Skkn một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn luyện từ và câu nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn tiếng việt ở lớp 5a1

Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU , ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
I. Lời giới thiệu
Từ thuở nằm nôi, các em được bao bọc trong tiếng hát ru của mẹ, của bà,
lớn lên chút nữa những câu chuyện kể có tác dụng to lớn, là dịng sữa ngọt ngào
ni dưỡng tâm hồn trẻ, rèn luyện các em thành con người có nhân cách, có bản
sắc dân tộc góp phần hình thành con người mới, đáp ứng yêu cầu của xã hội.
Trong xu thế phát triển toàn cầu như hiện nay, việc phát triển con người toàn
diện là việc thiết yếu. Là người Việt Nam sử dụng thuần thục ngôn ngữ tiếng mẹ
đẻ là việc thiết thực. Mơn Tiếng Việt ở các cấp học nói chung, ở tiểu học nói
riêng, phân mơn Luyện từ và câu giúp cho học sinh hình thành và phát triển ở
học sinh các kỹ năng sử dụng tiếng Việt. Môn tiếng Việt tập trung thể hiện ở
bốn kỹ năng (nghe – nói – đọc – viết). Đây là những kỹ năng quan trọng để học
sinh học tập và giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Đồng thời
là cơ sở để học sinh tiếp thu và học tốt các môn học khác ở các lớp trên. Thông
qua việc dạy và học, tiếng việt góp phần rèn luyện các thao tác của tư duy.
Trong môn Tiếng Việt, phân mơn Luyện từ và câu có nhiệm vụ góp phần cung
cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về tiếng Việt bằng con đường qui nạp
và rèn luyện kỹ năng dùng từ đặt câu (nói – viết), bên cạnh đó cịn cung cấp
những hiểu biết sơ giản về xã hội, tự nhiên và con người, văn hoá, văn học của
Việt Nam và nước ngồi. Ngồi ra phân mơn Luyện từ và câu cịn giúp học sinh
bồi dưỡng tình u tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng,
giàu đẹp của tiếng Việt. Phân môn Luyện từ và câu góp phần giúp học sinh hình
thành nhân cách và nếp sống văn hoá của con người Việt Nam. Các mơn học ở
tiểu học có tác dụng hỗ trợ cho nhau nhằm giáo dục toàn diện học sinh phải kể
đến Luyện từ và câu, một phân môn chiếm thời lượng khá lớn trong mơn Tiếng
Việt ở tiểu học. Nó tách thành một phân mơn độc lập, có vị trí ngang bằng với
phân môn Tập đọc, Tập làm văn… song song tồn tại với các mơn học khác.
Điều đó thể hiện việc cung cấp vốn từ cho học sinh là rất cần thiết và nó có thể

mang tính chất cấp bách nhằm “đầu tư” cho học sinh có cơ sở hình thành ngơn
ngữ cho hoạt động giao tiếp cũng như chiếm lĩnh nguồn tri thức mới trong các
môn học khác. Trong bộ môn Tiếng Việt 5 phân môn Luyện từ và câu lớp 5 có
nhiệm vụ cung cấp kiến thức về từ và câu, làm giàu vốn từ cho học sinh và phát
triển năng lực dùng từ đặt câu của các em. Cụ thể là:
Được phân công dạy lớp 5, qua một thời gian giảng dạy tơi thấy học sinh của
mình rất cố gắng học tập tất cả các môn học đặc biệt là môn Tiếng Việt. Nhưng
1

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
trong thực tế khi học sinh thực hành thì nhiều em còn lúng túng. Nhận thức rõ
được tầm quan trọng của phân môn, tôi mạnh dạn nghiên cứu chuyên đề “làm
thế nào để học sinh nắm chắc kiến thức phân môn luyện từ và câu và tự tin trong
học  tập?”.Chính vì thế mà tôi chọn đề tài “Một số biện pháp giúp học sinh lớp
5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm nâng cao chất lượng dạy - học
môn Tiếng Việt ở lớp 5A1” để viết sáng kiến kinh nghiệm.
2. Tên sáng kiến
Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy - học môn Tiếng Việt ở lớp 5A1
3. Đồng tác giả sáng kiến
- Nguyễn Thị Huyền Trang
- Lê Thị Thư
-Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường Tiểu học Nhân Đạo – Sông Lô- Vĩnh Phúc
-Số điện thoại: 0328517457 – 0978102406.
-Email: huyentrangtanlap1992gmail.com

4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Tiếng việt lớp 5
Phần I : Thực trạng của vấn đề
Chuyên đề dạy phân môn Luyện từ và câu lớp 5
6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu tiên hoặc áp dụng thử: 25/8/2019
7. Mô tả bản chất của sáng kiến
7.1 Về nội dung của sáng kiến
7.1.1. Thuận lợi

2

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
Nhà trường luôn quan tâm, chỉ đạo thực hiện công tác chun mơn có
hiệu quả, góp phần nâng cao tay nghề cho GV
Giáo viên đều được trang bị đầy đủ SGK, sách giáo viên, sách tham khảo, các
phương tiện dạy học như máy chiếu để dạy giáo án điện tử. Đội ngũ giáo viên có
năng lực, yêu nghề dã áp dụng phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của học sinh một cách linh hoạt và hiệu quả.
100 % cán bộ giáo viên có trình độ chuyên môn đạt chuẩn trở lên. Phần
lớn giáo viên được phân cơng phụ trách khối lớp 5 có kinh nghiệm cơng tác
nhiều năm và có vốn hiểu biết nhất định về kiến thức. Hiểu được đặc điểm tâm
sinh lý của học sinh.
Giáo viên nhiệt tình trong cơng tác, tận tụy với học sinh; ln tích cực tự
học và sáng tạo trong giảng dạy.
Hầu hết các em học sinh lớp 5 đã có những kiến thức sơ giản về ngữ âm
và ngữ pháp đã được làm quen ở các lớp dưới.

