Skkn một số biện pháp rèn kĩ năng đọc theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1

ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN THANH XUÂN
TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH XUÂN TRUNG

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG ĐỌC THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH LỚP 1

Lĩnh vực

: Tiếng Việt

Cấp học

: Tiểu học

Tên Tác giả

: Nguyễn Thị Liên Hương

Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thanh Xuân Trung
Chức vụ

: Giáo viên cơ bản

NĂM HỌC 2019 -2020

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1

2/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Như chúng ta đã biết “Ngôn ngữ là phương tiện quan trọng nhất của lồi
người” (theo Lê Nin) và “Ngơn ngữ là hiện thực trực tiếp của tư tưởng” (theo
CN Mác). Ngồi ra ngơn ngữ cịn là phương tiện biểu hiện tâm trạng, tình cảm,
có chức năng quan trọng trong phân mơn Tiếng Việt và trong hệ thống giáo dục
nhà trường.
Vì vậy, chúng ta đều nhận thức được rằng, môn Tiếng Việt ở bậc tiểu học
là rèn luyện cho học sinh cả bốn kỹ năng: nghe, nói, đọc, viết song mục tiêu của
việc dạy và học Tiếng Việt ở lớp một là đem lại cho các em kỹ năng đọc đúng,
viết đúng. Ngồi ra cịn làm giàu vốn từ, biết nói đúng các mẫu câu ngắn và tạo
cho các em sự ham thích thơ văn. Đây là điều kiện chuẩn bị để các em học tốt
hơn môn Tiếng Việt ở các lớp trên.
Vì khả năng đọc của học sinh lớp 1 cịn hạn chế, các em ít vốn sống nên
trong khi tìm nội dung bài đọc các em thường lúng túng khi tìm câu trả lời. Một
số học sinh khơng dám trình bày ý kiến của mình cho người khác nghe. Một số
em hiểu vấn đề mà không diễn đạt được để người khác nghe hiểu. Điều này
khiến cho học sinh dễ bị thụ động trong việc lĩnh hội kiến thức của bài. Và lâu
dài sẽ ảnh hưởng không tốt đến kết quả học tập của các em.
Trong những năm tới nền giáo dục sẽ có những bước thay đổi về căn bản,
chương trình giáo dục phổ thơng tổng thể sẽ thay thế cho chương trình giáo dục
hiện hành theo định hướng phát triển năng lực của người học.
Vậy thế nào là dạy học theo hướng hình thành và phát triển năng lực:

Dạy học nhằm hình thành năng lực là dạy học hướng đến mục tiêu phát
triển những năng lực chung và những năng lực chuyên biệt của môn Tiếng Việt
để học sinh trở thành con người có tiềm lực phát triển, thích nghi với hồn cảnh
sống, học tập, làm việc luôn biến đổi trong cả cuộc đời.
Các biểu hiện chủ yếu của năng lực làm chủ Tiếng Việt của học sinh:
- Kĩ năng đọc lưu loát thành tiếng, kĩ năng đọc hiểu; kĩ năng nghe chính
xác; kĩ năng nói; kĩ năng viết chính xác; viết sáng tạo.
Mỗi kĩ năng được chia ra thành các mức độ thành thạo khác nhau:
- Về kiến thức Tiếng Việt:
Các mức độ nhận thức theo Bloom ở Tiểu học:
3/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
+ Biết là nhớ khái niệm, quy tắc và nhắc lại; là nhớ lại các thông tin thu
thập được và nhắc lại.
+ Hiểu là diễn đạt lại các khái niệm, quy tắc bằng ngơn ngữ của bản thân,
có khả năng áp dụng khái niệm, quy tắc vào tình huống đơn giản tho mẫu hoặc
có khả năng đưa ra ví dụ theo mẫu.
+ Vận dụng thấp là kết nối các kiến thức đã học để giải quyết các tình
huống giả định gần giống tình huống mẫu.
+ Vận dụng cao là dùng kiến thức để giải quyết một tình huống mới.
Trong mơn Tiếng việt ở Tiểu học, nội dung được đánh giá nhận thức bao
gồm: kiến thức về quy tắc chính tả, kiến thức về từ và câu, kĩ năng đọc hiểu văn
bản, kĩ năng nghe hiểu.
Quan trọng nhất là khả năng vận dụng kiến thức, kĩ năng vào giải quyết
một nhiệm vụ giao tiếp cụ thể trong đời sống.
Xuất phát từ thực tiễn dạy học môn Tập đọc lớp 1 và sự đổi mới phương

pháp trong dạy học theo hướng tích cực. Bởi vậy, tôi mạnh dạn tiến hành nghiên
cứu đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển
năng lực cho học sinh lớp 1”
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
Nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học phân môn Tập đọc lớp 1.
3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
Học sinh lớp 1A6 trường Tiểu học Thanh Xuân Trung năm học 2019 2020
4. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:
- Nghiên cứu những vấn đề lí luận liên quan đến vấn đề dạy học Tập đọc
đến lớp 1.
- Nghiên cứu thực trạng học môn Tập đọc của học sinh trong những năm
gần đây.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
- Khảo sát thực trạng ban đầu.
- Đề ra giải pháp.
- Ứng dụng tại lớp mình dạy
- Thu thập kết quả sau khi ứng dụng.
6. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU:
Tôi tiến hành thực hiện những biện pháp, những kinh nghiệm từ đầu năm
học – đặc biệt là đầu học kì II. Quá trình thực hiện các biện pháp là quá trình lâu
dài trong năm học và có sự điều chỉnh nếu các biện pháp đó còn bất hợp lý đối
với đối tượng học sinh.
4/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
Tôi dự kiến sẽ tiến hành khảo sát chất lượng vào dịp tháng 4 để có căn cứ
đánh giá hiệu quả của kinh nghiệm sau khi thực hiện.

