LUẬN VĂN: Những vấn đề cơ bản về lợi nhuận và vai trò của lợi nhuận trong nền kinh tế thị trường ppt

LUẬN VĂN:

Những vấn đề cơ bản về lợi nhuận và
vai trò của lợi nhuận trong nền kinh
tế thị trường






Lời nói đầu

Hiện nay trước thế kỷ 21, Việt Nam vẫn đang đứng trước nguy cơ tụt hậu xa về
kinh tế xo với các nước trên thế giới cũng như trong khu vực. Trong cơ chế tập trung
quan liêu bao cấp trước đây, chúng ta chưa thực sự coi lợi nhuận với tư cách là hình thức
thu nhập đối với người sản xuất kinh doanh. Sản xuất, kinh doanh chỉ là để phục vụ chứ
không phải với mục đích lợi nhuận. Cơ chế hình thành và phân phối lợi nhuận không
được tiến hành trên cơ sở căn cứ khoa học và khách quan. Điều đó đã gây sự bất bình
đẳng lớn giữa các đơn vị sản xuất kinh doanh, làm mất đi động lực thúc đẩy của đòn bẩy
lợi nhuận, tạo ra một tư tưởng ỷ lại ngày càng trầm trọng của các doanh nghiệp và nhà
nước, làm mất đi tính chủ động sáng tạo của các đơn vị sản xuất kinh doanh Làm cho
nền kinh tế chậm phát triển. Ngày nay, trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghĩa Xã Hội nền
kinh tế của chúng ta đang vận hành theo cơ chế thị trường có sự điều tiết vĩ mô của Nhà

Nước, chúng ta mong mỏi cho quá trình kinh tế thành công. Vì thế không phải ai khác
một tổ chức quốc gia nào khác có thể thực hiện giúp chúng ta mà tự ta phải vận động tự
ta phải tìm ra con đường phát triển phù hợp với điều kiện của nước ta hiện nay, điều đó
đòi hỏi phải có những chính sách phát triển kinh tế đúng đắn. Muốn thực hiện chính sách
phát triển kinh tế có hiệu quả thì người cầm lái phải là người có hiểu biết sâu rộng trong
việc nắm bắt vấn đề để đề ra các phương án tối ưu. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là chúng ta
phải hiểu rõ bản chất, nguồn gốc cuả những yếu tố bên trong nền kinh tế thị trường đặc
biệt là yếu tố chính quyết thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế thị trường.Đó chính là
lợi nhuận. Vậy thế nào là lợi nhuận? Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận là gì? và lợi
nhuận đóng vai trò như thế nào đối với nền kinh tế thị trường mà ta lại có thể xem nó là
nhân tố chính yếu quyết định sự tồn tại và phát triển của nền kinh tế thị trường, áp dụng
lý luận về lợi nhuận như thế nào đối với nền kinh tế thị trường theo định hướng Xã Hội
Chủ Nghĩa ở Việt Nam hiện nay. Để tìm hiểu những vấn đề trên em đã chọn đề tài:
"Những vấn đề cơ bản về lợi nhuận và vai trò của lợi nhuận trong nền kinh tế thị
trường"




Chương 1: nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận

I. Các quan điểm về nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận:
1. Quan điểm của chủ nghĩa trọng thương về vấn đề lợi nhuận:
Chủ nghĩa trọng thương ra đời vào thời kỳ quá độ,nền kinh tế phong kiến bước vào
thới kỳ suy đồi và nền kinh tế tư bản chủ nghĩa bắt đầu hình thành.Giai cấp tư sản tăng
cường dùng những biện pháp bạo lực như xâm chiếm đất đai,trao đổi không ngang
gía nhằm đẩy nhanh quá trình tích luỹ nguyên thuỷ Tư Bản. Bên cạnh đó trong lĩnh
vực khoa học tự nhiên (cơ học,thiên văn học,địa lý ) đã có sư phát triển mạnh mẽ. Để
biện hộ cho những hành vi của mình, giai cấp tư sản đã đưa ra học thuyết trọng thương.
Các nhà kinh tế học của trường phái Trọng Thương đã đi tìm nguồn gốc của lợi

nhuận trong lưu thông. Họ cho rằng:”Lợi nhuận là do lĩnh vực lưu thông trao đổi mua
bán sinh ra nó là kết quả của việc mua ít bán nhiều,mua rẻ bán đắt. Không một người
nào được lợi mà không làm hại cho kẻ khác. Dân tộc này làm giàu bằng cách hy sinh
lợi ích của dân tộc khác. Trong trao đổi phải có một bên thua để bên kia được lợi.”
Có thể thấy các nhà kinh tế học của trường phái Trọng Thương chưa thấy được
nguồn gốc thực sự của lợi nhuận là xuất phát từ quá trình sản xuất.Mặc dù còn những
sai lầm về cơ bản nhưng hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Trọng Thương đã tạo ra
nhiều tiền đề kinh tế – xã hội cho các lý luận kinh tế thị trường sau này phát triển.
2. Các quan điểm của trường phái cổ điển:
a. Quan điểm của William Petty:
W.Petty là nhà đại biểu nổi bật nhất của tư tưởng kinh tế Châu Âu trong thời kỳ tan
rã của Chủ Nghĩa Trọng Thương. K. Mark đánh giá cao W. Petty, coi ông là người
sáng lập ra Kinh Tế Học, Mark viết “ Khoa học cổ điển là toàn bộ mọi Khoa Học Kinh
Tế kể từ W. Petty trở đi đã tìm hiểu cái hiện thực nội tại của các QHSX trong xã hội Tư
Sản “. Ông là người đầu tiên khởi xướng lý thuyết về giá trị lao động và phát triển lý
thuyết này thành học thuyết giá trị lao động.
Xuất phát từ lý luận này,W.Petty đã nghiên cứu về gía trị thặng dư,tuy chưa đi sâu
nhưng ông đã nêu lên khá rõ nét về hai hình thức biểu hiện của giá trị thặng dư là địa tô
và lợi tức. Ông đã định nghĩa: “Địa tô Tư Bản Chủ Nghĩa là số chênh lệch giữa giá trị


của sản phẩm và chi phí sản xuất. Địa tô là một phần của lợi nhuận nhờ độ phì nhiêu
của đất đai và vị trí canh tác”. Như vậy W. Petty đã thấy được địa tô chênh lệch một.
Về lợi tức,trong tác phẩm “Bàn về tiền tệ “, W. Petty cho rằng: “ Lợi tức cũng như
tiền thuê ruộng đất, là số tiền trả cho việc nhịn ăn tiêu và thưởng cho sự mạo hiểm “.
Mức lợi tức phụ thuộc vào những điều kiện tự nhiên và tự phát.
Từ lý thuyết địa tô và lợi tức, W.Petty đã cố gắng giải thích về giá cả ruộng đất.
Ông khẳng định rằng giá cả ruộng đất phải được qui định một cách đặc biệt và gắn giá
cả ruộng đất với mức địa tô. Nhưng ông đã sai lầm vì cho rằng giá cả ruộng đất bằng
20 địa tô/ năm. Có sai lầm này là do W.Petty chưa thấy được giá cả ruộng đất một mặt

