Skkn một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt môn âm nhạc

Đề tài :

“Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt mơn âm nhạc ”
A/ ĐẶT VẤN §Ị
Để thực hiện nhiệm vụ giáo dục trong nhà trường tiểu học, Phịng Giáo dục
và Đào tạo đã đưa mơn âm nhạc vào giảng dạy trong chương trình chính khố. Nó
đã trở thành một trong chín mơn học bắt buộc trong trường Tiểu học để đào tạo con
người toàn diện cũng như các môn học khác trong hệ thống Giáo dục. Âm nhạc bao
gồm kiến htức kĩ năng, cơ sở kĩ năng, phương pháp dạy học. Điều đặc biệt hơn cả
là những kiến thức kĩ năng phương tiện của bộ môn âm nhạc không phải là kho học
tự nhiên hay xã hội đơn thuần mà nó là mơn nghệ thuật âm nhạc. Vì vậy tiến trình
dạy học phải tuân theo những quy luật, những nguyên tắc sư phạm vừa phải, đảm
bảo tính vừa sức về truyền thụ kiến thức và sự phát triển của nghệ thuật âm nhạc.
Song thực tế việc giảng dạy bộ môn âm nhạc trong nhà trường tiểu học hiện nay
chưa có sự quan tâm đúng mức với quan nhiệm dạy cho đủ số tiết, đủ số giờ theo
quy định của chương trình, chưa chú trọng đến chất lượng và hiệu quả giờ dạy,
chưa kết hợp các phương pháp dạy học cho trẻ ở từng độ tuổi với các dạng hoạt
động của từng môn học đề giờ dạy phong phú, đạt hiệu quả để đáp ứng với yêu cầu
cải cách giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học môn âm nhạc đã được ưu tiên
và chú y hơn về thời gian, chương trình bộ mơn đã được đem thảo luận ở nhiều tổ
bộ môn âm nhạc, ở nhiều hội thảo khoa học với mục đích nhằm nâng cao chất
lượng giảng dạy và giáo dục trong nhà trường.

skkn1


Là giáo viên ra trường được một số năm giảng dạy bộ môn âm nhạc tại
trường tiểu học, qua thực tế dự giờ ở một số trường, qua trao đổi tiếp xúc với đồng
nghiệp, qua khảo sát chất lượng học nhạc của học sinh, tôi đã rút ra một số phương
pháp giảng dạy với yêu cầu nhằm nâng cao chất lượng dạy và học cho thầy và trị
trong chương trình giảng dạy bộ mơn âm nhạc lớp 5.

I- MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.

- N¾m được khả năng tiếp thu của học sinh lớp 5 để rút ra một số phương
pháp giảng dạy phù hợp.
- Phân tích các ưu, nhược điểm trong các tiết dạy.
- Đề xuất các biện pháp tích cực để nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn
âm nhạc lớp 5.
II- NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.

- Nghiên cứu có những tài liệu liên quan.
- Khảo sát chất lượng để nắm được khả năng học nhạc của học sinh lớp 5.
- Khảo sát đánh giá nguyên nhân qua số liệu khảo sát.
- Qua tình hình thực tiễn rút ra một số phương pháp mới để giảng mơn âm
nhạc lớp 5 có hiệu quả.
III- ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU.

Nội dung chương trình, tài iệu sách giáo khoa, giáo trình giảng môn âm nhạc
lớp 5.

skkn2


Dạy thực hành tại lớp 5C và lấy lớp 5D làm đối chứng, dự các giờ học bộ
mơn có liên quan.
Hình thức và thể loại bao gồm: tập hát, tập đọc, chép nhạc trong chương
trình âm nhạc lớp 5.
IV- PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.

+ Phương pháp dạy hát:
- Phương pháp sử dụng đàn (nhạc cụ)

- Phương pháp sử dụng bản đồ.
- Phương pháp luyện thanh trước khi học hát.
- Phương pháp uốn nắn những sai sót
- Phương pháp dạy hát hồ hợp trong tập thể.
+ Phương pháp tập đọc, chép nhạc.
- Phương pháp tổ chức trị chơi qua hình, tiết tấu.
- Phương pháp luyện thanh âm trước khi đọc nhạc
- Phương pháp tập chép nhạc.

B/ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ.
I- VỊ TRÍ MÔN ÂM NHẠC TRONG TRƯỜNG TIỂU HỌC.

