Báo động lãi suất tiền gửi không kỳ hạn doc

Báo động lãi suất tiền gửi không kỳ hạn
Kẹt cả hai đầu

“Chưa bao giờ cán bộ nguồn vốn lại khổ sở như lúc này. Cứ mở mắt là phải xem
vốn khả dụng như thế nào. Khách hàng thì rút tiền, Ngân hàng Nhà nước thì thắt
chặt, không hiểu làm ăn ra sao”, Giám đốc Ban Thông tin quản lý và Hỗ trợ
ALCO của một ngân hàng lớn than thở.

Theo vị này, mấy hôm nay nhiều ngân hàng đồng loạt giở các “chiêu” mà phổ biến
nhất là dâng lãi suất tới 9% - 11%/năm đối với tiền gửi không kỳ hạn để hút vốn.
Vì thế, mặc dù ngân hàng này đang áp dụng lãi suất tiền gửi không kỳ hạn là
2,4%/năm - 3%/năm buộc phải nâng lên 8%/năm nhưng khách hàng vẫn “ỉ eo” đòi
tiền về gửi ở ngân hàng khác. “Cứ đà này, lãi suất huy động tiền gửi không kỳ hạn
sẽ lên tới 14%/năm, bằng với trần lãi suất huy động của Ngân hàng Nhà nước đưa
ra!”, vị này nói.

Trước đây, ngân hàng trên vẫn thường xuyên hỗ trợ thanh khoản cho Agribank và
các ngân hàng bạn, thì nay phải xoay xở nguồn vốn hết sức chật vật. Đến nỗi, lãnh
đạo ngân hàng phải chỉ đạo tất cả các phòng ban, chi nhánh và toàn bộ cán bộ
nhân viên tìm mọi cách đưa các quan hệ cá nhân về mở tài khoản tại ngân hàng
mình để “được đồng nào hay đồng ấy”.

Khảo sát ở một số ngân hàng khác, tình trạng trên cũng tương tự. Lãnh đạo chi
nhánh một số ngân hàng cho biết, đi kèm với khó khăn huy động vốn là nơm nớp
nỗi lo “phạm quy”, tức vi phạm hệ số Q (tỷ lệ dư nợ/huy động vốn). Làm tín dụng,
vốn dĩ ai cũng thích cho vay hơn là huy động. Khi bị khoán hệ số Q thấp thì buộc
phải cho vay ít đi, cùng đó là nai lưng đi nhặt từng đồng. Bởi vậy, khi hội sở các
ngân hàng giao khoán chỉ số Q thấp thì bị các chi nhánh kêu ca, than phiền.

Khó khăn huy động vốn đã vậy, các ngân hàng còn bị một áp lực khác từ hệ số dự
trữ thanh toán ở mức 15%/tổng tài sản nợ (cách đây vài năm, hệ số này chỉ từ 6%

đến 7%). Tỷ lệ này càng cao thì đòi hỏi một lượng vốn bị “nhốt” càng lớn và vốn
kinh doanh của ngân hàng càng ít đi.

Xập xí, xập ngầu

Trong khi nỗi khổ từ lãi suất đối với tiền gửi không kỳ hạn khiến nhiều ngân hàng
mất vốn chưa được giải quyết thì một loại sản phẩm khác là “tiền gửi có kỳ hạn”
nhưng được “rút gốc linh hoạt” và “được hưởng lãi suất theo thời gian thực gửi”
hay “tiết kiệm lãi suất thả nổi” bung ra như nấm, đang làm thị trường méo mó và
phức tạp thêm.

Theo một lãnh đạo cấp vụ của Ngân hàng Nhà nước, loại tiền gửi trên xét ở một
chừng mực nhất định, chúng không khác gì tiền gửi không kỳ hạn hoặc tiền gửi
thanh toán. Người này phân tích: Trong hoạt động của ngân hàng có 3 loại tiền
gửi: thanh toán, không kỳ hạn và có kỳ hạn. Đối với tiền gửi thanh toán, xét về
nguyên lý là chỉ dùng để thanh toán. Còn tiền gửi không kỳ hạn thì xuất phát từ
thực tế không phải lúc nào dòng tiền này chảy vào ngân hàng bao nhiêu thì ra hết
bấy nhiêu mà luôn đọng lại khoảng 25% - 30%. Vì thế, tiếp thu kiến nghị từ nhiều
ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước đã cho phép họ được sử dụng 25% tổng lượng
tiền gửi không kỳ hạn để kinh doanh.

Tuy nhiên, với sự xuất hiện của dòng sản phẩm “tiền gửi kỳ hạn cho phép rút
trước hạn nhưng vẫn được hưởng lãi suất theo thời gian thực nhận” như nói trên
đã biến một bộ phận không nhỏ “tiền gửi kỳ hạn” thành “tiền gửi không kỳ hạn”.
Ví dụ, khách hàng ký hợp đồng gửi 100 tỷ đồng thời hạn 3 tháng, lãi suất
14%/năm nhưng một tháng sau, hoặc vài tuần sau, khách hàng rút cả 100 tỷ đồng
nhưng vẫn được hưởng lãi suất 14%/năm theo thời gian thực gửi. Và khi rút bất
thình lình như thế, số tiền 100 tỷ đồng nói trên từ chỗ “có kỳ hạn” đã biến thành
“không kỳ hạn”.

Có vẻ như huy động tiền gửi không kỳ hạn đang trở thành “xu hướng”, và dẫn
đến hệ quả là trước đây, cơ cấu nguồn vốn không kỳ hạn ở các ngân hàng chỉ
khoảng 10%/tổng nguồn huy động thì bây giờ, tỷ lệ này gấp vài lần, thậm chí có
ngân hàng lên tới 39% - 40%.

Họa đã hiện hình?

Một đặc điểm của nguồn vốn không kỳ hạn là đem lại giá trị “làm mềm” cơ cấu
nguồn vốn của các ngân hàng do yếu tố linh hoạt của chúng đứng bên cạnh sự
cứng nhắc của các loại tiền gửi có kỳ hạn. Tuy nhiên, nếu chúng chiếm tỷ trọng
quá lớn thì tính lỏng nguồn vốn càng cao. Kinh doanh trong tình trạng dòng vốn
chập chờn, lúc có, lúc không, lúc nhiều, lúc ít một cách bất chợt như vậy không
những làm cho ngân hàng rất khó lên kế hoạch tài chính, thường xuyên phải sống
chung với “ăn đong” mà còn đe dọa thanh khoản của họ bất cứ lúc nào.

Có lẽ xuất phát từ thực tế này, Ngân hàng Nhà nước đã quy định tỷ lệ dự trữ thanh
toán tới 15%/tổng tài sản nợ. Khi dự trữ thanh toán cao như vậy thì nguồn vốn
kinh doanh của các ngân hàng càng bị phân tán, không thể tập trung nhiều cho
kinh doanh và đầu tư.

Thứ hai, không ít ngân hàng lợi dụng việc triển khai “sản phẩm tiền gửi có kỳ hạn
cho rút trước hạn” như nói trên để lách luật nhằm giảm số tiền bị “nhốt” theo tỷ lệ
dự trữ bắt buộc của Ngân hàng Nhà nước. Hiện tại, tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với
VND kỳ hạn dưới 12 tháng là 3% và trên 12 tháng là 1%/ tổng số dư huy động. Do
đó, có những ngân hàng ký hợp đồng với khách hàng hợp đồng tiền gửi kỳ hạn
366 ngày và giảm được 2%/tổng số dư huy động đối với những hợp đồng “ma”
kiểu này.