Hoàn thiện các công cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố vinh, tỉnh nghệ an

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan về luận văn "Hồn thiện các cơng cụ chính sách bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ
An" là cơng trình nghiên cứu của bản thân tơi. Vì vậy tơi xin chịu hoàn toàn trách
nhiệm về lời cam đoan này.
Các số liệu trong luận văn này là những số liệu được sử dụng thực tế trong các
công tác thực hiện công cụ chính sách của thành phố Vinh. Kết quả nghiên cứu được
trình bày trong luận văn này chưa có cơng bố ở các cơng trình nghiên cứu khác.
Tơi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo bộ môn đã tận tình giảng dạy
tơi trong suốt q trình học tập, nghiên cứu tại trường, cũng như Ban Giám Hiệu
nhà trường đã tạo điều kiện để tôi được tham gia học tập tại trường Đại học kinh tế
Quốc dân.
Và cũng xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo UBND thành phố Vinh. Hội
đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, các phòng, ban chức năng và Văn phòng đăng
ký quyền sử dụng đất; Ban quản lý dự án, Trung tâm phát triển quỹ đất; một số hộ
dân thuộc diện đền bù và tái định cư của thành phố Vinh đã tạo điều kiện cho tơi
trong q trình nghiên cứu, thu thập số liệu và viết luận văn tốt nghiệp này.
Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn TS . Nguyễn Thị Lệ Thúy đã tận
tình
hướng dẫn tơi trong q trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Hà Nội, ngày .... tháng 11 năm 2013
Tác giả luận văn

Đinh Hồng Vinh


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ

MỞ ĐẦU..................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CƠNG CỤ CHÍNH SÁCH BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TỈNH......................................7
1.1. Thu hồi đất cho mục tiêu phát triển Kinh tế - Xã hội trên địa bàn thành phố trực
thuộc tỉnh................................................................................................................... 7
1.1.1. Nhu cầu thu hồi đất cho phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn thành phố trực
thuộc tỉnh...................................................................................................................7
1.1.2. Những vấn đề đặt ra đối với thu hồi đất cho phát triển KT- XH trên địa bàn
thành phố trực thuộc tỉnh...........................................................................................8
1.2. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất..................9
1.2.1. Khái niệm chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất:............................................................................................................................. 9
1.2.2. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư bao gồm:.....................................10
1.2.3. Mục tiêu các tiêu chí đánh giá chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư....11
1.2.4. Các chính sách bộ phận.................................................................................12
1.2.5. Vai trị các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất................................................................................................................15
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất.....................................................................................16
1.3.1. Các cơ quan Trung ương:..............................................................................16
1.3.2. Các cơ quan địa phương:...............................................................................16
1.3.3. Các tổ chức liên quan khác:...........................................................................17
1.3.4. Phản ứng của người dân:...............................................................................17
1.3.5. Đặc điểm kinh tế địa phương:........................................................................17
1.4. Kinh nghiệm hồn thiện các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
ở các địa phương trong và ngoài tỉnh.......................................................................17


1.4.1. Kinh nghiệm rút ra từ các địa bàn trong tỉnh về hồn thiện cơng cụ chính

sách.......................................................................................................................... 17
1.4.2. Kinh nghiệm rút ra từ tỉnh Hà Tĩnh...............................................................23
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÁC CƠNG CỤ CHÍNH SÁCH BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
TRÊN ĐỊA BÀN TP VINH, TỈNH NGHỆ AN....................................................26
2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của thành phố Vinh....................................26
2.1.1. Điều kiện tự nhiên có liên quan.....................................................................26
2.1.2. Điều kiện về kinh tế - xã hội..........................................................................29
2.1.3. Hiện trạng sử dụng đất và chuyển dịch cơ cấu sử dụng đất của thành phố năm
2010......................................................................................................................... 36
2.2. Tình hình thực trạng thu hồi đất trên địa bàn thành phố Vinh từ năm 2008 đến
năm 2013................................................................................................................. 44
2.2.1. Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng thành phố Vinh năm 2008..........45
2.2.2. Kết quả công tác BTHTTĐC ở thành phố Vinh từ năm 2010 đến nay:.........48
2.3. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất được thực
hiện trên địa bàn thành phố Vinh từ năm 2008 đến năm 2013.................................53
2.3.1. Mục tiêu của chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất............................................................................................................................ 53
2.3.2. Kết quả thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất của chính quyền thành phố Vinh từ năm 2008 đến 2013.............................55
2.4. Thực trạng các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất của chính quyền thành phố Vinh, giai đoạn 2008 đến 2013...................58
2.4.1. Thực trạng công cụ kinh tế:...........................................................................58
2.4.2. Thực trạng công cụ tổ chức – hành chính......................................................59
2.4.3 Thực trạng cơng cụ tâm lý - giáo dục..............................................................68
2.4.4. Thực trạng công cụ kỹ thuật - nghiệp vụ.......................................................68
2.5. Đánh giá thực trạng các công cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Vinh giai đoạn từ 2008 đến 2013......68
2.5.1. Điểm mạnh của chính sách............................................................................68
2.5.2. Điểm yếu.......................................................................................................70