Âm nhạc là một trong những phương tiện hiệu quả nhất để thực hiện nhiệm vụ
giáo dục. Chính vì vậy trong chương trình giáo dục thế hệ trẻ, giáo dục âm nhạc được

skkn3


coi là một trong những nội dung quan trọng của lứa tuổi học sinh. Hoạt động âm nhạc
có những nét đặc trưng riêng, các em được học nhạc, được tham gia vào các hoạt động
phong phú hơn như: nghe nhạc, đọc nhạc, chép nhạc, trị chơi âm nhạc… vì vậy hiệu
quả giáo dục phụ thuộc vào năng lực tổ chức và hoạt dộng của thầy.
Nhiệm vụ dạy nhạc trong nhà trường là nhằm đưa âm nhạc đến với trẻ thơ, là
điều kiện ban đầu trẻ cảm thụ âm nhạc, hiểu biết nghệ thuật, đó chính là những mắt
xích đầu tiên, quan trọng nhất để khơi dạy ở trẻ những cảm xúc với âm nhạc và còn
giữ mãi trong tâm hồn trẻ suốt cuộc đời. Song quá triìn giáo dục âm nhạc là một
quá trình phức tạp gồm nhiều giai đoạn và liên tục cùng với quá trình đào tạo con
người xuất phát từ nhân cách phát triển toàn diện của trẻ, căn cứ vào đặc điểm của
môn nghệ thuật âm nhạc và trên cơ sở lứa tuổi của trẻ mà nhiệm vụ giáo dục âm
nhạc của trẻ bao gồm:

- Giáo dục âm nhạc bằng phát triển năng lực cảm thụ tai nghe thông qua tập
hát, tập đọc nhạc, tập ghi chép nhạc để trẻ cảm nhận sâu sắc về nội dung tác phẩm.
- Mở rộng âm nhạc gây ấn tượng cho trẻ để trẻ làm quen với những tác phẩm
đa dạng, sự lựa chọn nhận xét mỗi tác phẩm theo cảm xúc của mình.
- Để thực hiện được nhiệm vụ và nội dung chương trình giảng dạy mơn âm
nhạc phải đảm bảo những yêu cầu:
+ Cung cấp kiến thức cơ sở âm nhạc cần thiết, những kĩ năng hoạt động âm
nhạc cho giáo viên dạy chuyên nhạc.

skkn4


+ Trang bị phương pháp giảng dạy kết hợp các phân mơn trong chương trình
bồi dưỡng tình cảm và thị hiếu nghệ thuật, khả năng tổ chức các hoạt động âm nhạc
trong nhà trường, phương pháp dạy âm nhạc phải tuân theo những nguyên tắc
chung của phương pháp dạy học, phương pháp dạy hát và dạy nhạc cho trẻ phải
dạy đại trà cho tất cả mọi học sinh không chỉ bồi dưỡng và dạy cho các em có năng
khiếu, có những năng lực đặc biệt về âm nhạc.
II- TÌNH HÌNH THỰC TIỄN.

Trong quá trình giảng dạy và tìm hiểu phương pháp dạy hát nhạc của rất
nhiều đồng nghiệp tôi được biết: đa số giáo viên lên lớp với hình thức thầy truyền
thụ kiến thức có sẵn trong tài liệu, sách giáo khoa với các phương pháp dạy học cũ,
chủ yếu là truyền miệng, hát, đọc nhạc mẫu, học sinh không hiểu, thụ động nghe và
bắt trước theo thầy. Bên cạnh đó một số trường vẫn chưa đủ giáo viên dạy riêng
cho bộ môn này, do vậy giáo viên chủ nhiệm vẫn phải kiêm nhiệm dạy bộ môn này,
đến giờ học hát giáo viên chủ nhiệm chỉ cho học sinh ghi đầu bài và dạy học sinh
hát theo cách truềyn miệng, vẫn còn hiện tượng học sinh hát sai nhiều, phần tập
đọc, chép nhạc bỏ qua coi như khơng có trong chương trình vì giáo viên khơng
chun chỉ biết sơ qua về nốt nhạc chứ khơng dựa vào giai điệu chính có trong bài