5/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1

PHẦN II : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Từ những đổi mới của chương trình Tiểu học, địi hỏi phải đổi mới
chương trình mơn Tiếng Việt. Chương trình Tiểu học thực hiện đổi mới đồng bộ
về:
- Mục tiêu giáo dục.
- Nội dung và phương pháp dạy học.
- Cách thức đánh giá học tập của học sinh.
Xuất phát từ quan điểm: Chương trình học tập nói chung và học đọc nói
riêng phải vừa tạo khả năng để học sinh tiếp tục học lên, vừa tạo cơ hội để học
sinh có thể sử dụng những kiến thức, kĩ năng học được ở trường Tiểu học vào
việc học, việc sinh hoạt hàng ngày nên mục tiêu của việc dạy học ở trường Tiểu
học là cho học sinh làm quen với các loại hình văn bản phổ biến của đời sống,
làm quen với cấu trúc ngôn ngữ ở từng loại văn bản. Dạy học sinh cách nắm nội
dung văn bản, đích của tác giả. Mặt khác, phát triển tư duy của học sinh, đặc
biệt là tư duy phê phán, làm giàu vốn kiến thức và kinh nghiệm của học sinh.
Theo đặc trưng của mơn Tiếng Việt tập trung vào sự hình thành và phát
triển kĩ năng: Nghe - nói – đọc - viết, góp phần vào q trình hình thành các giá
trị mới như: Năng lực tự học, tự phát hiện và giải quyết vấn đề, tự chiếm lĩnh
kiến thức và thực hành vận dụng kiến thức đó theo năng lực bản thân.
Mặt khác, như chúng ta đã biết môn Tiếng Việt ở trường Tiểu học có
nhiệm vụ hình thành năng lực hoạt động ngôn ngữ cho học sinh. Năng lực hoạt

động ngơn ngữ đó được thể hiện qua 4 kĩ năng: Nghe - đọc – nói - viết. Tập đọc
là một phân mơn của chương trình Tiếng Việt bậc Tiểu học. Đây là phân mơn có
vị trí đặt biệt quan trọng trong chương trình, vì nó đảm nhiệm việc hình thành và
phát triển cho kĩ năng “đọc” nói chung và “đọc hiểu” nói riêng - một kĩ năng
quan trọng hàng đầu của bậc Tiểu học.
Cũng như các lớp 2, 3, 4, 5 khơng có bài dạy đọc hiểu riêng. Nội dung
đọc hiểu là một bộ phận của nội dung bài Tập đọc. Việc dạy đọc hiểu diễn ra sau
việc dạy đọc thành tiếng, từ, câu, không đọc thừa hoặc thiếu chữ, thiếu từ, thiếu
dịng thì các em mới có điều kiện để hiểu được nội dung bài. Có thể nói, bản
chất của “đọc hiểu” là một hoạt động giao tiếp ở đó người đọc lĩnh hội lời nói đã
được viết thành văn bản nhằm làm thay đổi những hiểu biết, tình cảm hoặc hành
vi của chính mình, đọc hiểu là hoạt động đọc cho mình (người đọc). Như vậy
đọc hiểu chỉ đơn thuần là hoạt động lĩnh hội. Để lĩnh hội nội dung và đích của
văn bản người đọc phải thực hiện phân tích văn bản trên nhiều bình diện: Bình

6/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
diện cú pháp, bình diện thơng tin, bình diện phát ngơn … Chính vì vậy mà đọc
hiểu là cách đọc phân tích.
Thật vậy, Tập đọc là mơn học cơng cụ, là chìa khố, là phương tiện để
học sinh tiếp nhận tri thức loài người. Tập đọc giúp các em hiểu được cái hay,
cái đẹp tinh tế của nghệ thuật ngôn từ. Tập đọc đặc biệt là đọc hiểu giúp các em
học được cách nói, cách viết một cách chính xác, trong sáng có nghệ thuật, góp
phần khơng nhỏ vào việc rèn luyện kĩ năng đọc mà còn phát triển cho học sinh
vốn từ ngữ Tiếng Việt phong phú. Từ đó các em sẽ học tốt các môn học khác
bởi đọc đúng, hiểu được chính xác nội dung một vấn đề nào đó. Từ đó, các em

sẽ làm Tốn đúng, viết đúng và nói đúng….
Với tư cách, nhiệm vụ là một phân mơn thực hành Tiếng Việt, Tập đọc
hiểu góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển năng lực cho học
sinh. Những bài Tập đọc trong chương trình sách giáo khoa lớp 1 mới là những
bài văn, bài thơ hay trong kho tàng văn học trong nước và nước ngồi. Chính vì
thế mà các em có vốn văn học dân tộc, hay trên thế giới khá lớn. Bên cạnh đó,
có các bài tập đọc cịn cung cấp cho các em vốn từ ngữ phong phú, thuộc nhiều
chủ đề để sử dụng vào việc tập viết, tập chép đoạn văn, bài thơ … và đặc biệt là
việc viết các bài Tập làm văn của các lớp 2, 3, 4, 5, sử dụng vào việc giao tiếp,
ứng xử hàng ngày. Mặt khác các bài Tập đọc còn là bức tranh mn hình, mn
vẻ về đề tài thiên nhiên, xã hội phong phú, về phong tục tập quán, lối sống và
kinh nghiệm sống. Cho nên việc đọc hiểu giúp các em càng thêm hiểu biết về
con người, về đất nước trong quá khứ cũng như trong hiện tại và tương lai.
Khi học phân môn Tập đọc, đặt biệt là phần đọc hiểu giúp trí tuệ của các
em ngày càng được nâng cao, bồi dưỡng cho các em tình yêu, niềm tin trong
cuộc sống. Dạy Tập đọc nói chung và dạy Tập đọc ở lớp 1 nói riêng thì việc đọc
hiểu sẽ giúp các em phát triển tư duy logic, rèn luyện khả năng thông hiểu ngôn
ngữ, khả năng suy nghĩ logic và tổng hợp.
Cũng như các môn học khác ở các cấp học, mơn Tập đọc địi hỏi giáo
viên phải đổi mới phương pháp: Lấy học sinh làm trung tâm, học sinh giữ vai
trị chủ đạo trong q trình học tập,tự tìm tịi để hiều nội dung, phát triển kiến
thức dưới sự chỉ đạo, hướng dẫn của người thầy. Với những yêu cầu quan trọng
như vậy thì người thầy phải là người tổ chức linh hoạt, chuẩn bị được nhiều tình
huống phong phú cho học sinh. Tránh nhồi nhét vào đầu các em những kiến
thức mà chính các em khơng hiểu gì cả.
Trong chương trình tiểu học, các bài tập đọc của lớp 1 đã được chọn lọc
kĩ càng và được sắp xếp theo từng chủ đề. Nội dung các bài tập đọc cung cấp,