2.5.3. Một số nguyên nhân:......................................................................................71


CHƯƠNG 3: HỒN THIỆN CƠNG CỤ

CHÍNH SÁCH BỒI

THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT
TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ VINH, TỈNH NGHỆ AN GIAI ĐOẠN
2013 – 2020....................................................................74
3.1. Mục tiêu và phương hướng hồn thiện các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư trên địa bàn thành phố Vinh giai đoạn 2013 đến 2020....................74
3.1.1. Mục tiêu của cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn
thành phố Vinh đến năm 2020.................................................................................74
3.1.2. Phương hướng hồn thiện các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An................76
3.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Vinh đến năm 2020.. .79
3.2.1. Giải pháp hoàn thiện cơng cụ kinh tế của chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất.............................................................................79
3.2.2. Giải pháp hồn thiện cơng cụ hành chính – tổ chức.......................................80
3.2.3. Giải pháp hồn thiện cơng cụ tâm lý – giáo dục và kỹ thuật nghiệp vụ.........81
3.3. Kiến nghị các điều kiện để thực hiện có hiệu quả các cơng cụ chính sách trong
thời gian tới trên địa bàn thành phố Vinh................................................................82
3.3.1. Đối với thành phố Vinh.................................................................................82
3.3.2. Kiến nghị đối với chính quyền tỉnh Nghệ An................................................83
3.3.3. Kiến nghị đối với cơ quan Trung ương..........................................................83
KẾT LUẬN............................................................................................................86
TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Các chữ viết tắt

Ký hiệu

1

Bồi thường

BT

2

Hỗ trợ

HT

3

Tái định cư

TĐC

4

Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

BTHTTĐC

5

Kinh tế xã hội

KT-XH

6

Giải phóng mặt bằng

GPMB

7

Uỷ ban nhân dân

UBND

8

Hội đồng nhân dân

HĐND

9

Quyết định

QĐ

10

Thành phố

TP

11

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc

UBMTTQ

12

Hồ sơ địa chính

HSĐC

13

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

GCNQSDĐ

14

Trung ương

TW


DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.4a: Cơ cấu tổ chức của hội đồng BTHTTĐC Vinh năm 2012 ...................60
Sơ đồ 2.4b: Cơ cấu tổ chức tổ tư vấn BTHTTĐC thành phố Vinh năm 2012..........61
BẢNG
Bảng 2.1: Kết quả phát triển kinh tế thành phố Vinh từ năm 2008 đến 2012..........30
Bảng 2.2: Diện tích, dân số và mật độ dân số thành phố Vinh năm 2011 ........... ....35
Bảng 2.3: Hiện trạng sử dụng đất đai thành phố Vinh năm 2011 ............................38
Bảng 2.4: Biến động sử dụng đất ở thành phố Vinh năm 2010 .............................. .39
Bảng 2.5: Số lô đất trong dự án...............................................................................51
Bảng 2.6 Mục tiêu và kết quả phát triển kinh tế giai đoạn 2008- 2012 ..............................54
BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: So sánh cơ cấu kinh tế thành phố Vinh năm 2010 - 2012............. .......29
Biểu đồ 2.2: Cơ cấu các loại đất thành phố Vinh năm 2011 ....................................37
Biểu đồ 2.3: So sánh diện tích các loại đất thành phố Vinh năm 2010 - 2012................41


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do lựa chọn đề tài
Thu hồi đất là quy luật tất yếu của quá trình phát triển kinh tế. Để thu hồi đất thì
Nhà nước phải có chính sách về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và tổ chức thực thi để
đưa chính sách vào thực tiễn. Nếu như hoạch định được chính sách tốt là điều kiện
cần thì tổ chức thực thi chính sách là điều kiện đủ để chính sách thành cơng.
Việt Nam chúng ta đang trong q trình thực hiện cơng nghiệp hóa, hiện đại
hóa theo đường lối do Đảng đề ra. Khi mà các ngành công nghiệp, xây dựng, du
lịch, dịch vụ... tăng dần tỷ trọng trong tổng sản phẩm thu nhập quốc dân, thì việc

chuyển mục đích sử dụng từ đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp sang đất phi nông
nghiệp, hay nói cách khác việc thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tư là điều tất
yếu và diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Trong bức tranh chung, khi chuyển dịch cơ cấu
kinh tế, thực hiện cơng nghiệp hóa, đơ thị hóa, chúng ta có thể thấy rõ các điểm
sáng đó là các khu cơng nghiệp, cụm cơng nghiệp, các khu đơ thị mới, các cơng
trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội... mọc lên khang trang hơn, đem lại hiệu quả
kinh tế - xã hội cao hơn so với trước đây. Tuy nhiên, vẫn còn mặt trái tiềm ẩn những
thách thức lớn, đó chính là việc thực hiện các chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư tại cơ sở còn một số bất cập; mối quan hệ giữa chính quyền với tư cách là đại
diện sở hữu toàn dân, mối quan hệ giữa nhà đầu tư với người có đất bị thu hồi chưa
giải quyết tốt; đời sống, lao động và việc làm của những người dân sau khi khơng
cịn đất hoặc thiếu đất sản xuất...
Thực tế hiện nay cho thấy, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất là vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp, tác động tới mọi mặt của
đời sống kinh tế, xã hội. Giải quyết không tốt, không thỏa đáng quyền lợi của những
người bị ảnh hưởng khi thu hồi đất sẽ tạo ra sự bất bình cho người dân và có thể dẫn
đến bùng phát khiếu kiện, đặc biệt là những khiếu kiện tập thể đơng người làm cho
tình hình trở nên phức tạp, từ đó gây nên sự mất ổn định về kinh tế, xã hội và chính
trị nói chung.


