Nhận thức và thực hiện quy định về thừa kế theo di chúc theo bộ luật dân sự năm 2015

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU..................................................................................................1
PHẦN NỘI DUNG..............................................................................................2
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ THỪA KẾ.................2
1.1. Khái niệm quyền thừa kế.....................................................................2
1.1.1. Chế định thừa kế..............................................................................2
1.1.2. Khái niệm thừa kế...........................................................................2
1.1.3. Di sản thừa kế..................................................................................2
1.2. Các quy định về thừa kế......................................................................3
1.2.1. Người để lại di sản..........................................................................3
1.2.2. Người thừa kế..................................................................................4
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VẬN DỤNG PHÁP LUẬT VỀ THỪA KẾ
THEO LUẬT DÂN SỰ...................................................................................6
2.1. Nội dung thừa kế theo luật dân sự......................................................6
2.1.1. Thời điểm, địa điểm mở thừa kế.....................................................6
2.1.2. Người thừa kế..................................................................................7
2.1.3.

Di sản thừa kế...............................................................................9

2.1.4. Di chúc..........................................................................................10
2.1.5. Thời hiệu khởi kiện vụ án thừa kế.................................................11
2.2. Một số điểm chưa rõ và giải pháp đối với việc thừa kế trong Luật
dân sự Việt Nam........................................................................................11
2.2.1. Thừa kế thế vị................................................................................11
2.2.2. Hạn chế phân chia di sản...............................................................13
PHẦN KẾT LUẬN............................................................................................15
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................16

i

PHẦN MỞ ĐẦU
Thừa tkế tlà tmột tquan thệ tpháp tluật tphổ tbiến ttrong tđời tsống txã thội. tTrong
tgiai tđoạn thiện tnay, tkhi tsố tlượng tvà tgiá ttrị ttài tsản tcủa tcá tnhân tngày tcàng tđa
tdạng, tphong tphú tthì tvấn tđề tthừa tkế tdi tsản tcũng tnảy tsinh tnhiều tdạng ttranh
tchấp. tBộ tluật tdân tsự tcủa tCộng thòa txã thội tchủ tnghĩa tViệt tNam tnăm t1995 tquy
tđịnh tcác tđiều tkiện tcó thiệu tlực tcủa tdi tchúc, tnhưng tviệc thiểu tvà táp tdụng tnhững
tquy tđịnh tđó ttrong tviệc tgiải tquyết tphân tchia tdi tsản tthừa tkế ttheo tdi tchúc ttrên
tthực ttế tcòn tnhiều tbất tcập. tNhững tkhó tkhăn tthường tđược tthể thiện ttrong tviệc
txác tđịnh tphải tcó tnhững tđiều tkiện tgì tthì tdi tchúc tmới tđược tcoi tlà thợp tpháp,
tđiều tkiện tcủa tngười tlập tdi tchúc, tý tchí tcủa tngười tlập tdi tchúc, tnội tdung tcủa tdi
tchúc tvà thình tthức tcủa tdi tchúc. tTrong tthực ttiễn tthì tcác tquy tđịnh tcủa tpháp tluật
tvề tcác tđiều tkiện tcó thiệu tlực tcủa tdi tchúc tcịn tcó tnhững tcách thiểu tkhác tnhau,
tdẫn ttới tviệc tnhận tđịnh tvà tquyết tđịnh tkhông tgiống tnhau tcủa tmột tsố tbản tán tgiải
tquyết tcùng tmột tvụ tán ttranh tchấp tvề tcác tđiều tkiện tcó thiệu tlực tcủa tdi tchúc. tDo
tvậy, tviệc tnghiên tcứu tđề ttài t“ tNhận thức và thực hiện quy định về thừa kế
theo di chúc theo bộ luật Dân sự năm 2015” tnhằm tlàm trõ tnhững tquy tđịnh
tcủa tpháp tluật tvề tcác tđiều tkiện tcó thiệu tlực tcủa tdi tchúc ttheo tquy tđịnh tcủa tBộ
tluật tdân tsự tlà tđáp tứng tkịp tthời tnhững tđòi thỏi tcủa tlý tluận tvà tthực ttiễn. t
Qua tnghiên tcứu tđề ttài, ttác tgiả tcũng tmuốn txác tđịnh tý tnghĩa tcủa tchế tđịnh
tvề tquyền tthừa tkế tnói tchung tvà tthừa tkế ttheo tdi tchúc tnói triêng. tVới tviệc
tnghiên tcứu tđề ttài, ttác tgiả tmuốn thoàn tthiện thơn tnữa tnhững tquy tđịnh tpháp tluật
tvề tcác tđiều tkiện tcó thiệu tlực tcủa tdi tchúc, tnhằm tmục tđích tnâng tcao thơn tnữa
thiệu tquả tđiều tchỉnh tcủa tnhững tquy tđịnh tnày ttrong tBộ tluật tdân tsự.

