Truyện ngắn Đỗ Đức Thụ docx

TUYẽN TấP TRUYẽN NGặN ệẻ C THU 1

MUC LUC
TềNH XA 2
NệẻI BUệèN CUA Cệ Lẽ 8
MệT NGI ệậM 14
Sệậ ệNG CON 20
AM MA LY TOET 23
GP G 28
BA 34
NHA BẽN KIA 46
NC, BA ệNG 51
MệT Y NGHễA CUA I NGI 55
I CHI TẽậT 60
MệT CUệC BUT CHIẽậN 64
ANH THUY 69
NHNG NệẻI BC MềNH 75
THA THIA LIA 80
GAC CHO THUẽ 86

TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 2

TỊNH XÛA
I
Akita-dancing àậ àưng khấch tûâ chđn giúâ. Tiïåm khiïu v êëy lõch
sûå nhêët trong thânh phưë, cố nhiïìu v nûä xinh àểp, nhiïìu bẫn nhẩc
hay vâ giấ thûåc phêím cao hún mổi núi lâm dên đt tiïìn khưng dấm
bến mẫng túái.
Cẫnh mûa giố bïn ngoâi lâm tiïåm câng thïm êëm ấp. Mêëy dậy
ghïë àậ gêìn kđn ngûúâi ngưìi.

Cấnh cûãa vâo phđa trong hế múã: mưåt thiïëu nûä cng vâo vúái mưåt
lân giố. Liïỵu, mưåt v nûä khấ nhêët tiïåm, cố nhan sùỉc vâ thïm cht
hổc thûác, nố phên biïåt hùèn nâng vúái cấc bẩn cng nghïì. Liïỵu vûâa
móm cûúâi châo mổi ngûúâi, thò Hûng, mưåt thiïëu niïn mùåc lïỵ phc, tûâ
nậy vêỵn gộ tay xëng bân, àậ àûáng dêåy bùỉt tay nâng, vâ múâi ëng
rûúåu. Tûâ hưm Liïỵu àïën - àûúåc chûâng tìn lïỵ - tưëi nâo Hûng cng
àïën tiïåm, vâ qën qt lêëy Liïỵu. Cấc v nûä, cẫ àïën khấch hâng,
phêìn nhiïìu quen nhau vò thûúâng gùåp nhau chưỵ chúi búâi, àậ coi
Hûng lâ tònh nhên ca Liïỵu. úã nhûäng chưỵ nây, hổ hiïíu tònh ấi mưåt
cấch giẫn dõ, dïỵ dâng lùỉm.
Câng vïì khuya, tiïåm khiïu v câng thïm vui, cấc bẫn nhẩc kïë
tiïëp nhau ln, k binh, v nûä câng mïìm, dễo, nhêët lâ Hûng vâ
Liïỵu. Cùåp nây nhẫy khấ, trưng hổ rêët hay mùỉt.
Trong khi êëy mưåt thiïëu niïn khấc khưng bỗ sốt mưåt cûã chó ca
Liïỵu. Ngûúâi nây ngưìi têån gốc bìng, khưng nhẫy bâi nâo. Nhûäng
lc sấng àên, àưi mùỉt sùỉc, húi sêu, thûúâng ci nhòn chiïëc têíu thëc
lấ lúán úã miïång, hóåc cưëc rûúåu; khi ấnh xanh àỗ lâm bìng tưëi hún,
àưi mùỉt lẩi ngûãng tòm Liïỵu trong bổn àang nhẫy, thïm mưåt vễ mú
mâng.
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 3

Mưåt lc sau, Liïỵu quay sất vâo gốc bìng, nhòn thêëy thiïëu
niïn. Nâng giêåt mònh, hai mùỉt múã to, thưët ra mưåt giổng kinh ngẩc:
- Anh Thanh !
Thiïëu niïn húi tấi mùåt, mùỉt chúáp ln mêëy lêìn, mưi mêëp mấy.
Nhûng cûã chó àố qua rêët mau, ngûúâi con gấi khưng nhêån thêëy.
Châng lẩi trêën tơnh, lẩnh lng nhòn khối thëc. Liïỵu ngú ngấc vâi
giêy, tûúãng mònh nhêìm, lẩi theo k binh. Nhûng tûâ àêëy, Hûng thêëy
nâng nùång nïì, chên vûúáng ln, nhû mưåt ngûúâi múái têåp.
Vïì chưỵ ngưìi, Hûng hỗi:

- Liïỵu hỗi ai vûâa rưìi thïë ?
- Â, ngûúâi ngưìi kia, trưng quen quen. Anh cố biïët ai khưng ?
Nâng ra vễ ụí oẫi chó sang gốc bìng.
- Cố biïët, nhûng khưng quen. Ng Lùng, mưåt nhâ viïët bấo, côn
tïn thêåt khưng biïët lâ gò.
Liïỵu nhòn lïn trêìn, lêím bêím :
- Ng Lùng Ng Lùng
- Phẫi, Ng Lùng, ngûúâi viïët cën "Tònh xûa". Liïỵu àổc chûa ?
- Anh tđnh chng tưi côn thò giúâ nâo xem sấch. Mâ cng chùèng
cố tiïìn àêu mua nûäa!
- Liïỵu mën xem àïí tưi mang àïën, quín êëy hay lùỉm.
Coi Hûng mën tòm hïët dõp àïí vui lông ngûúâi con gấi. Liïỵu
thúâ ú trẫ lúâi :
- Cẫm ún anh.
Cêu chuån thânh lẩnh nhẩt. Liïỵu chó nối tiïëng mưåt, lẩi tûâ chưëi
khưng nhêíy vúái Hûng mêëy bâi sau. Anh châng tûác bûåc, múâi v nûä
khấc àïí khiïu khđch Liïỵu. Liïỵu chó mong cố thïë, àïí àûúåc tûå do nhòn
sang gốc bìng. Thiïëu niïn vêỵn kđn àấo, vâ trong tưëi, cùåp mùỉt vêỵn
khưng rúâi Liïỵu, n lùång nhû cùåp mùỉt thy tinh. Châng câng bònh
tơnh, trêìm mùåc, thò Liïỵu câng nống nêíy, bưìn chưìn. Nâng chó àúåi mưåt
n cûúâi, khốe mùỉt; mưåt dêëu hiïåu gò àïí chẩy lẩi. Dêëu hiïåu êëy khưng
thêëy cố. Trûúâng húåp êëy kếo dâi mậi. Quấ nûãa àïm khấch lễ tễ vïì.
Thiïëu niïn cng àûáng dêåy, nhết gối thëc lấ vâo ti, kếo chiïëc m
dẩ xëng mùỉt, thng thónh bûúác ra, dấng cûáng cỗi nhû mưåt nhâ
binh. Liïỵu toan chẩy theo thò vûâa bõ Hûng nùỉm lẩi, hỗi mưåt cêu
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 4

chuån. Liïỵu phẫi nến lông, khưng mën vư lïỵ vúái mưåt ngûúâi khấch
hâng lõch sûå, nhiïìu tònh cẫm vúái nâng.
II