Một số em đã có ý thức tự học và tự rèn luyện.
Sự quan tâm của phụ huynh học sinh cũng góp phần nâng cao chất lượng
mơn học nói riêng và mơn tiếng việt nói chung.
7.1.2. Khó khăn
Phương pháp giảng dạy chưa phù hợp, năng lực tổ chức giờ học theo
nhóm đối tượng còn hạn chế. Chưa quan tâm đến tất cả học sinh trong lớp, giáo
viên chỉ chú trọng vào các em học sinh hoàn thành tốt và coi đây là chất lượng
chung của lớp.
Trình độ giáo viên chưa đồng đều đơi lúc cịn giảng dạy theo phương
pháp cũ, chưa chịu đầu tư thời gian cho việc nghiên cứu để khai thác kiến thức
và tìm ra phương pháp phù hợp với học sinh, còn lệ thuộc vào đáp án, gợi ý dẫn
đến học sinh ngại học phân môn này. Tâm lí giáo viên sợ hết giờ nên sử dụng
phương pháp rèn theo mẫu cho nhanh, học sinh chưa phát huy được tính tích
cực.
Bên cạnh đó, hình thức tổ chức dạy học của một số giáo viên còn đơn
điệu, hầu như ít sáng tạo, chưa thu hút lôi cuốn học sinh.

3

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
Điều kiện giảng dạy của giáo viên còn hạn chế, các tài liệu tham khảo
phục vụ việc giảng dạy Luyện từ và câu cũng như tranh ảnh, vật chất và các đồ
dùng dạy học khác chưa phong phú.
Là giáo viên trực tiếp giảng dạy ở lớp 5, được tiếp xúc và tâm sự với
nhiều đối tượng học sinh, được dự giờ đồng nghiệp, tôi đã cập nhật và thu nhận
rất nhiều thực trạng cũng như những sai sót, nhầm lẫn của học sinh khi thực

hành các bài tập luyện từ và câu:
Khi học các em cịn có thói quen chờ thầy cô làm rồi chép bài, khả năng
nhớ, hiểu và vận dụng kiến thức trong q trình học tập cịn yếu. Học sinh cịn
học vẹt, nhớ máy móc khi học phân môn này.
Các từ cần giải nghĩa đa số là các từ Hán Việt nên học sinh khó hiểu, khó
giải thích. Diễn đạt thì lủng củng, tâm lí sợ sai, khơng mạnh dạn.
Các em ít sử dụng từ điển nên vốn từ cịn hạn chế.
Bên cạnh đó một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm đến con em mình
cũng làm ảnh hưởng đến chất lượng học tập bộ môn.
7.1.3. Nguyên nhân
Một số ít giáo viên khơng chịu đầu tư thời gian cho việc nghiên cứu để
khai thác kiến thức và tìm ra phương pháp phù hợp với học sinh, lệ thuộc vào
đáp án, gợi ý dẫn đến học sinh ngại học phân môn này.
Cách dạy của một số giáo viên cịn đơn điệu, lệ thuộc máy móc vào sách
giáo khoa, hầu như ít sáng tạo, chưa thu hút lơi cuốn học sinh.
Nhiều giáo viên chưa quan tâm đến việc mở rộng vốn từ, phát triển vốn từ
cho học sinh, giúp học sinh làm giàu vốn hiểu biết phong phú về Tiếng Việt.
Hầu hết học sinh chưa hiểu hết vị trí, tầm quan trọng, tác dụng của phân môn
“Luyện từ và câu” nên chưa dành thời gian thích đáng để học mơn này.
Học sinh khơng có hứng thú học phân mơn này. Các em đều cho đây là
phân môn vừa “khô” vừa “khó”.
Nhiều học sinh chưa nắm rõ khái niệm của từ, câu...Từ đó dẫn đến việc
nhận diện phân loại, xác định hướng làm bài lệch lạc. Việc xác định còn nhầm
lẫn nhiều.
4

