Giáo trình Vẽ điện (Nghề: Điện công nghiệp và Điện tử công nghiệp) - Trường CĐ Nghề Sóc Trăng

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH SÓC TRĂNG
TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ SĨC TRĂNG

GIÁO TRÌNH

MƠN HỌC: VẼ ĐIỆN
Nghề: Điện cơng nghiệp
Điện tử cơng nghiệp
Trình độ: Trung cấp và Cao đẳng

Sóc Trăng, 10/2021


MỤC LỤC
CHƯƠNG 1: KHÁI NIỆM CHUNG VỀ BẢN VẼ ĐIỆN ......................................... 4
1.1. Qui ước trình bày bản vẽ ................................................................................................. 4
1.1.1. Vật liệu dụng cụ vẽ ....................................................................................................... 4
1.1.2. Khổ giấy ................................................................................................................... 6
1.1.3. Khung tên ................................................................................................................. 6
1.1.4. Chữ viết trong bản vẽ ............................................................................................... 8
1.1.5. Đường nét ................................................................................................................. 8
1.1.6. Cách ghi kích thước. ................................................................................................. 9
1.1.7. Tỉ lệ bản vẽ ............................................................................................................... 9
1.1.8. Cách gấp bản vẽ. ....................................................................................................... 9
1.2. Các tiêu chuẩn của bản vẽ điện ....................................................................................... 9
1.2.1. Tiêu chuẩn Việt Nam ............................................................................................. 10
1.2.2. Tiêu chuẩn Quốc tế. ............................................................................................... 10

CHƯƠNG 2: CÁC KÝ HIỆU QUI ƯỚC DÙNG TRONG BẢN VẼ ĐIỆN .......... 12
2.1. Vẽ các ký hiệu phòng ốc và mặt bằng xây dựng ........................................................... 12
2.2. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện chiếu sáng .......................................................... 15

2.2.1. Nguồn điện ............................................................................................................. 15
2.2.2. Các loại đèn điện và thiết bị dùng điện. ................................................................. 17
2.2.3. Các loại thiết bị đóng cắt, bảo vệ............................................................................ 18
2.2.4. Các loại thiết bị đo lường. ...................................................................................... 19
2.2.5. Một số mạch điện chiếu sáng cơ bản: ..................................................................... 20
2.3. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện công nghiệp. ....................................................... 24
2.3.1. Các loại máy điện. .................................................................................................. 25
2.3.2. Các loại thiết bị đóng cắt, điều khiển. .................................................................... 27
2.4. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ cung cấp điện. ............................................................ 33
2.4.1. Các loại thiết bị đóng cắt, đo lường, bảo vệ. .......................................................... 33
2.4.2. Đường dây và phụ kiện đường dây. ....................................................................... 35
2.5. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện tử ........................................................................ 40
2.5.1. Các linh kiện thụ động. ........................................................................................... 40
2.5.2. Các linh kiện tích cực. ............................................................................................ 43
2.5.3. Các phần tử logíc. ................................................................................................... 46
2.6. Ký hiệu bằng chữ trong vẽ điện..................................................................................... 48

CHƯƠNG 3: VẼ SƠ ĐỒ ĐIỆN ................................................................................. 53
3.1. Vẽ sơ đồ mặt bằng, sơ đồ vị trí ...................................................................................... 53
3.1.1. Sơ đồ mặt bằng ....................................................................................................... 53
3.1.2. Sơ đồ vị trí .............................................................................................................. 54
3.2. Vẽ sơ đồ nguyên lý ........................................................................................................ 55


3.3. Vẽ sơ đồ nối dây ............................................................................................................ 55
3.3.1. Khái niệm ............................................................................................................... 56
3.3.2. Nguyên tắc thực hiện .............................................................................................. 56
3.3.3. Vẽ các sơ đồ. .......................................................................................................... 57
3.4. Vẽ sơ đồ đơn tuyến ........................................................................................................ 62
3.4.1. Khái niệm. .............................................................................................................. 62

3.4.2 Nguyên tắc thực hiện ............................................................................................... 62
3.5. Vẽ các sơ đồ điều khiển mạng điện công nghiệp. ......................................................... 63
3.6. Vẽ các sơ đồ mạch điện tử ............................................................................................. 66
3.7. Nguyên tắc chuyển đổi các dạng sơ đồ và dự trù vật tư ................................................ 67
3.7.1. Nguyên tắc chung ................................................................................................... 67
3.7.2. Dự trù vật tư ........................................................................................................... 67
3.7.3. Vạch phương án thi công ........................................................................................ 68
3.7.4. Bài tập ứng dụng..................................................................................................... 69