để dạy học sinh sao cho đúng. Một số trường có giáo viên chn nhạc thì lên lớp
khơng có đồ dùng dạy học, khơng sử dụng được nhạc cụ dạy học sinh theo phương
pháp cũ: thầy hát mẫu, trò hát theo lối bắt trước, giáo viên chuyên nhạc vẫn chưa
chú trọng vào việc giảng dạy phân môn này, chỉ có một số rất ít có giáo viên có ý
thức nghiên cứu bài dạy trước khi lên lớp và sử dụng hợp lý đồ dùng dạy học. Nhìn

skkn5


chung các giáo viên chuyên chưa đi sâu nghiên cứu để khám phá phương pháp dạy
học cho phù hợp, đạt hiệu quả, hay nói một cách khác là giáo viên dạy hát nhạc
chưa biết đổi mới phương pháp dạy học để phát huy khả năng vốn có của học sinh.
Có thể nói đây là vấn đề bức xúc, là trở ngại lớn để thực hiện mục tiêu giáo dục
toàn diện, phát huy năng khiếu bẩm sinh của các em. Đối với học sinh lớp 5 thì
việc học hát, học nhạc có lợi hơn vì các em đã lớn, cơ quan phát âm của các em
phát triển hơn, có ý thức học tập và tiếp thu bài tốt hơn.
Để nắm bắt tình hình học bộ mơn âm nhạc của học sinh lớp 5 tơi đã theo dõi
q trình học của các em thấy chất lượng còn rất thấp, phần lớn các em vẫn chưa
cảm thụ hết môn nghệ thuật này.Qua trao đổi với học sinh lớp 5 tôi thấy hầu hết các
em rất thích học nhạc, học hát nhưng lại khơng hiểu thế nào là hát đúng nhạc, hát
có truyền cảm... cịn phần đọc, chép nhạc thì các em chỉ biết đọc theo thầy và chép
theo thầy chứ không hiểu theo cách: đọc hiểu, chép hiểu.
Để thực hiện nhiệm vụ đổi mới phương pháp dạy học của Bộ Giáo dục và
Đào tạo năm 2007 – 2008 về bộ môn âm nhạc ở trường Tiểu học, tôi đã đi xâm
nhập thực tế và dự giờ ở một số trường có giáo viên chuyên, khảo sát chất lượng
đầu năm của học sinh tại trường, từ đó rút ra một số phương pháp áp dụng giảng
dạy bộ môn âm nhạc lớp 5 đạt hiệu quả.
Ngay từ đầu năm tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng học hát nhạc của các
em khối 5 và đi sâu nghiên cứu thực nghiệm ở lớp 5D và lớp 5C tại trường làm đối
chứng.

Phiếu kiểm tra có nội dung như sau:
skkn6


1. BÀI KIỂM TRA KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG
Môn: Âm nhạc

Câu 1: (5đ)
Em hãy hát và biểu diễn bài “Reo vang bình minh” và cho biết tên nhạc sĩ
sáng tác?
Câu 2: (3đ)
Trình bày đoạn nhạc sau có sử dụng dấu quay lại:

Câu 3: (2đ)
Chép lại đoạn nhạc dưới đây và điền tiếp (tên nốt) vị trí các nốt trên khng.

2. Kết quả khảo sát
Lớp

Sĩ số

Giỏi
SL

Khá
%

SL

TB

%

skkn7

SL

Yếu
%

SL

Thái độ
%

Thích

Khơng


thích

5C

30

3

10

9

30

15

50

3

10

25

5

5D

34

3

8,82

12

35,29

18

52,94

1

2,94

28

6

3. Đánh giá kết quả khảo sát.
- Kết quả khảo sát của 2 lớp, xét về mặt bằng tôi thấy kết quả đạt được như
vậy là rất thấp, chỉ có một số ít bài giỏi và khá, bài dưới trung bình và trung bình là
nhiều. Xét về hứng thú học tập thì các em học sinh đều khơng thích học mơnnày vì
sợ lên biểu diễn cịn ngượng ngùng, e ngại, sợ sệt, đây là một thực trạng rất dáng lo
ngại trong tiết dạy hát vì đó là mơn nghệ thuật đáng lẽ phải thu hút được sự hứng thú
yêu thích học môn này của học sinh. Nếu đội ngũ giáo viên của chúng ta không biết
đổi mới phương pháp dạy học, khơng biết phát huy khả năng vốn có và khám phá
năng khiếu bẩm sinh của các em thì sẽ khơng có được tiết dạy hát đạt kết quả cao.
- Từ những vấn đề trên tơi đã tìm hiểu ra nguyên nhân để có hướng khắc
phục những tồn tại trong việc dạy và học.
* Nguyên nhân:
- Nguyên nhân lớn vẫn là giáo viên chưa biết phối kết hợp các phương pháp
sao cho hợp lý để áp dụng vào trong bài dạy, truyền thụ kiến thức phải mang tính
vừa sức, phù hợp với lứa tuổi để giúp các em học yếu, các em khơng có năng khiếu
xố bỏ những mặc cảm tự ti thì đều có thể học được bộ mơn âm nhạc.