Xong giúâ lâm, cấc v nûä xư nhau lïn gấc. Trïn dậy phẫn dâi
sët gian nhâ, nhûäng va ly àïí sất tûúâng, hay rûúng con dûúái gêåm
àậ àõnh chưỵ tûâng ngûúâi. Hổ thay ấo, ra sên rûãa mùåt. Tiïëng cûúâi nối,
àa búän vang àưång; bổn thiïëu nûä úã àêu cng gêy nïn cấi khưng khđ
trễ trung. Mưåt lc sau dậy phẫn àậ gêìn kđn ngûúâi nùçm, trûâ chưỵ
trưëng ca mêëy cư ài vúái tònh nhên.
Liïỵu ngưìi bïn cûãa sưí, trưng ra àûúâng. Thónh thỗang giố hùỉt húi
lẩnh vâo Liïỵu. Nâng khưng mën kinh àưång giêëc ng ca bẩn, àûáng
dêåy tùỉt àên vâ khệ múã va ly lêëy mưåt cën sấch, cën "Tònh xûa", rưìi
lẩi ra cûãa sưí. ấnh sấng bïn ngoâi khưng à àổc, Liïỵu vët ve cën
sấch àïí trong lông, nghơ lẩi
Àưi êëy àậ u nhau bùçng hïët cẫ tònh ấi ca tíi trễ, ca hai
trấi tim múái mễ, hïët lông tin úã cåc àúâi. Sau mưåt nùm, Thanh sang
Phấp hổc. Cha mể Liïỵu khưng cho nâng àúåi mưåt ngûúâi danh nghơa
chûa quët àõnh. Rưìi gia àònh chun chïë àûa Liïỵu àïën giûúâng mưåt
ngûúâi nâng khưng u. Àoẩn tuåt. Liïỵu sa vâo vông try lẩc
Câng dêën thên vâo àúâi mûa giố, Liïỵu câng tiïëc tha xûa, cẫnh
tưëi tùm câng lâm thêm thìng ấnh sấng. Nhûäng ngûúâi sau vêỵn
khưng lâm qụn àûúåc Thanh. Ngûúâi ta chó u mưåt lêìn, tònh ấi bíi
àêìu bao giúâ cng chên thânh. Thanh àậ àấnh dêëu ngûúâi con gấi,
mưåt vïët vâo têm hưìn, vơnh viïỵn hún lâ vâo xấc thõt.
Cën "Tònh xûa" àậ tẫ têm hưìn nâng bùçng nhûäng àoẩn vùn bêët
diïåt. Con dao trđch ca ưng lang nẩo sêu vâo cấi nhổt, ngûúâi ưëm
câng thïm àau. Liïỵu tûå hiïíu mònh hún, lẩi câng tha thiïët tiïëc thúâi
àậ mêët. Ngêỵu nhiïn Liïỵu gùåp ngûúâi c, lẩi biïët Thanh àậ viïët "Tònh
xûa", sûå vui mûâng mẩnh àïën thânh hỗang hưët. Nâng mën kïí hïët
têm tònh vúái Thanh trong mưåt giổt nûúác mùỉt, mưåt tiïëng kïu, nïëu
Hûng khưng giûä lẩi.
Liïỵu bêët giấc móm cûúâi mưåt cấch chấn chûúâng, nghơ thêìm: "Côn
anh châng si tònh nây nûäa, theo àíi mậi! Àïí im cố phẫi mònh àậ

àûúåc nối chuån vúái Thanh rưìi khưng?"
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 5

Ngûúâi thiïëu nûä ngưìi mậi. Lêu dêìn têm trđ sinh hưỵn àưån, cấc
mưëi k ûác khưng côn rộ rïåt, chó rộ râng mưåt cẫm giấc ï chïì.
Liïỵu nhòn lẩi cấc chõ em àang ng vi, nhû àân con nđt. Nâng
chếp miïång:
- Ng àûúåc nhû hổ, cố lệ lẩi hay.
III
Êm nhẩc dûúái nhâ àûa lïn, chõ em àậ xëng cẫ. Liïỵu côn ngưìi úã
trûúác gûúng, sùỉc mùåt st kếm vò sët àïm thao thûác. Qìng àen
chung quanh mùỉt, mưåt àûúâng rùn chẫy xëng mấ, nûúác da bïåch vâ
xanh. Liïỵu phẫi nhưìi thïm phêën, thoa nhiïìu son àïí vúát vất lêëy
nhan sùỉc lưång lêỵy tha xûa.
Àêíy cûãa vâo bìng khiïu v, tay Liïỵu húi run. Hûng àậ àúåi
sùén. Liïỵu nhòn ngay vâo gốc: Thanh nhû vêỵn ngưìi àố tûâ àïm hưm
trûúác. Hûng múâi ëng, Liïỵu tûâ chưëi:
- Hưm nay mïåt lùỉm, anh ẩ. Tưi khưng ëng gò àêu, ngưìi nối
chuån thưi.
Cêu chuån cng chùèng ra gò. Nâng chó nối giống mưåt, khưng
àêu vâo àêu, khưng àïí gò àïën lúâi Hûng, ln ln nhòn lẩi phđa
Thanh. Nhûäng lc nhẫy lẩi câng chấn nẫn, mổi ngûúâi phẫi ngẩc
nhiïn vò cư gấi nhêët tiïåm ài khưng thânh bûúác. Trûúác mùỉt Thanh,
nâng mêët vễ tûå nhiïn, thêëy bõ ưm trong tay ngûúâi khấc lâ mưåt viïåc
khố chõu gêìn nhû ghï túãm.
Hûng àûáng dêåy ra vïì. Liïỵu lẩi ngay chưỵ Thanh, ngưìi xëng
chiïëc ghïë; nâng êëp ng:
- Anh!
Chûa thïm àûúåc cêu gò thò àậ nghển. Thanh nhòn nâng bùçng
cùåp mùỉt lùång lệ vâ nghiïm nghõ, nhû mùỉt mưåt tay dẩy th vêåt. Liïỵu

câng têëm tûác. Nâng biïët rùçng hïỵ cêët tiïëng, bêët cûá nối cêu gò, thò
nûúác mùỉt trâo ra. Mưỵi lêìn cố ngûúâi múâi, nâng chó lùỉc àêìu, khưng
mën cho ai àng àïën mònh nâng. Cûã chó àố trấi ngûúåc vúái phêån sûå
mưåt gấi nhẫy. Cố ngûúâi ra bêët bònh, nhûng ch tiïåm àïën xin lưỵi
ngay, lêëy cúá Liïỵu mïåt. Hổ lẩi vui lông nhẫy vúái ngûúâi khấc.
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 6

Liïỵu mong Thanh nối mưåt cêu, d lâ oấn húân, trấch mốc, cng
àïën mùỉng nhiïëc, xó vẫ, Liïỵu sệ vui lông nhêån. Nhûng nâng côn cố
thïí trt àûúåc nưỵi têëm tûác trong tim. Àổc "Tònh xûa", Liïỵu àoấn lâ
Thanh vêỵn u nâng, vâ thêëy nưỵi àau àúán u êín trong lúâi vùn. Liïỵu
mën Thanh hiïíu têm tònh duy nhêët ca têm hưìn nâng, khi têëm
thên tân tẩ. Thanh vêỵn khưng nối, cấi têíu thëc lấ liïìn úã mưi, thónh
thỗang sệ nhïëch, àïí thoấng mưåt vễ hoâi nghi cay àưåc.
Sët àïm êëy nhû vêåy, rưìi cẫ mêëy àïm sau. Liïỵu khưën khưí vïì
cấi hònh phẩt quấi ấc. Tưëi nâo cng thêëy Thanh, thêëy lẩi thúâi trong
sẩch, nhùỉc lẩi quấ khûá àïí nâng hiïíu rộ nưỵi sêíy chên. Ngûúâi nâng
u ngay trûúác mùỉt, mâ xa xùm nhû cấch mêëy vẩn dùåm.
Cư v nûä mêët ùn, mêët ng. Mưỵi tưëi khi àïën giúâ khiïu v, êm
nhẩc nhû gổi tưåi nhên ra phấp trûúâng. Liïỵu biïët chùỉc àao ph àang
ngưìi chúâ dûúái gốc bìng, vúái dấng mùåt nghiïm nghõ nố lâm lẩnh giấ
cẫ têm hưìn.
Mưåt bíi sấng, Liïỵu thu xïëp qìn ấo vâo va ly, bỗ tiïåm khiïu
v Akita.
IV
Thanh vêỵn u nâng.
Nưỵi àau thûúng ca Thanh àậ thânh nhûäng trang tuåt tấc
cën "Tònh xûa". Viïët xong cën sấch, têm trđ Thanh nhû nhể
nhâng hún.
Rưìi châng cưë qụn, thúâi gian dêìn bổc lêëy trấi tim.