1


PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ THỪA KẾ

1.1. Khái niệm quyền thừa kế
1.1.1. Chế định thừa kế
Là tmột tchế tđịnh tpháp tluật tdân tsự, tbao tgồm tcác tquy tphạm tpháp tluật
tđiều tchỉnh tviệc tchuyển tdịch ttài tsản tcủa tngười tchết tcho tngười tkhác ttheo tdi
tchúc thoặc ttheo ttrình ttự tdo tpháp tluật tquy tđịnh, tđồng tthời tquy tđịnh tphạm tvi
tquyền, tnghĩa tvụ tvà tphương tthức tbảo tvệ tcác tquyền tvà tnghĩa tvụ tcủa tngười
tthừa tkế. t
1.1.2. Khái niệm thừa kế
Thừa tkế tđược thiểu tlà tviệc tngười tđang tcòn tsống tthừa thưởng ttài tsản tcủa
tngười tđã tqua tđời ttheo tdi tchúc thoặc ttheo tquy tđịnh tcủa tpháp tluật. tViệc tthừa tkế
tchỉ tđược tthực thiện tkhi tngười tcó ttài tsản tchết thoặc ttịa tán txác tđịnh tlà tđã tchết. t
Thừa tkế tlà tquyền tcơ tbản tcủa tcông tdân, tbất tkỳ tcá tnhân tnào tcũng tcó tquyền
tlập tdi tchúc tđể tđịnh tđoạt ttài tsản tcủa tmình; tđể tlại ttài tsản tcủa tmình tcho tngười
tthừa tkế ttheo tpháp tluật; thưởng tdi tsản ttheo tdi tchúc thoặc ttheo tpháp tluật. t
Cơng tdân tkhơng tphân tbiệt tnam, tnữ tđều tbình tđẳng tvề tquyền tđể tlại ttài tsản
tcủa tmình tcho tngười tkhác ttheo tdi tchúc thoặc ttheo tpháp tluật, tquyền thưởng tdi
tsản.
1.1.3. Di sản thừa kế
Di tsản tbao tgồm ttài tsản triêng tcủa tngười tchết, tphần ttài tsản tcủa tngười
tchết ttrong tkhối ttài tsản tchung tvới tngười tkhác, tquyền tvề ttài tsản tdo tngười tchết
tđể tlại. tTài tsản tgồm tcó ttư tliệu tsinh thoạt, ttư tliệu tsản txuất, tcác tthu tnhập thợp
tpháp. tTrong ttrường thợp tvợ thoặc tchồng tchết tthì tmột tnửa ttài tsản tchung tcủa tvợ
tchồng tthuộc tvề tdi tsản tcủa tngười tchết. t
Di tsản tbao tgồm tnhững ttài tsản tdưới tđây: t
 Những ttài tsản tbằng thiện tvật, ttiền, tgiấy ttờ ttrị tgiá tđược tbằng ttiền tthuốc
tquyền tsở thữu tcủa tngười tđể tlại tdi tsản ttrước tkhi tchết. t
2


 Các tquyền ttài tsản tmà tpháp tluật tcho tphép tđể tthừa tkế tnhư: tquyền tsử

tdụng tđất thợp tpháp, tquyền tsử tdụng tmặt tnước, tquyền tsử tdụng trừng,
tquyền tkhai tthác ttài tngun tkhống tsản… t
 Đối tvớí tnhững ttài tsản tphải tđăng tký tquyền tsở thữu thoặc tquyền tsử tdụng
tnhư: t
Xe tmáy, tnhà tở, tquyền tsử tdụng tđất… tĐể tđược tcoi tlà tdi tsản, tngười tđể tlại tdi
tsản tphải tcó tcác tgiấy ttờ tđăng tký tchứng tminh tquyền tsở thữu, tquyền tsử tdụng tcủa
tmình. t
Các tquyền ttài tsản tkhác tphát tsinh ttừ tquan thệ thợp tđồng thay tdo tviệc tngười
tchết tbị tgây tthiệt thại tkhi tcịn tsống. Ví dụ: quyền địi nợ về những món tiền mà
người chết đã cho vay khi còn sống, quyền đòi tiền làm thuê chưa trả hết cho
người chết khi còn sống, quyền đòi bồi thường thiệt hại do việc người chết đã
bị gây thiệt hại khi còn sống…
Di tsản tcòn tbao tgồm ttài tsản tphát tsinh tsau tkhi tngười tđể tlại tdi tsản tchết. tVí
tdụ tnhư ttiền tbảo thiểm tnhân tthọ. t
Di tsản tkhơng tbao tgồm tnhững tquyền ttài tsản tgắn tvới tnhân tthân tngười tbảo
tvệ ttài tsản, tví tdụ tnhư tlương thưu, ttrợ tcấp tthương ttật… tNhững tquyền ttài tsản
tnày tsẽ tchấm tdứt tkhi tngười tđể tlại tdi tsản tchết tvà tkhông tchuyển tcho tnhững
tngười tthừa tkế. t
Những ttiền tlương thưu, ttrợ tcấp… tđã tđược tcấp tkhi tcòn tsống tnhưng tchưa
tlãnh tđến tthời tđiểm tngười tđể tlại tdi tsản tchết tvẫn tđược tgộp tvào tkhối tdi tsản. t
1.2. Các quy định về thừa kế
1.2.1. Người để lại di sản
Mọi tcá tnhân tđều tcó tquyền tđể tlại ttài tsản tcủa tmình tsau tkhi tchết tcho
tngười tkhác. tViệc tchuyển tdịch ttài tsản tcủa tmình tcho tngười tkhác tthừa tkế tđược
tthực thiện tbằng t2 tcách: t

3


Để tlại ttài tsản tcủa tmình tcho tngười tthừa tkế ttheo tpháp tluật. tĐối tvới tviệc

