Một số biện pháp nâng cao hiệu quả trong việc giáo dục và đào tạo trong nhà trường nhằm tiến nhanh đến nền kinh tế trí thức

Phần I : lời nói đầu
Ngày nay trên thế giới đang có sự bùng nổ về công nghệ thông tin, hầu hết
các nớc đang phấn đấu để đa đất nớc mình tới một nền kinh tế tri thức. Theo
tôi nghĩ , để vơn tới một nền kinh tế tri thức thì vấn đề đặt lên hàng đầu đó là
phải quan tâm đến ngành giáo dục . Sẽ không có một nền kinh tế trí thức nếu
chúng ta không quan tâm đúng mức đến sự nghiệp giáo dục . Do đó , trong vô
số những ngành nghề liên quan đến sự phát triển của một đất nớc thì điều tôi
cho là quan trọng nhất là vai trò của ngành giáo dục.
Trong bài tiểu luận này tôi muốn giới thiệu với các bạn một vài suy nghĩ
của tôi về sự nghiệp giáo dục của đất nớc ta trong những năm qua để thấy đợc
những u khuyết điểm mà Bộ Giáo Dục và Đào tạo đã thực và một số biện
pháp mà theo tôi nghĩ cũng là cần thiết để đa đất nớc ta tiến nhanh đến một
nền kinh tế tri thức .
Đề tài của tôi là: Một số biện pháp nâng cao hiệu quả trong việc
giáo dục và đào tạo trong nhà trờng nhằm tiến nhanh đến nền kinh tế trí
thức . .
Tôi phân tích vấn đề này dới góc độ triết học nhằm giúp các bạn hiểu
một cách sâu sắc tổng thể bài viết của tôi . Nội dung bài tiểu luận của tôi có
hai phần chính:
Phần thứ nhất : Một số biện pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả dạy
và học trong nhà trờng.
Phần thứ hai : +Biện pháp để đạt đến công bằng trong giáo dục
1
Trên đây là những vấn đề mà theo tôi nghĩ cơ bản là cần thiết cho việc
giáo dục và đào tạo tài năng trẻ của đất nớc .
2
Phần II : NộI dung
i.Những biện pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả dạy và họ
Ngày nay nhu cầu học của nhân dân là rất lớn . Hầu hết gia đình nào cũng
cố gắng tạo mọi điều kiện cho con mình đi học , vì thế việc học hành rất đợc
các bậc phụ huynh coi trọng . Điều này đã thể hiện rất rõ qua những con số

thống kê về các ngôi trờng và lợng học sinh ngày càng tăng . Tính đến năm
1999 2000 nớc ta đã có 24670 ngôi trờng và 17866000 học sinh , so với
năm 1997 1998 số trờng học tăng 1384 và số học sinh tăng gần một
triệu . Đây là một con số đáng kể so vơi từ trớc đến giờ . Và Tỷ lệ học sinh
tốt nghiệp phổ thông cơ sở năm học 1999 2000 là 93,95 % , phổ thông
trung học là 87,5 % . ( Theo báo Gia đình và Xã hội số 9 bài : Bồi dỡng
nguyên khí cho đất nớc trang 2 ). Những công bố của Tổng cục Thống kê
về tỷ lệ học sinh tốt nghiệp hàng năm cho thấy chất lợng đaò tạo của Việt
Nam năm sau cao hơn năm trớc . Đặc biệt là lợng sinh viên học Đại học ngày
càng đông . Năm 2001 này là một năm thành công của học trò Việt Nam tại
các kỳ thi Quốc tế . Tất cả những thí sinh thi môn Vật lý và môn tin học Quốc
tế đều đạt giải cao trong đó có cả huy chơng vàng . Điều này cho thấy trí thức
trẻ Việt Nam rất thông minh , sáng tạo không kém gì các nớc khác nh Mỹ ,
Nhật , Pháp Định h ớng lớn của Đảng ta là vơn tới một nền kinh tế tri thức .
Sẽ không có một nền kinh tế tri thức nếu chúng ta không quan tâm đúng mức
đến sự nghiệp giáo dục .
Để đất nớc ta nhanh chóng hoà nhập vào với sự phát triển chung của thế
giới thì Đảng và nhà nớc ta phải rất quan tâm đến sự nghiệp giáo dục,phải có
những chính sách đổi mới để nâng cao hiệu quả của biện pháp giáo dục tới
từng đối tợng học sinh,sinh viên và gia đình của họ,đặc biệt là đội ngũ giáo
3
viên phải có phơng pháp giảng dạy tốt và chuyên môn cao.Hơn nữa, một gánh
nặng đối với Đảng và nhà nớc trong sự ngiệp giáo dục và đào tạo là làm sao
đa đất nớc này tiến nhanh đến nền kinh tế tri thức mà vẫn không làm mất đi
nét đẹp của truyền thống văn hoá dân tộc, điều này cũng rất khó khăn bởi
trong nền kinh tế tri thức xã hội thông tin bùng nổ thì trình độ văn hoá của
ngời dân đợc nâng cao và nhu cầu thởng thức văn hoá của họ là rất lớn, do đó
văn hoá dễ bị pha tạp, dễ bị các sản phẩm văn hoá độc hại tấn công vì thế mà
dễ mất đi bản sắc dân tộc. Muốn khắc phục đợc điều này thì Đảng và nhà nớc
ta phải có những biện pháp quan tâm đúng mức đối với những học sinh,sinh

