Công nghiệp hóa và những quan điểm mới về Công nghiệp hóa

A_Đặt vấn đề:
Việt Nam vẫn đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội mà xuất
phát từ một nớc nông nghiệp lạc hậu. Cái thiếu nhất của đất nớc ta là thiếu
một lực lợng sản xuất phát triển. Đất nớc ta cha có một cơ sở vật chất- kỹ
thuật phù hợp với chủ nghĩa xã hội. Quá trình xây dựng cơ sở vật chất- kỹ
thuật ấy ở nớc ta chính là quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế
quốc dân.
Nội dung chủ yếu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã đợc xác định và
khái quát: Phát triển nông- lâm- ng nghiệp gắn với công nghiệp chế biến là
nhiệm vụ quan trọng hàng đầu để ổn định tình hình kinh tế- xã hội đồng thời
tăng tốc độ và tỷ trọng của công nghiệp, mở rộng kinh tế dịch vụ theo hớng
huy động triệt để các khả năng sản xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu;
đẩy mạnh thăm dò, khai thác chế biến dầu khí và một số loại khoáng sản, phát
triển có chọn lựa một số ngành trong công nghiệp t liệu sản xuất khác và các
cơ sở thuộc kết cấu hạ tầng, trong đó u tiên phát triển điện giao thông, thủy lợi
và thông tin liên lạc.
Đó chính là con đờng tạo ra lực lợng sản xuất mới nhằm khai thác và
phát huy tốt nhất các nguồn lực bên trong và sử dụng có hiệu quả các nguồn
lực bên ngoài. Mỗi bớc tiến của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa là
một bớc tăng cờng cơ sở vật chất- kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, đồng thời
cũng là một bớc củng cố và hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, làm
cho nền sản xuất xã hội không ngừng phát triển, đời sống vật chất, văn hóa,
tinh thần của nhân dân không ngừng đợc nâng cao.
Chính vì vậy, thành công của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa
nền kinh tế quốc dân là nhân tố quyết định sự thắng lợi của con đờng xã hội
chủ nghĩa mà Đảng và nhân dân đã lựa chọn. Do đó, trớc hết phải hiểu rõ và
nắm vững nội dung cụ thể của công nghiệp hóa, hiện đại hóa là hết sức cần
thiết, để chúng ta có những bớc đi đúng đắn, góp phần nào có thể đợc vào sự
nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nớc.
Bởi vậy, nghiên cứu nội dung cơ bản của sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa là nhiệm vụ quan trọng đối với mỗi sinh viên chúng ta, và có thể

coi đó là hành trang cùng với những kiến thức đã đợc giảng dạy để bớc vào
cuộc sống.
B_ Nội dung:
1.Khái niệm Công nghiệp hóa và những quan điểm mới về Công
nghiệp hóa:
1.1Khái niệm Công nghiệp hóa:
Kết hợp quan niệm truyền thống với quan niệm hiện đại và vận
dụng vào điều kiện cụ thể của Việt Nam,Hội nghị lần thứ VII ban chấp hành
TW Đảng khóa VII đã đa ra quan niệm mới về CNH,HĐH và đây cũng chính
là quan niệm đợc sử dụng một cách phổ biến ở nớc ta hiện nay.Theo t tởng
này,công nghiệp hóa,hiện đại hóa(CNH,HĐH) là quá trình chuyển đổi căn
bản toàn diện các hoạt động sản xuất,kinh doanh,dịch vụ và quản lý kinh tế-xã
hội từ sử dụng lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức
lao cùng với công nghệ,phơng tiện và phơng pháp tiên tiến hiện đại, dựa trên
sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học-công nghệ, tạo ra năng suất
xã hội cao.
1.2 Những quan điểm mới về CNH:
1.2.1Giữ vững độc lập tự chủ đi đôi với mở rộng hợp tác quốc tế,đa phơng
hóa,đa dạng hóa quan hệ đối ngoại:
Dựa vào nguồn lực trong nớc là chính đi đôi với tranh thủ tối đa
nguồn lực bên ngoài. Xây dựng nền kinh tế mở ,hội nhập với khu vực và thế
giới, hớng mạnh về xuất khẩu, đồng thời thay thế nhập khẩu bằng những sản
phẩm trong nớc có hiệu quả.
Công nghiệp hóa,hiện đại hóa theo quan điểm trên mới bảo đảm
kết hợp tăng trởng kinh tế với bảo vệ vững chắc độc lập tự chủ của đất nớc, kết
hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại và phù hợp với đặc điểm của thời
đại,phù hợp với xu hớng quốc tế hóa,khu vực hóa kinh tế; khai thác những u
thế về vốn, công nghệ, thị trờng.. của thế giới và đẩy nhanh sự tăng trởng của
kinh tế và hiện đại hóa đất nớc.
1.2.2 Công nghiệp hóa,hiện đại hóa là sự nghiệp toàn dân, của mọi thành