tthừa tkế ttheo tpháp tluật, tcá tnhân tchỉ tcần t1 tđiều tkiện tduy tnhất tlà ttài tsản tphải
tthuộc tquyền tsở thữu thoặc tquyền tsử tdụng thợp tpháp tcủa tcá tnhân tngười tđể tlại tdi
tsản. t
Lập tdi tchúc tđịnh tđoạt ttài tsản tcủa tmình. tĐối tvới tviệc tthừa tkế ttheo tdi
tchúc, tthì tngồi tđiều tkiện tvề ttài tsản, tngười tlập tdi tchúc tphải ttuân ttheo tquy tđịnh
tvề tviệc tlập tdi tchúc thợp tpháp: tphải tlà tngười tđã tthành tniên, tkhông tbị tbệnh ttâm
tthần thoặc tbệnh tkhác tmà tkhông tthể tnhậ tthức tđược tvà tkhông tthể tlàm tchủ tđược
thành tvi tcủa tmình; tngười tchưa tđủ ttuổi tthành tniên tcũng tcó tquyền tlập tdi tchúc
tvới tđiều tkiện tphải tcó tđược tsự tđồng tý tcủa tcha, tmẹ thoặc tngười tgiám thộ; tngười
tbị thạn tchế tvề tthể tchất thoặc tkhông tbiết tchữ tnhưng tđã tthành tniên tcũng tcó
tquyền tlập tdi tchúc tnhưng tphải tđược tngười tlàm tchứng tlập tthành tvăn tbản tvà tcó
tchứng tthực tcủa tcơ tquan tcơng tchứng. tNgười tđể tlại tdi tsản tkhi tlập tdi tchúc tchỉ
tđược tquyền tđịnh tđoạt ttài tsản tthuộc tquyền tsở thữu, tquyền tsử tdụng thợp tpháp
tcủa tmình. t
1.2.2. Người thừa kế
Người tthừa tkế tlà tngười tđược tngười tchết tđể tlại tdi tsản ttheo tdi tchúc thoặc
ttheo tquy tđịnh tcủa tpháp tluật. tTrong tquan thệ tthừa tkế ttheo tpháp tluật tthì tngười
tthừa tkế tchỉ tcó tthể tlà tcá tnhân tcó tquan thệ thơn tnhân, tquan thệ thuyết tthống thoặc
tcó tquan thệ tni tdưỡng tvới tngười tđể tlại tdi tsản. tCòn ttrong tthừa tkế ttheo tdi
tchúc, tthì tngười tthừa tkế tcó tthể tlà tcá tnhân, tnhà tnước thoặc tpháp tnhân, tcăn tcứ
tvào tý tnguyện tcủa tngười tđể tlại tdi tsản. t
Điều kiện để cá nhân trở thành người thừa kế
Nếu tlà tthừa tkế ttheo tdi tchúc tthì tngười tthừa tkế tlà tcá tnhân tphải tlà tngười tcòn
tsống tvào thời điểm mở thừa kế, là người sinh ra và còn sống sau thời điểm
mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết.

4


Nếu là thừa kế theo pháp luật thì ngồi điều kiện như đối với cá nhân được

thừa kế theo di chúc, cá nhân trở tthành tngười tthừa tkế ttheo tpháp tluật tkhi tcá
tnhân tđó tthuộc thang tthừa tkế tmà tpháp tluật tquy tđịnh thoặc tlà tngười tthừa tkế tkế
tvị. t
Điều kiện để một pháp nhân, cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo
di chúc:
t tCơ tquan, ttổ tchức tphải tcòn ttồn ttại tvào tthời tđiểm tmở tthừa tkế, tvẫn thoạt
tđộng tbình tthường, tchưa tbị tgiải tthể thoặc ttuyên tbố tphá tsản. tMột tpháp tnhân, t1
ttổ tchức tchỉ tcó tthể tđược tcoi tlà tngười tthừa tkế ttheo tdi chúc mà không bao giờ
được thừa kế theo pháp luật.
Nghĩa vụ người thừa kế:
Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản
trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Trong trường hợp di sản chưa được chia thì nghĩa tvụ ttài tsản tdo tngười tchết
tđể tlại tđược tngười tquản tlí tdi tsản tthực thiện ttheo tthỏa tthuận tcủa tnhững tngười
tthừa tkế. t
Trong ttrường thợp tdi tsản tđã tđược tchia tthì tmỗi tngười tthừa tkế tthực thiện
tnghĩa tvụ ttài tsản tdo tngười tchết tđể tlại ttương tứng. t
Quyền người thừa kế:
Theo tnguyên ttắc tchung, tmọi tcá tnhân tđều tcó tquyền thưởng tdi tsản tthừa tkế t
ttheo tdi tchúc thoặc ttheo tpháp tluật. tNgồi tra, tngười tthừa tkế tcó tquyền ttừ tchối
tnhận tdi tsản, ttrừ ttrường thợp tviệc ttừ tchối tnhằm ttrốn ttránh tviệc tthực thiện tnghĩa
tvụ ttài tsản tmình tđối tvới tngười tkhác. t
Ví tdụ: tNgười tthừa tkế tđang tcó tmón tnợ tphải ttrả thoặc tđang tphải tbồi tthường
tthiệt thại tcho tngười tkhác, tngười tnày tviện tcớ tkhơng tcó ttài tsản tđể tthực thiện
5


tnghĩa tvụ tnhưng tlại ttừ tchối tnhận tquyền thưởng tdi tsản tthừa tkế tđể tkhông tchịu ttrả
tnợ thoặc tbồi tthường tthiệt thại. t
Người tthừa tkế tlà tpháp tnhân, ttổ tchức tthì tphải tcịn ttồn ttại tvào tthời tđiểm tmở

tthừa tkế. t
Quyền hưởng di sản:
Mọi tcá tnhân tđều tcó tquyền thưởng tdi tsản tthừa tkế ttheo tdi tchúc thoặc ttheo
tpháp tluật. tNgồi tra, tngười tthừa tkế tcó tquyền ttừ tchối tnhận tdi tsản, ttrừ ttrường
thợp tviệc ttừ tchối tnhằm ttrốn ttránh tviệc tthực thiện tnghĩa tvụ ttài tsản tmình tđối tvới
tngười tkhác. t
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG VẬN DỤNG PHÁP LUẬT VỀ
THỪA KẾ THEO LUẬT DÂN SỰ
2.1. Nội dung thừa kế theo luật dân sự
Ta tcó t tthể thiểu tmột tcách tđơn tgiản t tthừa tkế t ttheo tpháp t tluật t tlà tsự tchuyển
tdịch t ttài tsản tcủa tngười tchết tcho tnhững tngười tthừa tkế ttheo tqui tđịnh tcủa tpháp
tluật tthừa tkế. t Theo điều 674 Bộ luật dân sự 2015: t"Thừa kế theo pháp luật
là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật qui
định".
Những tngười tthừa tkế ttheo tqui tđịnh tcủa tpháp tluật tkhông tphụ tthuộc tvào
tmức tđộ tnăng tlực thành tvi, tdù tcho tngười tđó tcó tbị thạn tchế tnăng tlực thành tvi thay
tthậm tchí tbị tmất tnăng tlực thành tvi t tthì tngười t tđó tvẫn t tcó t tquyền t tthừa tkế. tĐảm
tbảo tnguyên t ttắc tbình tđẳng t tcủa tcông tdân tvề tquyền tthừa tkế tnên tmọi tngười tđều
tcó tquyền tbình tđẳng ttrong tviệc thưởng tdi tsản tthừa tkế ttừ tngười tchết tvà tbình
tđẳng ttrong tviệc tthực thiện tnghĩa tvụ ttài tsản tmà tngười tchết tđể tlại ttrong tphạm tvi
tdi tsản tmình tnhận tđược. tVì tphạm tvi tnhững tngười tthừa tkế trộng tnên tpháp tluật
tchia tra tcác ttrường thợp tthừa tkế; tcác tdiện tthừa tkế tvà tcác thàng tthừa tkế. t
2.1.1. Thời điểm, địa điểm mở thừa kế
Theo tquy tđịnh ttại tĐiều t611 tBộ tluật tdân tsự tnăm t2015, tthời tđiểm tmở
tthừa tkế tlà tthời tđiểm tngười tcó ttài tsản tchết. tTrong ttrường thợp tTòa tán ttuyên tbố
tmột tngười tđã tchết tthì tthời tđiểm tmở tthừa tkế tlà tngày tTịa tán txác tđịnh tngười tđó
6