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm

nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
Học sinh chưa có thói quen phân tích dữ kiện của đầu bài, thường hay bỏ
sót, làm sai hoặc khơng làm hết yêu cầu của đề bài.
Thực tế cho thấy nhiều học sinh khi hỏi đến lý thuyết thì trả lời rất trơi
chảy, chính xác, nhưng khi làm bài tập thực hành thì lúng túng và làm bài khơng
đạt u cầu. Điều đó thể hiện học sinh nắm kiến thức một cách máy móc, thụ
động và tỏ ra yếu kém thiếu chắc chắn.
7.1.4 Các biện pháp giải quyết vấn đề
Để giúp các đối tượng học sinh khắc phục và hoàn thiện những thực trạng
nêu trên là một vấn đề không đơn giản. Với thực tiễn đặt ra hiện nay, đòi hỏi
ngành giáo dục nói chung, mỗi thầy cơ giáo chúng ta nói riêng, cần phải giúp
học sinh học tập tốt hơn phân môn luyện từ và câu. Để làm được điều đó tơi đề
ra cho mình những giải pháp sau:
Biện pháp 1: Giáo viên giúp học sinh nắm vững nội dung chương trình,
các  kiến thức, kỹ năng cần đạt được trong phân môn luyện từ và câu lớp 5
Với mạch kiến thức được sắp xếp theo vòng tròn đồng tâm tuỳ theo ở mỗi
lớp mà có những yêu cầu khác nhau. Tuy nhiên nếu các em nắm chắc những
kiến thức ở lớp dưới thì lớp 5 các em sẽ nắm kiến thức dễ dàng hơn.
Từ những mạch kiến thức của chương trình, tôi rút ra một số kiến thức
trọng tâm cần lưu ý cho học sinh khi học các nội dung trong phân môn Luyện từ
và câu lớp 5 như sau:
Về nghĩa của từ ( từ đồng âm, từ nhiều nghĩa)
Trong chương trình mơn Tiếng Việt lớp 5, nội dung nghĩa của từ được tập
trung biên soạn có hệ thống trong phần Luyện từ và câu. Trong q trình dạy
học, tơi thường nhận thấy các em học sinh sau khi học hai bài “Từ trái
nghĩa”, “Từ đồng nghĩa” thì các em dễ dàng tìm được các từ trái nghĩa, việc tìm
các từ đồng nghĩa cũng khơng mấy khó khăn. Song sau khi học hai bài “Từ đồng
âm”, “Từ nhiều nghĩa” thì các em bắt đầu có sự nhầm lẫn và khả năng phân biệt
từ đồng nghĩa, từ đồng âm và từ nhiều nghĩa cũng không được như mong đợi
của giáo viên, kể cả học sinh khá, giỏi đôi khi cũng cịn thiếu chính xác. Vì vậy

sau khi mở rộng cho học sinh một số khái niệm cơ bản cần thiết về từ đồng
nghĩa, từ nhiều nghĩa, từ đồng âm tôi đã hướng dẫn học sinh so sánh sự giống
nhau và khác nhau giữa chúng:
Khác nhau:
5

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
Từ đồng nghĩa

Từ đồng âm

Từ nhiều nghĩa

- Đặc điểm: Có một nghĩa
- Đặc điểm: Khác nhau về âm - Đặc điểm: Giống nhau gốc và có một hoặc nhiều
thanh nhưng giống nhau hoặc về âm thanh, khác nhau nhiều nghĩa chuyển. Các
gần giống nhau về ý nghĩa
về ý nghĩa.
nghĩa có mối liên hệ với
nhau.
- Ví dụ:
-Vídụ:
- Ví dụ: Từ mắtcó những
+ xây dựng, kiến thiết,..
+ câu cá, câu văn.
nét nghĩa như sau:

+ vàng xuộm, vàng lịm, vàng +Cái bàn, bàn bạc công
+ Đôi mắt của bé mở to.
hoe, …
việc
+ Quả na mở mắt.
Giống nhau:
Từ nhiều nghĩa và từ đồng âm đều có hình thức âm thanh giống nhau
Chính vì sự giống nhau này học sinh rất khó xác định từ nhiều nghĩa và từ
đồng âm nên thường dễ nhầm lẫn. Để khắc phục vấn đề trên theo tôi hướng dẫn
học sinh nắm vững đặc điểm, cơ chế tạo từ nói chung và cơ chế tạo từ đồng âm,
từ nhiều nghĩa nói riêng trong Tiếng Việt.
Mở rộng vốn từ
Đối với dạng bài mở rộng và hệ thống hóa vốn từ giáo viên nên vận dụng
vốn sống của học sinh và chủ động dẫn dắt, gợi ý, giải nghĩa từ ngữ bằng nhiều
hình thức khác nhau để bổ sung vốn tiếng Việt, giúp các em dễ thực hiện yêu
cầu của bài tập.
Trong quá trình dạy luyện từ và câu: mở rộng vốn từ giáo viên phải thể
hiện đầy đủ về quan hệ biện chứng với nhau giữa các nội dung sau:
Gia tăng vốn từ có hệ thống.
Hiểu nghĩa của từ.
Biết cách sử dụng từ ngữ.
Có thể tuần tự hoặc đan xen lồng ghép lẫn nhau giữa ba nội dung trên.
Phát triển vốn từ trước hết phải chú ý về số lượng càng nhiều từ ngữ càng tốt.
Nhưng để vốn từ đó tồn tại và đảm bảo chất lượng cần phải cho học sinh hiểu
nghĩa của từ và biết cách sử dụng.
6