phần kinh tế, trong đó kinh tế Nhà nớc đóng vai trò chủ đạo.
Quan điểm này xuất phát từ nguyên lý: Cách mạng là sự nghiệp
của quần chúng. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa là sự nghiệp cách mạng
trọng đại của nhân dân ta,đất nớc ta, nhằm mục đích dân giàu, nớc mạnh, xã
hội công bằng văn minh. Vì vậy, nó không phải là công việc riêng của một
bộ phận,một giai cấp mà là sự nghiệp của toàn dân, do nhân dân thực hiện.
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đòi hỏi phải huy động cao độ sức mạnh của
toàn dân về mọi mặt : sức lao động, tiền vốn, trí tuệ, tài năng,kinh nghiệm, kỹ
thuật.. Cũng nh các sự nghiệp cách mạng khác, nhân dân là ngời quyết định
sự thành công của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nớc.
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nớc đợc thực hiện trong điều
kiện nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần. Cơ cấu kinh tế nhiều thành phần
cho phép khai thác và sử dụng có hiệu quả các yếu tố sản xuất, các tiềm năng
và nguồn lực của đất nớc, thúc đẩy tăng trởng kinh tế nhanh,góp phần vào sự
nghiệp công nghiệp hóa,hiện đại hóa. Trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần,
mỗi thành phần kinh tế có lợi thế so sánh riêng về kỹ thuật, vốn, lực lợng lao
động,kinh nghiệm quản lý.. trong đó kinh tế Nhà nớc giữ vai trò chủ đạo, kinh
tế Nhà nớc làm đòn bẩy đẩy nhanh tăng trởng kinh tế và tạo nền tảng cho chế
độ xã hội mới. Kinh tế Nhà nớc nắm giữ các ngành, các lĩnh vực, các khâu
quan trọng nhất của nền kinh tế đợc trang bị bằng kỹ thuật và công nghệ hiện
đại đủ sức chủ đạo và đinh hớng phát triển các thành phần kinh tế khác.
1.2.3 Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền kinh tế lấy việc phát huy nguồn lực
con ngời làm yếu tố cơ bản cho sự nghiệp phát triển nhanh và bền vững.
Động viên toàn dân cần kiệm xây dựng đất nớc, không ngừng tăng
tích lũy cho đầu t phát triển. Tăng trởng kinh tế gắn liền với cải thiện đời sống
nhân dân, phát triển văn hóa, giáo dục, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội,
bảo vệ môi trờng.
Con ngời vừa là mục đích vừa là động lực của sự phát triển kinh tế-
xã hội nhanh và bền vững.Nguồn nhân lực là yếu tố quyết định để tạo ra công
nghệ hiện đại và sử dụng chúng để tạo ra của cải cho xã hội, là yếu tố quyết