có quan hệ với địa tô, mặt khác có quan hệ với tỷ suất lợi tức. Ông chưa thấy giá cả
ruộng đất chính là địa tô Tư Bản hoá.
Tóm lại, mặc dù còn nhiều thiếu sót và còn chịu ảnh hưởng của Chủ Nghĩa Trọng
Thương nhưng W.Petty đã có những bước tiến lớn khắc phục được những sai lầm cơ
bản của Chủ Nghĩa Trọng Thương như: Đã thấy được lợi nhuận từ lĩnh vực sản xuất,
nêu ra được mầm mống của lý luận về vấn đề bóc lột. Chính W.Petty đã đặt nền tảng
ban đầu cho Kinh Tế học cổ điển ở nước Anh.
b. Quan điểm của Adam Smith:
A.Smith (1723 – 1790) là người mở ra giai đoạn mới trong sự phát triển của Kinh
Tế Chính Trị Tư Sản. A.Smith đã xây dựng lý luận về lợi nhuận trên cơ sở lý luận về
giá trị lao động. Ông cho rặng lợi nhuận là “khoản khấu trừ thứ hai “ vào sản phẩm của
người lao động, chúng đều có chung nguồn gốc là lao động không được trả công của
người công nhân. Một mặt ông gắn lợi nhuận với quá trình sản xuất, là kết quả của sự
bóc lột, nhưng mặt khác ông đã phạm phải một sai lầm đó là cho rằng lợi nhuận được
tạo ra trong lưu thông. Khi nói về lợi tức, ông xem lợi tức là một bộ phận của lợi nhuận
mà nhà Tư Bản hoạt động bằng tiền đi vay phải trả cho chủ nợ để được sử dụng Tư
Bản. Ông đã thấy xu hướng bình quân hoá tỉ suất lợi nhuận và xu hướng tỉ suất lợi
nhuận giảm sút do khối lượng Tư Bản tăng lên,vạch ra một cách đúng đắn mối quan hệ
giữa tỉ suất lợi nhuận với Tư Bản.
Về địa tô, A.Mith chịu nhiều ảnh hưởng của trường phái Trọng Nông, ông đã thấy
được địa tô và lợi nhuận có cùng nguồn gốc với nhau, đều là kết quả lao động của


người khác. Địa tô là khoản khấu trừ đầu tiên vào sản phẩm người lao động còn lợi
nhuận là khoản khấu trừ thứ hai. Về mặt chất nó phản ánh quan hệ bóc lột.
Tuy nhiên A.Mith còn có những hạn chế về lý luận lợi nhuận như: Chưa nêu ra
được lý luận hoàn chỉnh về lợi nhuận. Mặt khác ông không phân biệt được lĩnh vực sản
xuất và lưu thông nên cho rằng Tư Bản trong lĩnh vực sản xuất cũng như trong lưu
thông đều tạo ra lợi nhuận như nhau. Hơn nữa ông còn quan niệm lợi nhuận là số tiền
trả cho chủ xí nghiệp về sự rủi ro trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, ông

cũng phủ nhận lý luận giá trị thặng dư.
c. Quan điểm của David Ricardo:
Nếu như A.Smith sống trong thời kỳ công trường thủ công phát triển mạnh mẽ thì
D.Ricardo sống trong thời kỳ cách mạng công nghiệp. Đó là điều kiện khách quan để
ông vượt được ngưỡng giới hạn mà A.Smith dừng lại. Theo Mác D.Ricardo là nhà tư
tưởng của thời đại công nghiệp.
D.Ricardo cho rằng: “ Lợi nhuận là số còn lại ngoài tiền lương mà nhà Tư Bản trả
cho công nhân “. Ông đã thấy được xu hướng giảm sút tỉ suất lợi nhuận và giải thích
nguyên nhân của sự giảm sút nằm trong sự vận động biến đổi thu nhập giữa ba giai
cấp: Địa chủ, công nhân và nhà Tư Bản. Ông cho rằng do qui luật màu mỡ đất đai ngày
càng giảm, giá cả nông phẩm ngày càng tăng lên làm cho tiền lương công nhân và địa
tô tăng theo còn lợi nhuận không tăng. Do đó “lợi nhuận có khuynh hướng tự nhiên
giảm xuống “. Như vậy theo ông địa chủ là người có lợi, công nhân không có lợi cũng
như không bị hại còn nhà Tư Bản thì có hại vì tỉ suất lợi nhuận giảm xuống.
Mặc dù có nhiều tiến bộ so với những học thuyết trước nhưng ông cũng vấp phải
nhiều sai lầm như: ông đã giải về lợi nhuận căn cứ vào năng suất lao động, ông không
phân biệt được giữa lợi nhuận và giá trị thặng dư. Cũng xuất phát từ việc chưa phân
biệt được tỷ suất lợi nhuận và tỷ suất giá trị thặng dư nên ông đã kết luận rằng tỷ suất
lợi nhuận giảm là do tăng lương.


d. Quan điểm của Samuelson về lợi nhuận:
Theo Samuelson lợi nhuận là phần thưởng cho việc gánh chịu rủi ro cho sự đổi mới,
lợi nhuận là lợi tức độc quyền.


Ông cho rằng phần lớn giá trị lợi nhuận kinh doanh được báo cáo chỉ là phần lợi tức
của các chủ sở hữu công ty có được do lao động của họ hay do vốn đầu tư của họ mang
lại. Nếu loại bỏ tất cả các lợi tức ẩn thì ta được lợi nhuận thuần tuý và đó là phần
thưởng cho các hoạt động đầu tư có lợi bất định. Doanh thu của công ty phụ thuộc rất

lớn vào thăng chầm trong chu kỳ kinh doanh. Do các nhà đầu tư không thích các
trường hợp rủi ro nên họ đòi hỏi phải có mức phí dự phòng cho các đầu tư không chắc
chắn nhằm bù đắp cho những rủi ro này.

II. Quan điểm của Mác về nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận:
1. Qúa trình tạo ra giá trị thặng dư:
a. Mâu thuẫn chung của công thức của Tư Bản:
Mac và Ănghen là người đầu tiên đã xây dựng nên lý luận về giá trị thặng dư một
cách hoàn chỉnh. Qua thực tế xã hội tư bản lúc bấy giờ Mác thấy rằng giai cấp tư bản
ngày càng giàu thêm còn giai cấp vô sản ngày càng nghèo khổ, ông đã đi tìm hiểu
nguyên nhân vì sao có hiện tượng này. Cuối cùng ông đã phát hiện ra rằng nếu nhà tư
bản đưa ra một lượng tiền là T vào quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá thì số tiền
thu về là T’ lớn hơn số tiền ứng ra ( T’>T) hay T’=T+T.
C.Mác gọi là giá trị thặng dư. Ông cũng thấy rằng mục đích của lưu thông tiền tệ
với tư cách là tư bản không phải là giá trị sử dụng mà là giá trị. Mục đích của lưu thông
T-H-T’ là sự lớn lên của giá trị thặng dư nên sự vận động T-H-T’ là không có giới hạn.
Mác gọi đó là Công thức chung của tư bản chủ nghĩa. Qua nghiên cứu Mác đi đến kết
luận: “ Tư bản không thể xuất hiện từ lưu thông và cũng không thể xuất hiện bên ngoài
lưu thông. Nó phải xuất hiện trong lưu thông và đồng thời cũng không phải trong lưu
thông “ (*). Đây chính là mâu thuẫn chung của công thức tư bản.Để giải thích mâu
thuẫn này Mác đã phát hiện ra nguồn gốc sinh ra giá trị hàng hoá - sức lao động. Cũng
như mọi hàng hoá khác được qui định bởi số thời gian lao động xã hội cần thiết để sản
xuất và do đó để tái sản xuát ra sức lao động, nó được qui thành thời gian lao động xã
hội cần thiết để sản xuất ra lượng tư liệu sinh hoạt mà người công nhân phải tiêu dùng
để duy trì cuộc sống ở trạng thái bình thường. Hàng hoá sức lao động không chỉ có giá
trị mà còn có giá trị sử dụng, giá trị sử dụng của hàng hoá sức lao động cũng chỉ thể
hiện trong quá trình tiêu dùng sức lao đông. Qúa trình đó là quá trình sản xuất ra hàng


hoá và đồng thời là quá trình tạo ra giá trị mới lớn hơn giá trị của bản thân sức lao

