KỸ THUẬT NUÔI TÔM CÀNG XANH TRÊN RUỘNG LÚA pptx

KỸ THUẬT NUÔI TÔM CÀNG XANH
TRÊN RUỘNG LÚA



1. Các hình thức nuôi tôm càng xanh trên ruộng lúa ở Việt Nam
- Mô hình 2 vụ lúa xen canh 1 vụ tôm: ruộng được trồng 2 vụ lúa Hè -Thu và
Đông - Xuân. Tôm được nuôi kết hợp với lúa Hè - Thu và thu hoạch trước khi bắt đầu
vụ Đông Xuân. Mô hình này thích hợp cho vùng lũ thấp, vẫn giữ sản xuất lúa Hè -
Thu.


- Mô hình 1 vụ lúa luân canh 1 vụ tôm: ruộng không trồng vụ lúa Hè -Thu mà
chỉ thả nuôi tôm từ khoảng tháng 3-4 và thu hoạch vào tháng 10-11, sau đó trồng 1 vụ
lúa Đông -Xuân. Mô hình hiện được áp dụng rộng rãi, đặc biệt là vùng ngập lũ sâu, lúa
Hè - Thu không đảm bảo hoặc năng suất thấp do lũ đến sớm.




- Mô hình 2 vụ lúa luân canh 1 vụ tôm: sau vụ lúa Hè -Thu, tôm được thả nuôi
trong mùa lũ đến đầu vụ lúa Đông - Xuân thì thu hoạch để cải tạo ruộng trồng lúa
Đông - Xuân. Mô hình này có thời gian nuôi ngắn nên phải tuân thủ đúng thời vụ và
phải thả tôm giống có kích cỡ lớn.


2. Kỹ thuật nuôi
- Chọn lựa địa điểm
Có nhiều yếu tố quan trọng cần phải xem xét khi chọn lựa địa điểm nuôi tôm trên

ruộng. Tốt nhất chọn nơi có mùa ngập lũ, điều kiện đất đai không nhiễm phèn, có hệ
thống kênh - sông để cấp thoát nước tốt vào đầu vụ nuôi, có khả năng thu mua thức ăn,
nhất là thức ăn tươi sống và rẻ (cua, ốc, cá tạp), hay có nguồn tôm giống dễ dàng. Tốt
nhất vị trí nuôi nên có điện lưới quốc gia.
- Thiết kế ruộng nuôi
Ruộng nuôi tôm có diện tích từ 0,5-2 ha. Tùy mô hình mà có thể thiết kế ruộng
nuôi khác nhau. Đối với mô hình 2 lúa kết hợp 1 tôm thì nhất thiết ruộng phải có
mương bao xung quanh, chiếm từ 20-25 % tổng diện tích ruộng. Mương rộng từ 2-3 m
và sâu 0,8-1,0 m so với mặt ruộng. Đối với các mô hình còn lại thì ruộng không nhất
thiết phải có mương bao mà dùng máy ủi đất mặt ruộng để đắp bờ ruộng cao và chắc
chắn, và ruộng trở thành một ao nổi.
Bờ bao ruộng không nhất thiết là phải cao hơn đỉnh lũ, nhưng tốt nhất cao từ 1-1,2
m và chân bờ rộng từ 3-4 m. Vào mùa lũ, nên dùng lưới mịn chắn trên mặt bờ bao cao
hơn mức nước khoảng 30-40 cm để ngăn không cho tôm thất thoát.
Trong ruộng nên có khu ương tôm có diện tích khoảng 10% diện tích ruộng nuôi.
Khu ương có thể là một ao nhỏ hay được bao ví bằng lưới. Ao ương rất quan trọng vì
có thể ương dưỡng và quản lý tôm tốt trong 1 tháng đầu trước khi thả ra nuôi đại trà.
Đặc biệt, ao ương rất cần thiết đối với mô hình “2 vụ lúa xen canh 1 vụ tôm” nhằm tận
dụng thời gian ương tôm khi đang xạ lúa. Ao cũng cần thiết cho mô hình “2 vụ lúa luân
canh 1 vụ tôm” vì phải ương tôm lớn trong thời gian trồng lúa vụ đầu, để có tôm lớn
thả ra sau khi thu hoạch lúa.
- Chuẩn bị ruộng nuôi
Đối với mô hình 2 lúa xen canh 1 tôm, ngoài công tác chuẩn bị ruộng như cày xới
để trồng lúa Hè-Thu như bình thường, cần phải chuẩn bị sên vét mương bao, gia cố bờ
bao và ao ương, bón vôi cho mương và ao ương tôm giống (15-20 kg/100m
2
). Khi tiến
hành sạ lúa Hè -Thu trên ruộng thì cũng bắt đầu ương tôm giống trong ao ương. Khi
tôm ương được 1 tháng thì cho lên ruộng lúa có mức nước thích hợp với lúa.