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................... 71


MỤC LỤC HÌNH ẢNH
Hình 1. 1 Quan hệ các khổ giấy.................................................................................................. 6
Hình 1. 2 Nội dung và kích thước khung tên dùng cho bản vẽ khổ giấy A2, A3, A4................ 7
Hình 1. 3 Nội dung và kích thước khung tên dùng cho bản vẽ khổ giấy A0, A1 ...................... 7
Hình 1. 4 Sơ đồ điện theo tiêu chuẩn Việt Nam ....................................................................... 10
Hình 1. 5 Sơ đồ điện theo tiêu chuẩn Quốc tế .......................................................................... 10
Hình 2. 1 Sơ đồ mặt bằng căn hộ ............................................................................................. 15
Hình 2. 2 Sơ đồ nguyên lý ........................................................................................................ 20
Hình 2. 3 Sơ đồ nguyên lý ........................................................................................................ 20
Hình 2. 4 Sơ đồ nối dây ............................................................................................................ 20
Hình 2. 5 Sơ đồ nguyên lý ........................................................................................................ 21
Hình 2. 6 Sơ đồ đơn tuyến ........................................................................................................ 21
Hình 2. 7 Sơ đồ nối dây ............................................................................................................ 21
Hình 2. 8 Sơ đồ nguyên lý ........................................................................................................ 21
Hình 2. 9 Sơ đồ đơn tuyến ........................................................................................................ 21
Hình 2. 10 Sơ đồ nối dây .......................................................................................................... 22
Hình 2. 11 Sơ đồ nguyên lý ...................................................................................................... 22
Hình 2. 12 Sơ đồ đơn tuyến ...................................................................................................... 22

Hình 2. 13 Sơ đồ nối dây .......................................................................................................... 22
Hình 2. 14 Sơ đồ nguyên lý ...................................................................................................... 23
Hình 2. 15 Sơ đồ đơn tuyến ...................................................................................................... 23
Hình 2. 16 Sơ đồ nối dây .......................................................................................................... 23
Hình 2. 17 Sơ đồ nguyên lý ...................................................................................................... 23
Hình 2. 18 Sơ đồ đơn tuyến ...................................................................................................... 24
Hình 2. 19 Sơ đồ nối dây .......................................................................................................... 24
Hình 2. 20 Mạch điều khiển ..................................................................................................... 31
Hình 2. 21 Mạch động lực ........................................................................................................ 31
Hình 2. 22 Mạch động lực ........................................................................................................ 31
Hình 2. 23 Mạch điều khiển ..................................................................................................... 32
Hình 2. 24 Mạch động lực hãm động năng động cơ ba pha ..................................................... 32
Hình 2. 25 Mạch điều khiển ..................................................................................................... 32
Hình 2. 26 Sơ đồ cung cấp điện dẫn sau, khơng có trạm phân phối trung tâm ........................ 39
Hình 2. 27 Sơ đồ các trạm biến áp trung tâm, sử dụng MBA ba pha hai cuộn dây ................. 39
Hình 2. 28 Sơ đồ trạm biến áp .................................................................................................. 40
Hình 2. 29 Mạch transitor điều khiển một rờ le ....................................................................... 45
Hình 2. 30 Mạch nguồn ............................................................................................................ 46
Hình 2. 31 Sơ đồ điều khiển dung lượng tụ bù......................................................................... 46
Hình 2. 32 Các cổng logic cơ bản............................................................................................. 48


Hình 2. 33 Sơ đồ quy ước ký hiệu bằng chữ ............................................................................ 51
Hình 3. 1 Sơ đồ mặt bằng ......................................................................................................... 54
Hình 3. 2 Sơ đồ mạch điện đèn cầu thang ................................................................................ 58
Hình 3. 3 Sơ đồ nối dây mạch đèn cầu thang ........................................................................... 58
Hình 3. 4 Sơ đồ nguyên lý mạch đèn nhà kho .......................................................................... 59
Hình 3. 7 Sơ đồ nguyên lý đèn huỳnh quang và quạt trần ....................................................... 59
Hình 3. 8 Sơ đồ nối dây mạch đèn huỳnh quang và quạt trần .................................................. 59
Hình 3. 9 Bố trí bản vẽ đèn sợi đốt ........................................................................................... 60