Khi gùåp Liïỵu, múá lûãa Thanh tûúãng lâ àậ tùỉt, k thûåc vêỵn êm ,
bng lïn. Thanh cưë dêåp tùỉt, châng coi Liïỵu nhû àậ chïët, àậ vi bïn
kia cën "Tònh xûa". Cư gấi nhẫy bêy giúâ khưng phẫi lâ ngûúâi thiïëu
nûä ngêy thú châng u khi trûúác.
Tuy vêåy Thanh vêỵn khưng dûát bỗ àûúåc Liïỵu. Àïm àïm châng
àïën tiïåm khiïu v, àïí nhòn Liïỵu, àïí sưëng lẩi trong tûúãng tûúång thúâi
k khưng bao giúâ lẩi thêëy. Con tim vêỵn rònh trúã dêåy, nhûng lông tûå
ấi mẩnh hún.
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 7

Mêëy hưm sau khi Liïỵu ài, Thanh tûå nhiïn thêëy thiïëu thưën.
Châng àổc lẩi "Tònh xûa", lẩi câng thêëy nưỵi trưëng trẫi. Bêy giúâ
Thanh múái thêëy àậ àem vùn chûúng dưëi lông mưåt cấch ấc nghiïåt.
Châng ài tòm Liïỵu, nhûng ngûúâi con gấi khưng àïí lẩi vïët tđch gò.
Tûâ àêëy, àïm nâo ngûúâi thiïëu niïn cng la câ trong cấc tiïåm
khiïu v, hóåc lang thang ngoâi phưë, hai tay chùỉp sau lûng, mùỉt
ngûãng nhòn àïëm cấc ngưi sao.
Rt tûâ têåp truån ngùỉn Vúä Lông,
Nxb. Àúâi Nay, Hâ Nưåi, 1940
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 8

NƯỴI BÌN CA CƯ LÏ
Àêu biïët rùçng
anh cng chó lâ,
Khấch chúi giêy lất
ghế chúi qua;
Rưìi thưi nđu ấo
khưng tònh nûäa,
Àïí mùåc mònh ai
khưí ûúác mú.

(Thïë Lûä)

Ưng Lêm lïn àêëy àậ bẫy, tấm nùm. Ưng khưng mën vïì miïìn
xi nûäa, vò úã àêëy đt cưng viïåc, vâ vò mưåt lệ nûäa quan trổng hún: ưng
Lêm nghiïån. Trïn àûúâng ngûúåc, thëc phiïån rễ.
Mưåt nhâ ga nhỗ vïì mẩn Lâo Kay. Hai gian lâm chưỵ úã ca ưng
Lêm, xïëp ga, mưåt bìng ca hânh khấch vâ mưåt cùn lâm viïåc. Ph
viïåc vúái ưng, cố ngûúâi phất vế vâ vâi ngûúâi phu kđp. Têët cẫ xậ hưåi
ngûúâi hẩ du cố thïë. Côn đt ngûúâi nûäa, nhûng hổ úã rẫi rấc têån trong
ni, bn bấn vúái bổn Thưí Mấn. Hổ lïn àêëy cng àậ lêu lùỉm, trûúác
ưng Lêm. Khưng khđ ni, cấch sinh hoẩt, chung àng, àậ lâm hổ
gêìn ngûúâi Thưí hún ngûúâi Kinh.
Mưỵi ngây vâi chuën xe chúã hânh khấch xi ngûúåc. Nhûäng
chuën nây thûúâng qua vïì bíi sấng súám hóåc chiïìu hưm. Thïm
mêëy chuën chúã hâng hốa. Mưåt cấi àêìu mấy àen ngôm, kếo mưåt
àoân xe cng àen hóåc xanh sêỵm, trïn thûúâng trm bẩt, nhû mưåt
con rùỉn dâi cố tûâng àưët. Nhûäng chuën nây nùång nïì, chêåm chẩp,
khưng vui bùçng nhûäng chuën trïn. Tuy hổ khưng xëng àêëy - vò
hânh khấch lêëy vïì chó lâ mưåt vâi ngûúâi Thưí, Mấn, qìn ấo châm, ài
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 9

tûâng ga ngùỉn - nhûng nhòn hổ thô àêìu ra ngoâi cûãa sưí, nhû quẫ lûåu
nûát nễ àïí húã hẩt bïn trong, thò cng vui mùỉt. úã mưåt chưỵ bìn quấ,
tõch mõch quấ, bêët cûá mưåt vêåt cỗn con gò cng thânh cúá tiïu khiïín
àûúåc.
Nhûäng giúâ khấc, nhâ ga nhỗ chòm àùỉm trong sûå n lùång, lêỵn
vúái phong cẫnh àưìng rûâng. Phđa trûúác, mưåt cấch àưìng cỗ rưång trïn
cố mêëy con àûúâng sùỉt. Rưìi àïën rûâng. Mưåt cấnh rûâng mïnh mang vúái
ngổn cêy chi chđt, gưì ghïì, rưìi sau hïët, ấn ngûä phđa chên trúâi, mưåt
dậy ni xanh om.

Àùçng sau ga, lẩi rûâng, ni nhûng rẫi rấc àậ cố cấc bẩn, cấc lâng
Thưí, vâ dên cû lấc àấc. Khối lam lấch qua khe lấ àậ biïíu hiïån sûå
sinh hoẩt loâi ngûúâi, nhûng đt ỗi, thûa thúát quấ, lẩi lâm tùng vễ
hoang mang vơ àẩi ca rûâng r.
ÚÃ nhûäng chưỵ nây, Tẩo vêåt sưëng mưåt cấch mẩnh mệ, êm u. Mưåt
thên cêy to lúán, cânh lấ rûúâm râ che kđn mưåt khu, cố mưåt sûå sưëng
mậnh liïåt vò im lùång. Dêy leo, rïỵ cêy vûún nhûäng cấnh tay dâi, mưỵi
mưåt tiïëng lấ, tiïëng giố, lâ mưåt giổng nối ca rûâng r, vui vễ hay ghï
rúån ty theo tûâng lc.
Nhûäng ngây sûúng m, hóåc nhûäng àïm mûa phn, giố lẩnh,
mâ khưng ai dấm bûúác ra ngoâi, quang cẫnh lẩi câng ghï rúån. Cấc
th vêåt hoânh hânh trong giang sún chng. Thónh thỗang lẩi cố
tiïëng gêìm thết, bûúác chên ài trïn lấ sưåt sẩt túái cẩnh nhâ, hóåc
nhûäng cùåp mùỉt sấng rònh ngay bïn dêåu.
*
* *
Khi theo cha mể lïn àêëy, cư Lï múái lïn tấm, tốc múái àïí chêëm
vai. Cư bế trôn trơnh, xinh xùỉn, ngây ngây hổc quín vêìn qëc ngûä,
quanh qín bïn bâ mể, theo xëng bïëp, lïn nhâ.
Àïm nâo khưng ng súám, cư Lï ngưìi bïn bân àên xem ưng Lêm
ht thëc phiïån, hóåc nghe cha mể bân tấn nhûäng chuån lâm ùn
mâ cư bế khưng hiïíu gò. Nhûäng ngây nùỉng rấo, Lï ra chúi ngoâi bậi
cỗ, bïn àûúâng sùỉt, àốn nhûäng chuën xe. Cư nhòn dêëu hiïåu bấnh xe
trïn m bưë, hay nhûäng ngûúâi phu kđp qìn xâ cẩp, cêìm cúâ xanh àỗ
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 10

chẩy lùng xùng. Xe ài khỗi, cư theo ưng Lêm trúã vâo, àúä chiïëc côi cêët
vâo ngùn kếo.
Cố lc Lï ra chúi nhâ ngûúâi bấn vế, àậ àûáng tíi vâ àậ cố vúå.
Hóåc theo ngûúâi phu kđp ài chúi quấ vâo phđa trong, nhûng mể cư