7/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
bồi dưỡng cho các em lòng yêu thiên nhiên, yêu đất nước, yêu người lao động,
yêu người thân… ở xung quanh các em.
Vì thế, việc đọc hiểu từng bài tập đọc nhằm trau dồi lịng hướng thiện đạo
lí, truyền thống dân tộc ….
2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ HỌC MÔN TẬP ĐỌC CỦA HỌC
SINH
a. Thực trạng về dạy học:
Chương trình Tiếng Việt lớp 1 là một bộ phận của chương trình mơn
Tiếng Việt ở tiểu học, chương trình này kế thừa và phát triển những thành tựu về
dạy học Tiếng Việt lớp 1 ở nước ta. Thực hiện những đổi mới về giáo dục Tiếng
Việt, đáp ứng những yêu cầu của thực tiễn giáo dục nước ta đang trong thời kì
đổi mới.
Sách Tiếng Việt 1 tập 2 - phần luyện tập tổng hợp gồm: 13 tuần tiếp tục
phát triển các kĩ năng nghe - đọc – nói - viết cho học sinh thông qua các bài tập
đọc.
Về nội dung: Hầu hết các chủ điểm tập đọc lớp 1 đều được lặp lại theo
logic sau:
- Chủ điểm : Nhà trường : 4 tuần
- Chủ điểm : Gia đình : 4 tuần
- Chủ điểm : Thiên nhiên đất nước: 4 tuần
Riêng tuần 35 dành cho ôn tập và kiểm tra.
- Các bài tập đọc được xếp theo chủ đề gần gũi, đan xen, kết hợp, phân bố
rất hợp lý.
- Nội dung là những bài văn , bài thơ, những câu chuyện ngắn, hay, hấp
dẫn gắn với cuộc sống sinh hoạt của các em.
- Đặc biệt, ở mỗi bài tập đọc đều có tranh minh họa với màu sắc đẹp, hình

ảnh sinh động phù hợp với nội dung từng bài.
Trong đó, văn bản đọc hiểu ở lớp 1 gồm những loại sau:
- Văn bản nghệ thuật (hoặc được viết theo phong cách nghệ thuật) chiếm
tỷ lệ khoảng 70% nhằm đảm bào mục đích dạy tiếng đồng thời với dạy văn, phát
triển khả năng giao tiếp kết hợp với bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm.
- Văn bản khoa học (hoặc được viết theo phong cách khoa học).
- Văn bản nhật dụng (bao gồm một số giấy tờ đơn giản, ấn phẩm đơn giản
dùng trong đời sống và gần gũi với học sinh lớp 1).
Độ dài của văn bản: Văn bản nghệ thuật là văn xuôi và văn bản khoa học
khoảng 50 đến 80 chữ. Văn bản truyền thông và văn bản nhật dụng khoảng 30
chữ.
8/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
Độ dài của câu trong văn bản khoảng từ 8 đến 10 từ. Các câu được dùng
với nghĩa hiển ngôn.
Ưu điểm:
- Với nội dung cấu trúc xen kẽ các chủ điểm, cứ sau 3 tuần sẽ kết thúc
một vòng chủ điểm. Tiếp đó, các chủ điểm lần lượt được nhắc lại tâm lý lứa tuổi
học sinh lớp 1 là khả năng chú ý của các em chưa cao nên cần thay đổi luôn chủ
điểm để hấp dẫn các em song cũng cần lặp lại liên tục để củng cố.
- Các văn bản đọc được tuyển chọn phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh
lớp 1: thú vị, hấp dẫn, bổ ích, gần gũi với thế giới hồn nhiên, tưới tắn của trẻ. Có
tác dụng giúp trẻ nhờ tiếp xúc với một thế giới mới qua sách mà có thêm hiểu
biết, nâng cao hơn về tình cảm, đáng yêu, cởi mở, thông minh và tự tin hơn.
- Ngôn ngữ của các văn bản hồn nhiên, trong sáng, hiện đại và thích hợp
với trẻ em, 6, 7 tuổi.