Hình 3. 10 Bố trí bản vẽ đèn cầu thang .................................................................................... 60
Hình 3. 11 Bố trí bản vẽ đèn huỳnh quang và quạt .................................................................. 61
Hình 3. 12 Mơ tả sơ đồ đơn tuyến ............................................................................................ 63
Hình 3. 13 Mạch điều khiển ..................................................................................................... 64
Hình 3. 14 Mạch động lực ........................................................................................................ 64
Hình 3. 15 Mạch điều khiển ..................................................................................................... 64
Hình 3. 16 Mạch động lực ........................................................................................................ 65
Hình 3. 17 Mạch điều khiển ..................................................................................................... 65
Hình 3. 18 Mạch động lực ........................................................................................................ 65
Hình 3. 19 Mạch chỉnh lưu cầu 1 pha có tụ lọc ........................................................................ 66
Hình 3. 20 Mạch chỉnh lưu 3 pha hình sao ............................................................................... 66
Hình 3. 21 Mạch ứng dụng SCR điều khiển tải AC, DC ......................................................... 66
Hình 3. 22 Nguyên tắc chuyển đổi các dạng sơ đồ .................................................................. 67
Hình 3. 23 Sơ đồ vị trí của một căn hộ ..................................................................................... 69
Hình 3. 24 Sơ đồ vị trí của một phòng học ............................................................................... 69


1
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình lưu hành nội bộ trong Trường Cao đẳng
nghề Sóc trăng, nên các nguồn thơng tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích
dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.


2
LỜI GIỚI THIỆU

Vẽ điện là một trong những môn học cơ sở được biên soạn dựa trên chương

trình đào tạo nghề Điện cơng nghiệp của Trường cao đẳng nghề Sóc trăng, theo qui
định của chương trình dạy nghề do Bộ Lao động- Thương binh và Xã hôi và Tổng cục
dạy nghề ban hành dành cho hệ Cao đẳng nghề và Trung cấp nghề Điện cơng nghiệp.
Giáo trình được biên soạn làm tài liệu học tập, giảng dạy nên bài giảng đã được
xây dựng ở mức độ đơn giản và dễ hiểu nhất, trong mỗi bài đều có ví dụ và bài tập áp
dụng để làm sáng tỏ lý thuyết.
Khi biên soạn tác giả đã dựa trên kinh nghiệm giảng dạy, tham khảo đồng
nghiệp và tham khảo ở nhiều giáo trình hiện có để phù hợp với nội dung chương trình
đào tạo và phù hợp với mục tiêu đào tạo, nội dung được biên soạn gắn với nhu cầu
thực tế.
Nội dung của giáo trình gồm có 3 bài:
Chương 1: Khái niệm chung về bản vẽ điện
Chương 2: Các ký hiệu qui ước dùng trong bản vẽ điện
Chương 3: Vẽ sơ đồ điện
Giáo trình cũng là tài liệu giảng dạy và tham khảo tốt cho các ngành thuộc lĩnh
vực điện dân dụng, điện công nghiệp, điện tử cộng nghiệp, cơ điện tử, cơ khí,…
Mặc dù đã cố gắng tổ chức biên soạn để đáp ứng được mục tiêu đào tạo nhưng
không tránh được những khiếm khuyết. Rất mong nhận được đóng góp ý kiến quý
thầy, cô giáo, các bạn đọc để tác giả biên soạn sẽ hiệu chỉnh hoàn thiện hơn. Các ý
kiến đóng góp xin gửi về Khoa Điện - Điện tử Trường Cao đẳng nghề Sóc trăng, tỉnh
Sóc trăng.
Sóc trăng, ngày 05 tháng 10 năm 2021
Biên soạn
Hồ Quốc Sử