thûúâng cho ài tòm vïì ngay.
Khi cư Lï biïët àổc chûä qëc ngûä, ưng Lêm gûãi mua cấc bấo chđ úã
Hâ Nưåi. Àïm àïën, bïn cẩnh bân àên lẩi cố tiïëng cư bế àổc bấo, àấnh
vêìn tûâng chûä, dûúái cùåp mùỉt tûúi cûúâi ca bâ mể, vâ vễ mùåt lậnh
àẩm ca ưng Lêm. Ưng àïí àïën giổt thëc phiïån sưi trïn ngổn lûãa
hún lâ tin tûác trong túâ bấo. Ưng chó nghe giổng cư Lï. Vẫ lẩi nhûäng
tin tûác àố, vùn chûúng hóåc chđnh trõ, cẫ àïën tin vùåt, àậ mêët hïët
nghơa trïn mưåt cẫnh àûúâng rûâng mâ sûå sưëng àậ thu hểp lẩi, ngûúâi
ngûúâi chó nghơ àïën mònh.
Ngây qua, thấng qua.
*
* *
Cư Lï àậ mûúâi lùm tíi, àậ thânh mưåt thiïëu nûä xinh àểp; mưåt
nhan sùỉc mưåc mẩc khưng cêìn àïën trang sûác. Mấ khưng thoa phêën
mâ trùỉng mưåt vễ hưìng hâo khỗe mẩnh; mưi àỗ thùỉm, khưng mưåt vïët
son. Thïm thên thïí núã nang, vò quen sưëng tûå do giûäa núi quang
àậng, àêìy ấnh sấng vâ khưng khđ trong lânh.
Nhûäng bấo chđ Lï xem khưng vư nghơa nhû trûúác; mưỵi tìn, Lï
mong chuën xe mang túâ bấo cho nâng, rưìi àổc rêët chùm ch. Lï
thêëy mưåt êm hûúãng cåc àúâi núi thânh thõ, nhû mưỵi chuën xe qua
lẩi àem cho nâng đt thi võ phûúng xa. Tin tûác xậ hưåi biïíu hiïån mưåt
cấch sưëng quay cìng, vâ tiïíu thuët ngưn tònh gieo vâo ốc ngûúâi
con gấi nhûäng vú vêín. Mưỵi nùm, Lï theo mể vïì chúi Hâ Nưåi vâi
ngây. Nâng mang theo lïn đt tiïíu thuët. Rưìi ngưìi cûãa sưí, nhòn ra
rùång ni xa, Lï tûúãng lẩi cẫnh nâng àậ thêëy: nhûäng trai gấi ưm
nhau khiïu v, hóåc khoấc tay nhau qua lẩi trong cấc phưë àêìy ấnh
àiïån; mưåt kiïíu ấo, mưåt chiïëc nốn múái, vâ tûúãng tûúång ngay chiïëc
nốn àố trïn àêìu.
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 11

Cẫnh ïm lùång bïn ngoâi câng lâm rộ sûå rẩo rûåc ca mưåt trấi
tim bùỉt àêìu trúã dêåy. Nhûng côn lâ nhûäng hoâi bậo, nhûäng nghơ
vêín vú chûa ch àõnh, nố tẫn mất, bao ph cẫ sûå vêåt chung quanh.
Nhûäng àïm trùng, Lï lùång ngùỉm dêỵy ni in hònh lïn bêìu trúâi, hay
phẫng phêët cht bi vâng trïn ngổn cho àïën lc sûúng àïm dïåt
chiïëc mân trùỉng àc che lêëp. Mưåt nưỵi bìn dêìn thêëm vâo têm hưìn.
Lï thúâ ú nhòn ưng Lêm nùçm ht thëc; bâ mể thûúâng ài ng súám
vúái àûáa con múái àễ sau.
Mưåt hưm, chuën xe chúã khấch úã Hâ Nưåi lïn phẫi àưỵ lẩi àố rêët
lêu. Bổn tâi xïë loay hoay vúái chiïëc mấy hỗng trong khi ngûúâi soất vế
vâo ga àấnh dêy thếp. Nhû mưåt th vêåt bõ thûúng, chiïëc àêìu mấy
phun khối, nûúác ra ngoâi, tiïëng vang àïën trong ga. Trúâi àậ vïì chiïìu,
mưåt bíi chiïìu ma àưng lẩnh giấ, thïm cht mûa phn. Hânh
khấch nhiïìu ngûúâi xëng àêët ài lẩi. Hổ àậ bõ co ro trong hún hai
trùm cêy sưë. Hổ thúâ ú nhòn phong cẫnh, nhûng khi nhòn àïën àoân
tâu chêåm thò thïm vễ bûåc tûác.
Lï ngưìi trong nhâ nhòn ra. Mưåt ngûúâi àân ưng trong xe hẩng ba
bûúác xëng, àïën cẩnh cha nâng nối chuån. Rưìi hai ngûúâi cng ài
vâo ga. Cấnh cûãa xõch múã, ưng Lêm bẫo Lï:
- Con rốt nûúác múâi ưng xúi.
Vâ quay lẩi khấch:
- Cố lệ côn lêu múái ài àûúåc, ưng ngưìi chúi cho àúä rết.
Ưng Lêm ra ngoâi.
Lï vưåi ài rốt nûúác, vâ ngêíng nhòn khấch. Mưåt thiïëu niïn vẩm
vúä; trong chiïëc ấo túi rưång cưí kếo têån tai, nhû êín mưåt thên thïí
cûúâng trấng. Chiïëc m dẩ àưåi lïåch che mưåt cùåp mùỉt tûúi cûúâi tuy
húi nghiïm nghõ. Thiïëu niïn thấo vưåi bao tay da, àúä chến nûúác, vâ
nối rêët nhỗ:
- Cẫm ún cư.
Lï thêëy giổng nối rêët êëm ấp. Nâng khưng dấm nhòn thùèng

nhûng vêỵn àïí àïën cûã chó ca thiïëu niïn. Châng ëng tûâng húáp
nhỗ, nhû mën ht hïët húi nống trong chến nûúác. Châng ài bấch
bưå, tô mô nhòn gian nhâ. Khi châng nhòn àïën mêëy quín sấch trïn
bân, Lï húi hưìi hưåp. Châng quay lẩi:
- Cư cng àổc nhûäng truån nây?
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 12

Lï lng tng trẫ lúâi.
- Vêng. Tưi múái mua úã Hâ Nưåi lïn.
Lï cố khoe rùçng múái vïì Hâ Nưåi, vâ sûå sinh hoẩt chưën Kinh
thânh cng khưng lẩ gò cho cư gấi àưìng rûâng.
Thiïëu niïn nhû hiïíu àưì:
- Quín nây múái xët bẫn àûúåc vâi thấng nay.
Châng àûa mùỉt ra ngoâi, rưìi nhòn thùèng vâo ngûúâi con gấi:
- Cư úã àêy chùỉc bìn lùỉm?
Lï ngûãng lïn; thiïëu niïn cố mưåt dấng àiïåu mïìm mẩi, àưi mùỉt
hiïìn tûâ, nûúác da nhỗ, trùỉng biïíu hiïån mưåt têm hưìn thanh t. Lï
cẫm thêëy ngûúâi àûáng trûúác hiïíu àûúåc nâng, cố thïí lâ mưåt ngûúâi
bẩn. Nâng mën kïí hïët nhûäng nưỵi hiu quẩnh, trưëng trẫi mưåt chưën
àûúâng rûâng mâ chó trưng thêëy lân cêy, rùång ni, nghe nhûäng tiïëng
chim mng. mën àố dưìn dêåp trong trấi tim ngûúâi con gấi vêỵn
ngêåp ngûâng. Tđnh rt rê, bện lện trûúác àân ưng vêỵn chiïëm phêìn
hún. Lï vúá cån len lui vâo chiïëc ghïë gốc bìng.
Thiïëu niïn nhû ngẩc nhiïn thêëy mưåt bưng hoa giûäa lc khưng
ngúâ. Mùỉt àen bống, mưỵi lc nhòn lïn lẩi nhû cố àiïìu mën nối, tốc
mai r ra ngoâi khùn vng sinh mưåt bống tưëi lâm dõu àưi mấ hêy
hêy àỗ, vò thển hay vò lẩnh. Châng chùm ch nhòn Lï:
- ÚÃ àêy bìn quấ. Trễ vâ àểp nhû cư, phẫi úã Hâ Nưåi múái phẫi.
Lï vui sûúáng vư cng. Lêìn thûá nhêët nâng àûúåc nghe mưåt ngûúâi
àân ưng khen nhan sùỉc mònh. Trong lông thêëy êëm ấp, mấu chẩy