2
Thời gian qua, chính sách, pháp luật về đất đai nói chung, chính sách, pháp
luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng đã khơng
ngừng được hồn thiện và đổi mới nhằm giải quyết các vướng mắc trong công tác
bồi thường GPMB, được cụ thể hoá ở Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày
29/10/2004; Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004 và Nghị định
84/2007/NĐ-CP ngày 25/5/2007.
Trong những năm qua, thành phố Vinh đã và đang quyết tâm tập trung nguồn
lực để xây dựng cơ sở vật chất thực hiện vai trị là “ Đơ thị trung tâm kinh tế - văn

hoá của vùng Bắc Trung Bộ” theo Quyết định số 10/1998/QĐ-TTg về Định hướng
Quy hoạch tổng thể hệ thống đô thị Việt Nam đến năm 2020. Đồng thời tạo tiền đề
cho việc phát triển Vinh thành Trung tâm kinh tế – văn hoá Vùng Bắc Trung Bộ
theo Quyết định số 239/2005/QĐ-TTg ngày 30/9/2005 của Thủ tướng Chính phủ,
đóng góp tích cực vào sự phát triển của tỉnh Nghệ An và khu vực; ngày 05/09/2008,
Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1210/QĐ-TTg cơng nhận Thành phố
Vinh là đô thị loại 1 trực thuộc tỉnh Nghệ An. Chính vì vậy tốc độ phát triển các
khu công nghiệp, khu đô thị, việc xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, các cơng
trình cơng cộng và lợi ích quốc gia...diễn ra rất nhanh, q trình đó đi liền với việc
thu hồi đất, bao gồm cả đất nông nghiệp của một bộ phận dân cư, chủ yếu là vùng
ven đơ, vùng có điều kiện giao thơng thuận lợi, có điều kiện phát triển kinh tế xã
hội. Giải quyết việc làm, ổn định và từng bước nâng cao đời sống cho người bị thu
hồi đất là nhiệm vụ của cấp uỷ Đảng, chính quyền và tồn xã hội không chỉ riêng ở
thành phố Vinh mà một số địa phương khác cũng đang gặp phải khó khăn trong
việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đến đời sống và việc làm
của người dân khi Nhà nước thu hồi đất.
Tuy vậy, trong thời gian qua, nhất là từ năm 2008 đến nay 2013, việc sử dụng
các cơng cụ chính sách khá đồng bộ, hiệu quả nên chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Vinh đã đạt được
nhiều kết quả quan trọng, đã góp phần thu hút đầu tư, triển khai có hiệu quả nhiều
dự án kinh tế, chuyển đổi cơ cấu kinh tế và làm thay đổi bộ mặt của thành phố Vinh


3
đô thị loại I của tỉnh Nghệ An.
Tuy nhiên, việc tổ chức thực thi chính sách bồi thường, giải phóng mặt bằng,
tái định cư của chính quyền thành phố Vinh thuộc tỉnh Nghệ An vẫn còn bộc lộ một
số tồn tại, hạn chế cần khắc phục, nhất là việc sử dụng các cơng cụ chính sách chưa
đồng bộ và áp dụng một số giải pháp chưa phù hợp với thực tế, chưa phát huy tối đa
hiệu quả.

Để đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện các cơng cụ chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố
Vinh và kịp thời kiến nghị các giải pháp nhằm hồn thiện các cơng cụ chính sách
góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng đất, thu hút đầu tư và phát triển kinh
tế - xã hội trên địa bàn thành phố Vinh. Chính vì lý do trên nên tơi mạnh dạn chọn
đề tài: "Hồn thiện các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An " để làm
luận văn Thạc sỹ chuyên ngành Quản lý Kinh kế và chính sách.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Những nội dung liên quan đến chính sách đối với bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất nói chung đã được một số tác giả nghiên cứu dưới
những góc độ, đối tượng, địa bàn, phạm vi và thời điểm khác nhau. Các cơng trình
nghiên cứu của các tác giả đã được công bố dưới dạng đề tài, chuyên đề, khảo sát và
bài viết đăng tải trên các tạp chí, sách, báo, mạng Internet...Nhìn chung, ở những
góc độ, bình diện khác nhau, các tác giả đã tiếp cận vấn đề từ nhiều hướng, nghiên
cứu một cách cơ bản, đi sâu, làm rõ phân tích đánh giá sự tác động, cơ chế bồi
thường, sự bất cập của chính sách vĩ mô trong từng giai đoạn đối với thực tiễn và
đưa ra những luận cứ khoa học, hoàn thiện lý luận và những kinh nghiệm thực tiễn
nhằm thực hiện tốt hơn, hiệu quả hơn chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư...Đây là nguồn tư liệu quý giá giúp tác giả kế thừa, phát triển trong quá trình
nghiên cứu đề tài của mình.
Hơn nữa hồn thiện các cơng cụ chính sách của chính quyền cấp huyện để nâng
cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động quản lý Nhà nước là cả một quá trình thường xuyên,