3
MƠN HỌC VẼ ĐIỆN
Mã mơn học: DD451202
I. VỊ TRÍ, TÍNH CHẤT CỦA MƠN HỌC:

- Vị trí: Mơn học này được bố trí giảng dạy sau khi học xong mơn học Pháp luật
về an toàn lao động và học song song với môn học Vẽ kỹ thuật, Mạch điện, Vật liệu
điện, Khí cụ điện, Thiết bị điện gia dụng và học trước các mơn học chun mơn khác.
- Tính chất: Là môn học kỹ thuật cơ sở, thuộc môn học đào tạo nghề bắt buộc
II. MỤC TIÊU CỦA MÔN HỌC:
- Về kiến thức:
+ Trình bày đúng hình thức bản vẽ điện như: khung tên, lề trái, lề phải,
đường nét, chữ viết, ...
+ Phân biệt được các tiêu chuẩn của bản vẽ điện.
+ Phân biệt được các dạng ký hiệu khi được thể hiện trên những dạng sơ đồ
khác nhau như: sơ đồ nguyên lý, sơ đồ đơn tuyến
- Về kỹ năng:
+ Sử dụng đúng chức năng các loại dụng cụ dùng trong vẽ điện.
+ Có ý thức tự giác, tinh thần kỷ luật cao, tích cực tham gia học tập
+ Vẽ và phân tích được: ký hiệu mặt bằng, ký hiệu điện, ký hiệu điện tử các
bản vẽ điện chiếu sáng; bản vẽ lắp đặt điện; cung cấp điện; sơ đồ mạch điện tử... tiêu
chuẩn Việt Nam (TCVN) và tiêu chuẩn Quốc tế (IEC).
+ Chuyển đổi qua lại được giữa các dạng sơ đồ theo các ký hiệu qui ước.
+ Dự trù được khối lượng vật tư cần thiết phục vụ q trình thi cơng theo
tiêu chuẩn qui định.
+ Đề ra phương án thi công đúng với thiết kế.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm:
+ Rèn luyện thái độ nghiêm túc, tỉ mỉ, chính xác trong học tập và thực hiện
cơng việc; tính tư duy và tác phong cơng nghiệp.


4
CHƯƠNG 1
KHÁI NIỆM CHUNG VỀ BẢN VẼ ĐIỆN
Mã Chương: DD451202-01

Giới thiệu
Bản vẽ điện là một trong những phần không thể thiếu trong hoạt động nghề
nghiệp của ngành điện nói chung và của người thợ điện cơng nghiệp nói riêng. Để thực
hiện được một bản vẽ thì khơng thể bỏ qua các cơng cụ cũng như những qui ước mang
tính qui phạm của ngành nghề.
Đây là tiền đề tối cần thiết cho việc tiếp thu, thực hiện các bản vẽ theo những
tiêu chuẩn hiện hành.
Mục tiêu:
- Sử dụng đúng chức năng các loại dụng cụ dùng trong vẽ điện.
- Trình bày đúng hình thức bản vẽ điện như: khung tên, lề trái, lề phải, đường
nét, chữ viết, ...
- Phân biệt được các tiêu chuẩn của bản vẽ điện.
- Rèn luyện tính tư duy và tác phong cơng nghiệp

Nội dung chính:
1.1. Qui ước trình bày bản vẽ
Mục tiêu:
- Biết một số quy ước về trình bầy bản vẽ điện
- Giải thích được một số quy ước về cách trình bầy bản vẽ điện
- Áp dụng vẽ một số bản vẽ điện đơn giản
- Có ý thức tự giác trong học tập
1.1.1. Vật liệu dụng cụ vẽ
1.1.1.1 Giấy vẽ: Trong vẽ điện thường sử dụng các loại giấy vẽ sau đây:
- Giấy vẽ tinh
- Giấy bóng mờ
- Giấy kẻ ơ li.
1.1.1.2. Bút chì:
- H: Loại cứng: từ 1H, 2H, 3H ... đến 9H. Loại này thường dùng để vẽ những
đường có yêu cầu độ sắc nét cao.
- HB: Loại có độ cứng trung bình, loại này thường sử dụng do độ cứng vừa

phải và tạo được độ đậm cần thiết cho nét vẽ.
- B: Loại mềm: từ 1B, 2B, 3B ... đến 9B. Loại này thường dùng để vẽ những
đường có yêu cầu độ đậm cao. Khi sử dụng lưu ý để tránh bụi chì làm bẩn bản
vẽ.


5
1.1.1.3. Thước vẽ: Trong vẽ điện, sử dụng các loại thước sau đây:
- Thước dẹp
- Thước chữ T
- Thước rập trịn
- Eke

1.1.1.4. Các cơng cụ khác: Compa, tẩy, khăn lau, băng dính, …


6
1.1.2. Khổ giấy
Khổ giấy là kích thước qui định của bản vẽ. Theo TCVN khổ giấy được ký hiệu
bằng 2 số liền nhau
Ký hiệu khổ giấy
Kích thước các cạnh của khổ
giấy (mm)
Ký hiệu của tờ giấy tương
ứng

44

24

22

12

11

841×1189

594×841

420×594

420×297

210×297

A0

A1

A2

A3

A4

Quan hệ giữa các khổ giấy như sau:

Hình 1. 1 Quan hệ các khổ giấy
1.1.3. Khung tên

Khung tên trong bản vẽ được đặt ở góc phải, phía dưới của bản vẽ, giấy nằm
5

ngang.