Đối với các mô hình luân canh khác, sau khi thu hoạch lúa, cần chuẩn bị ruộng
nuôi tôm như cắt dọn sạch gốc rạ, sên vét mương bao, bừa trục mặt ruộng, sửa lại bờ
bao, lắp các lỗ mọi, hang hốc. Mương bao cần được bón vôi với lượng khoảng 15-20
kg/100m
2
. Trước khi thả giống lên ruộng vài ngày, cho nước vào ngập mặt ruộng 0,6-
0,8 m. Nước cấp vào phải được lọc qua túi lưới lọc mịn, dài để ngăn chặn địch hại.
Riêng mô hình 2 vụ lúa luân canh 1 vụ tôm thì phải ương tôm 1-1,5 tháng trước khi thu
hoạch lúa Hè-Thu để có tôm giống lớn khi thả nuôi thịt.
- Mật độ và thả giống:
Đối với mô hình 2 vụ lúa xen canh 1 vụ tôm, hoặc 1 vụ lúa luân canh 1 vụ tôm, do
có thời gian nuôi dài, nên có thể thả tôm giống là Postlarvae 15 (trung bình 1,2-1,5cm).
Riêng mô hình 2 vụ lúa luân canh 1 vụ tôm, do thời gian nuôi thịt ngắn, nên cần ương
tôm Postlarvae trước đó 1-1,5 tháng, hoặc mua giống lớn 4-6 cm để thả nuôi thịt. Tùy
theo mô hình nuôi, kích cỡ tôm giống và thời gian nuôi thịt và khả năng chăm sóc mà
có thể thả với mật độ 3-8 con/m
2
ruộng. Mô hình nuôi tôm xen canh với lúa (Hè-Thu)
nên nuôi với mật độ thấp vì mức nước ruộng thấp hơn và khả chăm sóc tôm cũng hạn
chế hơn.
- Cho ăn và chăm sóc
Có nhiều loại thức ăn có thể sử dụng cho tôm như thức ăn viên công nghiệp, thức
ăn viên tự chế và thức ăn tươi sống. Thức ăn viên công nghiệp cho tôm càng xanh có
chất dinh dưỡng đầy đủ và cân bằng và tiện sử dụng. Người nuôi cũng tận dụng các
nguyên liệu địa phương để sản xuất thức ăn viên cho tôm để giảm chi phí (Bảng 1).

Bảng 1. Công thức phối chế thức ăn cho tôm càng xanh
Nguyên liệu
Tỷ lệ (%)

Bột cá
Bột đậu nành
Cám gạo
Bột mì
Bột xương
Bột lá gòn
Premix
Dầu
25
20
35
10
2
5
2
1

Thức ăn công nghiệp và thức ăn tự viên tự chế thường được sử dụng chủ yếu trong
2-3 tháng đầu nuôi tôm. Tuy nhiên, trong thời gian lũ, nguồn thức ăn tươi sống như cá
tạp, cua, ốc rất phong phú với giá rẻ nên được sử dụng chủ yếu trong giai đoạn nuôi


tôm lớn nhằm giúp tôm lớn nhanh và giảm chi phí thức ăn. Trong thời gian này, cá tạp
cũng nhiều hơn, vì thế, việc cho tôm ăn bằng ốc, cua cũng giảm chi phí do cá tạp tranh
mồi nếu cho ăn bằng thức ăn viên.
Tùy giai đoạn tôm nuôi, lượng thức ăn viên cho tôm ăn hàng ngày được tính theo
khối lượng đàn tôm như bảng 2. Đơn giản, có thể cho tôm ăn ở tháng tuổi thứ 1, 2, 3, 4
và 5 trở lên lần lượt là 8, 6, 4, 3, và 2% trọng lượng đàn tôm nuôi. Đối với thức ăn tươi
sống có thể dùng lượng gấp 2-3 lần so với lượng thức ăn chế biến. Cho tôm ăn bằng
cách kết hợp rãi thức ăn khắp ao và sàn ăn. Số lần cho ăn có thể từ 2-4 lần/ngày. Cần

theo dõi khả năng bắt mồi của tôm trên sàn ăn và độ no trên dạ dày của tôm để điều
chỉnh lượng thức ăn thích hợp.