viên ngay từ khi họ còn ngồi trên ghế nhà trờng. Sau đây là một số biện pháp
mà theo tôi là cơ bản để góp phần nâng cao hiệu quả của việc dạy và học
trong nhà trờng.
1) Giáo viên cần phải biết định hớng cho học sinh trong quá trình dạy học
Đây là một bớc rất quan trọng trong sự nghiệp giáo dục. Muốn thúc đẩy đất
nớc tiến nhanh đến nền kinh tế tri thức thì điều quan trọng đầu tiên là giáo
viên phải định hớng đợc cho học sinh ngay từ khi các em bắt đầu học đó là
học cho ai ? học để làm gì ? Nhiều ngời cho là câu hỏi hơi thừa bởi vì câu
trả lời thật dễ, đơng nhiên là học cho mình và học để sau này kiếm đợc công
ăn việc làm tốt. Nhng để ý thức đợc điều này một cách sâu sắc và cho nó là
mục đích học thì không phải ai cũng ý thức đợc.
Điều đầu tiên giáo viên phải giúp học sinh xác định đợc việc theo con đờng
học hành là một quá trình không ngừng phấn đấu, rất khó khăn và đầy gian
khổ chứ không phải là một con đờng nhàn hạ nh một số ngời thờng nghĩ. Nếu
đã xác định đợc mnh phải đi theo con đờng học hành thì hãy dồn hết sức lực
cho việc học,biến việc học của mình thành một hoạt động có mục đích. Còn
nếu cảm thấy mình không thể theo đợc con đờng học hành thì không nên cố
4
làm gì và nên tìm cho mình một công việc khác hợp với khả năng của mình
hơn. Bởi một xã hội không thể toàn cử nhân ? mà xã hội phân chia ra nhiều
tầng lớp thuộc các đẳng cấp khác nhau và cũng rất cần có cả những ngời thợ
lành nghề, lực lợng lao động làm thuê
Nhng không phải tất cả những ngời không học cao đều là làm thuê hoặc có
tơng lai mờ mịt mà những ngời đó còn có thể làm giám đốc, làm lãnh đạo
hay họ có thể làm một nhà kinh doanh giỏi, kiếm đợc nhiều tiền làm giàu cho
bản thân và cho xã hội Bởi vì những con ng ời này tiếp xúc với xã hội sớm
hơn, va chạm nhiều hơn ( và có lẽ họ còn ý thức đợc sớm hơn) nên họ dày dạn
kinh nghiệm hơn. Còn có những con ngời học lên cao nhng họ xác định là
học cho bố mẹ hay học theo mốt thời đại hoặc học để trốn tránh việc nhà và
cũng có thể họ đã ý thức đợc việc học nhng ý thức một cách nông cạn, cha