 Tồn tại:
- Dạy học phần đọc hiểu còn chưa sâu, mới chỉ đưa ra hình thức giáo viên
hỏi để học sinh trả lời câu hỏi. Do đó, đa số giáo viên sử dụng phương pháp
giảng giải là chủ yếu. Giáo viên tập trung vào giảng từ, giảng nội dung câu.
Điều đó khiến cho học sinh dễ bị thụ động trong việc lĩnh hội kiến thức của bải.
Hơn nữa, cách giải nghĩa từ, giảng nội dung từng câu hay đoạn, bài cịn mang
tính gị bó, mang tính khn mẫu. Vì thế làm hạn chế óc tưởng tượng phong phú
của các em.
- Chất lượng đọc hiểu chưa cao, chỉ mới dừng lại ở mức độ đọc đúng. Kỹ
năng đọc hiểu cũng chưa cao dẫn đến kết quả đọc chưa đáp ứng được yêu cầu
của việc hình thành kỹ năng cơ bản quan trọng.
- Trong tiết học, học sinh chưa có thói quen, ý thức tự tìm tịi khám phá
cái hay, cái đẹp của các bài văn, bài thơ.
- Giáo viên chưa mạnh dạn áp dụng việc đổi mới các hình thức học tập
cho học sinh.
 Nguyên nhân:
- Do đặc điểm tâm lý của lứa tuổi tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 1
thường tri giác trên tổng thể, những hình ảnh, hiện tượng cụ thể dễ nhớ hơn các
câu chữ.
- Các em còn nhỏ chưa hiểu hết được tầm quan trọng của việc đọc hiểu
mà các em chỉ chú trọng đến việc đọc đúng, đọc to rõ ràng.
b. Thực trạng về học sinh:
- Khả năng chú ý thấp, các em thường ghi nhớ một cách máy móc rất khó
nhớ nhưng lại mau quên.
9/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1

- Học sinh khơng dám trình bày ý kiến của mình cho người khác nghe.
Hiểu vấn đề mà khơng diễn đạt được để người khác nghe hiểu.
- Do một số học sinh chưa chăm học, nên chưa nắm bắt, tiếp thu được bài.
Vì vậy khi giáo viên yêu cầu trả lời câu hỏi tìm hiểu nội dung bài đọc, hoặc
nghĩa từ thì các em thường trả lời sai và rất lúng túng.
- Do vốn từ ít, kinh nghiệm sống của các em cịn hạn chế nên có những từ
ngữ các em không hiểu hoặc hiểu sai lệch nội dung của bài.
3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG ĐỌC HIỂU CHO
HỌC SINH:
Theo tôi để đưa ra giải pháp hữu hiệu cho phân mơn tập đọc thì mỗi giáo
viên cũng nên thay đổi phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực của
mỗi học sinh. Cụ thể là :
- Phương pháp dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú
ý tích cực hố học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực
giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng
thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc
học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ GV – HS theo hướng cộng tác có ý nghĩa
quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri
thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề
học tập phức hợp nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.
Những định hướng chung, tổng quát về đổi mới phương pháp dạy học các
mơn học thuộc chương trình giáo dục định hướng phát triển năng lực là:
+ Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động của người học, hình thành
và phát triển năng lực tự học (sử dụng sách giáo khoa, nghe, ghi chép, tìm kiếm
thơng tin,...), trên cơ sở đó trau dồi các phẩm chất linh hoạt, độc lập, sáng tạo
của tư duy.
+ Có thể chọn lựa một cách linh hoạt các phương pháp chung và phương
pháp đặc thù của môn học để thực hiện. Tuy nhiên dù sử dụng bất kỳ phương
pháp nào cũng phải đảm bảo được nguyên tắc “Học sinh tự mình hồn thành
nhiệm vụ nhận thức với sự tổ chức, hướng dẫn của GV”.

+ Việc sử dụng phương pháp dạy học gắn chặt với các hình thức tổ chức
dạy học. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có
những hình thức tổ chức thích hợp như học cá nhân, học nhóm; học trong lớp,
học ở ngoài lớp... Cần chuẩn bị tốt về phương pháp đối với các giờ thực hành để
đảm bảo yêu cầu rèn luyện kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn,
nâng cao hứng thú cho người học.

10/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
+ Cần sử dụng đủ và hiệu quả các thiết bị dạy học mơn học tối thiểu đã
qui định. Có thể sử dụng các đồ dùng dạy học tự làm nếu xét thấy cần thiết với
nội dung học và phù hợp với đối tượng học sinh. Tích cực vận dụng công nghệ
thông tin trong dạy học.
Từ những cơ sở lý luận trên tôi xin đưa ra một số biện pháp rèn kỹ năng
đọc hiểu trong giờ tập đọc cho học sinh lớp 1 theo định hướng phát triển năng
lực như sau:
3.1. Biện pháp 1: Tạo hứng thú trong giờ học thơng qua các trị chơi.
Trong hai tiếp Tập đọc, để giúp các em hiểu sâu vấn đề nên tạo hứng thú
trong giờ học bằng cách giáo viên nên cho học sinh tự phát hiện kiến thức hoặc
tự kiểm tra bạn, hoặc kiểm tra chính mình. Như phần kiểm tra bài cũ ở tiết 1,
giáo viên nên cho học sinh đọc một đoạn văn hoặc khổ thơ mà các em yêu thích
và nên hỏi lý do tại sao em lại thích đoạn văn hay khổ thơ đó. Tổ chức cho các
em kiểm tra lẫn nhau theo nhóm nhỏ (nhóm 2) quay vào nhau để bàn bạc, thảo
luận về việc đọc bài và trả lời câu hỏi có trong bài. Như thế sẽ tạo hứng thú cho
học sinh ngay từ đầu tiết học.
Phần kiểm tra bài cũ cũng có thể tồ chức cho học sinh đọc thầm một đoạn