định để thực hiện chuyển giao công nghệ trong quá trình công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nớc.
Nguồn nhân lực phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa trớc hết là đội ngũ cán bộ khoa học- kỹ thuật, chuyên gia kinh tế,những
nhà quản lý kinh tế- xã hội, đội ngũ công nhân lành nghề. Có thể coi nguồn
lực con ngời trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa là nguồn lực của
mọi nguồn lực khác. Lấy việc phát huy nguồn lực con ngời làm yếu tố cơ bản
cho sự phát triển nhanh và bền vững. Đòi hỏi phải có những chính sách kinh
tế- xã hội phù hợp về văn hóa, giáo dục, y tế, thực hiện tiến bộ và công bằng
xã hội, bảo vệ môi trờng, coi đầu t cho giáo dục, đào tạo là đầu t chiều sâu cho
sự phát triển kinh tế- xã hội và giáo dục, đào tạo cùng với khoa học, công
nghệ phải thực sự là Quốc sách hàng đầu.
1.2.4 Khoa học công nghệ là động lực của công nghiệp hóa, hiện đại hóa,
kết hợp công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đại; tranh thủ đi nhanh
vào hiện đại ở những khâu quyết định.
Quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa phải coi khoa học và công
nghệ là động lực; coi năng lực nội sinh về khoa học- công nghệ là nền tảng
của công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Xây dựng năng lực nội sinh về khoa học-
công nghệ để đủ sức lựa chọn, làm chủ, thích nghi với công nghệ nhập; cải
tiến, biến công nghệ nhập thành công nghệ của mình tiến tới tự tạo ra công
nghệ. Năng lực nội sinh về khoa học và công nghệ, nâng cao năng lực nội sinh
để thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nắm bắt các thành tựu
khoa học, công nghệ thế giới, lựa chọn và làm chủ công nghệ chuyển giao vào
Việt Nam. Quan điểm chỉ đạo về nội dung công nghiệp hóa, hiện đại hóa nền
kinh tế là cơ khí hóa, hóa học hóa, tự động hóa. Bớc đầu phát triển một số lĩnh
vực công nghệ cao về điện tử, thông tin, sinh học, vật liệu mới và tự động hóa.
Quan điểm trên đòi hỏi phải xây dựng đội ngũ cán bộ khoa học và
công nghệ vững mạnh; phát hiện, bồi dỡng và trọng dụng nhân tài trong các
lĩnh vực khoa học- công nghệ, văn hóa- nghệ thuật, quản lý kinh tế- xã hội..
Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nớc ta, đòi hỏi

phải kết hợp công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đại; phải tranh thủ đi
nhanh vào công nghệ hiện đại ở những khâu quyết định. Điều đó cho phép kết
hợp tuần tự với nhảy vọt, khai thác có hiệu quả các công nghệ cổ truyền vừa
nhanh chóng hiện đại hóa ở các khâu quyết định. Sự kết hợp đó là phù hợp với
điều kiện cụ thể của đất nớc và cho phép thực hiện công nghiệp hóa rút
ngắn, đồng thời chống lại t tởng bảo thủ trì trệ và nóng vội, phiêu lu trong
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
1.2.5 Lấy hiệu quả kinh tế xã hội làm tiêu chuẩn cơ bản để xác định ph ơng
án phát triển, lựa chọn dự án đầu t và công nghệ.
Đầu t chiều sâu để khai thác tối đa năng lực sản xuất hiện có.
Trong đó phát triển mới, u tiên quy mô vừa và nhỏ, công nghệ tiên tiến, tạo
nhiều việc làm, thu hồi vốn nhanh; đồng thời xây dựng một số công trình lớn
thật cần thiết và có hiệu quả. Tạo ra những mũi nhọn trong từng bớc phát
triển. Tập trung thích đáng nguồn lực cho các lĩnh vực, các địa bàn trọng
điểm. Đồng thời quan tâm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của mọi vùng trong nớc,
có chính sách hỗ trợ những vùng khó khăn, tạo điều kiện cho các vùng đều
phát triển.
Quan điểm mới về công nghiệp hóa, hiện đại hóa đòi hỏi khi xác
định các phơng án phát triển, lựa chọn dự án đầu t và công nghệ, xác định quy
mô, bố trí và phân phối các nguồn lực ở các địa bàn.. phải lấy hiệu quả kinh
tế- xã hội làm tiêu chuẩn cơ bản để xem xét.T tởng chỉ đạo là phải đầu t chiều
sâu để khai thác tối đa năng lực sản xuất hiện có. Trong phát triển mới, u tiên
quy mô vừa và nhỏ, công nghệ tiên tiến, tạo nhiều việc làm, thu hồi vốn
nhanh; đồng thời xây dựng một số công trình thật cần thiết và có hiệu quả, tạo
ra các mũi nhọn trong từng bớc phát triển. Trong việc bố trí nguồn lực cần tập
trung thích đáng cho các lĩnh vực, các địa bàn trọng điểm, đồng thời đáp ứng
nhu cầu thiết yếu của mọi vùng trong nớc, hỗ trợ các vùng khó khăn, tạo điều
kiện cho các vùng đều phát triển .
1.2.6 Kết hợp kinh tế với quốc phòng- an ninh
Xây dựng và bảo vệ Tổ quốc luôn luôn là hai nhiệm vụ chiến lợc