mẩnh thïm. Nâng mën cẫm ún thiïëu niïn vâ lẩi câng tin rùçng
châng hiïíu àûúåc mònh, nhûng ngêìn êëy cẫm giấc chó thânh mưåt cêu
trẫ lúâi rêët xùéng:
- Múâi ưng xúi nûúác.
Thiïëu niïn n trđ rùçng cư gấi khưng bùçng lông. Châng nghơ
thïm: " vâ múâi ưng ài ra cho. Con gấi mẩn ngûúåc cố khấc, khưng
lõch sûå t nâo. Dïỵ thûúâng tûúãng mònh trïu hùèn?" Châng bơu mưi
cêìm chến nûúác ëng cẩn.
- Ưng lïn Lao Kay?
Giổng nối àậ búát gay gùỉt. Sùỉp quay ra, thiïëu niïn dûâng lẩi:
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 13

- Vêng, thûa cư tưi ài Lao Kay. Têìu chêåm thïë nây thò khưng
biïët bao giúâ múái àïën.
Lï àûáng dêåy rốt chến nûúác nûäa:
- Thûa ưng lïn lâm hay lïn chúi trïn êëy?
Châng cûúâi rêët thùèng thùỉn, mùỉt vêỵn khưng rúâi Lï:
- Tưi lïn thùm ngûúâi bẩn dùm hưm thưi. Tưi khưng ài lâm àêu
àûúåc, vò khưng bao giúâ tưi mën rúâi Hâ Nưåi. Côn đt tíi phẫi sưëng úã
àêëy, úã cấi khưng khđ tónh thânh, kinh àư, chûá úã chưỵ khấc
Mêëy tiïëng côi cùỉt cêu nối; xe àậ chûäa xong, sùỉp chẩy. Con mùỉt
thiïëu niïn sấng lïn; chùỉc châng nghơ àïën cåc hânh trònh nhiïìu
hún lâ cêu chuån phiïëm. Lï khưng ngúâ, châng nùỉm lêëy tay nâng,
bùỉt tay mẩnh:
- Cẫm ún cư.
Lï côn hỗang hưët thò ngûúâi con trai àậ chẩy ra ngoâi, châo
ngûúâi xïëp ga vâ nhẫy lïn xe. Rưìi thêëy châng ra àûáng àùçng sau nhòn
xëng. Bấnh xe quay: thiïëu niïn lêỵn vâo mûa phn.
*
* *

Nhû ngây thấng, cấc chuën xe lêìn lûúåt ài vïì. Mêëy hưm sau, Lï
lẩi chùm ra ngưìi cûãa sưí. Trúâi rết giấ, ngây thïm ngùỉn lẩi. Nhû
nhûäng con vêåt mâ àêìu mấy lâ trấi tim, vâ linh hưìn lâ nhûäng hânh
khấch, cấc chuën xe mang theo biïët bao tû tûúãng ca ngûúâi thiïëu
nûä. Lï khưng nghe hïët cêu nối ca thiïëu niïn nhûng àoấn biïët
quậng dûúái. "Chûá úã chưỵ khấc "
Biïët têm sûå nâng, hổa chùng cố cêy cỗ, dậy ni têån chên trúâi,
hay vûâng trùng lâm cho cẫnh câng thïm lẩnh. Lï hay àốn nhûäng
chuën xe xi!
Bâ Lêm nhû nhêån thêëy sûå thay àưíi ca con gấi, mâ bâ khưng
hiïíu vò cúá gò. Mưåt tưëi, bâ nối nhỗ vúái chưìng:
- Con Lï nhâ ta àậ nhúán rưìi, liïåu cho nố vïì úã Hâ Nưåi thưi.
Rt tûâ têåp truån ngùỉn Vúä lông,
Nxb. Àúâi Nay, Hâ Nưåi, 1940
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 14

MƯÅT NGÛÚÂI ƯËM

Bất thëc àậ gêìn ngåi, lân khối lïn mỗng mẫnh, ëu úát. Cûãa
mân vùỉt mưåt bïn; trong giûúâng mưåt hònh ngûúâi trm chùn. Gian
bìng n lùång, tưëi tùm, chó cố cht ấnh sấng nhẩt xun qua
nhûäng kệ vấch vâ cấc àêìu kêo, sất mấi lấ.
Cấnh cûãa gưỵ sang gian bïn rđt mưåt tiïëng nhỗ rưìi quay ngang:
mưåt bâ c giâ bûúác vâo. Trưng thêëy bất thëc vâ chến nûúác àïí cẩnh,
bâ c ngẩc nhiïn:
- Ư hay, con chûa ëng thëc â?
Cấi chùn tung lïn, ngûúâi thiïëu niïn thô àêìu ra. Thêëy mể,
châng móm cûúâi, t khuu tay trấi xëng giûúâng, cưë gûúång dêåy:
- Con mïåt quấ ng thiïëp ài mêët, mể àïí con ëng.
Châng cêìm lêëy bất, nhùỉm mùỉt ëng mưåt húi hïët nûúác thëc

àen nghõt vâ àùỉng. Bâ c nhòn con, nết mùåt chûáa chan vễ êu ëm vâ
thûúng sốt, rưìi cêët tiïëng nối nhỗ vâ run, vûâa vò tíi cao, vûâa vò cẫm
àưång:
- Trong ngûúâi con hưm nay àậ khấ chûa?
Mën lâm vui lông mể, thiïëu niïn trẫ lúâi:
- Con àậ thêëy búát, đt nống; miïång cng àúä khư.
Bâ c àùåt lông bân tay lïn trấn châng:
- Con nïn tơnh dûúäng cho chống khỗe, tẩng con ëu lùỉm. Sấng
ngây c lang bẫo vò con suy nghơ quấ, ngoẩi cẫm đt, mâ nưåi thûúng
thò nhiïìu. C lang bẫo con phẫi giûä gòn cêín thêån phông bïånh ho.
Thiïëu niïn lẩi cûúâi. N cûúâi trïn cùåp mưi nhúåt, trïn bưå mùåt
gêìy, xanh, khưng khấc gò mưåt tia nùỉng cëi chiïìu ma àưng: nhẩt
nhệo vâ ëu àëi.
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 15

- Con cố nghơ gò mâ bẫo nưåi thûúng? C lang nối nhẫm àêëy, mể
àûâng nghe. Rưìi mể xem, chó mai kia lâ con khỗi. Con sệ ùn ëng
thêåt nhiïìu lâ lẩi ngûúâi ngay.
Nghe con nối giổng chùỉc chùỉn, bâ c cng húi n lông. Nhûng
trưng àưëng sấch ngưín ngang úã chên giûúâng, bâ lẩi rêìu rêìu nết mùåt:
- Con hậy nghó xem sấch, lc khỗi tha hưì xem. Dïỵ thûúâng vò thïë
mâ ưng lang bẫo nưåi thûúng àêëy. Cng àûâng ht thëc lấ nûäa,
thëc lấ rấo, hẩi phưíi lùỉm.
- Khưng, con cố ht àêu?
Bâ c khưng nối lẩi, tuy thêëy gêìm giûúâng àêìy nhûäng mêíu
thëc thûâa. Bâ c quấ thûúng con, chó khun mâ khưng núä cêëm.
Biïët rùçng sấch lâm mïåt trđ châng, mâ bâ c khưng cố can àẫm cêët
ài. Àậ mưåt lêìn, bâ xïëp cẫ sấch vúã ưm bỗ vâo hôm, nhûng thêëy cùåp
mùỉt van lún thêët vổng ca con, bâ lẩi àïí ngay thòa khốa àêëy. Àưëng
sấch lẩi xëng cẫ àêìu giûúâng.