skkn8


- Trong quá trình giảng dạy đa số giáo viên vẫn sử dụng các phương pháp cũ

trong tiết dạy không biết sử dụng đồ dùng dạy học, nhất là đánh đàn, chưa thu hút
được sự yêu thích, ham muốn của học sinh đối với môn nghệ thuật này.
- Do học sinh không nắm bắt kiến thức từ lớp dưới lên hát cịn sợ, ngại
ngùng khơng biểu diễn được mà cịn hát sai nhiều, thiếu tự tin khi đứng trước tập
thể. Phần tập đọc nhạc còn lúng túng về cao độ và trường độ, không biết bỏ đoạn
(1) để đọc đoạn (2), chép nhạc vẫn cịn bẩn, sai vị trí các nốt trên khng. Học sinh
tiếp thu cịn thụ động, khơng tạo cho mình được tính bạo dạn khi đứng trước tập
thể, khi lên hát, biểu diễn học sinh vẫn còn sợ, e ngại thì làm sao có thể biểu diễn
và hát hay được.
- Vậy làm thế nào để học sinh lớp 5 học tốt mơn âm nhạc? Điều đó phụ
thuộc rất lớn vào phương pháp, cách tổ chức dạy học của giáo viên. Mỗi chúng ta
đều phải biết vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học và đổi mới phương pháp
thì mới phát huy được hết khả năng của học sinh, tự các em tìm ra kiến thức cho
bản thân mình, đó là cách “hát khơng hay nhưng các em vẫn có thể hát đúng được”,
như vậy giờ dạy hát mới đạt hiệu quả cao.
III- VẤN ĐỀ CẦN GIẢI QUYẾT.

Xuất phát từ vị trí và tầm quan trọng của việc dạy môn âm nhạc ở lớp 5 đồng
thời sau khi nắm bắt được những ưu điểm, hạn chế của phương pháp dạy học cũ,
tôi đã nghiên cứu và đổi mới phương pháp dạy âm nhạc bằng cách hướng vào giải
quyết những vấn đề sau:

skkn9


1. Giúp giáo viên sử dụng tốt đồ dùng dạy học, cụ thể như: bản đồ đối với
những bài hát dân ca, đàn… và một số phương pháp như luyện thanh, uốn nắn
những sai sót, hát hồ hợp trong tập thể.
2. Tổ chức các trị chơi âm nhạc qua hình tiết tấu trong phần tập đọc nhạc
nhằm thu hút sự chú ý và phát huy tốt khả năng âm nhạc của học sinh, tạo tính tích

cực chủ động sáng tạo trong việc lĩnh hội kiến thức.
3. Cải thiện phương pháp dạy mơn âm nhạc để có phương pháp và hình thức
tổ chức dạy học đạt hiệu quả cao.
IV- CÁCH GIẢI QUYẾT.

* Những vấn đề chung.
Để học sinh lớp 5 tự tin và học tốt môn âm nhạc đạt hiệu quả đầu tiên tơi
hình thành cho các em một số thói quen học tập như sau:
- Thói quen khi lên bảng hát không e ngại trước tập thể, tập mạnh bạo trong
khi múa hát.
- Giờ học phải chú ý học hát, tập chép, đọc nhạc dưới sự chỉ đạo của giáo
viên.
- Biết vận dụng vào nhạc để hát cho đúng, phải tạo cho mình kiến thức âm
nhạc vững chắc để biết nhận xét, so sánh người hát sau bài học biết hát và đọc,
chép nhạc ở mức độ đơn giản nhất.
Về phía giáo viên:

skkn10


- Khi lên lớp với khuynh hướng nhằm truyền đạt kiến thức âm nhạc sơ đẳng
cho học sinh. Để khai thác năng khiếu của học sinh, khơi dậy ở các em sự ham hiểu
biết, trí tị mị về thế giới âm nhạc. Học sinh có thể đặt các câu hỏi liên quan trong
bài với giáo viên.
- Thật sự chú ý trong việc chuẩn bị đồ dùng dạy học hấp dẫn, thu hút sự chú
ý và gây dựng hứng thú được học nhạc của học sinh. Thường xuyên áp dụng các
phương pháp đổi mới và sử dụng phương pháp trong giờ dạy sao cho hợp lý đối với
từng kiểu bài để học sinh không bị nhàm chán trong tiết học.
- Cần chú trong rèn luyện và không ngừng nâng cao nghiệp vụ chuyên môn.
* Phương pháp dạy hát.