4
liên tục và sáng tạo. Do đó đề tài “Hồn thiện cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Vinh,
tỉnh Nghệ An” vẫn còn là một “khoảng trống” cần được nghiên cứu sâu và không
trùng lắp với bất cứ cơng trình khoa học nào đã thực hiện. Hy vọng đây sẽ là một luận

văn Cao học có ý nghĩa thực tiễn đối với chính quyền thành phố Vinh trực thuộc tỉnh
Nghệ An và có giá trị tham khảo đối với một số địa phương đang trong quá trình hồn
thiện cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
3. Mục tiêu nghiên cứu.
- Xác định khung lý thuyết về cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố trực thuộc tỉnh.
- Phân tích thực trạng các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. Rút ra ưu điểm,
hạn chế và ngun nhân về các cơng cụ chính sách của chính quyền thành phố Vinh
giai đoạn từ năm 2008 đến 2013.
- Đề xuất giải pháp hồn thiện cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội cho thành phố
Vinh đến năm 2020.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của chính quyền thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Nội dung nghiên cứu: Công cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của
chính quyền thành phố Vinh, tập trung 11 dự án trọng điểm, gồm: Đại lộ Vinh- Cửa
Lò, Đường 72m từ phường Quán Bàu - Trương Văn Lĩnh (TP Vinh), đường 8A cầu
Cửa Tiền - Ven Sông Lam, xây dựng mở rộng cơ sở 1 Đại học Vinh, đường Nguyễn
Phong Sắc, đường Lê Mao, đường Phạm Đình Tối, Cơng viên Nguyễn Tất Thành,
Dự án khu tập thể may Việt Đức, dự án nhà ở biệt thự - liền kề (Cty TNHH Thành
Thái Thịnh) ở phường Bến Thuỷ, cụm công nghiệp xã Hưng Đông.
- Thời gian nghiên cứu: dữ liệu được thu thập trong giai đoạn 2008 đến 2013, dữ


5
liệu thứ cấp, các giải pháp hoàn thiện được kiến nghị đến năm 2020.
- Không gian: Địa bàn thành phố Vinh.

5. Phương pháp nghiên cứu.
5.1. Khung lý thuyết:
Các yếu tố ảnh hưởng
đến các CCCS
BTHTTĐC khi Nhà
nước thu hồi đất trên địa
bàn TP trực thuộc tỉnh
Các quy định của
Trrung ương

Các cơ quan
địa phương
Phản ứng
của nhân

dân

Các cơng cụ chính
sách BTHTTĐC khi
Nhà nước thu hồi đất
của chính quyền TP
trực thuộc tỉnh

Cơng cụ kinh tế

Hoạt động bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất

Mục tiêu bồi thường,

hỗ,trợ khi Nhà nước
thu hồi đất của chính
quyền TP trực thuộc
tỉnh

Hoạt động
bồi thường

Mục tiêu bồi
thường

Cơng cụ tổ chức
hành chính

Hoạt động
hỗ trợ

Mục tiêu
hỗ trợ

Cơng cụ tâm lý
giáo dục

Hoạt động
tái định cư

Mục tiêu tái
định cư

Biến động

Ktế

đ.phương

Công cụ kỷ thuật
nghiệp vụ

Các tổ chức
liên quan

5.2. Quy trình nghiên cứu:
- Thu thập tài liệu để xây dựng cơ sở lý luận về cơng cụ chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố trực
thuộc tỉnh.
- Nghiên cứu định lượng để thu thập các tài liệu sơ cấp:
Phỏng vấn trực tiếp để thu thập thông tin từ người dân bị thu hồi đất, chính
quyền thành phố Vinh, các xã, phường thuộc thành phố Vinh, Ban quản lý dự án
thành phố Vinh; chủ đầu tư, các Công ty, doanh nghiệp thi công . Hội đồng bồi
thường, giải phóng mặt bằng, các cơ quan, tổ chức có liên quan...về chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư và tác động của chính sách đó đối với nhiệm vụ phát