Bảng 2. Tính lượng thức ăn cho tôm

Khối lượng tôm (g/con)
Lượng thức ăn
(% khối lượng đàn tôm)
2,5-3
4-5
6-9
10-13
14-20
21-27
28-34
35-40
6,5
5,5
4,2-4,5
3,7-4,0
3,0-3,5
2,5-2,7
1,7-2,0
1,0-1,4

Trong quá trình nuôi, việc quản lý nước rất quan trọng và khác nhau tùy theo mô
hình nuôi. Đối với mô hình nuôi tôm xen canh với lúa hè thu, mức nước trên ruộng
thường phải theo mức nước cần cho lúa (0,2-0,3m). Tốt nhất, không nên dùng thuốc
trừ sâu trong khi nuôi tôm. Nếu dùng thuốc thì phải tháo nước thật từ từ trong vài ngày
để rút tôm xuống mương bao. Sau 1-2 tuần thì mới cho nước vào để tôm lên ruộng.

Khi thu hoạch lúa thì tháo nước cho tôm xuống mương và sau khi thu hoạch lúa lại cho
nước vào thật nhiều để tôm lên ruộng ăn thức ăn tự nhiên. Giai đoạn này cần thay nước
thường xuyên để tránh thối nước do gốc rạ.
Đối với mô hình 1 vụ tôm luân canh 1 vụ lúa, trong thời gian trước lũ (từ tháng 4-7
dương lịch), thông thường cần phải bơm nước để giữ mức nước 0.6-0.8m trên ruộng và
phải định kỳ thay nước, ít nhất là 2 lần/tháng vào lúc nước cường.


Đối với tất cả các mô hình, vào thời gian đầu mùa lũ, nước thường không tốt do
nước ô nhiễm, nước đục, dư lượng thuốc trừ sâu,… Do đó, hạn chế cho nước vào
ruộng. Khi giữa mùa lũ, môi trường nước sẽ rất tốt, nhiều thức ăn tự nhiên, thì cần tăng
cường thay nước, hoặc cho nước chảy tràn qua cống hay bờ ruộng có lưới chắn. Lưới
cần được chắn cẩn thận, chắc chắn và đủ cao trước khi lũ về để tránh thất thoát tôm.
Cần kiểm tra bờ bao và lưới hàng ngày vì gió và dòng nước thường gây sạt lỡ bờ ruộng
hay cuốn lưới bao, làm thất thoát tôm nuôi. Mức nước trên mặt ruộng vào mùa lũ có
thể lên đến 1-1.5m hay có thể sâu hơn.
- Thu hoạch
Có thể thu tỉa tôm cái và tôm to có càng xanh sau 4-5 tháng nuôi kể từ khi thả
giống hay thu toàn bộ vào cuối vụ nuôi (tháng 11) trước khi gieo sạ hay cấy vụ lúa
Đông - Xuân. Khi thu hoạch cuối vụ, có thể dùng lưới kéo để thu dần tôm trong 1-2
tuần. Năng suất nuôi đạt trung bình khoảng 350-800 kg/ha/vụ hay đôi khi đạt trên 1
tấn/ha/vụ tùy mô hình. Thông thường, nuôi tôm luân canh, có điều kiện chăm sóc tôm
tốt hơn, mức nước sâu hơn nên tôm lớn và tôm cái chậm mang trứng hơn so và năng
suất tôm cao hơn với nuôi xen canh với lúa.
Mô hình và các hoạt động nuôi tôm trên ruộng – (1) Mô hình tôm xen canh lúa, (2)
Mô hình tôm luân canh với lúa vào mùa lũ cho thấy đang cho tôm ăn bằng ốc cua, (3)
Thức ăn tự chế, (4) thu hoạch tôm trong ruộng luân canh.

PGS.TS. Nguyễn Thanh Phương và TS Trần Ngọc Hải
Khoa Thủy Sản – Đại học Cần Thơ

Đơn vị thực hiện: Sở NN&TPNT Vĩnh Long