Hướng dẫn học sinh lớp 5 học môn âm nhạc bao gồm các phương pháp sau:
- Đặc trưng của phương pháp dạy hát ở tiểu học là trên cơ sở thông hiểu nội
dụng nghệ thuật của bài hát, đây là công việc trọng tâm của bài học. Ngoài các
phương pháp dạy hát cũ, giáo viên dạy bằng “phương pháp truyền miệng”, đó là
cách thầy, cơ hát mẫu trị hát theo thì tơi cịn đưa ra một số phương pháp mới sau:
1. Phương pháp sử dụng nhạc cụ (đàn).
Đây là yêu cầu tối thiểu của một tiết dạy hát đòi hỏi giáo viên chuyên nhạc
phải biết đánh đàn và sử dụng đàn thành thạo. Nhạc cụ dùng trong tiết học đạt hiệu
quả nhất vì nó là phương tiện để thu hút sự hứng thú học nhạc của học sinh, đồng
thời còn phải sử dụng cả trong khi dạy hát và dạy tập đọc nhạc.

skkn11


Vào đầu tiết dạy hát giáo viên có thể hát và biểu diễn theo đàn có âm nhạc
điệu kèm theo giúp cho bài hát thêm sinh động, thu hút sự chú ý của học sinh muốn
được học hát bài đó (với yêu cầu giai điệu ở nhà giáo viên phải ghi trước vào đàn)
vào dạy bài hát. Ngoài giáo viên hát mẫu ra có thể học sinh nghe giai điệu bài hát
(giúp giáo viên đỡ phải hát mẫu nhièu lại làm cho tai nghe của học sinh phát triển
thêm). Dạy từng câu giáo viên chỉ cần hát mẫu một lần, sau đó đánh giai điệu trên
đàn cho học sinh nghe, nó khơng những có tác dụng trong khi dạy hát mà cịn có
tác dụng sửa sai những câu khó hát.
Câu 2: Trong bài “Những bông hoa những bài ca” đây là câu hát khó địi hỏi
giáo viên phải có phương pháp dạy nhanh và đúng. Vậy giáo viên đánh giá giai
điệu trên đàn nhiều lần và cho học sinh đọc theo nốt nhạc sau theo đàn đọc:

Cứ sửa sai như vậy thì học sinh chắc chắn hát sẽ đúng và chuẩn xác. Cách
sửa sải trên bàn, bảng phụ có thể sử dụng tất cả những bài hát trong tiểu học. Sửa
sai về cao độ, trường độ, dấu luyến đều có thể dạy được, giáo viên sẽ lĩnh hội kiến
thức nhanh hơn, tạo tiền đề cho sự phát triển âm nhạc của các em sau này.

2.Phương pháp sử dụng bản đồ.
Phương pháp này áp dụng khi dạy hát những bài dân ca, đây khơng những sử
dụng cho chương trình dạy hát lớp 5 mà còn sử dụng đối với tất cả các lớp có bài
hát thể loại dân ca. Phương pháp sử dụng bản đồ giáo viên có thẻ sử dụng ở phần

skkn12


giới thiệu bài hát dân ca giúp học sinh hiểu sâu hơn về xuất xứ bài hát, nó là dân ca
của vùng nào, vùng dân ca đó ở phái nào trên bản đồ. Trên cơ sở đó các em khơng
được đi thăm quan nhưng cũng có thể hiểu biết sơ lược về vị trí của dân tộc đó.
Trong phần giới thiệu bài, giáo viên treo bản đồ giới thiệu về các dân tộc có liên
quan đến bài, sau đó gọi 1 – 2 học sinh lên chỉ để nhận biết. Mỗi dân tộc có một
nền văn hố riêng, các vùng dân ca nằm khắp đất nước nhưng mỗi một bài dân ca
có những nét đẹp hay riêng, việc sử dụng bản đồ nhằm thu hút sự chú ý tò mò ham
hiểu biết của học sinh. Khơng những thế nó cịn tạo cho giờ dạy thêm phong phú và
sử dụng đồ dùng đạt hiệu quả.
VD: Dạy bài 19 học bài hát “Hát mừng” dân ca Hrê (Tây Nguyên).
Trong phần xuất xứ bài hát, giáo viên treo bản đồ và giải thích qua về các
dân tộc.
Hỏi: Thế nào là thể loại dân ca?

Dân ca là sự lưu giữ các bài hát từ đời này

Gọi 2 học sinh lên bảng chỉ vùng qua đời khác bằng cách “truyền miệng”
xác định vị trí của vùng Hrê chỉ trên bản

dân ca Hrê (Tây Nguyên)
Hỏi: Dân ca có tác giả hay khơng?
Vì sao?

