Giao an lich su 7 bai 14 ba lan khang chien chong quan xam luoc mong nguyen tiep theo moi nhat

Tiết: 26
BÀI 14: BA LẦN KHÁNG CHIẾN CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG
NGUYÊN (TIẾP THEO)
III. CUỘC KHÁNG CHIẾN LẦN THỨ BA CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC
NGUYÊN (1287 - 1288)
I. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
1. Kiến thức
Nhà Nguyên chuẩn bị cho cuộc xâm lược Đại Việt lần thứ ba kỹ lưỡng về mọi
mặt
Những khó khăn, thử thách to lớn mà nhà Trần phải đối mặt, song vua tôi nhà
Trần đã chiến thắng lẫy lừng.
Diễn biến cơ bản của cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên của nhà Trần
lần ba.
Ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Vân Đồn, chiến thắng Bạch Đằng
2. Tư tưởng
Bồi dưỡng cho học sinh:
Lòng căm thù quân xâm lược Nguyên.
Lòng yêu nước, niềm tự hào, tự cường dân tộc, biết ơn các anh hùng dân tộc thời
nhà Trần.
3. Kỹ năng
Trình bày diễn biến cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên lần thứ ba trên lược
đồ.
Biết phân tích, so sánh, đối chiếu diễn biến giữa kháng chiến lần thứ 3 với 2 lần
trước.
II. THIẾT BỊ VÀ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
Lược đồ cuộc kháng chiến lần thứ III chống quân Nguyên (1287 - 1288)
Lược đồ chiến thắng Bạch Đằng (1288)


(Lược đồ vi tính)
III. TIẾN TRÌNH GIỜ DẠY

1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra miệng
Hãy cho biết cách đánh quân Nguyên của nhà Trần trong cuộc kháng chién chống
giặc Mông- Nguyên lần thứ hai (1285)?
3. Giảng bài mới
HOẠT ĐỘNG DẠY

HOẠT ĐỘNG HỌC

GHI BẢNG

* GV giảng:

III. Cuộc kháng

Khi nghe tin con trai Thoát Hoan

chiến lần thứ ba

thất bại thảm hại đến nỗi phải

chống quân xâm

chui vào ống đồng mới mong

lược

thoát thân. Vua Nguyên vô cùng

(1287 – 1288)

Nguyên

xấu hổ, để rửa nhục, vua Nguyên
hạ quyết tâm xâm lược Đại Việt
lần thứ 3; lần này nhà Nguyên rất

1.

Nhà

thận trọng, chuẩn bị vô cùng chu

xâm

đáo.

Việt:

Nguyên

lược

Đại

? Hãy nêu dẫn chứng về việc - Đình chỉ xâm lược + Chuẩn bị:
quân Nguyên chuẩn bị chu đáo Nhật Bản
cho cuộc xâm lược?

- 30 vạn quân.

- Tập trung 30 vạn - Cử nhiều danh
quân, cử nhiều danh tướng

có

kinh

tướng, do Thoát Hoan nghiệm trận mạc.
chỉ huy.

- Hàng trăm thuyền

- Hàng trăm thuyền chiến, 70 thuyền
chiến, hơn 70 thuyền lương với hàng vạn
lương, hàng vạn thạch thạch thóc.
thóc...
? Việc nhà Nguyên chuẩn bị cho

-> Quyết tâm thôn

lần xâm lược thứ ba kỹ lưỡng Để rửa nhục, để bành tính Đại Việt


quy mơ nói nên điều gì?

trướng ...

Mặc dù chuẩn bị đã rất chu đáo,
song vua Nguyễn vẫn khơng

thốt khỏi nỗi ám ảnh lo sợ. Thể
hiện ở chi tiết Vua Nguyên dặn
con trai: "Không được cho Giao
Chỉ là 1 nước nhỏ mà khinh
thường"
Giáo viên chốt: nhà Nguyên càng
chuẩn bị kỹ lưỡng, chu đáo bao
nhiêu thì nhà Trần càng gặp khó
khăn bấy nhiêu.

Chuẩn bị kháng chiến:

? Trước nguy cơ xâm lược đó, cử Trần Quốc Tuấn
vua tôi nhà Trần đã đưa ra kế làm tổng chỉ huy
sách gì?
* GV tường thuật diễn biến:
Cuối

tháng

12/1287

Nghe để chuẩn bị trình
quân bày

+

12/1287,

tiến

Nguyên ồ ạt tiến vào nước ta

quân vào theo hai

theo hai đường:

đường: thuỷ, bộ.