Vò châng rêët ham àổc sấch. Trong lc ưëm, cún àau thónh thỗang
cng àïí châng àûúåc n. Nhûäng lc êëy, bao nhiïu sinh khđ trong
ngûúâi nhû dưìn cẫ vâo khưëi ốc. Chên tay àậ mỗi mïåt nhû chïët, trđ
nậo châng lâm viïåc rêët mẩnh. Châng thu hïët nghơ vâo nhûäng cêu
thú ca Nguỵn Du, Ưn Nhû Hêìu, Musset hay Samain.
Cng vúái têåp vùn hay, ngûúâi bẩn thûá hai ca ngûúâi ûa àổc sấch
lâ àiïëu thëc lấ. Châng cố mưåt gối giêëu dûúái àêìu giûúâng. Châng
chêm ht. Khối thëc múâ mõt qụån trong mân. ốc châng mỗi dêìn.
Châng vêỵn xem, vêỵn ht, cho àïën lc mưåt cún sưët vi châng vâo
trong chùn, dấn chiïëc thên gêìy ëu xëng giûúâng.
Mưåt cúá nûäa lâm châng hay xem sấch lâ cẫnh trúâi lẩnh lệo vâ
bìn tïnh. Ln mêëy hưm, trúâi mûa si st, sûúng m khưng mêëy
lc lïn khỗi ngổn tre. Trúâi rết súám, múái cëi thu mâ thónh thỗang
àậ cố cún giố lẩnh. Châng thûúâng im lùång nghe diïìu hêu rđt, hay
tiïëng c ban àïm. Châng thêëy bìn: cấi bìn bao bổc châng nhû
mưåt cấi vong vư hònh, ngêëm vâo khưng khđ thúã, vâo qìn ấo mùåc.
Châng thêëy bìn lẩi khố chõu hún ưëm. Thên thïí àau àúán, têm trđ
mỗi mïåt, ngûúâi ưëm thûúâng khưng nghơ gò, hổa chùng nghơ àïën cấi
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 16

chïët. Lc bìn, mònh côn à cẫ têm trđ, nhûng khưng biïët lâm gò, vú
vêín bûåc tûác mâ khưng ra khỗi vông khưng khđ nùång nïì.
*
* *
Bûâng mùỉt dêåy, châng thêëy mưåt tia nùỉng trïn àónh mân. Châng
húi ngẩc nhiïn, vò lêu nay chûa àûúåc thêëy. Tia nùỉng dêìn chïëch
xëng, châng àoấn mùåt trúâi àûúng lïn. Trong ấnh sấng nhẫy nhốt
mn nghòn vêåt nhỗ li ti; mưåt tia nùỉng chiïëu ngay vâo àêìu giûúâng,
vệ hònh mưåt àưìng hâo lúán. Châng giú tay nùỉm lêëy: hònh trôn nhêíy
lïn lûng bân tay, nhû mën àa giúän vúái châng.

Thêëy dïỵ chõu, châng khoấc ấo ra ngoâi. Ngûúâi nhâ ài vùỉng cẫ.
Châng cưë sûác kếo chiïëc ghïë mêy dâi ra hiïn.
Mùåt trúâi àậ cao, ấnh nùỉng lâm chối mùỉt. Mêëy àấm mêy bõ giố
àíi gêëp, bay vưåi vïì phđa Têy Nam. Lấ cêy, ngổn cỗ, côn àûúåm
sûúng mốc ban àïm, lêëp lấnh dûúái ấnh nùỉng; mưåt àân chim sễ àíi
nhau trïn cânh tre lâm rúi nhûäng giổt nûúác cëi cng.
Ngûúâi thiïëu niïn thêëy êëm ấp, tuy nhiïìu lc phẫi rng mònh vò
nhûäng húi giố vư tònh. Châng lim dim àưi mùỉt, nhòn mùåt trúâi nhû
mưåt ngûúâi bẩn thên, vêỵn mong nhúá mâ lêu múái gùåp. Châng bỗ ấo
ngoâi cho da thõt tùỉm ấnh nùỉng. Khđ nống ngêëm vâo chên tay, lan
khùỉp ngûúâi, lïn cẫ trấi tim. Nhûäng thúá thõt bõ co qúỉp trong mêëy
hưm núã ra, mấu chẩy mẩnh vâ àïìu. Châng qụn hùèn bïånh, tûúãng
nhû cố thïí vng chẩy ra ngoâi, lùn lưån trïn bậi cỗ.
Ngûúâi thiïëu niïn cưë tòm tiïëng tẫ cẫnh trúâi àêët vâ têm hưìn
châng lc êëy. Châng loay hoay xïëp tûâng chûä, tûâng cêu trong ốc,
nhûng àïìu thêëy ëu úát; khưng bt nâo tẫ àng àûúåc mưåt tia nùỉng,
mưåt bíi sấng rûåc rúä, hay mưåt húi giố lûúát trïn da.
Dûúái sên, con vïån àûúng n lùång phúi mònh. Thónh thỗang nố
r bưå lưng x; bi bay nhû khối. Con vêåt gûâ mưåt tiïëng nhỗ, ve vêíy
ài chẩy ra cưíng. Bâ c àậ vïì, ưng lang theo sau. Thêëy châng nùçm
ngoâi hiïn, bâ hỗang hưët vư cng.
Ưng lang n lùång xem mẩch, nghiïng àêìu, nghế cưí nghe mấu
chẩy vâ lêím nhêím nhûäng tiïëng mâ châng chùèng hiïíu gò.
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 17

Sau cng, ưng sûãa lẩi chiïëc kđnh trïn sưëng mi, nhêëc chến chê
nống:
- Mẩch cêåu hưm nay vûäng lùỉm, khưng can gò, chó vâi thang nûäa
lâ khỗi.
Dấng vui vễ hiïån trïn nết mùåt bâ c.

Ưng lang tiïëp:
- Nhûng phẫi kiïng, khưng àûúåc ra hê phúi nùỉng nûäa.
*
* *
Trïn mùåt t, chiïëc àưìng hưì bấo thûác hïët giêy àûáng im lòm, mêëy
cấi kim khưng nhc nhđch. Châng àậ biïët nhûng cng àïí mùåc.
Trong lc ưëm, châng khưng mën thêëy cấi biïíu hiïån thúâi khùỉc qua.
Vẫ lẩi, nhûäng àïm dâi khố ng, khưng gò bìn tễ bùçng phẫi nghe
nhûäng tiïëng nhỗ, vâ àïìu, tốc tấch bïn tai, dai dùèng, àïìu àùån quấ
lâm châng phẫi khố chõu. Sấng hưm nay châng húi vui, vò àïm qua
giêëc ng àûúåc n tơnh, khưng bõ nhûäng ấc mưång qëy nhiïỵu. Cún
sưët cng khưng thêëy àïën. Châng mën quanh mònh, mổi vêåt àïìu cố
vễ hoẩt àưång. Châng vúái chiïëc àưìng hưì lïn giêy: nhûäng tiïëng tđch
tùỉc àïìu àùån lẩi chiïëm lêëy gian bìng.
Châng mong cho bâ c ài thùm àưìng àïí àûúåc ra ngoâi. Châng
àoấn cẫnh bïn ngoâi àêìy ấnh sấng vâ mâu tûúi. Tûâ lc àûúåc coi
nhûäng phim ẫnh mâu, châng múái àïí rùçng mưỵi vêåt quanh mònh
àïìu cố mưåt mâu riïng, tûúi hay nhẩt, lưång lêỵy hay kđn àấo. Nhûng
mâu nâo cng cố vễ àểp riïng vâ nhiïìu khi ấnh sấng gúåi thïm cho
vễ huìn ẫo, mâ mùỉt ngûúâi thûúâng khưng thêëy.
Bâ c vûâa ài khỗi, châng àậ ra nùçm chưỵ hưm trûúác. Châng
chêm àiïëu thëc lấ, thêëy àiïëu thëc cố võ hún mổi ngây. Châng
nùçm, nghơ mậi. Lêu dêìn àêìu thêëy húi nống, vâ nhû ấnh nùỉng ngêëm
vâo nhiïìu quấ, da thêëy rất vâ ngûúâi nống ran. Cẫnh vêåt húi múâ,
mùỉt châng àêm hoa. Nhûäng bưng hoa trùỉng úã bậi cỗ rung rinh lan
khùỉp mổi núi, rưìi râo rẩt nhû tûâng lúáp sống bïí. Chên tay tuy nống
bûâng, mâ châng thêëy mưåt cẫm giấc lẩnh giấ ngêëm vâo cấc ưëng
xûúng. Cấi khố chõu àûa lïn cưí, châng rẩo rûåc mën nưn. Cẫnh vêåt
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 18