động. Phần lớn đó chính là giá trị thặng dư mà nhà Tư Bản chiếm đoạt. Vậy “ Gía trị
thặng dư là phần giá trị mới dôi ra ngoài giá trị sức lao động do công nhân tạo ra và bị
nhà tư bản chiếm đoạt “. Như vậy hàng hoá sức lao động cũng có thuộc tính là nguồn
gốc sinh ra giá trị. Đó là đặc điểm cơ bản nhất của hàng hoá sức lao động do với hàng
hoá khác. Nó là chìa khoá để giải thích tính mâu thuẫn của công thức chung của tư bản.
b. Qúa trình sản xuất giá trị thặng dư (m):
Để nghiên cứu cốt lõi tạo nên giá trị thặng dư trong quá trình sản xuất của tư bản
Mác đã chia tư bản thành hai bộ phận: Tư bản bất biến và tư bản khả biến Tư bản bât
biến là hình thái tư liệu sản xuất mà giá trị được bảo tồn và chuyển vào sản phẩm tức là
giá trị không biến đổi về lượng trong quá trình sản xuất. Ký hiệu là C. Còn bộ phận tư
bản biểu hiện dưới hình thức giá trị sức lao động trong quá trình sản xuất đã tăng thêm
về lượng gọi là tư bản khả biến. Ký hiệu là V.
Như vậy ta thấy muốn tư bản khả biến hoạt động được phải có một tư bản bất biến
đã được ứng trước với những tỉ lệ tương đương. Và qua sự phân chia ta rút ra tư bản
khả biến tạo ra giá trị thặng dư vì nó dùng để mua sức lao đông. Còn tư bản bất biến có
vai trò gián tiếp trong việc tạo ra giá trị thặng dư. Từ đây ta có kết luận “ Gía trị của
một hàng hoá bằng giá trị tư bản bất biến mà nó chứa đựng cộng với giá trị của tư bản
khả biến ( tức là giá trị thậng dư đã được sản xuất ra ). Nó được biểu hiện bằng công
thức:
Gía trị = C + V + m
C: Gía trị tư liệu sản xuất chuyển vào sản phẩm.
V: Gía trị sức lao động của người công nhân.
m: Gía trị thặng dư.Như thế nhà tư bản đã bỏ ra một lượng tư bản để
tạo ra giá trị là C + V. Nhưng giá trị mà nhà tư bản thu vào là C+V+m. Phần m dôi ra
ngoài là phần mà nhà tư bản bóc lột của người công nhân.
Để rõ hơn chúng ta về quá trình tăng thêm của giá trị, ta hãy nghiên cứu thí dụ sau:
Gỉa định để sản xuất 10kg sợi cần 10kg bông. giá 10kg bông là 10$. Để biến số bông
đó thành sợi, một công nhân phải lao động trong 6h và hao mòn máy móc là 2$; giá trị
sức lao động của công nhân trong 1ngày là 3$; trong 1h lao động người công nhân tạo
ra lượng giá trị là 0,5$. Trong quá trình sản xuất sợi đã hao phí theo thời gian lao động

xã hội cần thiết. Với giả đình như vậy, nếu như thời gian lao động chỉ kéo dài đến cái
điểm mà ở đó bù đắp được giá trị sức lao động(6h), tức là bằng thời gian lao động cần
thiết thì chưa có sản xuất ra giá trị thặng dư, do đó tiền chưa biến thành tư bản.
Trong thực tế quá trình lao động không dừng lại ở điểm đó. Gía trị sức lao động mà
nhà tư bản phải trả khi mua và giá trị sức lao động đó có thể tạo ra cho nhà tư bản là
hai đại lượng khác nhau. Nhà tư bản trả tiền mua sức lao động trong ngày. Vậy việc sử
dụng sức lao động trong ngày đó thuộc về nhà tư bản.
Chẳng hạn nhà tư bản bắt công nhân lao động 12h trong một ngày thì chi phí sản
xuất = Tiền bông+Hao mòn máy móc + Tiền mua sức lao động của công
nhân=20+4+3=27$. Gia trị sản phẩm mới tạo ra =giá trị của bông +Gia trị của máy
móc + giá trị do sức lao động của công nhân tạo ra= 20+4+12=30$. Như vậy toàn bộ
chi phí nhà tư bản để mua tư liệu sản xuất và sức lao động là 27$. Trong 12h lao động
công nhân tạo ra một lượng giá trị mới là 30$. Vậy 27$ ứng trước chuyển hoá thành
30$. Do đó tiền đã biến thành tư bản. Phần giá trị mới dôi ra này là giá trị thặng dư.

2. Chi phí sản xuất Tư Bản Chủ Nghĩa. Lợi nhuận:
a. Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa:
Muốn tạo ra giá trị hàng hoá, tất yếu phải chi phí một số lao động nhất định bao
gồm:
- Lao động hiện tại, tức là lao động tạo ra giá trị mới (v+m ).
- Lao động quá khứ.
Chi phí thực tế để tạo ra giá trị hàng hoá là c+v+m. Nhưng các nhà tư bản không
quan tâm đến điều đó họ chỉ ứng tư bản để sản xuất ra hàng hoá do đó nhà tư bản chỉ
xem hao phí hết bao nhiêu tư bản chứ không tính xem hết bao nhiêu lao động xã hội.
Mác gọi chi phí đó là chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa, và ký hiệu bằng k ( k=
c+v+m).
Vậy chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa là chi phí về tư bản mà nhà tư bản bỏ ra để
sản xuất hàng hoá.

Khi xuất hiện chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa thì công thức giá trị hàng hoá
(gt=c+v+m) sẽ chuyển thành gt=k+m. Giữa giá trị và chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa
có sự khác nhau về cả mặt lượng lẫn về mặt chất.


Về mặt lượng chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa luôn nhỏ hơn chi phí thực tế hay giá
trị hàng hoá.
( c+v)<(c+v+m).
Về mặt chất chi phí thực tế là chi phí lao động, phản ánh đúng đầy đủ hao phí lao
động xã hội cần thiết để sản xuất ra hàng hoá đó, còn chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa
chỉ phản ánh hao phí tư bản của nhà tư bản mà thôi.
b. Nguồn gốc, bản chất của lợi nhuận:
Ta đã thấy giữa giá trị hàng hoá và chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa luôn luôn có
một khoảng chênh lệch, nên sau khi tiêu thụ hàng hoá nhà tư bản không những bù đắp
đủ số tư bản đã ứng ra mà còn thu đực một số tiền lời ngang bằng với giá trị thặng dư.
Số tiền này được gọi là lợi nhuận. “ Gía trị thặng dư được so với toàn bộ tư bản ứng
trước, được quan niệm là con đẻ của toàn bộ tư bản ứng trước sẽ mang hình thức
chuyển hoá của lợi nhuận.
Nếu ta ký hiệu lợi nhuận là pt thì công thức: gt = c+v+m sẽ chuyển thành gt=
k+m.(hay giá trị hàng hoá bằng chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa cộng với lợi nhuận.
Qua những phân tích trên ta có thể thấy nguồn gốc của lợi nhuận là kết quả bóc lột
lao động của công nhân làm thuê. Đồng thời sự hình thành chi phí sản xuất tư bản chủ
nghĩa đã xoá nhoà sự khácnhau giữa c và v nên việc p sinh ra trong quá trình sản xuất
nhờ bộ phận của v được thay thế bằng sức lao động bây giờ lại trở thành con đẻ của
toàn bộ tư bản ứng trước. Do k luôn nhỏ hơn chi phí sản xuất thức tế nên nhà tư bản chỉ
cần bán hàng hoá cao hơn chi phí sản xuất là đã có lợi nhuận. Nếu nhà tư bản bán hàng
với giá bằng giá trị của nó thì m=p, trong trường hợp còn lại thì m > hoặc < p. Chính sự
không nhất quán này đã che dấu quan hệ bóc lột tư bản chủ nghĩa, che dấu nguồn gốc
thực sự của lợi nhuận.
3. Tỷ suất lợi nhuận. Những nhân tố ảnh hưởng đến tỷ suất lợi nhuận:

a. Tỷ suất lợi nhuận là tỷ số tính theo % giữa giá trị thặng dư và toàn bộ tư bản
ứng trước:

m
P’= .100%
c+v


Tỷ suất lợi nhuận không phản ánh trình độ bóc lột của nhà tư bản mà nói lên mức
lãi của việc đầu tư cho nhà tư bản biết tư bản của họ đầu tư vào đâu thì có lợi. Do đó
việc thu lợi nhuận và theo đuổi tỷ suất lợi nhuận là động lực thúc đẩy các nhà tư bản, là
mục tiêu cạnh tranh của các nhà tư bản.
Do mục tiêu đạt được lợi nhuận cao nhất nên giữa các nhà tư bản luôn diễn ra sự
cạnh tranh gay gắy giữa nội bộ ngành và giữa các ngành nhằm mục tiêu tìm nơi đầu tư
có lợi hơn để thu được lợi nhuận siêu ngạch.
b. Các nhân tố ảnh hưởng đến tỷ suất lợi nhuận:
- Tỷ suất giá trị thặng dư.
- Sự tiết kiệm của tư bản bất biến.
- Cấu tạo hữu cơ của tư bản.
- Tốc độ chu chuyển của tư bản.

III. Những hình thức chuyển hoá của giá trị thặng dư:
Như ta đã biết, giá trị thặng dư và lợi nhuận không hoàn toàn đồng nhất nhưng chúng
đều có nguồn gốc từ lao động thặng dư. Gía trị thặng dư là phần giá trị mà nhà Tư Bản
bóc lột không công của người công nhân. Có thể nói chinh giá trị thặng dư biểu hiện sự
bóc lột sản xuất, chứng minh công thức, mâu thuẫn tư bản một cách chính xác và khoa
học. Trước Mác các nhà kinh tế học đã hình dung ra giá trị thặng dư nhưng họ chưa có đủ
lý luận để diễn đạt mà chủ yếu biểu hiện quan điểm của mình trong vấn đề thu nhập tiền
lương. Chỉ đến Mác lý thuyết giá trị thặng dư mới được xây dựng một cách hoàn chỉnh.
Trong xã hội tư bản giá trị thặng dư chuyển hoá thành những hình thái sau:

1. Tỷ suất giá trị thặng dư:
Là tỷ số giữa giá trị thặng dư và tư bản khả biến. Ký hiệu là m’.

m.100%
m’=
v
Tỷ suất giá trị thặng dư vạch ra một cách chính xác trình độ bóc lột công nhân.
Thức chất đây là tỉ lệ phân chia lao động thành thời gian lạo động cần thiết và lao động


thặng dư. Nhưng nó không biểu hiện lượng tuyệt đối của sự bóc lột tức là khối lượng
giá trị thặng dư.
2. Tỷ suất lợi nhuận:
Đối với người chủ xí nghiệp thì mức lãi cao hay thấp là do tỷ suất lợi nhuận quyết
định. Tỷ suất lợi nhuận là biểu hiện của tỷ số giữa giá trị thặng dư và tổng tư bản. Ký
hiệu: P’.
m.100
P’=
k
Sự chuyển hoá giá trị thặng dư thành tỷ suất lợi nhuận được hoàn thành ở sự chuyển
hoá giá trị thăng dư thành lợi nhuận.
3. Lợi nhuận công nghiệp:
Về bản chất là phần giá trị do công nhân tạo ra bị nhà tư bản chiếm không và phần
giá trị này được đem bán trên thị trường để thu được một số tiền lời sau khi trừ đi chi
phí sản xuất. Ngày lao động của công nhân được chia thành hai phần: một phần làm ra
giá trị tương đương với số lương mà nhà tư bản trả cho anh ta và một phần tạo ra giá trị
thặng dư. Vì mong muốn lợi nhuần cao nên nhà Tư Bản Công Nghiệp luôn tìm cách
giảm thời gian lao động tất yếu tăng thời gian lao động thặng dư bằng cách làm tăng
năng suất lao động. Thời gian lao động thặng dư càng nhiều lợi nhuận của nhà tư bản

càng cao. Đây là hình thái gần nhất dễ thấy nhất với giá trị thặng dư và lợi nhuận công
nghiệp là hình thái chung.
4. Lợi nhuận thương nghiệp:
Khác với tư bản thương nghiệp trước chủ nghĩa tư bản, tư bản thương nghiệp dưới
chủ nghĩa tư bản là một bộ phận của tư bản công nghiệp tách rời ra để phục vụ quá
trình lưu thông hàng hoá của tư bản công nghiệp. Tư bản thương nghiệp chỉ hạn chế ở
chức năng mua và bán nó không sáng tạo ra gía trị và giá trị thặng dư. Nhìn bề ngoài
lợi nhuận thương nghiệp là do mua rẻ bán đắt do lưu thông tạo ra. Nhưng thực chất “
Lợi nhuận thương nghiệp là một phần giá trị thặng dư của nhà tư bản công nghiệp
nhường cho nhà tư bản thương nghiệp “(*)(C.Mac: Tư bản, NXB Sự thật,
HN,1962,QIII tập I), vì tư bản thương nghiệp chỉ hoạt động trong lĩnh vực lưu thông,
đó là một khâu một giai đoạn của quá trình sản xuất, không có giai đoạn đó thì quá


trình tái sản suất không thể tiếp tục được. Và dĩ nhiên nhà tư bản thương nghiệp không
hoạt động không công và họ cũng đòi hỏi phải có lợi nhuạn. Điều này buộc nhà tư bản
công nghiệp phải nhường một phần lợi nhuận của mình cho nhà tư bản thương nghiệp.
5. Lợi tức và tỉ suất lợi tức:
Trong quá trình tuần hoàn và chu chuyển của tư bản công nghiệp luôn có số tư bản
tạm thời nhàn rỗi thí dụ như tiền trong quĩ khấu hao của tư bản cố định, tiền để mua
nguyên vật liệu nhưng chưa đến kỳ ; bộ phận giá trị thặng dư tích luỹ ( dưới dạng tiền )
để mở rộng sản xuất nhưng chưa sử dụng số tiền nhàn rỗi đó không đem lại một thu
nhập nào cho nhà tư bản. Nhưng đối với nhà tư bản tiền phải đẻ ra tiền. Vì vậy nhà tư
bản phải cho người khác vay để kiếm lãi. Trong cùng thời gian đó có những nhà tư bản
khác rất cần tiền để mở rộng sản xuất do đó họ có nhu cầu vay. “ Tư bản cho vay là tư
bản tiền tệ mà người chủ của nó nhường cho người khác sử dụng trong một thời gian
để nhận được một khoản lời nào đó, Số lời đó được gọi là lợi tức “. Bản chất của lợi tức
là một phần lợi nhuận bình quân mà nhà tư bản đi vay đã đưa cho nhà tư bản cho vay
sử dụng. Vì vậy nguồn gốc của lợi tức là một phần giá trị thặng dư do công nhân sáng
tạo ra trong lĩnh vực sản xuất.