6
triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
- Nghiên cứu định tính để thu thập các tài liệu thứ cấp:
+ Trên cơ sở phương pháp quan sát thực tiễn, phương pháp thu thập, nghiên
cứu tài liệu, số liệu để thống kê, tổng hợp, phân tích, đánh giá tình hình, tác động,
hiệu quả của các cơng cụ chính sách đối với việc bồi thường hỗ trợ, tái định cư trên
địa bàn thành phố thuộc tỉnh Nghệ An.
+ Thu thập số liệu, dữ liệu thứ cấp qua: tổng hợp báo cáo thống kê chuyên

ngành, bài báo, bài viết đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng, báo
mạng... về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất qua từng thời
điểm.
- Trên cơ sở đó, đánh giá những ưu điểm, khuyết điểm, nguyên nhân (chủ
quan, khách quan) và tác dụng, hiệu lực của các công cụ chính sách bồi thường, hỗ
trợ, tái định cư được thực hiện trên địa bàn thành phố trực thuộc tỉnh. Từ đó, đề ra
giải pháp hồn thiện các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An đến năm 2020.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
được kết cấu làm ba chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố trực thuộc tỉnh.
Chương 2. Thực trạng các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.
Chương 3. Giải pháp hồn thiện các cơng cụ chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.


7

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CƠNG CỤ CHÍNH SÁCH BỒI
THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU
HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ TRỰC THUỘC TỈNH
1.1. Thu hồi đất cho mục tiêu phát triển Kinh tế - Xã hội trên địa bàn
thành phố trực thuộc tỉnh
1.1.1. Nhu cầu thu hồi đất cho phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn thành
phố trực thuộc tỉnh.
Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại quyền sử

dụng đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, UBND xã, phường, thị trấn quản lý
theo quy định của pháp luật.
Thu hồi đất trong quy hoạch xây dựng là việc chuyển đổi quyền sử dụng đất từ
một chủ thể đang sử dụng sang một chủ thể khác, việc thu hồi đất có thể có rất
nhiều lý do, tuy nhiên thu hồi đất trong quy hoạch xây dựng là thu hồi đất do thực
hiện quy hoạch xây dựng cơng cộng, để phục vụ các mục đích cơng cộng, Quốc
phịng, An ninh hoặc để phát triển kinh tế theo Đồ án Quy hoạch xây dựng đã được
cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, trong các đặc điểm của thu hồi đất luôn gắn liền
với việc bồi thường.
Việc Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích Quốc phịng, An ninh, lợi
ích Quốc gia và đầu tư, xây dựng các cơng trình cơng cộng, phát triển đô thị, cũng
như các dự án sản xuất, kinh doanh là một tất yếu khách quan trong quá trình phát
triển của một Quốc gia.
Ở các tỉnh, thành phố lớn, nhu cầu thu hồi đất để xây dựng các cơng trình
cơng nghiệp, giao thơng, thuỷ lợi, các cơng trình về y tế, văn hố, giáo dục, các
cơng trình du lịch, dịch vụ, cơng trình An ninh - Quốc phịng là rất lớn. Với đặc thù
là một nước nông nghiệp (gần 80% dân số sản xuất nơng nghiệp) do đó diện tích đất
để sử dụng vào mục đích xây dựng các cơng trình mở rộng đơ thị, mở rộng hệ thống


8
giao thông, các khu công nghiệp dịch vụ, thương mại… cơng trình Quốc phịng An ninh chủ yếu là lấy từ đất nông nghiệp, đất làm nhà ở tại khu vực nơng thơn và
ven đơ thị. Vì vậy nếu Nhà nước khơng có chính sách và những quy định phù hợp
thì dễ dẫn đến tình trạng là cứ sau mỗi lần Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào
mục đích Quốc phịng, An ninh, lợi ích cơng cộng, lợi ích quốc gia sẽ có thêm nhiều
hộ gia đình, cá nhân lâm vào tình trạng khơng cịn ruộng đất sản xuất để ni sống
gia đình và bản thân họ.
Thực tiễn cho thấy BTHTTĐC khi Nhà nước thu hồi đất là vấn đề hết sức
nhạy cảm và phức tạp, tác động tới mọi mặt của đời sống kinh tế, văn hoá, xã hội,
của cả cộng đồng dân cư. Nếu giải quyết khơng thoả đáng quyền lợi của người có

đất bị thu hồi và những người bị ảnh hưởng khi thu hồi đất thì dễ bùng phát khiếu
kiện, đặc biệt là những khiếu kiện tập thể đơng người làm cho tình hình trở nên
phức tạp, từ đó gây ra sự mất ổn định về chính trị, Kinh tế - Xã hội. Theo số liệu
thống kê năm 2012 cho thấy trên cả nước số lượng các khiếu nại về hành chính đối
với BTHTTĐC chiếm 74,4% tổng các đơn thư khiếu nại, tố cáo thuộc về đất đai1 .
Trong những năm gần đây vấn đề này trở thành trung tâm của dư luận, là một
trong những mối quan tâm hàng đầu của các nhà hoạch định chính sách, nhà quản
lý, nhà đầu tư. Thực tiễn chứng minh rằng làm tốt cơng tác giải phóng mặt bằng
khơng chỉ tạo được mơi trường thơng thống cho phát triển, thu hút được đầu tư mà
cịn góp phần làm lành mạnh nhiều quan hệ xã hội, củng cố được lòng tin của nhân
dân, giải quyết được các vấn đề về an sinh xã hội 2.
Từ những cơ sở trên cho thấy, việc thu hồi đất để phát triển Kinh tế - Xã hội là
tất yếu khách quan nhưng để tổ chức thực thi chính sách BTHTTĐC thành cơng là
vấn đề rất phức tạp và đặt ra nhiều thử thách đối với chính quyền các cấp.