văn, một khổ thơ, biết tìm và đặt câu hỏi trong bài để cho bạn mình trả lời.
Ví dụ 1: Khi dạy bài: Mưu chú Sẻ - Tiếng Việt 1 - tập 2. Giáo viên yêu
cần học sinh đọc thầm đoạn: “Nghe vậy, Mèo ………..… đã muộn mất rồi”. Rồi
tự nêu câu hỏi để tìm hiểu sự thơng minh nhanh trí của Sẻ. Học sinh sẽ tự đọc,
tự tìm hiểu và nêu một câu hỏi để tìm hiểu đoạn văn. Sẽ có nhiều ý kiến khác
nhau, chẳng hạn:
- Sẻ làm gì khi Mèo đặt nó xuống đất?
- Mèo vừa đặt Sẻ xuống đất, Sẻ làm gì?
- Tại sao Sẻ lại thốt khỏi miệng Mèo?
Từ những ý kiến mà học sinh đã đưa ra, giáo viên phải tổ chức để học
sinh trả lời, đồng thời kiểm tra hiểu bài của từng cá nhân học sinh.
Hình thức thứ hai có thể chuyển những hoạt động bằng lời của học sinh
thành các bài tập thông qua việc sử dụng phiếu học tập hay bảng phụ.
Ví dụ 2: Khi dạy bài: Chuyện ở lớp - Tiếng Việt 1 - tập 2 (tiết 2).
Giáo viên gọi 1 đến 2 học sinh đọc 2 khổ thơ đầu, cả lớp đọc thầm để
tìm hiểu bài qua câu hỏi:
- Bạn nhỏ kể cho mẹ nghe những chuyện gì ở lớp?
Hãy ghi dấu x vào ô trống trước ý trả lới đúng.
 Bạn Hoa không học bài.
 Bạn Hà được cô khen.
11/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
 Bạn Mai tay đầy mực.
Giáo viên gọi 2 học sinh đọc khổ thơ cuối, cả lớp đọc thầm để tìm hiểu bài:
- Mẹ nói gì với bạn nhỏ? Hãy nối ô chữ ở cột A với 1 ô chữ ở cột B sao
cho đúng ý trong bài.

Cột A
Cột B
Conchẳng
đã ngoan
thế đâu
nào?
Mẹ
nhớ nổi
Nói mẹ nghe ở lớp
Con được khen khơng nào?
Mặt khác, để gây hứng thú cho học sinh, làm cho giờ học sơi nổi hơn,
giáo viên có thể tổ chức cho học sinh tham gia một số trò chơi theo nguyên tắc:
“Học mà chơi, chơi mà học”. Thông qua các hình thức tổ chức hoạt động vui
chơi, học sinh vừa được vui chơi vừa được củng cố các kiến thức đã học, tạo
điều kiện cho học sinh được rèn luyện kỹ năng giao tiếp, kỹ năng nghe - nói. Từ
đó kích thích khả năng ứng xử ngơn ngữ của học sinh. Giáo dục tư tưởng lành
mạnh, tình cảm tốt đẹp cho học sinh (qua các tổ chức mang tính tập thể).
Một số trị chơi đa dạng về hình thức như: Thi đọc tiếp sức ( mỗi học
sinh sẽ đọc 1 câu thơ, học sinh sau phải đọc tiếp câu thơ của học sinh trước đã
đọc) , đọc bài truyền điện ( 1 học sinh đọc 1 câu sau đó được phép chỉ 1 bạn bất
lì dọc nối tiếp), đọc đúng đọc hay, đọc hiểu, giải ô chữ ( GV thiết kế trị chơi ơ
chữ dựa vào nội dung của bài tập đọc, bài thơ để đưa câu hỏi)… Tùy từng bài
mà giáo viên lựa chọn.
Ví dụ 3: Khi dạy bài Cây bàng – SGK trang 127
Giáo viên cho chơi trò chơi “Cùng đồng đội”
- Mục tiêu : Giúp học sinh tìm hiểu nội dung bài tập đọc và rèn kĩ năng
luyện nói.
Chuẩn bị: Giáo viên in phiếu (4 phiếu cho 4 nhóm)
Đề bài : Điền vào chỗ trống trong sơ đồ để thấy sự thay đổi của cây
bàng qua từng mùa trong năm.

- Tổ chức : Giáo viên chia lớp thành 4 đội, mỗi đội tìm hiểu và nối vào
phiếu : Sự thay đổi của cây bàng qua từng mùa trong năm.
Mùa đơng

cành trên cành dưới chi chít những lộc non mơn mởn.

Mùa xuân

cây vươn dài những cành khẳng khiu, trụi lá.

Mùa hè

từng chùm quả chín vàng trong kẽ lá.

Mùa thu

những tán lá 12/20
xanh um che mát một khoảng sân trường.

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1

Sau đó đại diện tổ lên trình bày.
Ví dụ 4: Trị chơi : Ai tinh mắt
Mục tiêu : Luyện tìm nhanh các từ có vần trong bài tập đọc.
Chuẩn bị : Giáo viên đưa bài thơ lên bảng
Tổ chức cho học sinh chia ra làm 2 đội ( chơi tiếp sức) thi đua gạch chân
và đọc từ có vần vừa học.

Đội nào nhanh đọc đúng thì đội đó sẽ thắng.
Bài Đi học – SGK trang 130
Đi học
Hôm qua em tới trường
Mẹ dắt tay từng bước
Hơm nay mẹ lên nương
Một mình em tới lớp.
Trường của em be bé
Nằm lặng giữa rừng cây
Cô giáo em tre trẻ
Dạy em hát rất hay.
Hương rừng thơm đồi vắng
Nước suối trong thầm thì
Cọ xịe ơ che nắng
Râm mát đường em đi.
Minh Chính

Tìm tiếng trong bài có vần ăng : nắng , vắng , lặng.
GV cho Hs tìm nhanh tiếng có vần ăng sau đó viết vào bảng theo nhóm
Ngồi ra, có thể tổ chức các hình thức ngoại khóa Tiếng Việt như: Nhóm
Tiếng Việt, góc Tiếng Việt, trị chơi ngơn ngữ… để phục vụ cho bài đọc một
cách tốt nhất.
3.2. Biện pháp 2: Tổ chức lớp học để học sinh tự phát hiện ý của bài.
Kỹ năng đọc hiểu là một kỹ năng phức tạp, đòi hỏi một quá trình lâu dài.
Trong những năm đầu tiểu học, đặc biệt là lớp 1, quá trình đọc ngày càng nâng
cao. Học sinh cần phải chiếm lĩnh văn bản cả về nội dung và nghệ thuật. Vì thế,
cần hình thành cho học sinh các bước tìm hiểu văn bản.
- Hiểu các từ, cụm từ.
- Hiểu các câu.
- Hiểu các đoạn, những tập hợp câu dùng để phát biểu một ý kiến trọn vẹn.