skkn

Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
Từ những yêu cầu trên khi dạy mở rộng vốn từ cần thưc hiện theo 3 bước
sau:
Giúp HS nắm vững khái niệm chủ đề.
Lựa chọn sơ đồ để mở rộng vốn từ, kết hợp giải nghĩa từ.
Giúp HS vận dụng từ ngữ vừa học trong việc luyện tập thực hành.
Vì thế để giúp học sinh mở rộng được hệ thống vốn từ của mình tơi hướng
dẫn học sinh sử dụng sơ đồ để phát triển vốn từ
Quan hệ từ – Nối câu ghép bằng quan hệ từ
Để dạy tốt quan hệ từ trong phân môn Luyện từ và câu ở lớp 5 thì người
giáo viên phải nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của quan hệ từ đó là giúp các
em học tốt hơn bộ môn Tiếng Việt cũng như các mơn học khác và cịn giúp cho
các em biết cách giao tiếp, cư xử với mọi người trong cuộc sống hàng ngày lịch
sự nhã nhặn hơn. Giáo viên cần nhận thức được quan hệ từ như là “chất
keo dính” nối kết các từ ngữ, câu văn, đoạn văn lại với nhau một cách chặt chẽ
hơn có ý nghĩa hơn. Khi dạy quan hệ từ tôi bám vào chuẩn kiến thức kĩ năng,
mục tiêu của tiết học mà chủ động trong việc lựa chọn ví dụ, lựa chọn nội dung
các bài tập, phương pháp, hình thức tổ chức sao cho phù hợp với đối tượng học
sinh lớp mình, giúp các em dễ tiếp thu kiến thức của bài học. Phân ra từng dạng
quan hệ từ để dạy và giúp học sinh biết tác dụng của từng loại quan hệ từ cụ thể.
Ví dụ:   Tiết Luyện từ và câu (tuần 11, Tiếng việt 5, trang 109, 110)
Để hình thành khái niệm quan hệ từ thì tơi lựa chọn bài tập 1 sách giáo
khoa để dạy: Trong mỗi ví dụ dưới đây từ in đậm được dùng để làm gì ?
Bài 1 ở sách giáo khoa tơi chọn để giúp học sinh hình thành kiến thức:
Tác dụng của tất cả quan hệ từ là dùng để nối các từ ngữ đứng trước và sau nó
lại với nhau và làm cho ý của các câu văn, đoạn văn chặt chẽ hơn.
Trên cơ sở các kiến thức đã nắm được trong sách giáo khoa để giúp học
sinh hiểu được thấu đáo hơn ý nghĩa của quan hệ từ và sử dụng được quan hệ từ
trong nói và viết tơi hướng dẫn cho học sinh Hình thành kiến thức về một số

quan hệ từ thường gặp: rồi, và, của, hoặc, nhưng……
Dấu câu

7

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
 
Trong chương trình tiểu học đang hiện hành, nội dung về dấu câu được
học từ lớp 2. Có 10 dấu câu thường dùng và được học ở tiểu học là : dấu chấm,
dấu chấm hỏi, dấu chấm than, dấu phẩy, dấu hai chấm, dấu gạch ngang, dấu
ngoặc đơn, dấu ngoặc kép, dấu chấm phẩy và dấu ba chấm. Dấu câu là kí hiệu
chữ viết để biểu thị ngữ điệu khác nhau. Những ngữ điệu này lại biểu thị những
quan hệ ngữ pháp khác nhau và những mục đích nói khác nhau. Nếu sử dụng
dấu câu sai dẫn đến việc người đọc, người nghe hiểu sai nội dung diễn đạt. Vì
thế, dạy cho học sinh sử dụng đúng các loại dấu là yêu cầu quan trọng của giáo
viên tiểu học.
Để giúp học sinh học tốt trước hết giáo viên thông qua các bài tập để rèn
kĩ năng thực hành sử dụng dấu.
+ Chọn dấu câu đã cho điền vào chỗ trống.
+ Tìm dấu câu thích hợp điền vào chỗ trống.
+ Đoạn văn đã sử dụng dấu câu sai, hãy sửa lại cho đúng.
+ Điền dấu và giải thích tác dụng sử dụng của dấu câu đó trong câu .
+ Tập viết đoạn văn theo chủ đề có sử dụng các dấu câu đã học.
Luôn kết hợp ôn luyện về cách sử dụng dấu với đọc. Qua đọc, hướng dẫn
học sinh ngắt nghỉ hơi, nâng cao, hạ thấp giọng, nhấn giọng để thể hiện đúng
giọng đọc của từng kiểu câu. Điều đó hỗ trợ tốt cho việc rèn kĩ năng nghe, đọc,

nói, viết cho học sinh tiểu học
Mặt khác trên cơ sở các bài tập về dấu câu tôi tự xác định và chia các loại
bài tập thành 3 loại như sau để phát triển và nâng cao:
+ Loại bài tập nhận biết: Loại bài tập này đòi hỏi các em chỉ ra được một
đặc điểm khác nào đó của từ ngữ, câu đã nêu.
+ Loại bài tập sửa chữa: Loại bài tập này đòi hỏi các em phải vận dụng
các kiến thức ngữ pháp đã học để phát hiện chỗ sai và viết lại cho đúng một câu,
một đoạn văn.
+ Loại bài tập sáng tạo: Loại bài tập này đòi hỏi phải tự tìm tịi và nêu lên
một cách dùng từ, đặt câu nào đó theo yêu cầu cụ thể về ngữ pháp.
Biện pháp 2:  Đổi mới phương pháp và hình thức dạy học nâng cao
hiệu quả phân môn luyện từ và câu
8