Lợi tức vận động theo qui luật tỉ suất lợi tức. Tỉ suất lợi tức là tỉ lệ tính theo % giữa
tổng số lợi nhuận bình quân, tỉ lệ phân chia lợi nhuận thành lợi tức và thu nhập của xí
nghiệp mà nhà tư bản hoạt động, phụ thuộc vào quan hệ cung cầu của tư bản cho vay.
6. Lợi nhuận ngân hàng:
Lợi nhuận ngân hàng là thu nhập của nhà tư bản ngân hàng là hình thái biến tướng
riêng biệt của giá trị thặng dư m. Nghiệp vụ chính của ngân hàng là thu nhận tiền gửi
cho vay. Lợi tức cho vay của ngân hàng cao hơn lợi tức tiền gửi, con số chênh lệch này
là nguồn gốc lợi nhuận của ngân hàng. Tuy vậy không phải toàn bộ con số chênh lệch
ấy đều là lợi nhuận của ngân hàng, lợi nhuận ngân hàng mà lợi nhuận ngân hàng chỉ là
con số còn lại sau khi đã trừ đi một phần để bù vào chi phí nghiệp vụ ngân hàng.
Ngân hàng trực tiếp cho các nhà sản xuất, kinh doanh vay. Nhà tư bản lấy số tiền đó
để sản xuất ra giá trị thặng dư, sau đó đem một phần m thu được thành lợi tức trả cho
ngân hàng. Do đó lợi nhuận ngân hàng cũng là giá trị thặng dư.


Sự cạnh tranh giữa các ngành trong xã hội tư bản cũng là do lợi nhuận ngân hàng
bằng lợi nhuận binh quân, nếu không chủ ngân hàng sẽ chuyển sang kinh doanh ngành
khác.
7. Lợi tức cổ phần:
Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản gặp phải một giới hạn của qui mô tư bản cá biệt.
Vì vậy muốn mở rộng sản xuát và xây dựng các xí nghiệp lớn thì phải liên kết nhiều
nhà tư bản cá biệt lại với nhau thành công ty cổ phần. “ Công ty cổ phần là một xí
nghiệp lớn tư bản chủ nghĩa mà vốn được hình thành từ sự đóng góp của nhiều nguồn
thông qua phát hành cổ phiếu. Cổ phiếu là một thứ chứng khoán có giá, ghi nhạn quyến
sở hữu cổ phần đồng thời bảo đảm cho người chủ sở hữu có quyền lĩnh một phần thu
nhập của công ty tương ứng với số tiền ghi trên cổ phiếu. Như ta đã biết lợi nhuận của
công ty có nguồn gốc từ giá trị thặng dư do người công nhân làm ra. Vì vậy thực chất
lợi tức cổ phần cũng bắt nguồn từ giá trị thặng dư.
8. Địa tô, lợi nhuận siêu ngạch:
Cũng như các nhà tư bản kinh doanh trong công nghiệp, các nhà tư bản kinh doanh

trong nông nghiệp cũng phải thu được lợi nhuận bình quân. Nhưng muốn kinh doanh
trong nông nghiệp thì họ phải thuê ruộng đất của địa chủ. Vì vậy, ngoài lợi nhuận bình
quân ra, nhà tư bản kinh doanh phải thu thêm được một phần giá trị thặng dư dôi ra
ngoài lợi nhuận bình quân đó, tức là lợi nhuận siêu ngạch. Lợi nhuận siêu ngạch này
tưông đối ổn định và lâu dài và họ phải trả nó cho chủ ruộng đất dưới hình thái địa tô tư
bản chủ nghĩa.
Vậy, địa tô tư bản chủ nghĩa là một phần giá trị thặng dư còn lại sau khi đã khấu trừ
đi phần lợi nhuận bình quân của nhà tư bản kinh doanh ruộng đất.









Chương 2: vai trò của lợi nhuận trong nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở việt nam.

I.Những tác động tích cực của lợi nhuận:
1.Lợi nhuận thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển:
Các nhà Tư Bản luôn mong muốn tạo ra ngày càng nhiều lợi nhuận. Với mụch đích
đó, trước đây họ có thể tạo ra lợi nhuận bằng cách kéo dài ngày lao động của công
nhân nhưng phương pháp đó gặp phải sự phản đối quyết liệt vì vậy muốn có thêm lợi
nhuân buộc các nhà Tư Bản phải chuyển sang một phương pháp bóc lột khác đó là áp
dụng kỹ thuật mới để tăng năng suất lao động đồng thời tăng thời gian lao động thặng
dư của người công nhân trong điều kiện giờ làm không thay đổi.Yếu tố này đã giúp cho
nhà Tư Bản không chỉ thu được lợi nhuận đơn thuầnmà còn thu được lợi nhuận siêu
ngạch. Nhưng để có được điều này các buộc nhà Tư Bản phải đầu tư ngày càng nhiều

vào vấn đề nghiên cứu khoa học, đây là một điều kiện hết sức thuận lợi đối với sự phát
triển của khoa học kỹ thuật qua đó tạo điều kiện thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển
một cách nhanh chóng.
Theo bước tiến của sự phát triển về khoa học kỹ thuật. những người công nhân là
nhưng người trực tiếp sử dụng vận hành công nghệ mới cũng buộc phải không ngừng
nâng cao trình độ tay nghề nếu không họ sẽ bị đào thải bởi qui luật phát triển. Còn về
các nhà Tư bản, họ hiểu rằng để đạt được hiệu quả cao, tận dụng được hết các chức
năng của công nghệ tiên tiến thì phải có một đội ngũ công nhân lanh nghề có trình độ
kỹ thuật cao. Vì vậy yêu cầu cấp thiết là phải nâng cao trình độ của bản thân nhà tư bản
và của công nhân đã diễn ra. Qua đó trình độ chuyên môn chung trong các nganh nghề
nói riêng và cả xã hội nòi chung từng bước được nâng cao.
2.Lợi nhuận thúc đẩy quan hệ sản xuất phát triển:
Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất có quan hệ biện chứng với nhau, khi lực
lượng sản xuất phát triển thì nó kéo theo sự phát triển của quan hệ sản xuất và ngược
laị.
Do tác động của lợi nhuận, do sự phân chia lợi nhuận dưới nhiều hình thức khác
nhau một cách hết sức chặt chẽ giữa các bên tham gia vào quá trình phân chia đã làm
cho chế độ sở hữu ngày càng được củng cố và phát triển. Quan hệ sở hữu từng bước


được thắt chặt hơn, rõ ràng hơn giữa các nhà Tư Bản và người lao động nói riêng, giữa
các cá nhân trong xã hội nói chung.
Bên cạnh mục đích lợi nhuận luôn đặt cácnhà kinh tế, các tổ chức kinh tế trước yêu
cầu hiệu quả, làm thế nào để chi phí ít nhât và thu được lợi nhuân lớn nhất. Điêu đó đòi
hỏi tính chuyên môn hoá cao và sự sắp sếp, tổ chức thiết lập lại các bộ phận quản lý để
quá trình hoạt động được nhịp nhàng thông suốt, tránh sự trì trệ hạn chế bớt một bộ
phận quản lý cồng kềnh. Thông qua những hoạt động trên quan hệ sản xuất trong xã
hội dần dân từng bước phát triển.
3.Vai trò của lợi nhuận với quá trình tái sản xuất xã hội:
Để hiểu được vai trò của lợi nhuận đối với quá trình tái sản xuất xã hội trước tiên ta