1.1.2. Những vấn đề đặt ra đối với thu hồi đất cho phát triển KT- XH trên
địa bàn thành phố trực thuộc tỉnh.
Khi thực hiện chính sách thu hồi đất cho mục đích phát triển kinh tế xã hội thì
vấn đề nẩy sinh cụ thể là trên các địa bàn thành phố thuộc tỉnh như:


9
- Khi thu hồi thì Nhà nước phải có chính sách bồi thường về đất và tài sản trên
đất, hay hỗ trợ, tái định cư cho các tổ chức cá nhân bị thu hồi. Nhưng bồi thường
trong trường hợp này là cả một vấn đề liên quan đến chính sách của Nhà nước vì
thơng thường người bị thu hồi đất thường yêu cầu giá trị tài sản bị thu hồi rất
cao hơn so với mức được bồi thường vì họ cho rằng do địa bàn thành phố và
đất sinh lợi.
- Trình độ dân trí khác nhau nên đã ảnh hưởng lớn đến q trình triển khai
thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.

- Giá trị các khu đất có thể trên một diện thu hồi nhưng lại có giá thị trường
khác nhau.
- Việc chênh lệch lớn giữa giá đền bù do Nhà nước quy định với giá thị trường
nên người được bồi thường nhận thấy việc bồi thường chưa thoả đáng.
- Các khu đất tương đương hoặc ở gần nhau nhưng thời điểm bồi thường khác
nhau dễn đến có sự chênh lệch giá bồi thường do nhiều nguyên nhân nên gây ra việc
so đo, khiếu kiện...

1.2. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
1.2.1. Khái niệm chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất:
- Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là tổng thể các quan điểm, các
giải pháp và công cụ mà Nhà nước sử dụng để tác động lên các đối tượng bị thu hồi
đất nhằm có đất để xây dựng cơ sở hạ tầng cho phát triển kinh tế xã hội theo định
hướng mục tiêu đề ra. Khi Nhà nước thu hồi đất, Nhà nước thực hiện chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư cho người dân bị thu hồi đất, cụ thể là:
- Chính sách bồi thường
Chính sách bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là những quy định của Nhà
nước về việc trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho
người bị thu hồi đất.
Chính sách bồi thường cịn là những quy định về sự đền trả lại tất cả những


10
thiệt hại mà Nhà nước gây ra cho người dân một cách tương xứng. Thiệt hại gây ra
có thể là thiệt hại vật chất hoặc thiệt hại phi vật chất trong giải phóng mặt bằng,
cùng với các quy định về bồi thường là các quy định về hỗ trợ, tái định cư.
- Chính sách hỗ trợ
Chính sách hỗ trợ là những quy định của Nhà nước về giúp đỡ người bị thu
hồi đất thông qua đào tạo nghề mới, bố trí việc làm mới, cấp kinh phí để di dời đến

địa điểm mới. Hỗ trợ nhằm trợ giúp thêm cho người bị thu hồi đất để tái lập cuộc
sống mới để chuyển đổi nghề nghiệp hoặc để giải quyết khó khăn về mặt kinh tế.
- Chính sách tái định cư
Chính sách tái định cư được hiểu là những quy định của Nhà nước về quá trình
định cư, ổn định và khôi phục cuộc sống cho những người dân sau khi Nhà nước thu
hồi đất hoặc bị mất chỗ sinh sống do các nguyên nhân chủ quan hoặc khách quan.
Trong việc triển khai các dự án, tái định cư còn bao gồm các hoạt động nhằm hỗ
trợ cho những người bị ảnh hưởng do việc thực hiện dự án gây ra, khôi phục và cải
thiện mức sống, cũng như những cơ sở kinh tế và văn hóa – xã hội của họ và cộng
đồng, nhằm giảm nhẹ các tác động xấu đối với bộ phận dân cư trong diện giải tỏa.

1.2.2. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư bao gồm:
1.2.2.1. Các nội dung chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư:
- Bồi thường hoặc hỗ trợ đối với tồn bộ diện tích đất Nhà nước thu hồi;
- Bồi thường hoặc hỗ trợ về tài sản có gắn liền với đất và các chi phí đầu tư
vào đất bị Nhà nước thu hồi;
- Hỗ trợ di chuyển, hỗ trợ ổn định đời sống, hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề và
các hỗ trợ khác cho người bị thu hồi đất;
- Hỗ trợ để ổn định sản xuất và đời sống tại khu tái định cư.