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
Đổi mới phương pháp dạy học là phải phát huy tính tích cực của học sinh
giáo viên cần chú ý đối với mọi đối tượng học sinh phân ra nhiều mức độ để có
phương pháp dạy thích hợp. Muốn phát huy được tính tích cực của học sinh
người giáo viên phải có hệ thống câu hỏi trong mỗi bài thật cụ thể phù hợp với
mọi đối tượng học sinh. Giáo viên vận dụng linh hoạt các hình thức tổ chức dạy
học theo nhóm, dạy học cá nhân,… Thường xuyên thay đổi các hình thức học
tập cho học có thể tổ chức dạy học dưới hình thức trị chơi để kích thích sự hứng
thú học tập của học sinh, nhằm đạt kết quả cao trong giờ học mà các em không
nhàm chán.
Việc đổi mới phương pháp dạy học có thành cơng, hiệu quả hay khơng là
một phần phải có hình thức tổ chức học tập phong phú và đa dạng. Hình thức

phải xây dựng phù hợp với nội dung và đối tượng học sinh. Hình thức phù hợp
thì tạo nên tiết học sinh động, đạt hiệu quả cao và phát huy được tính cực tự học,
chủ động và tự sáng tạo của học sinh.
Bên cạnh đó việc dạy học theo mơ hình trường học mới thực hiện đổi mới
phương pháp dạy học theo nguyên tắc lấy học sinh làm trung tâm, học tập mang
tính tương tác và phù hợp với từng cá nhân học sinh.  Lớp học do học sinh tự
quản và được tổ chức theo các hình thức như: Làm việc theo cặp, làm việc cá
nhân và làm việc theo nhóm, trong đó hình thức học theo nhóm là chủ yếu. Học
sinh được học trong môi trường học tập thân thiện, thoải mái, khơng bị gị bó,
ln được gần gũi với bạn bè, với thầy cô, được sự giúp đỡ của bạn học trong
lớp, trong nhóm và thầy cơ, phù hợp với tâm sinh lý lứa tuổi các em. Vào mỗi
giờ học, học sinh được trao đổi chia sẻ các kiến thức của môn học được mở rộng
vốn từ tăng khả năng giao tiếp. Học sinh thường được phát huy hơn, tự thể hiện,
tự khẳng định khả năng của mình nhiều hơn. Tạo được khơng khí nhẹ nhàng,
thoải mái; các em có điều kiện trao đổi với bạn, với cơ những điều mà mình
chưa biết, chưa hiểu…điều đó có tác dụng khơi dậy niềm ham thích, say mê tìm
tịi khám phá lĩnh vực kiến thức của tiếng Việt. Với phương pháp tổ chức này
học sinh nắm kiến thức một cách sâu sắc có cơ sở, được đối chứng qua nhận xét
của bạn, của giáo viên.
Trong năm học này lớp tôi cũng đã áp dụng hình thức học theo nhóm và
theo tơi quan sát trong tiết luyện từ và câu các em tự tin trao đổi bài với nhau.
Đây là hình ảnh các em học tập theo nhóm. Các em học sinh đều rất hào hứng
được chia sẻ bài với bạn.
 

Ví dụ: Khi dạy tiết luyện từ và câu: Mở rộng vốn từ nam và nữ
9

skkn

Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
Ở bài 1 các em được tự bày tỏ phẩm chất mà mình thích ở một bạn nam
và ở một bạn nữ. Và tơi thấy em Hồng một học sinh rất nhút nhát ở lớp tôi mà
em cũng đã  chia sẻ với các bạn : “Mình thích phẩm chất dũng cảm ở bạn nam,
phẩm chất đó thể hiện một bạn nam can đảm, khơng sợ nguy hiểm”. Mặc dù trả
lời cịn nhỏ chưa mạnh dạn lắm nhưng các bạn trong nhóm đã thưởng cho
Hoàng một tràng pháo tay lớn để động viên bạn cố gắng hơn nữa.
Qua đây tôi thấy việc thay đổi hình thức dạy học cũng đã góp một phần để
giúp các em tự tin học tập tốt hơn các mơn học nói chung và phân mơn luyện từ
và câu nói riêng.
Biện pháp 3: Vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học trong tiết
học phân môn luyện từ và câu
        Để có thể học tốt phân mơn luyện từ và câu, tôi cho rằng, ngay từ đầu tiết
học giáo viên phải khơi sự tò mò, hứng thú cho học sinh. Khi hướng dẫn học
sinh học giáo viên có thể sử dụng linh hoạt nhiều phương pháp dạy học khác
nhau (phương pháp trị chơi, phương pháp sử dụng tình huống có vấn đề để tổ
chức hoạt động, phương pháp thực hành giao tiếp…..) phù hợp với từng loại bài
để cuốn hút các em vào tiết học.
Phân môn Luyện từ và câu lớp 5 gồm 2 dạng bài: dạng bài lý
thuyết (hình thành kiến thức mới) và dạng bài thực hành .
Khi đã nắm vững được cấu trúc của một bài trong phân môn Luyện từ và câu
thì giáo viên có thể linh hoạt phối hợp các phương pháp dạy học khác nhau
trong một tiết dạy sao cho phù hợp. Phân môn Luyện từ và câu cung cấp những
kiến thức sơ giản về Tiếng Việt bằng con đường quy nạp và rèn luyện kĩ năng
dùng từ, đặt câu, kĩ năng nói và viết cho học sinh. Chính vì thế, trong q trình
dạy Luyện từ và câu việc sử dụng nhiều phương pháp dạy học khác nhau sẽ giúp
học sinh tích cực hóa hoạt động học tập, hình thành kiến thức và kĩ năng mình.
Tuy các phương pháp này khơng mới mẻ nhưng phần ít giáo viên sử dụng chưa