có sự tác động lẫn nhau. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa kinh tế là cơ sở tăng
cờng khả năng quốc phòng an ninh, ngợc lại bảo vệ vững chắc Tổ quốc giữ
vững an ninh, chính trị, kinh tế.. là điều kiện để phát triển kinh tế. Quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa kinh tế cũng là quá trình tăng cờng khả năng
quốc phòng an ninh của đất nớc. Quan điểm trên đòi hỏi trong quá trình
công nghiệp hóa, hiện đại hóa phải gắn chặt hai nhiệm vụ chiến lợc xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc trong từng bớc phát triển, trong việc lựa chọn các phơng án,
xác định các địa bàn, xây dựng các công trình.... Đều phải xem xét tới cả hai
lĩnh vực trên. Đồng thời, công nghiệp quốc phòng cần đợc coi trọng và phát
triển trong sự phát triển chung của nền kinh tế. Phải đẩy mạnh sự liên kết giữa
công nghiệp quốc phòng với công nghiệp dân dụng để phục vụ có hiệu quả
nhất cho cả nhu cầu quốc phòng và dân dụng.
Những quan điểm đó là một thể thống nhất và quan hệ chặt chẽ với
nhau biểu hiện rõ trong việc xác định mục tiêu, nhiệm vụ của công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nớc; ở việc xác định rõ nguồn lực; động lực của tiến
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa; ở việc xác định phơng hớng, biện pháp cơ
bản của công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nớc ta; và biểu hiện ở tiêu chuẩn để
xác định các phơng án, đánh giá kết quả khi tiến hành công nghiệp hóa, hiện
đại hóa.
2. Nội dung chủ yếu của Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa ở nớc ta:
2.1 Điều kiện để thực hiện Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa ở n-
ớc ta.
2.1.1 Những thuận lợi
Bớc vào thời kỳ đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đất nớc ta có
nhiều thuận lợi
Trên thế giới, cách mạng khoa học- công nghệ đang phát triển nhanh
với trình độ ngày càng cao, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế thế
giới, quốc tế hóa nền kinh tế, và đời sống xã hội. Đây là một thời cơ thuận lợi
cho phép chúng ta có thể khai thác đợc những yếu tố, nguồn lực bên ngoài
(vốn, công nghệ, thị trờng..) và những nguồn lực bên trong của đất nớc có hiệu

quả, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa rút ngắn, kết hợp các bớc đi tuần
tự với nhảy vọt, vừa tăng tốc, vừa chạy trớc, đón đầu.
Là nớc tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đi sau, chúng ta có lợi
thế của ngời đi sau. Không những có thể tiếp nhận đợc những công nghệ hiện
đại mà còn rút đợc nhiều bài học của các nớc đi trớc đăc biệt của các con
rồng, con hổ trên lĩnh vực (nh kinh nghiệm chuyển giao công nghệ, thu hút
vốn đầu t, bảo vệ môi trờng, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống.. ). Cả kinh
nghiệm thành công và không thành công đều là bổ ích đối với chúng ta. Việt
Nam lại nằm ở Đông Nam á- khu vực đang phát triển năng động và tốc độ
cao, lại chịu ảnh hởng của quy luật lây lan đó cũng là điều kiện thuận lợi.
Đất nớc sau 10 năm đổi mới, đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế- xã hội,
nhiều tiền đề cần thiết cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã đợc tạo ra, chúng
ta đã và đang có những thế và lực mới, cả ở bên trong và bên ngoài để bớc vào
một thời kỳ phát triển mới.
Tài nguyên thiên nhiên của đất nớc ta đa dạng, phong phú, tuy không
phải là loại giàu nếu xét theo bình quân đầu ngời, song có thể phát triển một
nền kinh tế đa dạng, tạo thuận lợi cho giai đoạn đầu của quá trình phát triển.
Nếu xét về mặt này thì phần nào nớc ta có lợi thế hơn so với các NIEs ở giai
đoạn bắt đầu công nghiệp hóa. Tuy nhiên, không thể coi tài nguyên thiên
nhiên là nguồn lực chủ chốt cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Nớc ta có 3260 km bờ biển. Các vùng biển và thềm lục địa thuộc chủ
quyền tài phán quốc gia rộng gấp ba lần diện tích đất liền, đây là một tiềm
năng to lớn và đa dạng. Nằm ở cửa ngõ giao lu quốc tế, có thể phát triển các
loại hình vận tải quá cảnh, viễn dơng, dịch vụ hàng hải, viễn thông quốc tế.
Thực tế cho thấy NIEs đều là những quốc gia lãnh thổ hải đảo, bán đảo với
các ngành kinh tế biển đóng vai trò mũi nhọn trong phát triển.
Về tài nguyên con ngời- nguồn lực quan trọng nhất, là điểm tựa cho
quá trình phát triển cả trớc mắt và lâu dài. ở các NIEs, nhân tố con ngời cũng
là yếu tố quyết định cho sự thành công của quá trình công nghiệp hóa. Nớc ta
có đội ngũ lao động có học vấn tơng đối khá, có khả năng tiếp thu kiến thức,