hãy xem xét điều kiện để tái sản xuất xã hội diễn ra là gì ?
Như ta đã biết muốn tái sản xuất mở rộng thì phải có nhiều vốn. Muốn vậy phải tích
luỹ vốn.
Tích luỹ vốn gắn liền với tái sản xuất mở rộng và trở thành qui luật kinh tế chung
của các hình thái kinh tế xã hội có tái sản xuất mở rộng.
Tích luỹ vốn nói chung xét về thực chất là sự chuyển hoá một phần giá trị của sản
phẩm thặng dư do lao động thặng dư tạo ra thành vốn phụ thêm để mở rộng sản xuất.
Do vậy nguồn tích luỹ vốn là giá trị của sản phẩm thặng dư do lao động thặng dư tạo ra
trong quá trinh sản xuất. Như vậy dù ở dạng nào thì vốn cũng là một phần lợi nhuận và
lợi nhuận đóng vai trò quyết định cho quá trình tái sản xuất xã hội.
4.Lợi nhuận là động lực hoạt động kinh tế của các doanh nghiệp trong nền
kinh tế thị trường:
Mục tiêu duy nhất của mọi doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường là đáp ứng
được tối đa nhu cầu của thị trường và xã hội nhằm đạt hiệu quả kinh tế cao nhất – lợi
nhuận tối đa. Một doanh nghiệp tiến hành kinh doanh có hiệu quả là một doanh nghiệp
thoả mãn được tối đa nhu cầu của thị trường về hàng hoá hoặc dịch vụ mình kinh
doanh trong giới hạn cho phép của nguồn lực hiện có và thu được lợi nhuận nhiều nhất.
Các nhà doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế thị trường luôn được đặt trong
một môi trường cạnh tranh gay gắt. Có nghĩa là sự phát triển đi lên của doanh nghiệp
này sẽ kéo theo sự phát triển suy sụp của doanh nghiệp khác. Yếu tố quyết định sự tồn
tại của các doan nghiệp chính là lợi nhuận. Chính vì vậy mà ba vấn đề cơ bản trong nền


kinh tế là: Sản xuất cái gì - Sản xuất như thế nào – Sản xuất cho ai ( What – How –
Whom ) được các nhà kinh doanh quan tâm hàng đầu. Họ không thể lựa chọn kinh
doanh những hàng hoá - dịch vụ không thu được lợi nhuận. Trên họ luôn theo đuổi
những ngành sản xuất dịch vụ có tỉ suất lợi nhuận cao đồng thời không ngừng tìm mọi
biện pháp để tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Khi đó cơ cấu lợi nhuận của các
ngành cũng thay đổi theo. Như vậy lợi nhuận doanh nghiệp là yếu tố quyết định sự tồn
tại của mọi doanh nghiệp, nó chi phối các quyết định của doanh nghiệp về ba vấn đề cơ

bản: Sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào, sản xuất cho ai.

II.ảnh hưởng tiêu cực của lợi nhuận:
Việc sử dụng các thành tựu mới của khoa học kỹ thuật đòi hỏi qui mô sản xuất và tư
bản rất lớn. Vì vậy đặt ra yêu cầu phải tích tụ và tập trung sản xuất. Do mục tiêu lợi
nhuận dẫn đến sự cạnh tranh khốc liệt làm cho tư bản loại vừa và nhỏ phá sản còn tư
bản lớn thì càng lớn. Khi sự tích tụ và tập trung sản xuất tới một mức cao sẽ dẫn tới sự
hình thành các tổ chức độc quyền. Do đó phá vỡ thế cạnh tranh hoàn hảo, gây nên tình
trạng mất hiệu quả của nền kinh tế. Chủ nghĩa tư bản càng phát triển thì cấu tạo hữu cơ
của tư bản càng cao do đó tỷ suất lợi nhuận chung giảm xuống. Đây là kết quả không
một nhà tư bản nào mong muốn cả. Do vậy họ tìm mọi cách đẻ kìm hãm sự giảm sút
của tỷ suấ lợi nhuận, vì vậy dẫn đến việc công nhân bị áp bức bóc lột nặng nề. Nhà tư
bản không quan tâm đến sức khoẻ của công nhân. Các chủ xí nghiệp bắt công nhân làm
việc trong những điều kiện dưới mức trung bình tối thiểu, nguy hiểm quả như lạm.
Những hành động đó làm cho mâu thuẫn giai cấp ngày càng trở nên sâu sắc.
Lợi nhuận cũng có những tác động xấu đến nền kinh tế thị trường. Lợi nhuận sự
giàu có làm cho các nhà Tư Bản, không ít doanh nghiệp quên mất tư cách đạo đức của
mình, vi phạm truyền thống tốt đep của dân tộc, của gia đình để làm những việc trái với
đạo đức, pháp luật, làm mai một dần các nganh nghề cổ truyền làm lung lay các truyền
thống văn hoá có từ lâu đời. Đồng thời việc chạy theo lợi nhuận keo theo sự phát triển
của công nghiệp cùng với những cặn bã mà nó đã và đang làm ô nhiễm bầu không khí,
ô nhiễm môi trường sống tài nguyên thiên nhiên bị cạn kiệt;các nhà tư sản đổ xô vào
các nước đang phát triển để chia xẻ bớt gánh nặng này. Họ xuất sang các nước này
những phương tiện lạc hậu gây ô nhiễm, tận dụng nguồn tài nguyên nhân lực phong


phú ở những nước này. Nhân dân ở các nước đang phát triển bị bóc lột triệt để đồng
thời để lại những hậu quả nghiêm trọng khó có thể khắc phục đối với môi trường hiện
nay và trong tương lai như: Hiệu ứng nhà kính, thủng tầng ôzôn, trái đất nóng lên
Đây là một vấn đề nhức nhối cấp thiết mang tính toàn cầu. Nếu chúng ta không ngăn

chặn đưa ra những biện pháp kịp thời thì thế giới sẽ không còn sự sống.
Bên cạnh đó lợi nhuận làm nảy sinh các hành vi tiêu cực khác của xã hội như tệ nạn
buôn lậu làm hàng giả, tệ nạn tham nhũng cũng ngày một gia tăng. Các tệ nạn xã hội
như mại dâm ma tuý bạo lực cũng mọc ra ở khắp nơi
Nhìn chung lợi nhuận có vai trò rất lớn đối với nền kinh tế trị trường nói riêng cũng
như toàn xã hội nói chung. Nhưng cũng như mọi sự vật hiện tượng khác lợi nhuận có
tính hai mặt: Mặt tích cực và mặt tiêu cực. Vì vậy vần đề đặt ra là ta phải phát triển mặt
tích cực hạn chế mặt tiêu cực để phát huy vai trò của lợi nhuận trong nền kinh tế thị
trường.
III. Lợi nhuận trong nền kinh tế thị trường định hướng Xã Hội Chủ Nghĩa ở
Việt Nam.

1. Sự chuyển đổi cơ chế kinh tế ở Việt Nam:
. Cơ chế kinh tế là khái niệm dùng để chỉ sự tương tác giữa các yếu tố kết thành hệ
thống mà đó là hệ thống có thể hoạt động. Nó mang tính khách quan vốn có của một
nền kinh tế. Ta có thể dựa vào cơ chế kinh tế để phân loại nền kinh tế.
Trước năm 1986 nước ta áp dụng mô hình kinh tế chỉ huy, Nhà Nước kiểm soát hầu
hết các phương tiện sản xuất cũng như giá cả tiền lương và sự phân phối hàng hoá dịch
vụ sao cho doang nghiệp nhà nước có thể chiếm đoạt được lợi nhuận độc quyền mà
phần lớn nguồn lợi nhuận đó được chuyển vào Ngân sách NhàNước như một thứ thuế
ngầm. Mọi hoạt động của các đơn vị kinh doanh đều dựa vào Nhà Nước: Kinh phí do
Nhà Nước cấp, sản xuất kinh doanh lỗ được nhà nước bù ; giá cả do Nhà Nước qui
định ; việc tuyển dụng sa thải cũng do Nhà Nước đảm nhận Lợi nhuận chưa được coi
là động lực chi phối hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.
Về phía mình, các doanh nghiệp và người lao động phải cống hiến sức lao động của
họ vào việc tạo ra lợi nhuận mà họ chỉ được hưởng một phần thông qua hàng hoá và
dịch vụ mà Nhà Nước cung cấp. Trong hệ thống “ phân phối – phân phối lại này “ sự