tđã tchết. tNếu tkhơng txác tđịnh tđược tchính txác tngày tchết tcủa tngười tđó tthì tngày

tBản tán ttịa tán ttun tbố tmột tngười tđã tchết tcó thiệu tlực tpháp tluật tđược tcoi tlà
tngày tngười tđó tchết.
Địa tđiểm tmở tthừa tkế tlà tnơi tcư ttrú tcuối tcùng tcủa tngười tđể tlại tdi tsản;
tnếu tkhông txác tđịnh tđược tnơi tcư ttrú tcuối tcùng tthì tđịa tđiểm tmở tthừa tkế tlà tnơi
tcó ttồn tbộ thoặc tphần tlớn tdi tsản.
Việc xác định thời điểm, địa điểm mở thừa kế là yêu cầu đầu tiên của
quan hệ thừa kế và đóng vai trị quan trọng. Vì tại thời điểm và địa điểm này
sẽ xác định được người thừa kế của người chết, di sản của người chết để lại,
Tịa án có thẩm quyền thụ lý giải quyết, nơi thực hiện tnghĩa tvụ tcũng tnhư tthời
thiệu tkhởi tkiện tvề tquyền tthừa tkế.
Đồng tthời tviệc txác tđịnh tchính txác tđịa tđiểm tmở tthừa tkế tđóng tvai ttrị
tquan ttrọng tkhi txác tđịnh tviệc ttừ tchối tnhận tdi tsản tcó thợp tpháp thay tkhơng.
tTheo tquy tđịnh ttại tĐiều t620 tBLDS t“Việc ttừ tchối tnhận tdi tsản tphải tđược tlập
tthành tvăn tbản….”.
2.1.2. Người thừa kế
Để txác tđịnh tngười tthừa tkế tcủa tngười tchết tvào tthời tđiểm tngười tnày
tchết, tcấn tphải txác tđịnh tngười tchết tcó tđể tlại tdi tchúc thay tkhơng. tNếu tcó tdi
tchúc tthì tngười tthừa tkế tsẽ tđược txác tđịnh ttheo tdi tchúc. tNếu tkhơng tcó tdi tchúc
thoặc tdi tchúc tkhông t thợp tpháp, tdi tchúc tkhông tphát tsinh thiệu tlực tpháp tluật tthì
tngười tthừa tkế tsẽ tđược txác tđịnh ttheo tquy tđịnh tcủa tpháp tluật.
tđây:

Theo tđó, tngười tthừa tkế ttheo tpháp tluật tđược txác tđịnh ttheo tthứ ttự tsau
a) tHàng tthừa tkế tthứ tnhất tgồm: tvợ, tchồng, tcha tđẻ, tmẹ tđẻ, tcha tnuôi, tmẹ

tnuôi, tcon tđẻ, tcon tnuôi tcủa tngười tchết;

7

b) tHàng tthừa tkế tthứ thai tgồm: tông tnội, tbà tnội, tông tngoại, tbà tngoại, tanh
truột, tchị truột, tem truột tcủa tngười tchết; tcháu truột tcủa tngười tchết tmà tngười
tchết tlà tông tnội, tbà tnội, tông tngoại, tbà tngoại;
c) tHàng tthừa tkế tthứu tba tgồm: tcụ tnội, tcụ tngoại tcủa tngười tchết; tbác
truột, tchú truột, tcậu truột, tcơ truột, tdì truột tcủa tngười tchết; tcháu truột tcủa tngười
tchết tmà tngười tchết tlà tbác truột, tchú truột, tcậu truột, tcô truột, tdì truột, tchắt truột
tcủa tngười tcht tmà tngười tchết tlà tcụ tnội, tcụ tngoại.
Những tngười tthừa tkế tcùng thàng tđược thưởng tphần tdi tsản tbằng tnhau.
tNhững tngười tở thàng tthừa tkế tsau tchỉ tđược thưởng tthừa tkế, tnếu tkhơng tcịn tai tở
thàng tthừa tkế ttrước tdo tđã tchết, tkhơng tcó tquyền thưởng tdi tsản, tbị ttruất tquyền
thưởng tdi tsản thoặc ttừ tchối tnhận tdi tsản t(Điều t651 tBLDS).
Tuy tnhiên, ttrong tmột tsố ttrường thợp, tkể tcả tthừa tkế ttheo tdi tchúc thoặc
ttheo tpháp tluật tthì tnhững tngười tsau tđây tkhơng tcó tquyền thưởng tthừa tkế t(Điều
t643 tBLDS):
- tBị tkết tán tvề thành tvi tcố tý txâm tphạm ttính tmạng, tsức tkhỏe thoặc tvề
thành tvi tngược tđãi tnghiêm ttrọng, thành thạ tngười tđể tlại tdi tsản, txâm tphạm
tnghiêm ttrọng tdanh tdự, tnhân tphẩm tcủa tngười tđó.
- tVi tphạm tnghiêm ttrọng tnghĩa tvụ tnuôi tdưỡng tngười tđể tlại tsản.
- tBị tkết tán tvề thành tvi tcố tý txâm tphạm ttính tmạng tngười tthừa tkế tkhác
tnhằm thưởng tmột tphần thoặc ttoàn tbộ tphần tdi tsản tmà tngười tthừa tkế tcó tquyền.