đúng lúc, chưa đúng bài, chưa đúng hoạt động.
Một số phương pháp dạy học tôi thường sử dụng:
* Phương pháp thực hành:
Dùng phương pháp thực hành để dạy tri thức, để rèn luyện khả năng cho
học sinh. Hình thức phổ biến để hình thành kiến thức cho học sinh tiểu học là
thơng qua thực hành, có nghĩa là việc cung cấp kiến thức mới không phải là trực
10

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
tiếp, thuần lí thuyết mà được hình thành dần dần, tự nhiên cho học sinh qua các
bài tập cụ thể. Phương pháp này thường được dùng với các dạng bài thực hành.
Ví dụ: Khi dạy Luyện từ và câu tuần 20 bài:“ Mở rộng vốn từ: Công dân”
trang 18. Bài tập 3: u cầu tìm các từ đồng nghĩa với từ cơng dân.
Như trong bài tập 1 học sinh đã hiểu được nghĩa của từ cơng dân: Người
dân của một nước, có quyền lợi  và nghĩa vụ với đất nước. Nên từ đó học sinh dễ
dàng vận dụng để tìm được từ đồng nghĩa là: nhân dân, dân chúng , dân.
* Phương pháp sử dụng tình huống có vấn đề:
Dạy học nêu vấn đề là đòi hỏi học sinh tham gia giải quyết các vấn đề do
tình huống đặt ra. Tình huống có vấn đề đóng vai trị quan trọng trong dạy học
nêu vấn đề. Phải có tình huống có vấn đề mới thực hiện được phương pháp dạy
học nêu vấn đề. Thơng qua việc giải quyết vấn đề trong tình huống cụ thể, học
sinh vừa nắm tri thức, vừa phát triển tư duy sáng tạo. Phương pháp sử dụng tình
huống có vấn đề có nhiều khả năng phát huy tính độc lập suy nghĩ và tính sáng
tạo của học sinh. Phương pháp này thường được sử dụng nhiều với dạng bài
hình thành kiến thức mới.
* Phương pháp đàm thoại:

Phương pháp đàm thoại nhằm gợi mở để học sinh làm sáng tỏ những vấn
đề mới, rút ra những kết luận cần thiết từ những tài liệu đã học cũng như từ kinh
nghiệm sống đã tích lũy. Tạo điều kiện để các em phát triển và củng cố khả năng
giao tiếp với thầy (cô) và với bạn cùng học; gây hứng thú học tập, hình thành
tính độc lập, óc phê phán, phát huy tính tích cực và tương tác trong học tập. Để
đảm bảo kết quả việc tiến hành đàm thoại cần chú ý hai khâu quan trọng: thiết
kế hệ thống câu hỏi và tổ chức việc đàm thoại ở lớp. Phương pháp này được sử
dụng thường xuyên trong cả tiết học.
* Phương pháp thảo luận nhóm:
Thảo luận là một cách học tạo được cho học sinh luyện tập kĩ năng giao
tiếp, khả năng hợp tác và khả năng thích ứng với hồn cảnh xung quanh. Thông
qua thảo luận ngôn ngữ và tư duy của học sinh trở nên linh hoạt và sinh động
hơn.
– Điều kiện đảm bảo thành công cho việc thảo luận là:

11

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
+ Các đề tài đưa ra thảo luận vừa sức, mới mẻ để kích thích được sự hứng
thú suy nghĩ của học sinh.
+ Khơng lạm dụng q nhiều hình thức thảo luận nhóm.
+ Có nhóm trưởng điều khiển hoạt động nhóm.
+ Kết quả làm việc nhóm cịn được có ý kiến góp ý của nhóm khác.
Phương pháp này cũng được tơi sử dụng nhiều vì rất phù hợp với các bài
tập cần có sự chia sẻ hợp tác với nhau giữa học sinh
* Phương pháp sử dụng trò chơi học tập:

Trò chơi học tập thơng qua trị chơi. Trị chơi học tập khơng chỉ nhằm vui
chơi giải trí mà cịn nhằm góp phần củng cố tri thức, kĩ năng học tập cho học
sinh.
Việc sử dụng trò chơi học tập nhằm làm cho việc hình thành kiến thức và
rèn luyện kĩ năng cho học sinh bớt đi vẻ khô khan, tăng thêm phần sinh động
hấp dẫn.
Điều kiện đảm bảo cho sự thành công của việc sử dụng trò chơi trong học
tập là:
+ Nội dung trò chơi phải gắn với mục tiêu của bài học.
+ Luật chơi rõ ràng, đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện.
+ Điều kiện và phương tiện tổ chức trò chơi phong phú, hấp dẫn.
+ Sử dụng trò chơi đúng lúc, đúng chỗ.
+ Số lượng học sinh tham gia: Vừa phải, khơng q ít.
+ Kích thích sự thi đua giành phần thắng giữa các bên tham gia.
Việc lựa chọn, phối hợp, vận dụng hợp lí các phương pháp dạy học ở
từng tiết dạy Luyện từ và câu đều có những đặc điểm riêng, khơng thể áp dụng
một cách máy móc, đồng loạt. Khơng có phương pháp nào là “vạn năng” là
“tuyệt đối” là có thể phù hợp với mọi khâu của tiết dạy Luyện từ và câu. Chỉ có
sự tìm tòi sáng tạo, sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học mới phát huy
được tính tích cực của học sinh trong mỗi tiết dạy Luyện từ và câu và đạt được
thành công trong mỗi bài dạy. Vốn từ các em trở nên đa dạng, phong phú khi
12