quay tđt quanh mònh, cố lc dưëc ngûúåc hùèn lïn. Châng nhùỉm mùỉt
lẩi, lõm ài.
*
* *
Ngûúâi thiïëu niïn gẩi mêëy ngốn tay xëng chiïëu, ngú ngấc nhòn
quanh, vêåt gò cng cố vễ múái lẩ. Châng khưng rộ àậ lõm ài bao lêu.
Trong lc mï man, châng chó mang mấng nhúá cố ngûúâi gổi tïn
châng rêët to vâ rêët gêëp, vâ ai ưm lêëy châng. Mưåt lc sau, mưåt ngûúâi
cêìm tay châng, vâ tiïëng ưng lang vùng vùèng. Châng húi ngẩc nhiïn
vò côn nhúá rộ râng:
- Khố lùỉm Tưi cng hïët sûác, nhûng phẫi lẩi thò Kïë àïën tiïëng
bâ mể, nhûng nhỗ quấ, vâ cố tiïëng st sõt àê lïn. Khố lùỉm! Phẫi lẩi!
Ngûúâi thiïëu niïn rng mònh, nghơ àïën cấi chïët, vò cố lệ châng
khưng qua khỗi àûúåc. Châng thêëy mònh ëu quấ, nhòn cấnh tay
cûáng vâ àết nhû cânh ci khư, nhêëc khưng nưíi, nhû khưng côn lâ
ca châng nûäa.
Chïët thêåt? Ngûúâi thiïëu niïn vư cng súå hậi. Àưåt nhiïn, châng
nhû thêëy thêìn chïët àûáng rònh úã gốc bìng, bưå xûúng trùỉng bïåch nưíi
lïn trong xố tưëi, cấi lûúäi hấi sấng qúỉc lùm lùm trong tay. Thêìn chïët
nhe hai hâm rùng cûúâi gùçn, vâ sùỉp sûãa khoa lûúäi hấi cùỉt àûát àúâi
châng. Châng rïn lïn mưåt tiïëng rêët thï thẫm, rưìi nhùỉm nghiïìn mùỉt
lẩi. Trong trđ châng, thêìn chïët vâ lûúäi hấi câng rộ rïåt hún.
Thiïëu niïn hỗang hưët, trấn àêỵm mưì hưi, tuy ngûúâi châng vêỵn
lẩnh giấ dûúái hai lêìn chùn bưng. Lêìn àêìu tiïn cấi chïët àưëi vúái châng
cố mưåt nghơa khng khiïëp. Lc mẩnh, thónh thỗang châng cng cố
nghơ àïën, nhûng nghơ àố khưng chiïëm cûá àûúåc têm trđ châng; nố
tan ngay vâo nhûäng cưng viïåc hâng ngây.
Mưåt bổn thúå gùåt lếo xếo ngoâi àûúâng ài. Hổ nối chuån vui vễ,
thónh thỗang lẩi cûúâi vang. Ngûúâi thiïëu niïn thúã dâi, nghơ àïën
nhûäng bùỉp thõt lùèn, nhûäng mâu da rấm nùỉng. Châng thêëy thêm

thìng. Châng sùén lông àem hïët tû tûúãng, hoâi bậo mưåt àúâi mâ àưíi
lêëy, miïỵn lâ àûúåc sưëng.
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 19

Àûúåc sưëng! Thúã khưng khđ, ài lẩi, ùn ëng, cho cẫ àïën vui bìn,
àau thûúng; trong lc nây châng thêëy viïåc nâo cng cố cấi th mï
hưìn: cấi th ca ngûúâi khỗe mẩnh, u àúâi.
Nhû mën trïu cúåt ngûúâi ưëm mưåt cấch àưåc ấc, giûäa lc àố
nhûäng tia nùỉng bíi chiïìu xư nhau vâo bìng. Ngûúâi thiïëu niïn
trên trên nhòn ấnh nùỉng, rưìi con mùỉt lúâ àúâ àûa ra khùỉp cấc vêåt
quanh mònh. Châng cưë giú tay ra nùỉng: cấnh tay nhc nhđch. Châng
mën thúã mưåt húi thêåt mẩnh, cho khưng khđ trân ngêåp cấi ngûåc lếp,
àïí ht lêëy, nđu lêëy sûå sưëng quanh mònh: àúâm àûa lïn cưí. Húi thúã
nống nhû úã trong mưåt lô than. Hònh ẫnh thêìn chïët vêỵn cûúâi gùçn.
Ngûúâi thiïëu niïn cùỉn chùåt lêëy mưi, rđt lïn mưåt tiïëng, rưìi nûúác
mùỉt tûâ tûâ ûáa ra, chẫy thêëm ûúát cấi ấo gưëi bưng, lâm lưå mêëy súåi chó
àỗ lêín bïn trong.
Rt tûâ têåp truån ngùỉn Vúä lông,
Nxb. Àúâi Nay, Hâ nưåi, 1940
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 20

SƯË ÀƯNG CON

Tùång Nguỵn Tn

Thïm mưåt àûáa con, anh chưìng lẩi giâ mưåt cht: cấi lûng công
xëng, mùỉt múâ thïm. úã súã, anh châng hay ng gêåt. Dấng ngûúâi
nùång nïì, cưng viïåc thûúâng khưng nhanh nhển. Trong anh em àưìng
sûå, mêëy ngûúâi trễ tíi nghõch ngúåm, hay chïë giïỵu:
- Thûác cho lùỉm vâo, àïí mâ àễ. Àïm qua lâm gò mâ hưm nay gêåt

lùỉm thïë? Têy nố tốm àûúåc thò bỗ àúâi!
Anh châng chó cûúâi àấp lẩi, biïët rùçng anh em chó vui àa, chûá
khưng cố têm àõa àưåc ấc hay nghơ xỗ xiïn. Thêåt vêåy, bổn nây hay
chông ghểo châng, chó vò tđnh vui vễ. Trong cưng viïåc lâm, hổ
thûúâng giêëu giïëm che àêåy nưỵi chêåm chẩp vng vïì ca anh châng,
nïn ch vêỵn tûúãng châng thânh thẩo; vâ châng chó ng gêåt sët
bíi, mâ cng khưng hïì bõ bùỉt chúåt.
Nghơ àïën àân con ca châng, khưng ai núä lâm hẩi ngûúâi cha
hiïìn lânh. Múái ba mûúi tíi, anh châng àậ cố àïën chđn àûáa, àïìu hún
kếm nhau mưåt tíi. Anh châng thûúâng khưí vïì àân con: cấi tưåi sưëng
ca nhûäng ngûúâi nghêo. Lûúng thấng chó à tiïu dng trong nhâ,
ni l trễ, mâ phẫi khếo thu xïëp múái khỗi thiïëu ht. Mưỵi khi cố
àûáa ëu àau, hay tïët nhêët phẫi sùỉm àưi giêìy, cấi m cho cẫ bổn, lâ
nhûäng dõp phẫi suy tđnh, lo nghơ.
Ngoâi cấi khưí vïì tiïìn, côn cấi khưí vò l trễ nố àa. Bíi trûa
khưng mêëy khi àûúåc ng. Chng chông nhau, êìm ơ, chđ chốe sët
ngây. Ngûúâi cha lẩi mïåt mỗi thïm. Lc ài lâm vïì, thêëy bổn trễ chẩy
nhẫy trûúác cûãa, cố khi ra cẫ àûúâng cấi, giûäa chưỵ xe cưå rưån rõp, anh
châng giêåt mònh, lêím bêím mùỉng l àêìy túá khưng biïët trưng coi. Lẩi
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 21