- tNgười tcó thành tvi tlừa tdối, tcưỡng tép thoặc tngăn tcản tngười tđể tlại tdi tsản
ttrong tviệc tlập tdi tchúc; tgiả tmạo tdi tchúc, tsửa tchữa tdi tchúc, thủy tdi tchúc tnhằm
thưởng tmột tphần thoặc ttoàn tbộ tdi tsản ttrái tvới tý tchí tcủa tngười tđể tlại tdi tsản.

8


Tuy tnhiên, tngười tcó tnhững thành tvi tnày tvẫn tđược thưởng tdi tsản tnếu
tngười tđể tlại tdi tsản tđã tbiết thành tvi tcủa thọ tnhưng tvẫn tcho thọ thưởng tdi tsản ttheo

tdi tchúc.
Người tthừa tkế tcó tthể tlà tcá tnhân, tcơ tquan thoặc ttổ tchức. tNếu tngười tthừa
tkế tlà tcá tnhân tthì tcá tnhân tđó tphải tlà tngười tcịn tsống tvào tthời tđiểm tmở tthừa tkế
thoặc tsinh tra tvà tcòn tsống tsau tthời tđiểm tmở tthừa tkế tnhưng tđã tthành tthai ttrước
tkhi tngười tđể tlại tdi tsản tchết. tTrong ttrường thợp tngười tthừa tkế tlà tcơ tquan, ttổ
tchức tthì tcơ tquan, ttổ tchức tphải ttồn ttại tvào tthời tđiểm tmở tthừa tkế.
2.1.3. Di sản thừa kế
Theo tquy tđịnh ttại tĐiều t612 tBLDS: tDi tsản tbao tgồm ttài tsản triêng tcủa
tngười tchết, tphần ttài tsản triêng tcủa tngười tchết ttrong ttài tsản tchung tvới tngười
tkhác.
Quyền tsử tdụng tđất tcũng tthuộc tdi tsản tthừa tkế tvà tđược tđể tlại tthừa tkế.
Một tthực ttế thiện tnay, tcó tnhiều tcách thiểu tkhác tnhau tvề tdi tsản tdẫn tđến ttình
ttrạng tcác tvụ tán tthực ttế thiện tnay tphải txét txử tlại tdo txác tđịnh tdi tsản tkhơng
tchính txác tvà tđầy tđủ.
Theo tquy tđịnh ttại tĐiều t105 tBộ tluật tdân tsự ttài tsản tgồm: tvật, ttiền, tgiấy
ttờ tcó tgiá tvà tquyền ttài tsản. tNhư tvậy, tquyền ttài tsản tnằm ttrong tkhái tniệm tvề ttài
tsản. tCho tnên tcần tphải thiểu tkhái tniệm tdi tsản tcòn tbao tgồm tcả tcác tquyền tvề ttài
tsản tnhư: tquyền tđòi tbồi tthường tthiệt thại, tquyền tđòi tnợ, tquyền tthừa tkế tgiá ttrị...
Mặt tkhác, tdi tsản tthừa tkế tkhông tbao tgồm tnghĩa tvụ tcủa tngười tchết. tDo
tvậy, ttrong ttrường thợp tngười tcó ttài tsản tđể tlại tcịn tcó tcả tnghĩa tvụ tvề ttài tsản, tthì
tthơng tthường tphần tnghĩa tvụ tnày tsẽ tđược tthanh ttốn tbằng ttài tsản tcủa tngười
tchết. tPhần tcịn tlại tsẽ tđược txác tđịnh tlà tdi tsản tthừa tkế tvà tđược tchia ttheo tdi
tchúc thay tquy tđịnh tcủa tpháp tluật. tTheo tđó, tnghĩa tvụ tcủa tngười tchết tđược tthực
thiện tnhư tsau:
9


Nếu tdi tsản tđã tđược tchia tthì tmỗi tngười tthừa tkế tsẽ tcó ttrách tnhiệm tthực
thiện tnghĩa tvụ tvề ttài tsản tdo tngười tthừa tkế tđể tlại ttương tứng tvới tphần ttài tsản
tmà tmình tđã tnhận.