5

5

25


7
1.3.1.1. Thành phần và kích thước khung tên
- Khung tên trong bản vẽ điện có 2 tiêu chuẩn khác nhau ứng với các khổ giấy
như sau:
+ Với khổ giấy A2, A3, A4: Nội dung và kích thước khung tên như hình 1.2.

Hình 1. 2 Nội dung và kích thước khung tên dùng cho bản vẽ khổ giấy A2, A3, A4
+ Với khổ giấy A1, A0: Nội dung và kích thước khung tên như hình 1.3.

Hình 1. 3 Nội dung và kích thước khung tên dùng cho bản vẽ khổ giấy A0, A1
1.3.1.2. Chữ viết trong khung tên
- Chữ viết trong khung tên được qui ước như sau:
+ Tên trường: Chữ IN HOA h = 5mm (h là chiều cao của chữ).
+ Tên khoa: Chữ IN HOA h = 2,5mm.
+ Tên bản vẽ: Chữ IN HOA h = (7 – 10)mm.
+ Các mục cịn lại: Có thể sử dụng chữ hoa hoặc chữ thường h = 2,5mm.

8
1.1.4. Chữ viết trong bản vẽ
Chữ và số trên bản vẽ kỹ thuật phải rõ ràng, dễ đọc. Tiêu chuẩn nhà nước qui
định cách viết chữ và số trên bản vẽ như sau
Khổ chữ : là chiều cao của chữ hoa, tính bằng (mm). Khổ chữ qui định là : 1.8 ;
2.5; …
Kiểu chữ (kiểu chữ A và kiểu B): gồm có chữ đứng và chữ nghiêng.
- Kiểu chữ A đứng (bề rộng của nét chữ b = 1/14h)
- Kiểu chữ A nghiêng (bề rộng của nét chữ b = 1/14h)
- Kiểu chữ B đứng (bề rộng của nét chữ b = 1/10h)
- Kiểu chữ B nghiêng (bề rộng của nét chữ b = 1/14h)
1.1.5. Đường nét
- Nét liền đậm : cạnh thấy, đường bao thấy.
- Nét đứt : cạnh khuất, đường bao khuất.
- Nét chấm gạch : đường trục, đường tâm.
- Nếu nét đứt và nét liền đậm thẳng hàng thì chỗ nối tiếp vẽ hở. Trường hợp
khác nếu các nét vẽ cắt nhau thì chạm nhau.
Mơ tả

Nét cơ bản (nét liền

Tiêu chuẩn
b = (0,2 – 0,5)mm

b

đậm)

Nét đứt

4

Nét chấm gạch mãnh

5

Nét chấm gạch đậm

6

Nét lượn sóng

b1

3

b1

Nét liền mãnh

b1

2

b1

1

Loại đường nét

b1

TT

b1 =

b
3

b1 =

b
2

b1 =

b
3

b1 = b
b1 =

b
3

Qui tắc vẽ: Khi hai nét vẽ trùng nhau, thứ tự ưu tiên :
 Nét liền đậm: Cạnh thấy, đường bao thấy.
 Nét đứt: Cạnh khuất, đường bao khuất.
 Nét chấm gạch: Đường trục, đường tâm.
 Nếu nét đứt và nét liền đậm thẳng hàng thì chỗ nối tiếp vẽ hở. Trường hợp khác

nếu các nét vẽ cắt nhau thì chạm nhau.


9
1.1.6. Cách ghi kích thước.
 Đường dóng ( đường nối): Vẽ nét liền mảnh và vng góc với đường bao
 Đường ghi kích thước: Vẽ bằng nét mảnh song song với đường bao và cách
đường bao từ 7-10mm
 Mũi tên: Nằm trên đường ghi kích thước, đầu mũi tên vừa chạm sát vào
đường gióng , mũi tên phải nhọn và thon
 Ngyên tắc ghi kích thước: Nguyên tắc chung, số ghi độ lớn khơng phụ thuộc
độ lớn của hình vẽ, đơn vị thống nhất là mm (không cần ghi đơn vị trên bản
vẽ), đơn vị góc là độ
Cách ghi kích thước:
- Trên bản vẽ: kích thước chỉ được phép ghi 1 lần
- Đối với bản vẽ có hình nhỏ, thiếu chổ ghi kích thước cho phép kéo dài đường
ghi kích thước, con số kích thước ghi ở bên phải, mũi tên có thể ghi ở bên ngồi
- Con số kích thước: Ghi dọc theo đường kích thước và khoảng giữa và cách
một đoạn khoản 1.5mm
- Hướng viết số kích thước phụ thuộc vào độ nhiêng đường ghi kích thước, đối
với các góc có thể nằm ngang
- Để ghi kích thước một góc hay một cung, đường ghi kích thước là một cung
trịn
- Đường trịn trước con số kích thước có ghi φ
- Cung trịn trước con số kích thước có ghi R
1.1.7. Tỉ lệ bản vẽ
- Tỉ lệ thu nhỏ: 1/2, 1/3, … 1/100, …
- Tỉ lệ nguyên: 1/1.
- Tỉ lệ phóng to: 2/1, 3/1, … 100/1, …
1.1.8. Cách gấp bản vẽ.