1. Đường bộ do Thoát Hoan chỉ
huy, vượt qua biên giới đánh vào
Lạng Sơn, Bắc Giang.
2. Đường biển do Ô Mã Nhi chỉ
huy ngược sơng Bạch Đằng hội
qn với Thốt Hoan.
Về phía ta, sau nhiều trận đánh
chặn giặc ở các cửa ải và những
nơi hiểm yếu Trần Quốc Tuấn
cho quân rút khỏi Vạn Kiếp và
một số nơi khác về vùng sông Xây dựng căn cứ vững


Đuống, chặn không cho giặc vào chắc, định đánh lâu
Thăng Long.

dài với quân Trần.

Đầu năm 1288 Thoát Hoan Đợi cánh quân thuỷ
chiếm đóng Vạn Kiếp, xây dựng đến, để cùng tiến đánh
căn cứ để đánh lâu dài với quân Thăng Long cho chắc

Trần.

thắng

? Tại sao Thốt Hoan khơng tiến
qn thẳng vào Thăng Long mà
lại chiếm đóng Vạn Kiếp?
* Chuyển mục:

2. Trận Vân Đồn

Vậy ý đồ của giặc có thực hiện

tiêu

được hay khơng. Các em chuyển

thuyền lương của

sang tìm hiểu mục 2.

Trương Văn Hổ.

diệt

đoàn

Như các con đã biết, đoàn thuyền
chiến do tướng Ơ Mã Nhi chỉ
huy có nhiệm vụ áp tải đồn

thuyền lương của Trương Văn
Hổ.

Ơ Mã Nhi cho rằng,

? Tại sao Ơ Mã Nhi lại ngược qn ta yếu khơng cản
sơng Bạch Đằng kéo đến Vạn được

đồn

thuyền

Kiếp để hội qn với Thoát lương.
Hoan?
GV tường thuật diễn biến trên
lược đồ vi tính:
Trần Khánh Dư dự đốn khi

- Mai phục -> đánh

đồn thuyền của Ơ Mã Nhi đi

đồn thuyền lương

qua, có thể đánh được đồn

thắng lợi.

thuyền chở lương nên đã bố trí
một trận mai phục. Đúng như dự

đoán mấy ngày sau khi đoàn


thuyền của Ô Mã Nhi đi qua
vùng biển Vân Đồn thì đồn
thuyền chở lương của Trương
Văn Hổ nặng nề, chậm chạp tiến Đánh vào dạ dày của
qua Vân Đồn. Trần Khánh Dư giặc, đói khó có thể
mai phục sẵn ở đó, đổ ra đánh dữ chiến đấu lâu dài, phá
dội. Phần lớn thuyền lương của hỏng âm mưu "Cậy
địch bị đắm, số còn lại bị quân lương thực nhiều để
Trần chiếm.

đánh lâu dài với nhà

Yêu cầu HS đọc hai dòng in Trần"
ngiêng trong SGK
? Tại sao nhà Trần lại quyết
định đánh đồn thuyền chở
lương?
GV chốt: Những điều các em vừa
nói chính là ý nghĩa vơ cùng to
lớn của chiến thắng Vân Đồn.
Nhà Trần đánh đoàn thuyền
lương là đánh vào cơ sở kinh tế chỗ dựa quan trọng nhất của cuộc
xâm lược, đánh thuyền lương
cũng có nghĩa là chia cắt hậu
phương với tiền tuyến.
Chiến thắng Vân Đồn làm cho
quân giặc lâm vào thế bị động và

gặp rất nhiều khó khăn. Cịn đâu
câu ca kiêu hãnh của đồn kị
binh Mơng Ngun:
“Trăm qn kị quây vòng
Vây bọc cả vạn người


Ngàn quân kị tản ra
Trải dài cả trăm dặm”
Về phía ta, sau chiến thắng Vân
Đồn, ta chuyển sang thế chủ
động, có nhiều thuận lợi và đây
là thời cơ để quân dân nhà Trần
mở cuộc phản cơng tiêu diệt
giặc.
3.

Chiến

thắng

? Vì sao ta thực hiện kế hoạch Thể hiện tư tưởng: Bạch Đằng
Thăng Long vườn khơng, nhà “quyết khơng để một
trống ?

hạt thóc, một người

GV phân tích:

dân lọt vào tay giặc...” +

1/1288

Để ngỏ kinh thành Thăng Long -> Bất hợp tác với giặc Hoan

tiến

Thoát
vào

cho giặc là một hi sinh to lớn của

Thăng Long -> gặp

vua tôi nhà Trần. Nhân dân

cảnh vườn không,

Thăng Long thực hiện triệt để kế

nhà trống

hoạch "Vườn không nhà trống"
Binh pháp Tơn Tử nói: “Việc
dùng binh chỉ nghe nói tốc biến
chứ khơng nghe nói đánh lâu dài.
Đánh lâu dài mà có lợi cho quốc
gia là điều khơng thể”. “Mất
thành (kinh đô) nghĩa là mất
nước". Ở Việt Nam, nếu áp dụng

binh pháp Tơn Tử thì mọi cuộc
kháng chiến của ta đều thất bại.
Bởi trong một trận quyết chiến
lực lượng của ta mỏng, yếu hơn
địch, ta tất yếu sẽ thua. Cho nên:


“Kháng chiến lâu dài là một
chiến lược tất yếu của một nước
đất không rộng, người không
đông, tiềm lực kinh tế hạn chế
nhưng quyết tâm đánh một nước
có quân đội, kinh tế mạnh hơn ta
nhiều lần”.
Trích “Nghệ thuật quân sự của
cha ông ta” – Võ Nguyên Giáp.
Đánh lâu dài, có tác dụng biến ta
yếu trở nên mạnh. Ta có thời + Đốt phá kinh thành
gian để tiêu hao lực lượng địch. + Đuổi theo 2 vua
Bắt địch đánh theo lối đánh của (T.T Hoàng và vua)

-> bị động, hoang

ta, quân đội ta phát huy được sở + Giết chết dân chúng mang, tuyệt vọng trường: giỏi đánh du kích, giỏi cướp lương

> quyết định rút

thuỷ chiến, giỏi đánh địa hình + Khai quật lăng mộ qn.
hiểm yếu. Đó chính là:
“Lấy

đoản

binh

họ Trần...
thắng

trường trận” (Trần Quốc Tuấn)

Tiêu diệt tận gốc ý chí

? Trước cảnh kinh thành Thăng xâm lược của kẻ thù
Long hoang vắng qn lính
Thốt Hoan đã làm gì?

Ảnh hưởng của thuỷ
triều
Ta hiểu rõ cửa sông
này.
Ta thạo thuỷ chiến Đường

thuỷ:

? Tại sao Trần Quốc Tuấn quyết hơn địch.

4/1288:

định tấn công giặc vào thời điểm

phục và phản công

khi giặc đã rút chạy?

Chuẩn bị bãi cọc.

ta

mai

địch ở cửa biển
Bạch Đằng.


? Tại sao Trần Quốc Tuấn lại Ém quân mai phục hai
chọn sông Bạch Đằng để chặn bên bờ.
đánh giặc?
Yêu cầu HS nghiên cứu đoạn
trích.
? Ta đã chuẩn bị như thế nào
cho trận phản công cuối cùng?
* GV cung cấp thêm: Trần Quốc
Tuấn cho chuẩn bị rất nhiều bè
nứa chở rơm, củi khô tẩm nhựa
thông. Chúng được giấu trong
các bụi lau lách um tùm hai bên Đây là con đường
bờ.

ngắn nhất để thoát ra

Chiếu ảnh cọc Bạch Đằng và bản biển đông...
đồ tỉnh Quảng Ninh.
Không chỉ chuẩn bị trận địa chu
đáo mà TQT còn củng cố lòng
tin và mài sắc ý trí cho qn sỹ.
Khi nghe tin báo rằng Ơ Mã Nhi
đã kéo quân về đến Bạch Đằng.
Hưng Đạo Vương mới hơ qn
sĩ, trỏ sơng Hố mà thề rằng:
“Trận này khơng phá xong giặc
Ngun thì khơng về đến sơng
này nữa.”. Quân sĩ ai lấy đều xin
quyết chiến kéo một mạch đến
sơng Bạch Đằng.
Trích “Việt Nam sử lược – tr


160” của Trần Trọng Kim
GV tường thuật chiến thắng Bạch
Đằng
Giặc đến theo đường nào thì
cũng rút về theo đường đó. Cánh
quân mai phục ở Trúc Động có
một nhiệm vụ quan trọng là đánh
chặn, bắt giặc phải đi theo đúng
lộ trình, đúng tốc độ mà TQT đã
định sẵn cho chúng. Khi thuỷ
triều lên, bãi cọc ngầm được che
lấp. Thuyền giặc đang xuôi sông
Bạch Đằng trôi vào trận địa,

Đường

bộ:

Vạn

quân ta từ Tràng Kênh đánh áp

Kiếp --> Lạng Sơn

sát. Thuyền chiễn của ta tả xung

--> biên giới.

hữu đột trên quãng ghềnh Cốc,
thuỷ quân của ta bắn tên như
mưa, dồn thuyền địch về tả ngạn
sơng. Ơ Mã Nhi thúc thuyền tiến
về hướng các cửa sơng Chanh,
sơng Kênh tìm đường tháo chạy.
Trận địa cọc im lìm bấy giờ ẩn
dưới làn nước triều mênh mơng,
giờ đây xuất hiện vùng lên như
cùng người đánh giặc. Bị nước
đẩy xuôi, lại bị đánh gấp sau
lưng, thuyền giặc, lớp trước lớp
sau bị dồn vào bãi cọc, nhiều

==> Địch thất bại

thuyền bị nghẽn trước cửa sông

thảm hại.