Trong ttrường thợp tdi tsản tchưa tđược tchia, tthì tnghĩa tvụ ttài tsản tdo tngười
tchết tđể tlại tđược tngười tquản tlý tdi tsản tđược tthực thiện ttheo tđúng tthỏa tthuận
tcủa tnhững tngười tthừa tkế.
Trong ttrường thợp tNhà tnước, tcơ tquan, ttổ tchức thưởng tdi tsản ttheo tdi
tchúc, tthì tcũng tphải tthực thiện tnghĩa tvụ ttài tsản tdo tngười tchết tđể tlại tnhư tngười
tthừa tkế tlà tcá tnhân.
2.1.4. Di chúc
Di tchúc tlà tsự tthể thiện tý tchí tcủa tcá tnhân tnhằm tchuyển ttài tsản tcủa tmình
tcho tngười tkhác tsau tkhi tchết.
Di tchúc tphải tđược tlập tthành tvăn tbản. tTrong ttrường thợp ttính tmạng tcủa
tmột tngười tbị tcái tchết tđe tdọa tdo tbệnh ttật thoặc tcác tnguyên tnhân tkhác tmà
tkhông tthể tlập tdi tchúc tbằng tvăn tbản tthì tcó tthể tdi tchúc tmiệng. tDi tchúc tmiệng
tchỉ tđược tcoi tlà thợp tpháp tnếu tngười tdi tchúc tmiệng tthể thiện tý tchí tcuối tcùng
tcủa tmình ttrước tmặt tít tnhất thai tngười tlàm tchứng tvà tngay tsau tđó tnhững tngười
tlàm tchứng tphải tghi tchéo tlại, tcùng tký ttên thoặc tđiểm tchỉ. tSau t03 ttháng tkể ttừ
tthời tđiểm tdi tchúc tmiệng tmà tngười tđể tlại tdi tchúc tcòn tsống, tminh tmẫn, tsáng
tsuốt tthì tdi tchúc tmiệng tbị thủy tbỏ.
Trong ttrường thợp tdi tchúc tcủa tngười ttừ tđủ t15 ttuổi tđến tchưa tđủ t18 ttuổi
tphải tđược tlập tthành tvăn tbản tvà tphải tđược tcha tmẹ thoặc tngười tgiám thộ tđồng
tý; tDi tchúc tcủa tngười tbị thạn tchế tvề tthể tchất thoặc tcủa tngười tkhông tbiết tchữ
tphải tđược tngười tlàm tchứng tlập tthành tvăn tbản tvà tcó tchứng tnhận tcủa tcơng
tchứng tnhà tnước thoặc tchứng tthức tcủa tUBND txã, tphường, tthị ttrấn.
Tuy tnhiên, tmột tdi tchúc tdù tbằng tvăn tbản thay tbằng tmiệng tthì tchỉ tđược
tcoi tlà thợp tpháp tkhi tđáp tứng tđầy tđủ tcác tđiều tkiện tsau:
10


- tNgười tlập tdi tchúc tminh tmẫn, tsáng tsuốt ttrong tkhi tlập tdi tchúc; tkhông
tbị tlừa tdối, tđe tdọa thoặc tcưỡng tép;
- tNội tdung tdi tchúc tkhông ttrái tpháp tluật, tđạo tđức txã thội, thình tthức tdi

tcúc tkhơng ttrái tquy tđịnh tcủa tpháp tluật.
Nếu tviệc tlập tdi tchúc tcó tngười tlàm tchứng tthì tngười tlàm tchứng tkhơng
tphải tlà tnhững tngười tsau:
- tNgười tthừa tkế ttheo tdi tchúc thoặc ttheo tpháp tluật tcủa tngười tlập tdi tchúc
- tNgười tcó tquyền, tnghĩa tvụ ttài tsản tliên tquan tđến tnội tdung tdi tchúc.
- tNgười tchưa tthành tniên, tmất tnăng tlực thành tvi tdân tsự, tngười tcó tkhó
tkhăn ttrong tnhận tthức, tlàm tchủ thành tvi.
2.1.5. Thời hiệu khởi kiện vụ án thừa kế
Theo tquy tđịnh ttại tĐiều t623 tBộ tluật tdân tsự: tThời thiệu tkhởi tkiện tvề
tquyền tthừa tkế tlà t30 tnăm tđối tvới tbất tđộng tsản, t10 tnăm tđối tvới tđộng tsản, tkể ttừ
tngày tmở tthừa tkế. tTrong tthời thạn tnày, tngười tthừa tkế tcó tquyền tu tcầu tTịa tán
tchia tthừa tkế, txác tđịnh tquyền tthừa tkế tcủa tmình, ttruất tquyền tthừa tkế tcủa tngười
tkhác. tHết tthời thạn tnày, tngười tthừa tkế tkhông tcòn tquyền tkhởi tkiện tyêu tcầu
tTòa tán tgiải tquyết ttranh tchấp tvề tquyền tthừa tkế.
Thời thiệu tkhởi tkiện tvề tquyền tthừa tkế tsẽ tđược ttính tbắt tđầu ttừ tthời tđiểm
tbắt tđầu tcủa tngày ttiếp ttheo tngày txảy tra tsự tkiện tngười tđể tlại tdi tsản tchết tvà tdo
tđó, tthời tđiểm tkết tthúc tlà tthời tđiểm tkết tthúc tngày ttương tứng t30 tnăm thoặc t10
tnăm tsau.
Như tvậy, tthừa tkế tlà tviệc tchuyển tgiao ttài tsản tcủa tmột tngười tsau tkhi
tngười tnày tchết tcho tnhững tngười tkhác ttheo tquy tđịnh tcủa tpháp tluật. tViệc
tchuyển tgiao tnày tcó tthể tthực thiện ttheo tdi tchúc, tnếu tngười tcó ttài tsản tđã tlập tdi
tchúc ttrước tkhi tchết. tTrường thợp tkhơng tcó tdi tchúc, tdi tchúc tkhông thợp tpháp
thoặc tdi tchúc tkhông tphát tsinh thiệu tlực tthì tviệc tchuyển tgiao ttài tsản tsẽ tđược
11


tthực thiện ttheo tpháp tluật. tTrong ttrường thợp tcó ttranh tchấp tvề ttài tsản tthừa tkế
tthì tngười tcó tquyền tlợi, tnghĩa tvụ tliên tquan tcó tquyền tu tcầu tTịa tán tgiải
tquyết.
2.2. Một số điểm chưa rõ và giải pháp đối với việc thừa kế trong Luật dân