 Các bản vẽ thực hiện xong, cần phải gấp lại đưa vào tập hồ sơ lưu trữ để thuận tiện
trong việc quản lý và sử dụng
 Cách gấp bản vẽ phải tuân theo một trình tự và đúng kích thước đã cho sẵn, khi gấp
phải đưa khung tên ra ngồi để khi sử dụng khơng bị lúng túng, và khơng mất thời
thời gian tìm kiếm.
1.2. Các tiêu chuẩn của bản vẽ điện
Mục tiêu:
- Biết một số tiêu chuẩn quy ước về trình bầy bản vẽ điện
- Phân biệt được một số tiêu chuẩn quy ước về cách trình bầy bản vẽ điện
- Áp dụng vẽ một số bản vẽ điện đơn giản


10
- Có ý thức tự giác trong học tập
1.2.1. Tiêu chuẩn Việt Nam
Các ký hiệu điện được áp dụng theo TCVN 1613 – 75 đến 1639 – 75, các ký hiệu
mặt bằng thể hiện theo TCVN 185 – 74. Theo TCVN bản vẽ thường được thể hiện ở
dạng sơ đồ theo hàng ngang và các ký tự đi kèm luôn là các ký tự viết tắt từ thuật ngữ
tiếng Việt

Hình 1. 4 Sơ đồ điện theo tiêu chuẩn Việt Nam
Chú thích: CD: Cầu dao; CC: Cầu chì; K: Cơng tắc; Đ: Đèn; OC: Ổ cắm điện.
1.2.2. Tiêu chuẩn Quốc tế.
Trong IEC, ký tự đi kèm theo ký hiệu điện thường dùng là ký tự viết tắt từ thuật
ngữ tiếng Anh và sơ đồ thường được thể hiện theo cột dọc
Chú thích: SW (source switch): Cầu dao; F (fuse): Cầu chì;
S (Switch): Cơng tắc; L (Lamp; Load): Đèn.

Hình 1. 5 Sơ đồ điện theo tiêu chuẩn Quốc tế
Chú thích: SW: Cầu dao; F: Cầu chì; S: Cơng tắc; L: Đèn;.

11
CÂU HỎI ƠN TẬP
Câu hỏi 1.

Nêu cơng dụng và mơ tả cách sử dụng các loại dụng cụ cần thiết cho

việc thực hiện bản vẽ điện.
Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết Vật liệu dụng cụ vẽ
Câu hỏi 2.

Nêu kích thước các khổ giấy vẽ A3 và A4?

Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết khổ giấy
Câu hỏi 3.

Giấy vẽ khổ A0 thì có thể chia ra được bao nhiêu giấy vẽ có khổ A1, A2,

A3, A4?
Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết khổ giấy ở trên
Câu hỏi 4.

Cho biết kích thước và nội dung của khung tên được dùng trong bản vẽ

khổ A3, A4?
Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết khổ giấy Khung tên
Câu hỏi 5.

Cho biết kích thước và nội dung của khung tên được dùng trong bản vẽ

khổ A0, A1?
Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết Khung tên
Câu hỏi 6.

Cho biết qui ước về chữ viết dùng trong bản vẽ điện?

Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết Chữ viết trong bản vẽ
Câu hỏi 7.

Trong bản vẽ điện có mấy loại đường nét? Đặc điểm của từng đường
nét?

Hướng dẫn: Xem phần lý thuyết Đường nét
Câu hỏi 8.

Cho biết cách ghi kích thước đối với đoạn thẳng, đường cong trong bản
vẽ điện?