đồ. “Dân ca có tác giả, do nhièu người dân
lao động sáng tác.

3. Phương pháp luyện thanh (luyện giọng).
- Luyện thanh ở đầu tiết học hát có tác dụng khởi động, làm mềm mại cơ
quan cảm âm và phát âm của trẻ. Học sinh sẽ nhạy cảm với việc nghe đúng, hát

skkn13


đúng cao độ, phát âm và nhả chữ. Luyện thanh đơn giản chỉ tiến hành 2 – 3 phút
với một thang 5 âm hoặc một vài quãng giai điệu đặc trưng của bài hát, sử dụng vài
nguyên âm đáng chú ý của bài.
VD: Trước khi vào học hát giáo viên cho học sinh khởi động giọng qua 2
mẫu luyện thanh đơn giản dưới đây:

Giáo viên đánh đàn cho học sinh luyện thanh, mẫu một giáo viên đánh ở giọng
C dur (trưởng) sau đó tưng lên giọng D (dur) trưởng: R M F M R cứ thế khi thấy học
sinh đọc cao độ vừa phải giáo viên lại đánh thấp giọng xuống. Mẫu luyện thành 2
thực hiện tương tực, nếu tiết học hát nào cũng được luyện giọng như vậy thì học
sinh hát sẽ khơng bị mệt, thống giọng trong sáng hơn, giáo viên cần nhắc học sinh
không được gào thét, không được hát to quá và phát ra âm lượng lớn. Các em chỉ
nên hát với âm lượng từ nhỏ, hơi nhỏ tới mạnh vừa (từ p, mp tới mf) vì đặc điểm cơ
thể trẻ nói riêng là cơ quan phát âm cịn rất non nót, các em rất chóng mệt. Trong khi
hát giáo viên nên cho học sinh nghỉ, hát luân phiên hoặc chuyện trò của thầy và trò
làm được như vậy giáo viên sẽ bảo vệ được sức khoẻ và giọng hát cho trẻ.

skkn14

Phương pháp luyện thanh giúp học sinh cả về đọc và nghe nhạc, phát triển
âm vang, tròn ấm. Nếu làm được như vậy ở tất cả các tiết học thì sẽ phát triển
giọng hát của học sinh sau này.
4. Phương pháp uốn nắn những sai sót.
Trong q trình học hát, học sinh tập hát có sai sót là điều thường thấy, nhất
là trẻ ít tham gia ca hát, hát bài khó cũng làm các em bối rối. Bởi vậy thầy giáo
khơng nên nơn nóng, hoang mang, sửa chữa có nhiều thủ pháp những quy tụ ở chỗ
không làm cho người hát luống cuống và mặc cảm, cần nâng đỡ các em vui vẻ để
vượt qua khó khăn, nhất là đối với những học sinh yếu.
Sửa hát sai là việc càng cá biệt hoá càng tốt, giáo viên cần tập năng lực phát
hiện, sau đó có thể kết hợp việc hát mẫu cho rõ ràng hơn với sự nỗ hỗ trợ của các
hình dấu trên bảng gợi ra cảm giác âm thanh cho các em.
VD: Thấp xuống, trầm xuống: Hình mũi tên xuống 
Cao hơn: Hình mũi tên lên 
Luyến một nét cong lên hoặc cong xuống ; 
Dài hơn nữa (ngân) một nét ngang: 
Cũng có thể dùng bàn tay để ra dấu “chú ý”, “cao lên”, “trầm một chút”,
“ngân dài”, “luyến”, “ngắt”.
Bên cạnh đó ta cịn sửa cho học sinh tập lấy hơi và dùng hơi hợp lý, lấy hơn
trong khi hát học sinh thường thở hổn hển, mệt mỏi, lấy hơi là hít hơi qua mũi,

skkn15


miệng, trữ ở phổi rồi đưa dần qua thanh quản để hát hết một chặng hơi (câu hoặc
phân câu). Khi đó điều kiện thời gian lại lấy hơi tiếp, hát tiết.
VD: Câu hát sau đây phải lấy hơi 3 lần theo dấu ghi ở đây: “Chẳng nhìn thấy
ve đâu chỉ râm ran tiếng hát, bè trầm bè hoà cao trong màn xanh lá đây”
(Dàn đồng ca mùa hạ - Nguyễn Minh Châu)