1.2.2.2. Bản chất của BTHTTĐC khi Nhà nước thu hồi đất hiện nay không chỉ
đơn thuần là việc bồi thường trả lại về giá trị vật chất mà cịn đảm bảo lợi ích chính
đáng cho người có đất bị thu hồi. Nhà nước sẽ đảm bảo cho họ có một cuộc sống
mới ổn định, một điều kiện sống tốt hơn hoặc ít nhất bằng với điều kiện sống nơi ở
cũ, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp và tạo việc làm…..để họ yên tâm sinh sống, sản


11
xuất, làm việc và cống hiến cho xã hội ngày càng tốt hơn.

1.2.2.3. Chủ thể của chính sách là: Những tổ chức, cá nhân tham gia vào quá trình
quản lý chính sách, như: người có thẩm quyền quyết định chính sách, người chịu
trách nhiệm chính đối với tổ chức thực thi chính sách, người chịu trách nhiệm đối với
những hành động chính sách cụ thể, người tham gia vào quá trình tổ chức thực thi
chính sách, người giám sát, đánh giá chính sách, như Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài
nguyên- Mơi trường, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tòa án nhân dân, Viện
kiểm sát nhân dân và các cơ quan, ban, ngành liên quan; Tỉnh ủy, HĐND, UBND
tỉnh; Các Sở, ban, ngành; Huyện ủy, HĐND, UBND huyện, thành phố, thị xã;
HĐND, UBND các xã, phường, thị trấn; các cán bộ tham gia trong việc xây dựng và
thực thi chính sách này của các cơ quan từ Trung ương đến địa phương.
Đối tượng của chính sách là những tổ chức, cá nhân thực hiện chính sách và
chịu ảnh hưởng của chính sách, cụ thể là các cán bộ chuyên của các cơ quan thực
hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định; và các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân bị
thu hồi đất.

1.2.3. Mục tiêu các tiêu chí đánh giá chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư
- Mục đích của chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là đáp ứng nhu cầu
có đất để phát triển Kinh tế - Xã hội, An ninh, Quốc phịng...
- Mục tiêu chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là đảm bảo quyền lợi
chính đáng, hợp pháp của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất thông qua việc
chi trả, bù đắp những tổn thất thiệt hại về đất đai, những chi phí tháo dỡ, di chuyển
nhà ở, vật kiến trúc, cơng trình hạ tầng kỹ thuật…và các chi phí khác để ổn định đời
sống, sản xuất, chuyển đổi nghề nghiệp, vị trí cho người bị thu hồi đất, sở hữu tài
sản trên đất khi bị thu hồi nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng cho phát triển Kinh tế - Xã
hội, An ninh, Quốc phịng. Bao gồm:
+ Đảm bảo quyền lợi chính đáng của đối tượng bị thu hồi đất;
+ Giúp đỡ người bị thu hồi đất nhằm ổn định đời sống sau khi bị thu hồi đất;

12
+ Hỗ trợ tạo việc làm, ổn định nơi ăn, chốn ở.
- Mục tiêu cụ thể các chính sách:
+ Về chính sách bồi thường:
* Diện tích đất được bồi thường (m2).
* Diện tích đất đã phê duyệt bàn giao được cho chủ đầu tư.
* Tổng tiền bồi thường về đất đai và tài sản trên đất (cây cối, hoa màu, vật
kiến trúc...).
* Số tổ chức, hộ gia đình, cá nhân được bồi thường.
* Tỷ lệ % đơn thư khiếu nại, tố cáo trong tổng số đối tượng bị thu hồi đất.
+ Về chính sách hỗ trợ:
* Diện tích đất được hỗ trợ.
* Tổng số tiền hỗ trợ về đất đai, cây cối, hoa màu, vật kiến trúc;
* Số hộ gia đình được hỗ trợ ổn định đời sống và ổn định sản xuất; hỗ trợ di
chuyển nơi ở.
* Số người được đào tạo nghề mới, số người được giải quyết việc làm.
+ Về tái định cư:
* Diện tích đất được xây dựng làm khu tái định cư.
* Các tiêu chí về cơ sở hạ tầng của khu tái định cư đạt được só với quy định
của Nhà nước.
* Số hộ gia đình nhận đất, nhà tái định cư.
* Tổng kinh phí sử dụng đất thu được từ việc tái định cư nộp vào ngân sách.
- Các tiêu chí đánh giá chính sách:
+ Tính khả thi của chính sách là đánh giá tỷ lệ giữa kết quả đạt được sau khi
thực hiện chính sách so với mục tiêu của chính sách đề ra
+ Đánh giá hiệu quả của chính sách: là xác định mối liên hệ giữa kết quả thu
được và chi phí bỏ ra (Tổng tiền thu được - tổng chi phí)

1.2.4. Các chính sách bộ phận.
Các tổ chức được giao đất, cho thuê đất của Nhà nước thu hồi để thực hiện dự

án có trách nhiệm ứng chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; nếu được giao đất