Để hiểu sâu bài văn, bài thơ thì học sinh cần phải thực sự là người chủ
động tìm tịi ra cái hay, cái đẹp của bài văn, bài thơ đó.
Việc tổ chức lớp học để học sinh tự phát hiện ý, phát hiện nghệ thuật là
yêu cầu căn bản, cấp thiết. Tuy nhiên, yêu cầu này chưa được chú ý cao. Điều
13/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
đó được thể hiện qua việc giáo viên cịn nói nhiều, giảng nhiều làm cho giờ học
biến thành tiết giảng văn. Hoặc giáo viên nêu câu hỏi để học sinh trả lời làm cho
tiết học nhàm chán, không khắc sâu, không cô đọng được nội dung bài, không
hiểu được từ ngữ hay, một số câu hoặc nội dung bài. Điều đó dẫn đến kết quả
giờ tập đọc khơng cao.
Phát hiện ý của bài: Bao gồm phát hiện tình cảm chứa đựng trong bài
thực hiện việc phản ánh đời sống qua đoạn văn, khổ thơ, bài văn, bài thơ.
Phát hiện tính cách nhân vật được thể hiện như thế nào? Em hãy tỏ thái
độ yêu hay không yêu đối với các nhân vật trong bài. Qua đó giáo dục tình cảm,
thái độ cho học sinh.
Qua việc phát hiện về ý và phát hiện nghệ thuật, học sinh sẽ cảm nhận
được cái hay, cái đẹp của bài văn, bài thơ.
Ví dụ : Bài Ai dậy sớm – SGK trang 67
Bài tập đọc có ba khổ thơ, mỗi khổ là một ý của bài.
Khổ thơ 1: Khi dậy sớm chúng ta sẽ thấy cảnh vật xung quanh thật đẹp,
những bông hoa thật ngát hương
Học sinh sẽ phát hiện được ý của bài: Dậy sớm sẽ thấy cảnh vật thật đẹp.
Khổ thơ 2: Khi dậy sớm chúng ta sẽ ngắm được mặt trời mọc
Khổ thơ 3: Khi dậy sớm, mọi vật sẽ chờ đón chúng ta.
Ai dậ

y sớ
m
Bướ
c ra vườ
n,
Hoa ngá
t hương
Đang chờđó
n.

AI DẬ
Y SỚ
M
(Trích)

Ai dậ
y sớ
m
Đi ra đồ
ng,
Cóvừ
ng đô
ng
Đang chờđó
n.
Ai dậ
y sớ
m
Chạy lê
n đồ

i,
Cảđấ
t trờ
i
Đang chờđó
n.
VõQuả
ng

3.3. Biện pháp 3: Giúp học sinh cách nhớ, hiểu nội dung bài.
Khi dạy đọc hiểu cho học sinh ở tiết 2 vẫn tiếp tục nhiệm vụ luyện đọc
kết hợp với nhiệm vụ giúp học sinh nhớ, hiểu được nội dung bài. Nhớ được nội
dung bài là sự khởi đầu của việc hiểu bài. Quá trình hiểu một bài gồm nhiều
bước, với nhiều thao tác tư duy. Giáo viên khơng nên nơn nóng bắt học sinh
chưa kịp nhớ nội dung bài đã phải phân tích tổng hợp, khái quát hóa… các yếu
14/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
tố trong bài để tìm ra ý nghĩa của bài (ở các tầng bậc khác nhau). Đây là công
việc của các lớp học và bậc học sau này.
Việc nhớ và hiểu nội dung bài được kết hợp chặt chẽ với việc luyện đọc
nhiều lần văn bản. Vì thế, việc đọc lưu lốt cũng là một nhiệm vụ rất quan trọng,
nó giúp các em đọc hiểu về nội dung một câu, một đoạn trong bài. Cần yêu cầu
các em đọc nhiều lần đoạn, câu văn đó (đọc thành tiếng, đọc thầm) sao cho
thông thạo (không nhẩm vần). Chỉ khi học sinh được giải phóng khỏi việc giải
mã văn tự để chuyển thành âm thanh ngôn ngữ, tư duy của các em mới có điều
kiện kiểm sốt nội dung của câu, của đoạn.