đúng đắn , dẫn đến nguyên nhân thất nghiệp nhiều, gây khó khăn cho xã hội
và tốn tiền cha mẹ
Việc định hớng cho học sinh học là một công việc hết sức quan trọng và cần
thiết đặc biệt là đối với những ngời muốn học cao lên nh cao đẳng, đại học.
Họ cần phải biết rằng : ngời có khả năng lao động trí óc thì học về nghiên
cứu, sáng tạo. Ngời khéo tay chân thì học nghề,học kĩ thuật. Đối với
những ngời làm nghệ thuật thì còn phải chú ý nhiều hơn
Ngày nay việc chạy theo mốt các ngành nghề đang đợc a chuộng. Những
học sinh mới tốt nghiệp ra trờng hầu nh ai cũng đăng kí thi vào các trờng
nghe chừng to tát( bởi ai mà chẳng có ớc mơ,hoài bão ).Có ng ời (hoặc bị)
cha mẹ định sẵn, có ngời cứ liều đăng kí kiểu tập thể để theo cho vui hay
học chỉ để dán cái mác cho oai không biết đ ợc khả năng của mình ở mức
độ nào và mình có khả năng thích hợp đợc với những loại công việc nào. Cho
nên việc không định hớng đúngđã làm cho không ít ngời phải trả một cái giá
5
rất đắt. Có ngời chỉ thích học những trờng cao siêu nên năm nào cũng đi thi
đậi học mà chẳng năm nào đỗ,hoặc có những ngời thi đỗ rồi nhng vì không
định hớng hoặc định hớng sai nên khi ra trờng rồi mà mãi không xin đợc việc
làm vì năng lực kém (bởi nghề đó không thích hợp với khả năng của ngời đó).
Dẫn đến chuyện sinh viên tốt nghiệp không kiếm đợc việc làm, chuyện làm
trái nghề đợc nhắc đến nhiều.
Để giúp cho mỗi ngời đều có định hớng đúng đắn cho riêng mình thì nhà tr-
ờng còn cần phải kết hợp với phụ huynh học sinh. Bởi mỗi gia đình là một tế
bào sống của xã hội, nên việc giáo dục và định hớng của họ đối với con cái có
ảnh hởng rất lớn. Vì thế vai trò định hớng nghề nghiệp của gia đình rất quan
trọng,nhng ngời định hớng cần phải biết định hớng đúng. Hiện nay vấn đề
này cha đợc các gia đình và Bộ giáo dục thực sự quan tâm.
2) Phơng pháp giảng dạy và học tập trong nhà trờng.
a. Giáo viên phải có phơng pháp dạy tốt và dạy phơng pháp học cho
học sinh

Mục 1 ở trên ta đã giải quyết xong vấn đề định hớng đó là :Học cho ai?học
để làm gì? Trong mục này ta giải quyết tiếp vấn đề học nh thế nào?
Dạy và học là hai mặt thống nhất biên chứng của quá trình dạy học. Trong
đó hoạt động dạy chỉ đạo hoạt động học. Để nâng cao hiệu quả của việc dạy
và học thì không chỉ đòi hỏi ở ngời dạy có phơng pháp giảng dạy và chuyên
môn giỏi mà còn đòi hỏi cả ở ngời học phải biết phơng pháp học. Vì thế,giáo
viên cần phải dạy phơng pháp học cho học sinh, sinh viên.
Vẫn biết sách giáo khoa hay những giáo trình trong nhà trờng cộng với đội
ngũ giáo viên giảng dạy là quan trọng, nhng cuối cùng những điều giảng dạy
ấy cò thể trở thành kiến thức của học sinh hay sinh viênhay không là phụ
6
thuộc vào phơng pháp giảng dạy,phơng pháp học tập và sự chuyên cần sáng
tạo, vơn lên của ngời học. Trong những năm gần đây Bộ giáo dục đã thực
hiện một số việc cải tiến thay đổi phơng pháp giảng dạy của giáo viên và ph-
ơng pháp học tập của học sinh, sinh viên theo hờng tăng cờng thực tiễn, chú
trọng kỹ năng thực hành ( đặc biệt đối với những trờng Đại học và chuyên
ngành). Tuy nhiên về mặt này kết quả còn hạn chế. Hiện nay việc dạy và học
trong nhà trờng vẫn còn chậm đổi mới.
Đối với giáo viên việc khó nhất là truyền thụ kiến thức cho học sinh. Một
giáo viên có chuyên môn giỏi cha chắc đã dạy giỏi nếu không biêtá cách
truyền đạt kiến thức. Bởi giáo viên nói học sinh không hiểu gì thì bài giảng ấy
không thể có chất lợng. Vì thế phơng pháp giảng dạy của giáo viên là rất quan
trọng. Nhng quan trọng hơn cả là học sinh phải có phơng pháp học. Muốn
tiếp thu đợc những kiến thức từ sách vở và từ sự giảng dạy của giáo viên để
biến những kiến thức đó thành kiến thức của mình thì một ngời học sinh dù
có thông minh đến đâu và ngời giáo viên có dạy giỏi đến đâu cũng gặp rất
nhiều khó khăn trong việc họcnếu nh học sinh đó không biết phơng pháp học.
Vậy điều cơ bản là giáo viên phải dạy phơng pháp học cho học sinh. Khi đã
có phơng pháp học thì học sinh mới biết vận dụng vào quá trình học để nâng
cao hiệu quả, tức là học có t duy lôgíc và có khoa học.