13
khơng thu tiền sử dụng đất thì tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tính vào vốn đầu tư
của dự án, trường hợp được giao đất, cho thuê đất có thu tiền sử dụng đất thì tiền bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư được trừ vào số tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phải nộp.
Riêng tổ chức, cá nhân nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngồi đầu tư vào
Việt Nam thì khơng phải trả tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

1.2.4.1. Chính sách bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.
a) Về bồi thường đất bị thu hồi
Người đang sử dụng đất (tổ chức, hộ gia đình, cá nhân) có quyền sử dụng đất
hợp pháp theo quy định của pháp luật (đủ điều kiện được bồi thường về đất) thì
được bồi thường bằng đất có cùng mục đích sử dụng hoặc bồi thường bằng giá trị
quyền sử dụng đất tại thời điểm có quyết định thu hồi, tính theo giá đất có cùng mục
đích sử dụng với đất bị thu hồi do Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh quy định công bố theo
quy định của Chính phủ đang có hiệu lực áp dụng tại thời điểm có quyết định thu
hồi đất; trường hợp giá đất do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quy định tại thời điểm có
quyết định thu hồi đất chưa sát với giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế
trên thị trường trong điều kiện bình thường thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào
giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất thực tế trên thị trường tại địa phương để
quyết định mức giá cụ thể cho phù hợp; riêng đất nơng nghiệp của hộ gia đình, cá
nhân nằm xen kẽ trong khu dân cư và đất vườn, ao trong cùng thửa đất ở thì được
bồi thường theo giá trị quyền sử dụng đất nông nghiệp và hỗ trợ thêm từ 20% đến
50% giá đất ở liền kề.
b) Về bồi thường tài sản trên đất bị thu hồi
Tổ chức, hộ gia đình, cá nhân đang sở hữu tài sản gắn liền với đất bị thu hồi
mà đã tạo lập hợp pháp theo quy định của pháp luật thì được bồi thường tài sản bị
thiệt hại; còn những tài sản tại thời điểm tạo lập đã trái với mục đích sử dụng đất

được xác định hoặc tạo lập sau khi có quyết định thu hồi đất được cơng bố thì
khơng được bồi thường. Tài sản là nhà ở, cơng trình phục vụ sinh hoạt của hộ gia
đình, cá nhân được bồi thường bằng 100% giá trị xây dựng mới theo tiêu chuẩn kỹ


14
thuật tương đương; nhà, cơng trình xây dựng khác của các tổ chức được bồi thường
bằng giá trị còn lại cộng với một khoản tiền hỗ trợ, nhưng mức tối đa không lớn hơn
100% giá trị xây dựng mới. Riêng nhà ở của hộ gia đình, cá nhân đang thuê sử dụng
thuộc sở hữu Nhà nước, được bồi thường bằng việc bố trí cho thuê nhà ở tại nơi mới;
trường hợp khơng có nhà ở để bố trí tiếp tục cho thuê thì được hỗ trợ tiền bằng 60% giá
trị đất và 60% giá trị nhà đang thuê để tự lo chỗ ở mới.
Đối với cây trồng hàng năm trên đất bị thu hồi, được bồi thường bằng giá trị
sản lượng của vụ thu hoạch cao nhất của cây trồng chính tại địa phương trong 3
năm liền kề trước năm bị thu hồi đất; cây trồng lâu năm thì được bồi thường bằng
giá trị hiện có của vườn cây; các vật ni trong đất có mặt nước mà chưa đến thời
kỳ thu hoạch thì bồi thường theo mức thiệt hại thực tế do bị thu hồi đất phải thu
hoạch sớm. Giá trị sản lượng của vụ thu hoạch hoặc giá trị hiện có của vườn cây,
chi phí đầu tư, chăm sóc khi tính bồi thường cho các loại cây trồng, giá trị vật ni
trong đất có mặt nước, được lấy theo giá bán sản phẩm, giá bán vườn cây và các
mức chi phí trung bình trên thị trường ở địa phương tại thời điểm thu hồi đất.

1.2.4.2. Chính sách hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất
Các hộ gia đình đang sử dụng đất, nhà ở trên đất khi bị thu hồi đất, được hỗ
trợ chi phí di chuyển, hỗ trợ ổn định đời sống và ổn định sản xuất, hỗ trợ chuyển đổi
nghề nghiệp và tạo việc làm cho số lao động trong hộ gia đình đang ở độ tuổi lao
động và một số khoản hỗ trợ khác theo một số mức nhất định phù hợp với thực tế.
Đối với các tổ chức phải di chuyển cơ sở hoạt động thì được hỗ trợ chi phí thực tế
để di chuyển, tháo dỡ và lắp đặt cơ sở tại địa điểm mới.

1.2.4.3. Về tái định cư cho người bị thu hồi đất
Hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở được giao đất ở mới
hoặc mua nhà ở để tái định cư; Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm chỉ đạo
việc thực hiện các dự án xây dựng khu tái định cư để bảo đảm phục vụ tái định cư
cho người bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở tại địa phương. Việc bố trí tái định cư
phải thơng báo cơng khai cho từng hộ gia đình bị thu hồi đất phải di chuyển chỗ ở