndng, nhu vQy li di6u
bQ phan ti6, ii6n .,f,

mqnh, sri'c di I6n cira ddn1Oc trong thd'i ky nhirng nhi lanh
kh6ng tr6nh d;,;;;ffih[,
)ul to'n
tpa
tu hq Lf gianhihang lsi niyd6n thdng io.ikhSc trong cuQc vpn dQng tp tri,lU.tl,LdQcl6p,
thinh
ph6n
trion cua nh-fi'ng ph6i thien den tQc trong tho"i d4i Dai viOt
nhu sg hinh rhinh vi phit
'ct
i;A;";;, nay. int, tr! vd tu tucrng thuong c6 moi liOn quan'gin b6'
;;;;, ,,S6u
d,Oi luo. ng *a dung ia .a mOt kho tdng cho' dgi chirng ta khai th6c.
bitc thu,, tuy it
"e

(Tap
o0o

9

chi Nghi€n cmt

lich sir,

sO 3

n6m 1982)