phân phối thu nhập không dựa trên các nhân tố kích thích được xác định thông qua thị

trường, mà dựa trên hệ thống định mức đánh giá sự cống hiến của mỗi tập thể và cá
nhân tương ứng với vị trí quyền lực trong hệ thống “ phân phối – phân phối lại “. Đồng
thời bộ maý quản lý rất cồng kềnh hoạt động có nhiều cấp trung gian kém năng động,
từ đó sinh ra một đội ngũ cán bộ kém năng lực quản lý không thông thạo nghiệp vụ
kinh doanh nhưng phong cách thì quan liêu cửa quyền Vì vậy nền kinh tế gặp phải
khó khăn lớn, luôn xảy ra tình trạng “ lãi giả lỗ thật “. Do những hậu quả của cơ chế kế
hoạch hoá tập trung để lại cho nền kinh tế Việt Nam, do xu hướng phát triển theo cơ
chế thị trường trên thế giới, do tính năng động của nền kinh tế thị trường. Tất của
những yếu tố đó trở thành yếu tố khách quan của sự chuyển đổi của nền kinh tế Việt
Nam.
Từ đại hội Đảng lần thứ 6 ( 12/1986) Đảng và Nhà Nước ta đã tiến hànhđổi mới xoá
bỏ cơ chế kinh tế kế hoạch hoá tập trung, chủ trương phát triển nền kinh tế thị trường
theo định hướng XHCN. Không giống với nền kinh tế thị trường TBCN nó có những
đặc trưng sau:
- Nền kinh tế thị trường nước ta là nền kinh tế thị trường mà ở đó kinh tế thị
trường được sử dụng như một công cụ, một phương tiện để phát triển lực lượng
sản xuất, phát triển kinh tế phục vụ lợi ích của đa số nhân dân lao động nhằm
mục tiêu dân giàu nước mạnh xã hội công bằng văn minh.
- Sử dụng cạnh tranh làm động lực phát triển nhưng không phải cạnh tranh một
cách khốc liệt ; tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với công bằng xã hội ; khuyến
khích làm giàu gắn liền với xoá đói giảm nghèo, gia tăng mức sống nhưng vẫn
phải giữ gìn được bản sắc văn hoá dân tộc.
- Nền kinh tế có sự đa dạng về hình thức sở hữu, về thành phần kinh tế, về hình
thức phân bố nhưng trong đó kinh tế quốc doanh phải giữ vai trò chủ đạo và là
nhân tố kinh tế đảm bảo cho sự định hướng XHCN của nền kinh tế thị trường.

- Nền kinh tế có sư lãnh đao của Đảng Cộng Sản và có sự quản lý điều tiết của
Nhà Nước sao cho vừa đảm bảo phát triển kinh tế vừa đảm bảo phát triển xã hội
và con người.

Cải cách kinh tế Việt Nam năm 86 đã đem lại một số thành tựu đáng khích lệ như:
Nâng cao đời sống nhân dân, tăng tinh năng động của nền kinh tế, xoá bỏ tính bao cấp
trì trệ của cơ chế cũ bước đầu phát huy được nội lực, kiềm chế đẩy lùi lạm phát. Từng
bước thực hiện quá trình mang tính qui luật của bước chuyển đổi nền kinh tế tập trung
quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường có điều tiết vĩ mô của nhà nước, với tự do hoá
thương mại và tự do hoá giá cả là nhân tố trung tâm đột phát từng bước tiến tới cơ chế
thị trường đích thực. Điều này đã đem lại một sức sống mới cho nền kinh tế, bước đầu
đã hình thành một thị trường cạnh tranh, hàng hoá được lưu thông cung cầu được cân
đối, thoát khỏi tình trạng khủng hoảng, giá cả được ổn định dần. Lạm phát được ngăn
chặn. Cơ chế thị trường đã góp phần giải phóng lực lượng sản xuất, phát huy được tính
tự chủ của hộ kinh tế và chủ doanh nghiệp Cơ chế cũng đã thúc đẩy việc phải xử lý
những vấn đề mấu chốt làm đảo lộn cả hệ thống tư duy và quan điểm kinh tế cũ với sự
thừa nhận và đánh giá cao những thanh tựu của kinh tế nhiều thành phần.
2.Những khuyết điểm còn tồn tại:
Cơ chế thị trường nước ta còn thiếu đồng bộ mang nhiều yếu tố tự phát,sản phẩm
của một nền kinh tế chưa thoát khỏi khủng hoảng và cơ bản là sản xuất nhỏ, của sự yếu
kém của bộ máy quản lý nhà nước, quan liêu thiếu hiểu biết thậm chí trì trệ bảo thủ
trước xu thế phát triển của thời đại. Đối với các doanh nghiệp nhà nước tình trạng làm
ăn kém hiệu quả thua lỗ kéo dài vẫn còn khá phổ biến. Tiến sĩ Nguyễn Văn Thao trong
bài “ Vì sao doanh nghiệp nhà nước thua lỗ “(**). Gỉai pháp nào cho doanh nghiệp nhà
nước ở nước ta hiền nay đã viết: ” Mặc dù đã nhiều lần đổi mới trong cơ chế quản lý kể
cả được nhà nước hỗ trợ nhưng nhìn chung các doanh nghiệp vẫn đang ở trong tình
trạng có rất nhiều khó khăn, yếu kém. Hoạt động sản xuất kinh doanh quá thấp có xu
hướng giảm dần. Nếu như năm 95 một đồng vốn tạo ra 3,4 đồng doanh thu 0,9đ lợi
nhuận thì năm 98 con số này là 2,9 đ doanh thu và 0,14đ lợi nhuận. Số doanh nghiệp
thực sự có lãi chỉ sấp sỉ 20%. Lao động dôi dư nhiều. Số lao động dôi dư không có việc
làm chiếm tới trên 4% tổng số lao động trong các doanh nghiêp nhà nước.” Cơ chế thị
trường chưa tạo được môi trường ổn định và an toàn cho sản xuất kinh doanh đặc biệt
là những yếu kém trong thể chế tài chính tiền tệ, tín dụng đang là lực cản của quá trình

chuyển đổi. Sự chuyển biến đã khá mạnh mẽ trên thị trường chấp nhận tự do kinh
doanh theo pháp luật nhưng lại chưa giải quyết đầy đủ. Những tiền đề cơ bản còn mang


nhiều yếu tố tự phát. Cơ chế vận hành thô sơ, luật pháp chưa hoàn thiện tạo nhiêù khe
hở cho kiểu làm ăn bất chính.