Lấy hơi qua mũi, nhưng thực tế nhiều khi phải lấy hơi qua cả miệng mới đủ
thời gian cho phép. Lấy hơi nhẹ là cố gắng để ít phát ra tiếng gió. Khi lấy hơi
khơng so vai ưỡn ngực, ngịi hát thoả mái khơng gị ép lấy hơi nhanh là lấy hơi
trong thời gian cho phép (phần nhiều rất ngắn ngủi: một dấu lặng ngắn hoặc thời
gian ăn bớt của nốt nhạc đã hát) không được lỡ nhịp của chặng hát sau. Trong khi
dạy hát cần có dấu lấy hơi ghi trên lời ca và ra hiệu cho học sinh lấy hơi thống nhất
theo phương án hợp lý đã định.
Về phía phát âm thì với học sinh ta hiện nay phát âm vẫn còn sai nhiều và
đặc biệt đối với tỉnh Hưng Yên thì ngọng nhiều nhất là “l” và “n”. Trong khi hát
học sinh vẫn còn sai, ngọng vần, ngọng phụ âm, tiếng hát lè nhè hay bị gắt giọng.
Do vậy đòi hỏi ở giáo viên phải sửa sai cho học sinh về cách phát âm trong khi hát.
Nhưng điều trước tiên là người thầy phải phát âm chuẩn mới uốn nắn và sửa sai
cho các em được.
VD: Bài “Màu xanh quê hương”
Học sinh đều hát sai “l” và “n” và ngược lại.
Tiếng “nơi đây” học sinh hát là “lơi đây”

skkn16


“Lung linh khi mặt trời lên” thành “lung linh khi mặt trời nên”.
Vì vậy, việc uốn nắn những sai sót trong khi hát là một điều rất cần thiết để
rèn cho các em về dùng hơi, lấy hơi, tư thế ngồi, đứng hát phát âm chuẩn. Nhưng
chúng ta cần phải thường xuyên liên tục quan tâm sửa sai từng kĩ thuật nhỏ trong
khi học hát thì mới phát triển được khả năng cảm thụ âm nhạc và học hát của học
sinh. Song cuối cùng có thể vẫn phải chấp nhận một số sai sót nhỏ, khơng vì câu
nện mà làm học sinh mệt mỏi và chán nản trong khi tập hát.
5. Phương pháp dạy hát hoà hợp trong tập thể.
- Trong giờ học hát chúng ta vẫn thấy học sinh hát còn chưa được đều, người
hát to, người hát nhỏ, hát sớm, hát chậm. Ở học sinh tiểu học không thể tránh khỏi

tình trạng như vậy song ở trường tiểu học hình thức hát là hát tập thể (đồng ca, tốp
ca, hợp xướng, hát tập thể trong lớp và sân trường) vẫn cịn phổ biến. Giáo viên cần
phải phân tích và giáo dục học sinh biết biểu hiện tính thống nhất và sức mạnh của
tập thể trong tiếng hát chung, đó là tiếng hát hồ hợp là hát đều về nhịp điệu, về âm
lượng (tức là khơng có tiếng hát e dè, lí nhí, khơng có tiếng hát trội giọng, gào
thét). Các giọng hát đều ấm áp, trong sáng, góp giọng của từng người trong tiếng
hát chung. Dạy được điều này giáo viên cần thường xuyên khích lệ những em rụt
rè, chưa quen hoạt động tập thể, đồng thời sự tập luyện thường xuyên chắc chắn sẽ
tạo được những ý thức và kĩ năng hát hoà hợp trong tập thể. Nếu thực hiện được
như vậy sẽ làm cho chất lượng tiếng hát ngày một nâng lên, giọng hát của các em
được hoà đồng, tạo một sức mạnh phát ra âm thanh đều, hay hơn, lại bảo vệ được
sức khoẻ và giọng hát cho học sinh.

skkn17


* Phương pháp tập đọc chép nhạc.
Để tiến hành một tiết dạy đạt hiệu quả, việc chuẩn bị của giáo viên trước khi
lên lớp là rất quan trọng, yêu cầu người thầy phải có năng lực thực sự hát hay, tai
nghe tốt, có sự cảm thụ về am nhạc mới gây được sự ham thích của học sinh trong
giờ học nhạc. Đối với lớp 5 việc đọc nhạc và ghi chép nhạc là 2 yếu tố rất quan
trọng tập đọc nhạc lf tập đọc độ cao và độ dài của âm thanh, luyện cho học sinh tập
nhớ các nốt nhạc trên khuông qua phần tập ghi nốt nhạc, giáo viên có thể sử dụng
thế tay hợc bàn tay 5 ngón tượng trưng cho 5 dịng kẻ trên khng nhạc. Ngồi
những phương pháp cũ về phần tập đọc và ghi ché nhạ tôi đã đổi mới phần tập đọc
và ghi chép nhạc tơi đã đổi mới thêm phần tổ chức trị chơi trong hình tiết tấu và
một số phương pháp nhỏ về phần đọc thang âm – chép nhạc.
1. Phương pháp tổ chức trị chơi qua hình tiết tấu.
Trong tiết tấu bao gồm 2 hoặc 3 phân môn là: học hát tập đọc hoặc ôn hát –
chép nhạc. Do vậy không nên cho học sinh đọc nhạc lâu quá sẽ làm cho các em