sự Việt Nam
2.2.1. Thừa kế thế vị
Thừa tnhận trằng: tdi tsản tcủa tngười tchết tsẽ tvơ tnghĩa tkhi tnó tkhơng tđược
ttruyền tlại tcho tnhững tngười tkhác tvà tcàng tvơ tnghĩa thơn tkhi tnó tđược tchuyển ttừ
tngười tchết tnày tsang tcho tngười tchết tkhác. tVì tlẽ tđó, tpháp tluật tquy tđịnh: t”
tngười tthừa tkế tlà tcá tnhân tphải tlà tngười tcòn tsống tvào tthời tđiểm tmở tthừa tkế
thoặc tsinh tra tvà tcòn tsống tsau tthời tđiểm tmở tthừa tkế tnhưng tđã tthành tthai ttrước
tkhi tngười tđể tlại tdi tsản tchết t”.
Điều t680 tBLDS tquy tđịnh: t” tTrong ttrường thợp tcon tcủa tngười tđể tlại tdi
tsản tchết ttrước tngười tđể tlại tdi tsản, tthì tcháu tđược thưởng tphần tdi tsản tcủa tcha
thoặc tmẹ tcủa tcháu tđược thưởng tnếu tcòn tsống; tnếu tcháu tcũng tđã tchết ttrước
tngười tđể tlại tdi tsản, tthì tchắt tđược thưởng tphần tdi tsản tmà tcha thoặc tmẹ tcủa tchắt
tđược thưởng tnếu tcòn tsống t“.
Luật tthực tđịnh tchỉ tnói tđến tquyền tlợi tcủa tcháu tvà tchắt. tCó tlẽ tcác tnhà
tlàm tluật tthấy trằng tviệc tquy tđịnh tquyền tthừa tkế tcủa tchút, tchít thoặc tcủa tcác
tcháu ttrực thệ tthấp thơn tlà thiếm txảy tra tvà tkhơng tcó tgiá ttrị tthực ttiễn.
Khi txem txét tvà tnghiên tcứu tthừa tkế tthế tvị, tcụ tthể tthông tqua tĐiều t680
tBLDS, tcần tthống tnhất tmột tsố tnguyên ttắc tsau:
Thứ tnhất: tthừa tkế tthế tvị tchỉ táp tdụng tcho tthừa tkế ttheo tpháp tluật, tkhông
táp tdụng tcho tthừa tkế ttheo tdi tchúc.
Thứ thai: tthừa tkế tthế tvị tchỉ táp tdụng tcho ttrường thợp tcon tcháu ttrực thệ
tchết ttrước. tViệc táp tdụng tchế tđịnh tnày tsẽ tbị tloại ttrừ tnếu tcon tcịn tsống tnhưng
ttừ tchối tnhận tdi tsản thoặc tkhơng tcó tquyền thưởng tdi tsản.
12


Thứ tba: tnhững tngười tthế tvị tchỉ tđược thưởng tphần tmà tngười tđược tthế tvị
thưởng tnếu tcòn tsống.
Thứ ttư: tngười tcon tchết ttrước tngười tđể tlại tdi tsản tphải tlà tngười tcó tquyền
thưởng tdi tsản. tNếu thọ tlà tngười tkhơng tcó tquyền thưởng tdi tsản ttheo tKhoản t1,

tĐiều t646 tthì tdù tchết ttrước tngười tđể tlại tdi tsản, tcon thoặc tcháu tcủa tngười tđó
tkhơng tđược tthế tvị thọ tđể thưởng tphần tdi tsản.
Thứ tnăm: tNgười tthừa tkế tthế tvị tchỉ tcó tthể thưởng tdi tsản tnếu tkhơng tở
ttrong ttình ttrạng tkhơng tcó tquyền thưởng tdi tsản tcủa tngười tđược tthế tvị tvà tkhông
ttừ tchối tnhận tdi tsản tcủa tngười tnày.
Thừa tkế tthế tvị tkhông tphải tlà tmột tvấn tđề tmới tmẻ ttrong tpháp tluật tthừa
tkế tthế tgiới tnói tchung tvà tpháp tluật tthừa tkế tViệt tNam tnói triêng. tVấn tđề tnày
tcòn tnhiều tđiều tđáng tbàn, ttrong tbài tviết tnày, tchúng ttôi txin tnêu tmột tkiến tnghị
tsửa tđổi, tbổ tsung tlà: tCần tlàm trõ ttrường thợp tnhững tngười tcó tquyền thưởng tthừa
tkế tdi tsản tcủa tnhau tmà tchết tcùng tthời tđiểm tthì tcháu, tchắt tcủa thọ tcó tđược
tquyền tthừa tkế tthế tvị thay tkhơng? tVấn tđề tnày tcó tnhiều tcách thiểu tkhác tnhau.
tCó tquan tđiểm tcho trằng tBLDS tđã tquy tđịnh tthừa tkế tthế tvị ttrong ttrường thợp
tcon, tcháu tcủa tngười tđể tlại tdi tsản tchết ttrước tngười tđể tlại tdi tsản tthì tđương
tnhiên ttrong ttrường thợp tchết tcùng tcũng tđược thưởng tvì tkhái tniệm tchết ttrước t”
tbao ttrùm, trộng thơn t” tkhái tniệm tchết tcùng. tNhưng tcũng tcó tnhiều tquan tđiểm
tcho trằng tviệc tthừa tkế tthế tvị tchỉ táp tdụng tđối tvới ttrường thợp tcon, tcháu tcủa
tngười tđể tlại tdi tsản tchết ttrước tngười tđể tlại tdi tsản; tđối tvới tcon, tcháu tcủa tngười
tđể tlại tdi tsản tchết tcùng tthời tđiểm tvới tngười tđể tlại tdi tsản tthì tkhơng tđặt tra tvấn
tđề tthế tvị t(theo tđúng tcâu tchữ tcủa tđiều tluật). tDo tcó tnhiều tcách thiểu tkhác tnhau
tnên tviệc táp tdụng tpháp tluật tkhông tđược tthống tnhất ttrong tviệc tgiải tquyết tcác
ttranh tchấp tvề tthừa tkế.