3.Một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của lợi nhuận trong nền kinh tế thị
trường định hướng XHCN ở Việt Nam:
- Xoá bỏ triệt để cơ chế chỉ huy bao cấp: Cơ chế chỉ huy quan liêu bao cấp với
một số đặc trưng chủ yếu như: Quản lý bằng mệnh lệnh hành chính, các cơ quan
hành chính kinh tế can thiệp quá sâu vào hoạt động sản xuất kinh doanh của các
đơn vị cơ sở, bỏ qua quan hệ hàng hoá tiền tệ và hiệu quả kinh tế, bao cấp qua
giá, hoạt động không tuân theo những qui luật khách quan, bộ máy quản lý cồng
kềnh, hoạt động kém hiệu quả, phong cách quan liêu đã tích góp những xu
hướng tiêu cực làm nảy sinh sự trì trệ trước xu thế của thời đại.
- Thực hiện nhất quán quan điểm kết hợp hài hoà các loại lợi ích kinh tế trong sự
phát triển kinh tế: Suy đến cùng vấn đề phân phối thu nhập phân phối lợi ích
kinh tế cho người lao động, tập thể và xã hội như thế nào cho công bằng so với
sự đống góp về lao động trong quá trình tạo ra lợi ích kinh tế. Một nền kinh tế
đạt được tốc độ tăng trưởng ngày càng cao có điều kiện và khả năng thực tế để
giải quyết tốt các lợi ích kinh tế. Đến lượt mình, việc giải quyết tốt các lợi ích
kinh tế tạo ra động lực mới cho sự phát triển.
- Nhà Nước kiến tạo và bảo đảm môi trường kinh doanh an toàn ổn định thuận lợi
và bình đẳng để thúc đẩy xã hội phát triển ; thực chất là đảm bảo và khuyến
khích cạnh tranh bình đẳng, kiểm soát và hạn chế cạnh tranh không lành
mạnh,chống độc quyền.
- Tạo sự bình ổn thông qua các chính sách kinh tế vĩ mô mà chủ yếu là các chính
sách về ngân sách tiền tệ, hối đoái nhằm tăng trưởng kinh tế, toàn dụng các yếu
tố sản xuất bình ổn giá cả và cân bằng ngoại thương.

- Nhà nước là người bảo hộ đồng thời là người sản xuất. Nhà nước có chức năng
là người bảo hộ cho xã hội và cho công dân trên các mọi phương diện. Tạo sự
bình đẳng thực hiện công bằng xã hội và hạn chế rủi ro. Nhà nước cũng đóng
vai trò là người sản xuất trong lĩnh vức sản xuát hàng hoá công cộng xây dựng
cơ sở hạ tầng đảm bảo công bằng xã hội.


- Nhà nước can thiệp và bổ sung vào thị trường bằng các chính sách kinh tế vĩ
mô, hệ thống thuế quan hạn ngạch xuất nhập khẩu, can thiệp vào thị trường bằng
lượng hàng hoá dự trữ sử dụng quĩ điều hoà cung cầu để khống chế gía thị
trường.
- Hoàn thiện hệ thống pháp luật để tạo môi trường thuận lợi cũng như hành lang
an toàn cho các hoạt động kinh doanh nhằm thu hút vốn đầu tư trong nước và
quốc tế. Hệ thống pháp luật phải đảm bảo được ba yêu cầu: Đồng bộ, tiến bộ và
khả thi.
- Nhà Nước phải xây dựng những chương trình, kế hoạch phát triển phù hợp với
điều kiện kinh té xã hội của đát nước theo các mục tiêu mong muón.
- Đổi mới cơ chế hình thành và phân phối lợi nhuận.
Nhà Nước thông qua bộ máy thực hiện việc kiểm tra kiểm kê và giám sát các nguồn
vốn của các doanh nghiệp. Trên cơ sở đó nắm vững tình hình hoạt động kinh doanh của
các doanh nghiệp để kịp thời đưa ra nhưng quyết định.
Khai thác tối đa các tiềm năng của các nghanh địa phương, các đơn vị cơ sở nhằm
góp phần thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế, tăng thu nhập cho người lao động.

Kết luận

Toàn bộ đề án đã một phần làm rõ được nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận cũng
như vai trò cua nó trong nền kinh tế thị trường. Chúng ta thấy rằng việc theo đuổi lợi
nhuận là một điều tất yếu trong quá trình phát triển kinh tế vì nó là động lực thúc đẩy kinh
tế phát triển. Tuy nhiên quá trình này đã làm nảy sinh tiêu cực trong văn hoa xã hội,lối
sống của người dân trong cơ chế mới cũng như sự tăng lên về vấn đề ô nhiễm môi
trường. Những yêu cầu trên đặt ra một yêu cầu là tất cả chúng ta cùng phải cố gắng để
góp phần đưa nền kinh tế phát triển một cách lành mạnh và hạn chế tối đa những tiêu cực
trong quá trình phát triển kinh tế gây ra. Đặc biệt, là những nhà kinh tế tương lai, chúng
ta không thể đứng nhin những mâu thuẫn nảy sinh trong quá trình chuyển đổi mà hãy nỗ
lực hơn nữa trong học tập và trong lao động để có thể góp phần nhỏ bé của mình vào công
cuộc xây dựng đất nước với niềm tin vững chắc vào sự thành công của quá trình phát triển
kinh tế, tiến lên chủ nghĩa xã hội của đát nước.

tài liệu tham khảo.


1. David Begg. Kinh tế học
2. Cac Mác. Tư Bản - Quyển I,II(tập 1,2,3 ). NXB Sự Thật1960.
3. Kinh tế chính trị học. Tập 1,2.NXB Giáo Dục - 1998.
4. Lịch sử các học thuyết kinh tế. NXB Thống Kê - 1999.
5. Samuelson. Kinh tế học ( tập 1,2 )
6. A.Smith. Của cải của các dân tộc.
7. Nguyễn Văn Thảo. Bài” Vì sao nhiều doanh nghiệp nhà nước thua lỗ.
Giải pháp nào cho các doanh nghiệp nhà nước ở nước ta hiện nay.” Tạp
chí Thông Tin – Lý luận. Số 11/2000
8. Hồng Vân. - Về việc tinh giảm biên chế trong các cơ quan quản lý nhà
nước. - Tạp chí Thông - Lý luận. Số 6/2000
9. Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc khoá 6, khoá 7, khoá 8.
NXB Chính Trị Quốc Gia.

Mục lục
Chương I: Nguồn gốc - bản chất của lợi nhuận. 4
I. Các quan điểm về nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận.
1. Quan điểm của trường phái trọng thương về lợi nhuận 4
2.Quan điểm của trường phái cổ điển. 4
a. Quan điểm của W. Petty. 4
b. Quan điểm của A.Smith. 5
c. Quan điểm của D.Ricardo. 6
d. Quan điểm của Samuelson. 6
II. Quan điểm của Mác về nguồn gốc, bản chất của lợi nhuận
1. Qúa trình sản xuất ra giá trị thặng dư. 6
a. Mâu thuẫn của công thức của tư bản 6
b. Qúa trình sản xuất ra giá trị thặng dư 7
2. Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa. Lợi nhuận 8
a. Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa 8
b. Lợi nhuận. Nguồn gốc, bản chất của lợi nhuận

3. Tỷ suất lợi nhuận-Những nhân tố ảnh hưởng đến
tỷ suất lợi nhuận 9
III. Những hình thức chuyển hoá của giá trị thặng dư 10
1. Tỷ suất giá trị thặng dư. 10
2. Tỷ suất lợi nhuận 10
3. Lợi nhuận công nghiệp 11
4. Lợi nhuận thương nghiệp 11
5. Lợi tức và tỉ suất lợi tức 11
6. Lợi nhuận ngân hàng 11
7. Lợi tức cổ phần 12
8. Địa tô, lợi nhuận siêu ngạch 12
Chương 2: Vai trò của lợi nhuận trong nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa ở việt nam 13
I. Những tác động tích cực của lợi nhuận 13
1. Lợi nhuận thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển


2. Lợi nhuận thúc đẩy quan hệ sản xuất phát triển 14
3. Vai trò của lợi nhuận với quá trình tái sản xuất xã hội 14
4. Lợi nhuận là động lực hoạt động kinh tế của các
doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường 14
II. ảnh hưởng tiêu cực của lợi nhuận 15
III. Lợi nhuận trong nền kinh tế thị trường định hướng Xã Hội
Chủ Nghĩa ở Việt Nam 16
2. Sự chuyển đổi cơ chế kinh tế ở Việt Nam 16
3. Những khuyết điểm còn tồn tại. 17
4. Một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của lợi nhuận trong
nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam 18
Kết luận. 20
Tài liệu tham khảo. 21