chán nản, tiếp thu kiến thức khó hiểu bài học đạt kết quả thấp. Qua tình hình thực tế
dự giờ và nghiên cứu phần tập đọc nhạc tôi sáng kiến ra phương pháp tổ chức trò
chơi trong phần tập đọc nhạc nhằm mục đích “học mà chơi, chơi mà học” giúp học
sinh thay đổi khơng khí học, u thích được chơi trị chơi nhưng đó chính là
phương pháp học đạt hiệu quả nhất. Trò chơi được tiến hành sau khi tập đọc xong
hình tiết tấu, muốn cho học sinh không nhàm chán và lại nhớ lại được giai điệu của
hình tiết tấu thì giáo viên chuẩn bị bảng phụ chép sẵn tên của trò chơi là: “Bắt trước
tiếng động vật qua hình tiết tấu”

skkn18


VD: Bài 12: Bài tập tiết tấu:
Đọc hình tiết tấu sau bng ting trng

Vỗ tay
Rinh tựng tựng tựng rinh rinh tùng tùng tùng
Tiếng ếch: ép

ộp

ộp

ộp

ếch ếch ộp

ộp

ộp

Tiếng mèo: Meo meo meo meo meo meo meo meo meo
Giáo viên làm mẫu cho học sinh nghe có vỗ tay theo sau đó chia lớp một dãy
đóng vai ếch, một dãy đóng vai mèo.
Cứ tiến hành như vậy cho đến khi học sinh làm thành thạo trong hình tiết tấu
thì sẽ cho đọc lại tiếng trống. Vậy phương pháp tổ chức trò chơi nhưng chính lại là
học, thực hiện trị chơi qua hình tiết tấu không chỉ áp dụng ở lớp 5 mà có thể áp
dụng được tất cả các khối lớp có hình tiết tấu, làm được như vậy giờ học vừa sôi
nổi lại đạt kết quả cao.
Song không nên lạm dụng trị chơi q mà khơng để ý đến nội dung bài học.
Bố trí tổ chức trị chơi trong thời gian vừa phải, không nên làm cho học sinh chơi
nhiều sẽ bị nhàm chán, bài học sẽ kém hiệu quả, ở trò chơi này giáo viên tránh cho
học sinh bắt trước những tiếng động vật khơng hay hoặc khơng có ích sẽ mang lại
tính giáo dục học sinh qua bài dạy.
2. Phương pháp luyện thang âm.

skkn19


Đây cũng là phương pháp khởi động giọng trước khi vào phần tập đọc nhạc,
giúp học sinh nắm chức được cao độ, cảm thụ được tai nghe nhạc. Độ cao của giáo
viên phải đánh trên đàn để vừa phải phù hợp giọng với học sinh. Mẫu luyện thang
âm gồm có 2 loại:
- Đọc các thang âm chính: ĐRMSLĐ
- Đọc âm ổn định: ĐMSĐ
Hoặc luyện các giọng có liên quan đến bài tập đọc nhạc ở lớp 5 chỉ có chừng
20 bài tập đọc nhạc ngắn đơn giản, hầu hết các bài tập đọc nhạc đều soạn theo trích
đoạn của những bài hát có lời ca. Luyện thang âm trước khi tập đọc nhạc là yếu tố
quyết định toàn bộ bài dạy, bài học để học sinh chuyển từ học hát sang đọc nhạc đỡ
bị bỡ ngỡ, đây là giai đoạn quan trọng để bài dạy được phong phú và học hát, nhạc

đạt hiệu quả cao. Dưới đây là 2 mẫu luyện thang âm (khởi động giọng) mà giáo
viên và học sinh thực hiện trước khi đọc nhạc.
- Đọc thang âm chính:

- Đọc âm ổn định:

Trên cơ sở luyện thang âm trước khi đọc nhạc sẽ tạo cho học sinh thói quen
đọc nhạc ở nhà và ở lớp tạo tiền đề cho việc đọc nhạc ghép lời ca. Khi học sinh đọc

skkn20