kỹ năng nghề nghiệp, kể cả ngành nghề mới. Đặc biệt là lực lợng lao động có
trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đợc đào tạo tơng đối lớn (Hiện tại nớc ta có
khoảng 9000 tiến sĩ và phó tiến sĩ, trên 800.000 ngời có trình độ đại học, cao
đẳng và trên 2 triệu công nhân kỹ thuật). Lực lợng này có khả năng làm chủ,
tiếp thu và thích nghi với các công nghệ nhập từ nớc ngoài, kể cả công nghệ
cao. Nớc ta cũng có một lực lợng tơng đối lớn ngời Việt Nam sống ở nớc
ngoài( chủ yếu là châu Âu, Oxtrâylia) ,trong đó có trên 300.000 ngời có trình
độ cao về chuyên môn. Đây là một nguồn quan trọng góp phần phát triển đất
nớc, là cầu nối Việt Nam với thế giới về chuyển giao trí thức, công nghệ, các
quan hệ quốc tế.
Với các tiềm năng trên thêm với đờng lối, chính sách đúng đắn chúng
ta có thể tranh thủ đợc thời cơ thuận lợi và vợt qua những thử thách, thực hiện
thắng lợi công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nớc, đa đất nớc thành một nớc
công nghiệp vào năm 2020.
2.1.2 Những khó khăn:
Bên cạnh những thuận lợi, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của
đất nớc cũng gặp phải không ít những khó khăn.
Bối cảnh quốc tế và khu vực vừa tạo ra thời cơ thuận lợi, vừa đặt ra
những thử thách, nguy cơ. Đặc biệt là nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so
với nhiều nớc trong khu vực vẫn là thử thách to lớn và gay gắt do điểm xuất
phát của ta quá thấp, lại phải đi lên trong môi trờng cạnh tranh quyết liệt. Nớc
ta lại nằm trong khu vực Châu á- Thái Bình Dơng và Biển Đông, nơi đang còn
những diễn biến phức tạp, nơi đang tiềm ẩn một số nhân tố có thể gây mất ổn
định
Dấu ấn của cơ chế quản lý cũ- cơ chế kế hoạch tập trung quan liêu- bao
cấp cha đợc xóa bỏ hết; cơ chế thị trờng có sự quản lý của Nhà nớc còn đang
trong quá trình hình thành. Quản lý kinh tế- xã hội còn nhiều yếu kém, thủ tục
hành chính rờm rà, bộ máy hành chính cồng kềnh kém hiệu quả.. có ảnh h-
ởng không nhỏ đến tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đến việc thu hút
đầu t, chuyển giao công nghệ.. Đặc biệt tệ quan liêu, tham nhũng và suy thoái

về phẩm chất, đạo đức của một bộ phận cán bộ, Đảng viên.. làm cho các chủ
trơng và chính sách của Đảng và Nhà nớc bị thi hành sai lệch dẫn tới chệch h-
ớng, đó cũng là mảnh đất thuận lợi cho diễn biến hòa bình..
Từ một điểm xuất phát quá thấp bớc vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa,
khả năng huy động vốn cho quá trình này rất bị hạn chế, mà vốn là chìa khóa,
là điều kiện hàng đầu để thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Hiện nay,
trong tổng số vốn dùng để đầu t xây dựng cơ bản của Nhà nớc thì vốn trong n-
ớc chỉ có 25% còn 75% là vay nớc ngoài. Quản lý và sử dụng kém hiệu quả