Chanh thuyền thì bị cọc đâm - Nhân dân đồng lòng
thủng, số thuyền giặc bị đắm, bị hợp tác với triều đình
mắc cạn khơng tiến được nhiều đánh giặc.
vơ kể. Những bè lửa cháy rừng - Do sự tài tình trong
rực xi nhanh theo dịng nước chỉ đạo kháng chiến
lao vào thuyền giặc.

của vua tôi nhà Trần

Trên đà thắng lợi, quân ta càng đặc biệt là TQT
đánh càng hăng. Phía núi Tràng Biết lợi dụng địa hình,
Kênh quân ta dùng tên bắn, rồi địa vật hiểm yếu, bố
đánh gạt toàn bộ cánh quân kị trí trận địa và phục
của Phàn Tiếp xuống sơng. Phàn kích, kết hợp với quy
Tiếp trúng tên, nhảy xuống sông luật lên xuống của
bị quân ta dùng câu liêm móc lên thuỷ triều để tiêu diệt
bắt sống.
Thuỷ cơng hoả chiến đang tưng
bừng lại được đồn thuyền chiến
của hai vua Trần tiếp sức, đến
chiều, trận đánh kết thúc.
? Tại sao Trần Quốc Tuấn lại
chọn đóng cọc ở cửa sơng
Chanh, sơng Kênh?

Lại nói về cánh qn bộ do Thốt
Hoan chỉ huy rút chạy đã bị qn
ta tập kích liên tiếp, sau hơn 10
ngày mới về tới biên giới (đất
Quảng Tây).
Nguyên nhân thắng lợi và ý
nghĩa lịch sử của cả ba lần kháng
chiến chống giặc Mông Nguyên
các con sẽ được học vào tiết sau

địch.


song một bạn hãy khái quát về
nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa
lịch sử của cuộc kháng chiến
chống giặc Nguyên lần ba.
? Sự tài tình của TQT thể hiện ở
điểm nào?
4. Củng cố
+ Để thơn tính bằng được Đại Việt, nhà Nguyên chuẩn bị rất công phu, kỹ
lưỡng (hơn cả lần xâm lược lần thứ 2 như các con đã học) do đó trong cuộc kháng
chiến lần 3, quân dân Đại Việt đa gặp rất nhiều khó khăn, thử thách.
+ Mặc dù vậy, nhà Trần không hề giảm sút ý chí, kiên quyết lãnh đạo quân dân
chuẩn bị kháng chiến, và đã chiến đấu anh dũng, giành thắng lợi vẻ vang, đặc biệt
chiến thắng Vân Đồn, Bạch Đằng lịch sử quét sạch 30 vạn quân xâm lược ra khỏi
đất nước trong thời gian chưa đầy 4 tháng. Chính từ chiến thắng oai hùng ấy
Thượng hồng Thánh Tơng đã sáng tác những câu thơ lưu danh mãi muôn đời
khẳng định và ngợi ca sức sống trường tồn, bất diệt của non sông đất nước Đại
Việt.

Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã
Sơn hà thiên cổ điện kim âu
Dịch Nôm:
Xã tắc hai phen bon ngựa đá
Non sông thiên cổ vững âu vàng
+ Chiến thắng này gắn với tên tuổi của vị anh hùng dan tộc Trần Quốc Tuấn –
một trong mười vị tướng giỏi nhất thế giới từ xưa đến nay. Đối với dân tộc ta, sau
hàng chục thế kỷ đánh giặc giữ nước chỉ đến thời Trần Quốc Tuấn việc đánh giặc
giữ nước mới được nâng lên thành khoa học quân sự.
+ Khi đặt tên trường ta là trường TQT. Lãnh đạo cấp trên, những người đầu tiên
sáng lập ra mái trường này có dụng ý gì. Rồi từ các thầy cơ giáo, đến các cha mẹ
HS gửi gắm niềm tin, hi vọng gì ở lớp lớp HS của trường. Biết được ý nghĩa của
tên trường, dụng ý, nguyện vọng sâu sa của những người sáng lập, lãnh đạo, ước


mơ thầm kín của thầy cơ cha mẹ để các em sống va học tập dưới mái trường này
sao cho khơng làm điều gì ảnh hưởng đến mái trường mang tên một danh nhân vĩ
đại của dân tộc. Có ý thức và quyết tâm thực hiện cho bằng được những điều tâm
nguyện của các thầy cô giáo và cha mẹ mình trong những năm tháng tới đây.