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
các em chủ động phát huy tính tích cực, độc lập sáng tạo, tinh thần hợp tác làm
việc, cùng với sự chỉ đạo sáng suốt của người giáo viên sẽ đem lại một kết quả

tốt nhất.
Biện pháp 4: Phối hợp các hoạt động ngồi giờ lên lớp để tích luỹ vốn
hiểu biết, vốn từ ngữ cho học sinh.
Ngoài việc dạy học ở trên lớp nên tổ chức cho học sinh những giờ học
ngoại khóa thật bổ ích như tổ chức các trị chơi đố vui để học, các hội thi tìm từ
nhanh, đặt câu đúng… để các em tăng thêm vốn hiểu biết tạo ra sự thi đua, hứng
khởi trong học tập tiếng Việt và phân môn Luyện từ và câu nói riêng. Thơng qua
các hoạt động ngồi giờ lên lớp như các giờ chơi, chào cờ, các cuộc toạ đàm trao
đổi học sinh sẽ tích luỹ được vốn từ cho mình. Phối kết hợp hoạt động ngồi giờ
nhằm bồi dưỡng cho học sinh ý thức và thói quen sử dụng tiếng việt văn hoá
trong giao tiếp.
Trong năm học vừa qua các em học sinh lớp tôi cũng được tham gia các
hoạt động ngồi giờ lên lớp rất bổ ích. Như hình ảnh tham gia cuộc thi “ Phát
triển năng lực học sinh tiểu học” do nhà trường tổ chức.
Tôi thấy các em rất tự tin, giới thiệu, giao lưu với các bạn khán giả, các
câu trả lời, ứng xử rất rõ ràng mạch lạc. Thông qua các buổi thi giao lưu phát
triển năng lực học sinh các em biết đặt câu hỏi một cách lịch sự, tránh hỏi trống
không hoặc những câu hỏi tò mò thiếu tế nhị. Biết giữ phép lịch sự khi bày tỏ
yêu cầu, đề nghị.
Như vậy ngay trong cuộc sống hằng ngày các em thường giao tiếp với
thầy cô, bạn bè, cha mẹ giáo viên cần phải bồi dưỡng ý thức và thói quen sử
dụng tiếng Việt văn hoá, phát triển năng lực dùng từ đặt câu của các em để điều
chỉnh cho học sinh trong hoạt động giao tiếp.
Với các phân môn khác của môn Tiếng Việt như Tập đọc, Chính tả, Tập
làm văn, Kể chuyện, giúp học sinh rất nhiều trong việc mở rộng vốn từ, cách
dùng từ để đặt câu khác nhau, từ phải gắn với câu, sắp xếp từ, ý sao cho đúng
văn cảnh cụ thể.
7. 2 Về khả năng áp dụng của sáng kiến :
- Sáng kiến này được áp dụng cho học sinh lớp 5A1 nói riêng và học sinh khối
5 nói chung của Trường Tiểu học Nhân Đạo – Sông Lô – Vĩnh Phúc.

8. Những thông tin cần được bảo mật ( nếu có ) : Khơng
13

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến :
- Để sáng kiến này được áp dụng có hiệu quả cần những điều kiện sau :
+ Học sinh cần có hứng thú học tập.
+ Giáo viên cần kết hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh, đặc biệt quan
tâm nhiều đến học sinh yếu môn Tiếng việt.
+ Kết hợp chặt chẽ quá trình hoạt động giữa lên lớp và ngồi giờ, ln tạo
khơng khí học tập vui vẻ, thoải mái.
+ Tận tụy với cơng việc, nhiệt tình với học sinh.
+ Tìm hiểu học sinh để phát hiện ra nguyên nhân khiến học sinh đạt được
cũng như chưa đạt được kết quả trong học tập. Từ đó phát huy điểm mạnh, khắc
phục điểm yếu ở học sinh. Người giáo viên khơng những phải có kiến thức vững
chắc phương pháp giảng dạy hay mà giáo viên cần phải cho học sinh rèn luyện,
thực hành nhiều; giáo viên không nên chữa hết các bài tập.
+ Luôn khảo sát, phân loại học sinh để có phương pháp giảng dạy phù
hợp. Cần phải gần gũi động viên học sinh, khích lệ các em hứng thú trong học
tập.
+ Luôn học hỏi, trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp.
10. Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng
kiến theo ý kiến của tác giả và theo ý kiến của tổ chức , cá nhân đã tham gia
áp dụng sáng kiến lần đầu , kể cả áp dụng thử :
10.1 Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng
kiến theo ý kiến của tác giả:

Sau khi áp dụng sáng kiến chúng tơi đã đạt được những kết quả đáng khích lệ
như sau :
Học sinh tiếp thu kiến thức một cách hoàn toàn thoải mái. Các em có được
niềm vui khi học phân môn Luyện từ và câu, những kiến thức các em học được
dễ dàng ứng dụng vào bất cứ lúc nào. Các em được chơi, được nói, được thể
hiện nhận xét của mình, được trao đổi với thầy cơ, với bạn bè trong tiết học. Có
thể thấy rõ sự chuyển biến của các em từng ngày qua việc giao tiếp với thầy cô,
bạn bè. Qua những bài làm các môn học khác, câu cú các em trình bày sáng sủa,
rõ nghĩa, dễ nhận thấy ở bài làm phân môn tập làm văn.
Học sinh u thích mơn Tiếng việt – mơn học đem đến biết bao niềm vui, sự
hấp dẫn hứng thú các em cùng thi đua học tập, cùng giúp nhau cố gắng vươn lên
chan hoà vui tươi trong học tập, trong sinh hoạt.
14

skkn


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
Ngoài ra qua việc nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh
lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm nâng cao chất lượng dạy - học
môn Tiếng Việt ở lớp 5A1” này đã góp phần khắc phục được một số sai lầm cho
chính bản thân người nghiên cứu và đối tượng học sinh được thực nghiệm như
sau:
+ Đối với bản thân: việc nghiên cứu đề tài khoa học này đã giúp tôi nắm
vững hơn kiến thức về luyện từ và câu, nhằm phục vụ tốt hơn cho công tác
giảng dạy sau này tránh được những sai lầm không đáng có. Đòi hỏi cá nhân
phải tự học để đáp ứng sự đòi hỏi của học sinh và lựa chọn phương pháp hợp lý
cho từng hoạt động, từng nội dung bài, từng đối tượng học sinh. Giúp tôi luôn
nghiên cứu kỹ các bài tập sách giáo khoa để giảng dạy cho phù hợp với trình độ

học sinh lớp mình giảng dạy và phát huy tính tích cực của học sinh.
+ Đối với học sinh: các em khắc phục được những sai lầm dù là rất nhỏ,
giúp các em có tính tỉ mỉ, nghiêm túc, có tính kỷ luật cao trong học tập. Hình
thành nhân cách, góp phần đào tạo con người Việt Nam trong thời kỳ công
nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước tự chủ, năng động, sáng tạo, tự giải quyết
các vấn đề mà cuộc sống đặt ra.
Tuy kết quả tôi nêu trên hết sức sơ lược và ở phạm vi nhỏ, song nó cũng
góp phần động viên tôi trong công tác giảng dạy học sinh. Bé nhỏ như vậy
nhưng vô cùng quan trọng đối với một giáo viên cịn non nớt kinh nghiệm như
tơi trong việc tháo gỡ khó khăn, trong việc tìm ra các biện pháp giúp cho học
sinh của mình học tốt phân mơn Luyện từ và câu.
10.2 Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng
sáng kiến theo ý kiến của tổ chức , cá nhân :
- Sáng kiến này được chúng tôi đã tiến hành dạy thực nghiệm dạy tại lớp 5A1
Trường tiểu học Nhân Đạo năm học 2019-2020 thu được kết quả như sau:
TS
học
sinh

HTXS

HT Tốt

Hoàn thành

Chưa HT

SL

TL

SL

TL

SL

TL

SL

36

23

63,9 %

11

30,6%

2

5,6%

0

+ Số học sinh tham gia Trạng nguyên Tiếng việt kì thi Hương (cấp
Huyện) của khối 5 là 50 em.
15

skkn

TL


Một số biện pháp giúp học sinh lớp 5 học tốt phân môn Luyện từ và câu nhằm
nâng cao chất lượng dạy – học môn Tiếng việt ở lớp 5A1
+ Số học sinh tham gia Trạng nguyên Tiếng Việt kì thi Hội (cấp Tỉnh)
của khối 5 là 44 em.
+ Số học sinh tham gia Trạng nguyên Toàn tài (cấp Quốc gia) của khối 5 là 2
em.
11. Danh sách những tổ chức / cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp
dụng sáng kiến lần đầu( nếu có ) :
Số
TT
1

Tên tổ chức / cá
nhân
Nguyễn Thị Thu
Hương

2

Nguyễn Thị Vân

Lớp 4A1 Trường Tiểu
học Nhân Đạo

3

Nguyễn Văn
Cương

Lớp 5A3 Trường Tiểu
học Nhân Đạo

Nhân Đạo, ngày….tháng 6 năm 2020
HIỆU TRƯỞNG

Địa chỉ
Lớp 5A2 Trường Tiểu
học Nhân Đạo

Nhân Đạo,ngày….tháng 6 năm 2020

Phạm vi / Lĩnh vực áp
dụng sáng kiến
Trường tiểu học / lĩnh vực
nâng cao chất lượng phân
môn Luyện từ và câu lớp 5.
Trường tiểu học / lĩnh vực
nâng cao chất lượng phân
môn Luyện từ và câu lớp 4.
Trường tiểu học / lĩnh vực
nâng cao chất lượng phân
môn Luyện từ và câu lớp 5.
Nhân Đạo,ngày….tháng 6 năm 2020

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG

TÁC GIẢ

KẾT CẤP TRƯỜNG
(Ký tên, đóng dấu)

(Ký tên, đóng dấu)

Nguyễn Chí Cao

Nguyễn Chí Cao

(Ký tên, đóng dấu)

Nguyễn Thị Huyền Trang
Lê Thị Thư

16

skkn