Học tập vốn là một dạng lao động phức tạp, vì thế xã hội phải tổ chức ra
nhà trờng, có giáo viên chỉ đạo, trợ giúp cho học sinh học tập kết quả. Từ lâu
ông cha ta đã nhận thức đúng khi dùng từ thầy học, nghề dạy học.Trong
các từ này,ngời xa đã nhấn mạnh hoạt động học tập, vai trò chủ thể của ngời
học. Quan niệm này phản ánh đúng bản chất của quá trình dạy học. Cũng từ
lâu,các nhà s pham đã nhận thức đợc ý nghĩa của việc dạy phơng pháp học.
Giáo viên không chỉ truyền thụ những tri thức có sẵn mà còn phải biết định h-
ớng, tổ chức cho học sinh tự khám phá kiến thức, biết phơng pháp đi tới kiến
7
thức đó. Khi đã hình thành chức năng cơ bản của dạy học là dạy cách học tập
thì dạy phơng pháp học trở thành một mục tiêu dạy học chứ không chỉ là một
phơng tiện, một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học. Dạy phơng pháp học
phải đợc quan tâm ngay từ bậc tiểu học và càng lên cao hơn càng đợc coi
trọng. Nói đến phơng pháp học thì cốt lõi là phơng pháp tự học. Vì không ai
học thay đợc chính mình. Học tức là biến những kiến thức khoa học tích luỹ
từ nhiều thế hệ của nhân loại thành kiến thức của chính mình. Nếu trớc đó,
bản thân mình mang sẵn những kiến thức nộng cạn, sai lầm thì học chính là
quá trình tự tranh luận với mình, tự cải tạo t duy của mình mà nói nh giáo s
Trần Phơng-Hiệu trởng trờng Quản lý và kinh doanh Hà Nội thì Học tức là
rèn luyện cho mình có đợc những kĩ năng mà trớc đó mình cha có (Trích
trong quyển Học nh thế nào? của giáo s Trần Phơng). Vì vậy trong quá
trình học, ngời ta nhấn mạnh vai trò của ngời học và vị trí của hoạt động học,
cố gắng tạo ra sự chuyển biến từ học thụ động sang học tích cực, chủ động,
sáng tạo. Có lẽ cha chuẩn bị tốt cho việc chuẩn bị cho giáo viên thực hiện
chức năng dạy phơng pháp học là nguyên nhân làm cho việc dạy và việc
học trong nhà trờng chậm đổi mới.
b- Giáo viên cần phải biết khuyến khích t duy sáng tạo của học sinh.
Trong quá trình dạy học, giáo viên không phải là ngời phát thanh lại sách
giáo khoa mà phải có năng lực lựa chọn các kiến thức cơ bản, hiện đại, thực
tiễn, phù hợp với mục tiêu giáo dục của bậc học, chuyển tải tới học sinh với

sức hấp dẫn cao. Ngoài việc phải biết đánh giá chính xác công bằng kết quả
học tập, rèn luyện của học sinh ,giáo viên còn phải có năng lực phát triển khả
năng, tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau trong học sinh , giúp học sinh chủ
động điều chỉnh cách học. Theo hớng phát triển các phơng pháp dạy học tích
cực,giáo viên phải có năng lực khuyến khích t duy năng động sáng tạo, biết
phát hiện sự chuyển biến thái độ, xu hớng hành vi của những vấn đề của đời
8