13


2.2.2. Hạn chế phân chia di sản
Theo tquy tđịnh tcủa tBLDS t(Điều t689), tdi tsản tcó tthể tbị thạn tchế tphân
tchia ttrong tmột tkhoảng tthời tgiannhất tđịnh ttrong thai ttrường thợp tsau:
Thứ tnhất: ttheo tý tchí tcủa tngười tlập tdi tchúc.
Thứ thai: ttheo tthoả tthuận tcủa ttất tcả tnhững tngười tthừa tkế. tViệc tquy tđịnh

tnhư tvậy tchưa tđược tphù thợp tvới tLuật tHơn tnhân tvà tGia tđình tnăm t2000. tKhoản
t3, tĐiều t31 tLuật tHN&GĐ tnăm t2000 tquy tđịnh tvề tquyền tthừa tkế ttài tsản tcủa tvợ
tchồng: t” ttrong ttrường thợp tyêu tcầu tchia tdi tsản tthừa tkế tmà tviệc tchia tdi tsản tảnh
thưởng tnghiêm ttrọng tđến tđời tsống tcủa tbên tvợ thoặc tchồng tvà tgia tđình tthì tbên
tcịn tsống tcó tquyền tyêu tcầu tToà tán txác tđịnh tphần tdi tsản tmà tnhững tngười tthừa
tkế tđược thưởng tnhưng tchưa tcho tchia tdi tsản ttrong tmột tthời thạn tnhất tđịnh; tnếu
thết tthời thạn tdo tTồ tán txác tđịnh thoặc tbên tcịn tsống tđã tkết thơn tvới tngười tkhác
tthì tnhững tngười tthừa tkế tkhác tcó tquyền tu tcầu tTồ tán tcho tchia tdi tsản tthừa
tkế t“. tDo tvậy, tđể tthống tnhất tgiữa tcác tvăn tbản tpháp tluật, tbảo tvệ tquyền tlợi tcủa
tcác tbên ttrong tquan thệ tthừa tkế, tchúng ttôi tcho trằng tcần tphải tviết tlại tĐiều t689
tnhư tsau: t” tTrong ttrường thợp ttheo tý tchí tcủa tngười tlập tdi tchúc; ttheo tthoả tthuận
tcủa ttất tcả tnhững tngười tthừa tkế thoặc ttheo tquy tđịnh tcủa tpháp tluật, tdi tsản tchỉ
tđược tphân tchia tsau tmột tthời thạn tnhất tđịnh, tthì tchỉ tkhi tđã thết tthời thạn tđó tdi
tsản tmới tđược tđem tchia t“./.

14


PHẦN KẾT LUẬN
Chế tđịnh tvề tquyền tthừa tkế tlà tmột tchế tđịnh tlớn ttrong tBộ tluật tdân tsự.
tChế tđịnh tnày tnhằm tđể tđiều tchỉnh tnhững tnguyên ttắc tchung tvề tquyền tthừa tkế,
tvề thình tthức tthừa tkế ttheo tdi tchúc tvà ttheo tpháp tluật, tvề tthời thiệu tkhởi tkiện.
tNhững tđiều tkiện tcó thiệu tlực tcủa tdi tchúc tđược tquy tđịnh ttrong tBộ tluật tdân tsự,
tnhư tnhững ttư ttưởng tchỉ tđạo tvà tlà tcơ tsở tpháp tlý tcó thiệu tlực tđiều tchỉnh tcao
ttrong tviệc txác tđịnh tgiá ttrị tpháp tlý tvà thiệu tlực tpháp tluật tcủa tdi tchúc. tNhững
tquy tđịnh tvề tcác tđiều tkiện tcó thiệu tlực tcủa tdi tchúc tđược tquy tđịnh ttrong tcác
tvăn tbản tpháp tluật ttrước tđây tđã tdần tdần tđược tthay tđổi, txây tdựng, tcủng tcố, tbổ
tsung ttheo thướng tngày tmột thoàn tthiện tvà tphù thợp thơn tvới tnhu tcầu tcủa txã thội.
Hiến tpháp tnăm t2013 tquy tđịnh: t“Mọi tngười tcó tquyền tsở thữu tvề tthu
tnhập thợp tpháp, tcủa tcải tđể tdành, tnhà tở, ttư tliệu tsinh thoạt, ttư tliệu tsản txuất,

tphần tvốn tgóp ttrong tdoanh tnghiệp thoặc ttrong tcác ttổ tchức tkinh ttế tkhác; tQuyền
tsở thữu ttư tnhân tvà tquyền tthừa tkế tđược tpháp tluật tbảo thộ”. tNhư tvậy tquyền tđể
tlại tthừa tkế tvà tquyền tthừa tkế tlà tnhững tquyền tcơ tbản tcủa tcông tdân t tđược tpháp
tluật tghi tnhận tvà tbảo thộ.
Tuy tnhiên, ttrên tthực ttế, tdo tviệc tcoi ttrọng tnhững tphong ttục ttập tquán,
ttình tcảm tgia tđình tđã tkhiến tcho tkhơng tít tngười tbỏ tqua tviệc tđảm tbảo tthi thành
tquyền tđể tlại tthừa tkế tvà tquyền tthừa tkế. tBên tcạnh tđó tcũng tcó tnhững ttrường
thợp tngười tđể tlại tdi tsản tthừa tkế tđã tlập tdi tchúc tnhưng tdo tthiếu thiểu tbiết, tbản tdi
tchúc tđó tkhơng tphù thợp, tkhiến tnhững tngười tđược thưởng tdi tsản tthừa tkế tphải
tgiải tquyết ttranh tchấp tbằng tpháp tluật. tDo tvậy tviệc thiểu tđược tcác tchế tđịnh tvề
tthừa tkế tlà tcần tthiết tvà tcó tý tnghĩa trất tlớn ttrong tviệc tđiều tchỉnh tcác tquan thệ txã
thội tphát tsinh ttrong tlĩnh tvực tthừa tkế. t

15


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn tQuang tLộc, tMột tsố tvấn tđề tkhúc tmắc tvề tpháp tluật tthừa tkế
2. Nguyễn tQuang tLộc, tMột tsố tvấn tđề tkhúc tmắc tvề tpháp tluật tthừa tkế
3. ThS. tĐoàn tNgọc tHải, tPháp tluật tvề tthừa tkế tvà tthực ttiễn tgiải tquyết ttranh
tchấp ttại tTòa tán
4. Bộ tluật tdân tsự tnăm t2015.
5. Hỏi t– tĐáp tCác tquy tđịnh tcủa tpháp tluật tvề tthừa tkế t- tNXB tChính ttrị
tQuốc tgia.
6.

16