12
CHƯƠNG 2
CÁC KÝ HIỆU QUI ƯỚC DÙNG TRONG BẢN VẼ ĐIỆN
Mã chương: DD451202-02
Giới thiệu
Trong bản vẽ, tất cả các thiết bị, khí cụ điện đều được thể hiện dưới dạng những
ký hiệu qui ước (theo một tiêu chuẩn nào đó).
Việc nắm bắt, vận dụng và khai thác chính xác các ký hiệu để hoàn thành một
bản vẽ là yêu cầu cơ bản, tối thiểu mang tính tiên quyết đối với người thợ cũng như
cán bộ kỹ thuật công tác trong ngành điện - điện tử.

Để làm được điều đó thì việc nhận dạng, tìm hiểu, vẽ chính xác các ký hiệu qui
ước là một yêu cầu trọng tâm. Nó là tiền đề cho việc phân tích, tiếp thu và thực hiện
các sơ đồ mạch điện, điện tử dân dụng và công nghiệp.
Mục tiêu:
- Vẽ được các ký hiệu như: Ký hiệu mặt bằng, ký hiệu điện, ký hiệu điện tử
theo qui ước đã học.
- Phân biệt được các dạng ký hiệu khi được thể hiện trên những dạng sơ đồ
khác nhau như: Sơ đồ nguyên lý, sơ đồ đơn tuyến...theo các ký hiệu qui ước đã
học.
- Có ý thức tự giác, tinh thần kỷ luật cao, tích cực tham gia học tập
Nội dung chính:
2.1. Vẽ các ký hiệu phịng ốc và mặt bằng xây dựng
Mục tiêu:
- Biết một số quy ước về trình bầy bản vẽ phịng ốc và mặt bằng xây dựng
- Phân biệt được một số quy ước về bản vẽ phòng ốc và mặt bằng xây dựng
- Áp dụng vẽ một số bản vẽ đơn giản
- Có ý thức tự giác trong học tập
Trên sơ đồ mặt bằng cho ta biết vị trí lắp đặt các thiết bị điện cũng như các thiết
bị khác.
Một số ký hiệu cơ bản trên sơ đồ mặt bằng:
Stt

Tên gọi

Ký hiệu
5

1. T-êng nhà

2. Cửa ra vào 1 cánh

Ghi chỳ


13
3. Cửa ra vào 2 cánh

4. Cửa gấp, cửa kéo

5.

Cửa lùa 1 cánh, 2
cánh

6. Cửa sổ đơn không mở

7. Cửa sổ kép không mở

8.

Cửa sổ đơn bản lề bên
trái mở ra ngoài

9.

Cửa sổ đơn bản lề bên
phải mở vào trong

10. Cửa sổ đơn quay

- Cầu thang đ-ợc
11. Cầu thang 1 cánh

thể hiện bởi hình
chiếu bằng.

12. Cầu thang 2 cánh

- Bao gồm: cánh,
bậc thang và chổ
nghỉ
- H-ớng đi lên thể
hiện bằng đ-ờng

13. Cầu thang 3 cánh

gÃy khúc: chấm
tròn ở bậc đầu
tiên, mịi tªn ë
bËc ci cïng.


14
Bếp đun than củi:
14.

- Không ống khói
- Có ống khói
Bếp hơi:

15.

- Hai ngọn
- Bốn ngọn
Phòng tắm riêng từng
ng-ời:

16. - Sát t-ờng
- Không sát t-ờng
17. Bồn tắm

18. Phòng tắm hoa sen

19. Hồ n-ớc

20. Sàn n-ớc

21. Chậu rửa mặt

22. Hố xí

Ngoi ra cịn có rất nhiều các ký hiệu trên bản vẽ, mà chúng ta có thể tìm hiểu
trong hệ thống tiêu chuẩn Viêt Nam (TCVN) về xây dựng


15
Ví dụ 2.1. ta có sơ đồ mặt bằng của một căn hộ như sau:

Hình 2. 1 Sơ đồ mặt bằng căn hộ
2.2. Vẽ các ký hiệu điện trong sơ đồ điện chiếu sáng

Mục tiêu:
- Biết một số quy ước về trình bầy bản vẽ trong sơ đồ chiếu sáng
- Phân biệt được một số quy ước về bản vẽ trong sơ đồ điện chiếu sáng
- Áp dụng vẽ một số bản vẽ đơn giản
- Có ý thức tự giác trong hc tp
2.2.1. Ngun in
Stt

Tên gọi

1. Dòng điện 1 chiều
2.

Dòng điện 1 chiều 2 đ-ờng dây có

Ký hiêu
DC;
2U

điện áp U

3. Dòng điện AC sine
4. Dây trung tính

AC;

N, O

Ghi chú

16
5. Mạng điện 3 pha 4 dây
6.