Ở các lớp có nhiều học sinh yếu, giáo viên nên để thời gian dài hơn cho
việc luyện đọc.
Ví dụ 1: Bài Ngưỡng cửa – SGK trang 109
- Để hỏi câu: “Ai dắt em bé tập đi men ngưỡng cửa” trong bài “Ngưỡng
cửa” - Tiếng Việt 1 - tập 2, giáo viên cho vài em đọc đi đọc lại khổ thơ 1 rồi mới
đặt câu hỏi.
- Để học sinh trả lời được câu hỏi: “Khi bị đứt tay cậu bé có khóc khơng”
trong bà : Vì bây giờ mẹ mới về - Giáo viên cho nhiều học sinh đọc lại câu “Khi
bé bị cắt bánh đứt tay nhưng khơng khóc” rồi mới nêu câu hỏi.
Phần nội dung bài trong một vài trường hợp có thể thay câu hỏi sách giáo
khoa bằng các câu hỏi khác đơn giản hơn, để các em dễ tìm hiểu hơn.
Ví dụ 2: Bài Đầm sen - SGK trang 91
Khi dạy bài: “Đầm sen” giáo viên sẽ sử dụng hệ thống câu hỏi:
- Đoạn 1 tả gì?
- Lá sen có màu gì?
- Lá sen mọc như thế nào?
- Đoạn 2 tả gì?
- Hoa sen khi nở trông đẹp như thế nào?
- Hương sen thơm như thế nào?
Thay cho hai câu hỏi trong sách giáo khoa:
- Khi nở, hoa sen trông đẹp như thế nào?
- Đọc câu văn tả hương sen?
Hoặc cho học sinh thảo luận nhóm: Đánh dấu X vào ô trống đặt trước ý
trả lời đúng:
a) Lá sen màu gì?
 Đỏ nhạt
 Xanh thẫm
 Xanh mát
b) Hoa sen khi nở như thế nào?
Cánh hoa chen nhau xịe rộng, phơ đài sen và nhị vàng.

15/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
 Cánh hoa đỏ nhạt, phô đài sen và nhị vàng, tỏa hương ngan ngát,
thanh khiết.
 Cánh hoa nhạt màu dần, đài sen dẹt lại.
Sau bước tìm hiểu nội dung bài thì yêu cầu một vài học sinh đọc lại bài
với yêu cầu cao hơn: đọc hay, đọc diễn cảm. Từ việc đọc diễn cảm bài văn, bài
thơ giúp cho các em hiểu bài sâu hơn. Với các bài tập đọc là thơ thường có u
cầu học sinh thuộc lịng. Giáo viên hướng dẫn học sinh học thuộc lòng ngay tại
lớp với mức độ tăng dần, thuộc từng khổ thơ ròi mới đến cả bài thơ.
3.4. Biện pháp 4: Rèn kỹ năng đọc cho từng đối tượng học sinh.
Trong thực tế giảng dạy, chúng ta gặp nhiều những đối tượng học sinh
khó khăn khi tìm hiểu nội dung bài. Khi đó, giáo viên phải có kế hoạch rèn kỹ
năng cho từng đối tượng học sinh. Phải thể hiện rõ ở bài soạn: câu hỏi dành cho
học sinh khá, giỏi, học sinh trung bình, học sinh yếu để từ đó có biện pháp uốn
nắn kịp thời. Giáo viên cần phải biết động viên, tránh sự nơn nóng để tạo hứng
thú cho các em trong việc tự tìm ra kiến thức mới.
Đối với những học sinh cịn lúng túng trong khi tìm câu trả lời thì giáo
viên cần có câu hỏi gợi mở hoặc cho học sinh khá giỏi nói trước, rồi cho học
sinh yếu nhắc lại. Có những học sinh hiểu được ý, nhưng khi diễn đạt bằng lời
thì lại lúng túng và khi đó giáo viên phải tích cực gọi nhiều lần để khuyến khích
tính bạo dạn của các em.
Đối với những học sinh tiếp thu chậm, giáo viên cần chú ý đến các hình
thức tổ chức hoạt động, đưa ra yêu cầu phù hợp với đối tượng để các em hăng
hái, tích cực học tập. Nếu học sinh trả lời đúng, hoặc thiếu ý thì giáo viên cũng
khơng nên khiển trách ngay mà phải nhẹ nhàng, hướng dẫn các em không tự ti,

mặc cảm với các bạn khác. Kết hợp với gia đình động viên các em chăm đọc bài
và chuẩn bị nội dung bài trước khi đến lớp. Trong giờ truy bài, cần phân công
học sinh khá kiểm tra học sinh yếu, nội dung bài là ôn bài cũ và chuẩn bị mới mới.
Cần khuyến khích các em có nhu cầu đọc sách báo, truyện tranh thiếu nhi.
Giáo viên sẽ thấy được những tiến bộ rệt của học sinh thông qua việc các em tự
kể lại theo ý hiểu cho các bạn nghe câu truyện mình vừa đọc. Hay trong các giờ
tự học, giáo viên tổ chức cho học sinh thi đua lẫn nhau kể chuyện, tìm hiểu nội
dung truyện hoặc bài tập đọc… qua đó để học sinh tự học tập, phát huy khả
năng của riêng bản thân mình.
Đọc theo nhóm là một hình thức đọc rất tốt .Các em học sinh đọc tốt sẽ
đọc mẫu hoặc bảo cho các em học sinh đọc còn yếu. Tùy thuộc vào nội dung
bài, có thể đọc theo nhóm hai hoặc nhóm bốn. Sau khi đọc trong nhóm, giáo
viên sẽ tổ chức cho các nhóm lên thi đọc. Qua đó, các em đọc chưa tốt sẽ mạnh
16/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
dạn đọc hơn. Từ chỗ đọc thành tiếng tốt, các em sẽ hiểu được nội dung bài tập
đọc .
Ví dụ : Bài Cái nhãn vở - SGK trang 52
Bài Cái nhãn vở có 4 câu, giáo viên tổ chức cho học sinh đọc theo nhóm
bốn để mỗi học sinh đọc 1 câu. Sau đó sẽ đổi lại, các bạn đọc câu khác nhau.
Câu 1: Bạn Giang viết những gì trên nhãn vở? (Câu hỏi này dành cho
những học sinh trung bình)
Giáo viên đưa ra hình thức nối để học sinh hiểu bài tốt hơn.
tên trường
tên lớp
Bạn Giang viết