Dòng điện xoay chiều có số pha
m, tần số f và điện áp U

7. Các dây pha của mạng điện 3 pha

3 + N

m, f, U

A/L1; B/L2; C/L3

A - vàng;
B - xanh; C
- đỏ

8.

Hai dây dẫn không nối nhau về
điện

9. Hai dây dẫn nối nhau về điện
10. Nối đất
11. Nối vỏ máy, nối mass
12. Dây nối hình sao
13.

Dây nối hình sao có dây trung
tính
Dây quấn 3 pha nối hình sao kép

14.

- Không có trung tính đ-a ra
ngoài
- Có dây trung tính đ-a ra ngoài

15. Dây quấn 3 pha nối hình tam giác
16.

Dây quấn 3 pha nối hình tam giác
kép

17.

Dây quấn 3 pha nối hình tam giác
hở
Dây quấn 6 pha nối thành 2 hình
sao ng-ợc

18. - Không có dây trung tính đ-a ra
ngoài
- Có dây trung tính đ-a ra ngoài
Dây quấn 2 pha 4 dây
19. - Không có dây trung tính
- Có dây trung tính

17
2.2.2. Các loại đèn điện và thiết bị dùng điện.
Stt

Ký hiu

Tên gọi

Trên sơ đồ nguyên lý
1.

Lò điện trở

2.

Lò hồ quang

3.

Lò cảm ứng

4.

Lò điện phân

5.

Máy điện phân bằng từ

6.

Chuông điện

7.

Quạt trần, quạt treo
t-ờng

8.

Đèn sợi đốt

9.

Đèn huỳnh quang

10.

Đèn nung sáng có
chụp

11.

Đèn chiếu sâu có chụp
tráng men

12.

Đèn có bóng tráng
g-ơng

(6 - 8)
(8 - 10)

Đèn thủy ngân có áp
13. $
lực cao
14. Đèn chống n-ớc và bụi
15.

Đèn chống nổ không
chụp

16. Đèn chống nổ có chụp

(3 - 4)

Trên sơ đồ vị trí


18
17.

Đèn chống hóa chất ăn
mòn

18. Đèn chiếu nghiêng
19.

Đèn đặt sát t-ờng hoặc
sát trần

20. Đèn chiếu sáng cục bộ
21.

Đèn chùm huỳnh
quang

22. §Ìn tÝn hiƯu
2.2.3. Các loại thiết bị đóng cắt, bảo v.
Stt

Tên gọi

1.

Cầu dao 1 pha

2.

Cầu dao 1 pha 2 ngÃ
(cầu dao đảo 1 pha)

3.

Cầu dao 3 pha

4.

Cầu dao 3 pha 2 ngÃ
(cầu dao đảo 3 pha)

5.

Công tắc 2 cực:

6.

Công tắc 3 cực:

7.

Công tắc xoay 4 cực:
ổ cắm điện

8.

- Kiểu th-ờng.
- Kiểu kín

Ký hiu
Trên sơ đồ nguyên lý

Trên sơ đồ vị trÝ


19
9.

Hộp số quạt trần

10.

ổ cắm điện có cực thứ 3
nối đất

11.

ổ cắm điện 3 cực

12.

Aptomat 1 pha

13.

Aptomat 3 pha

14.

Cầu chì
Nút bấm

15.

- Th-ờng mở.
- Th-ờng đóng.

16.

Bảng, tủ điều khiển

17.

Bảng phân phối điện

18.

Tủ phân phối (động lực
và ánh sáng)

19.

Hộp nối dây

20.

Bảng chiếu sáng làm
việc

21.

Bảng chiếu sáng sự cố

2.2.4. Cỏc loi thit b đo lường.
Stt

Tªn gäi

Ký hiệu

1.

Am pe kÕ

A

2.

Volt kÕ

V

3.

Ohm kÕ



Ghi chó


20
4.

Cos kế

5.

Pha kế

6.

Tần số kế

Hz

7.

Watt kế

W

8.

VAr kế

9.

cos


VAr

Điện kế
Wh

2.2.5. Mt s mạch điện chiếu sáng cơ bản:

Ví dụ 2.2. Mạch đèn nung sáng một cơng tắc:

Hình 2. 2 Sơ đồ ngun lý

Hình 2. 3 Sơ đồ nguyên lý

Hình 2. 4 Sơ đồ nối dây

kWh