họ và tên
số nhà
3.5. Biện pháp 5: Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy các tiết tập đọc
Để tạo hứng thú cho học sinh giáo viên soạn các bài giảng điện tử để học
sinh hiểu rõ hơn bài tập đọc. Từ chỗ hiểu bằng hình ảnh ( dựa vào đặc điểm tâm
sinh lý của trẻ : từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng), học sinh sẽ hiểu
hội dung bài học từ đó các em sẽ đọc tốt hơn và hiểu rõ hơn.
*Tạo hình ảnh động của nhân vật để học sinh hứng thu học tập hơn.
Ví dụ 1: Bài Mèo con đi học
Giáo viên đưa tranh chú Mèo, sau đó đến chú Cừu lên màn hình. Có hình
ảnh sống động học sinh sẽ hứng thú hơn khi học tập đọc.
GV đưa hình ảnh 1 chú mèo trốn học: dùng hình ảnh động của chú mèo
nói cái đi bị ốm…. hình ảnh chú Cừu cầm kéo để cắt đi…. Để tạo ấn tượng
với học sinh và để từ đó học sinh hiểu được nội dung bài.

17/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1

Mèo conđi học
Mè
o conbuồ
nbực
Mai phả
i đế
ntrườ
ng

Bè
nkiế
mcớluô
n:
- Cá
i đuô
i tô
i ố
m.
Cừ
umớ
i be toá
ng:
- Tô
i sẽchữ
alà
nh
Nhưngmuố
nchonhanh
đuô
i khỏ
i hế
t!
Cắ
tđuô
i ? Ấ
y chế
t...!
Tô
i đi học thô

i!

Cắ
t
-

Câu hỏi ( theo hướng phát triển năng lực): Nếu ở lớp có bạn khơng thích
đi học , em sẽ nói gì với bạn để bạn thích đi học. Hãy nói bằng 1-2 câu.
*Nhấn mạnh từ cần tìm bằng cách đổi màu chữ:
Ví dụ 2: Bài Ngơi nhà ( SGK TV tập 2 – trang 82)
Yêu cầu đọc những dịng thơ có tiếng u:
Học sinh tìm đúng, trên màn hình xuất hiện dịng thơ và tiếng cần tìm nên
cho màu đỏ để học sinh dễ nhận thấy:
- Em yêu nhà em
- Em yêu tiếng chim
- Em yêu ngôi nhà
- Như yêu đất nước

18/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
Câu hỏi (theo hướng phát triển năng lực): Em hãy nói 1-2 câu về ngơi
nhà em đang sinh sống?
*Ngắt nghỉ câu dài bằng cách tạo hiệu ứng ngăn cách //
Ví dụ 3: Bài Bác đưa thư – SGK trang 136
Ở phần luyện đọc theo câu, giáo viên sử dụng phần mềm để cho học sinh
hiểu rõ hơn cách ngắt câu dài. Bằng cách tạo hiệu ứng , sử dụng các nét xổ (//)

để ngăn cách câu dài. Từ chỗ biết và hiểu được cách ngắt câu sẽ giúp học sinh
đọc đúng và hiểu hơn nội dung của bài.
Câu hỏi xử lý tình huống ( theo hướng phát triển năng lực):
Em có đồng tình với cách làm của bạn Minh khơng? Nếu là em, khi nhận
được thư từ bác đưa thư em sẽ nói gì và làm gì?
SLIDE 5

SLIDE 4

* Đưa video clip vào giải nghĩa từ khó:
Ví dụ 4 : Bài Anh hùng biển cả - SGK trang 145
Giáo viên đưa clip đoạn cá heo ở ngoài biển. Cá heo là bạn của con người và cá
có khả năng bơi rất nhanh, lao như tên bắn. Qua đó giáo viên giải thích được cho
học sinh hiểu được thế nào là “ bơi nhanh vun vút”

Hình ảnh minh họa được cắt từ
clip: cá heo bơi nhanh vun vút

Hình ảnh minh họa được cắt từ clip :
cá heo là bạn của con người

19/20

skkn


Một số biện pháp rèn kĩ năng đọc hiểu theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh lớp 1
4. MỘT SỐ KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
Việc áp dụng các biện pháp trên đã giúp học sinh lớp của tôi thu được
hiệu quả rõ rệt. Kết quả đọc hiểu của học sinh bước đầu được nâng cao cả về

chất lượng và số lượng. Các em thực sự tiếp thu bài một cách tự nhiên, chủ
động, phát huy được tính tích cực, sáng tạo trong giờ học. Các em có ý thức tự
giác trong việc tự phát hiện, tìm tịi nội dung kiến thức mới. Sau khi đã tìm hiểu
nội dung bài đọc theo cách thử nghiệm trên, tôi thấy các em đọc bài hay hơn,
các em tự tin, mạnh dạn, thi đua xung phong đọc bài trước lớp, thể hiện được
giọng đọc đúng yêu cầu bài học.
Sự hào hứng, niềm say mê, u thích mơn Tiếng Việt thể hiện rõ trên nét
mặt, trong giọng đọc và ở cả thái độ, cử chỉ khi đọc bài của các em. Tiết học trở
nên rất nhẹ nhàng, cởi mở, gần gũi giữa cô và trị. Điều đó thể hiện những biện
pháp thử nghiệm mà tôi lựa chọn và áp dụng đã đi đúng hướng, là việc làm thiết
thực và hết sức quan trọng để nâng cao chất lượng học tập toàn diện cho học
sinh.
Kết quả này phần nào phản ánh tính đúng đắn, chân thực của các biện
pháp trên.
Kết quả:
Stt
Thời gian
Đọc trơn thành tiếng
Đọc diễn cảm
1.
Cuối học kì I
36/56 học sinh
15/56 học sinh
2.
Cuối tháng 4
56/56 học sinh
29/56 học sinh

20/20

skkn