gêìn múái rộ lâ con hâng xốm, châng nhêìm vò chng sut soất nhû
nhau.
Tưëi àïën, cho bổn trễ ài ng cng lâ mưåt cêu chuån ngưå nghơnh.
Chng bẩ àêu ng àêëy, nùçm vêåt vẩ: xố bïëp, àêìu giûúâng, gốc nhâ.
Nhiïìu khi phẫi soi àên tòm kiïëm, àïëm à sưë àem àùåt lïn giûúâng.
Chõ vúå lẩi khấc hùèn. Gêìn ba mûúi tíi, chđn àûáa con mâ trưng
vêỵn trễ, vêỵn thon, trûâ nhûäng lc chûãa. Nhêët lâ lc gêìn àễ, ngûúâi
nhỗ nhùỉn nhû khưng mang nưíi cấi bng to nố mën rúi xëng, dấng
ụí oẫi, mïåt nhổc. Sau khi úã cûä, sùỉc mùåt lẩi hưìng hâo, tûúi tùỉn, àúåi

àïën lc chûãa lêìn sau.
Cẫnh àưng con cng àûúåc nhiïìu ngûúâi thêm mën. Nhûäng gia
àònh hiïëm hoi, hậy côn theo cưí, coi sûå khưng con lâ bêët hiïëu. Lông
thêm mën ca hổ lâ mưåt sûå an i cho nưỵi khưí ca hai vúå chưìng vúái
bổn trễ.
Theo sưë tûã vi, châng cố nhiïìu nûäa, mưỵi nùm mưåt àûáa. Lùỉm lc
cng súå, nhêët lâ lc ni vúå àễ, con sâi, anh châng mën cho vúå
ëng thëc cai. Vúå khưng nghe. "Nhiïìu ca, nhiïìu con, chùèng ai tûâ",
nâng nghơ. Chõ châng rêët tin sưë mïånh, coi àố lâ mưåt hẩnh phc trúâi
cho. Nâng cố cấi th chùm ni, êu ëm l trễ. Trong khi chõ vúå ùn
vâ àễ, anh chưìng vêỵn nai lûng, vêët vẫ ài lâm, khưng mưåt lúâi phân
nân, ta thấn.
*
* *
Châng phẫi àưíi lïn mưåt tónh trïn mẩn ngûúåc. Nhû mổi ngûúâi
àân bâ khấc, lc nâo cng mën gêìn chưìng, vúå àôi ài theo. Châng
phẫi tòm nhiïìu lệ, nûúác àưåc, àưng con, cưë thuët àïí vúå úã lẩi. Châng
hûáa sệ viïët thû vïì ln, vâ thấng thấng gûãi tiïìn vïì àïìu. Vúå àânh
phẫi nghe theo. Cố lệ lêìn àêìu tiïn chõ châng thêëy sûå bêët tiïån ca
cẫnh àưng con.
Hưm ài, sên ga àêìy nhûäng ngûúâi àûa chên. Ngoâi bê bẩn trong
súã, vúå vâ àân con àûáng chêåt mưåt gốc, àûáa bế quấ cố v bïë. Mêëy àûáa
lúán, ngûúång nghõu trong qìn ấo múái, ngú ngấc nhòn bưë mâ vêỵn
khưng khỗi àêëm àấ nhau. Sùỉp àïën giúâ tûâ biïåt. Châng bùỉt tay bẩn,
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 22

hưn mêëy àûáa con nhỗ, lïn tâu, thô cưí ra cûãa sưí nhòn vúå àûa khùn
tay lïn mùỉt. Xe chẩy.
Qua cêìu sưng Cấi, trong nhûäng cêy sưë àêìu, anh châng bi ngi
nhúá vúå con. Châng tûúãng àïën tïn, cưë vệ nết mùåt tûâng àûáa trễ. Lc

êëy, châng thêëy u vúå, thûúng con, mưåt tònh ấi nưìng nân, thêëm
thđa. Lc úã gêìn, sûå chung àng àậ lâ mưåt viïåc dơ nhiïn, hún nûäa, lâ
mưåt thối quen mâ anh châng chó hay thêëy nhûäng cấi bêån bõu. Tûúãng
r ài àûúåc thò sệ dïỵ chõu vư cng. Bêy giúâ múái thêëy sûác lûu luën
mẩnh mệ.
Anh châng nghơ ngay àïën mưåt àiïìu khấc, móm cûúâi mưåt mònh.
Châng ài vùỉng, vúå khưng àễ, khưng thïí cố thïm con àûúåc nûäa.
"Cung sưë tûã vi bẫo mònh cố nhiïìu con. Anh thêìy tûúáng nối chùỉc
chùỉn rùçng sang nùm mònh cố à mûúâi mưåt àûáa. Àưí àưìng, mưỵi nùm
mưåt. Nhûäng nùm àễ hai lêìn, àêìu vâ cëi, b cho nùm sau nghó.
Mònh ài vùỉng, côn chûãa vúái ai? Chùèng lệ lẩi vúái anh hâng xốm?"
Châng vui vễ nghơ àïën vúå vêỵn trễ, àểp vâ àûáng àùỉn, nïët na.
Mậi àïën tïët châng múái xin àûúåc phếp vïì thùm nhâ. Cưí nhên àậ
nối: "Múái cûúái khưng bùçng úã xa vïì". Sau mưåt thúâi xa cấch, tònh vúå
chưìng câng nưìng nân. Mêëy àïm tònh ấi nưìng nân êëy cố kïët quẫ: vúå
châng lẩi chûãa. Àổc thû bấo tin àố, anh châng tûå an i: "Sưë thïë,
khưng thïí trấnh khỗi. Nhûng d sao cng búát àûúåc àûáa nùm ngoấi".
Àïën k vúå àễ, châng khưng xin àûúåc phếp vïì, sưët råt, ngây nâo
cng ngong ngống àúåi tin. Mưåt bíi sấng, ngûúâi chẩy giêëy mang vâo
mưåt cấi dêy thếp. Tay run run, châng sệ múã túâ giêëy xanh: "Àễ sinh
àưi!"
Anh châng thûâ ngûúâi, trên trên nhòn túâ giêëy. Vêỵn mûúâi mưåt
àûáa!
Rt tûâ têåp truån ngùỉn Vúä lông,
Nxb. Àúâi Nay, Hâ Nưåi, 1940
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 23

ÀẤM MA L TOẾT
I

L Toết ưëm. L Toết ưëm àậ mêëy thấng, nhûng àưå mûúi hưm
nay, bïånh tònh xem ra trêìm trổng. Lang Bùm, mưåt danh y trong
xốm, àïën thùm bïånh. Bùỉt mẩch xong, Bùm gổi bâ L ra ngoâi hiïn,
thò thêìm nối nhỗ. Bâ L ra chiïìu thêët vổng, mûúån ngûúâi àấnh dêy
thếp nhúâi cho cư Ba Vânh úã ngoâi mỗ. Àûúåc tin bưë sùỉp chïët, cư Ba
Vânh lêåt àêåt thu xïëp vïì ngay.
Xậ Xïå mêëy hưm nay úã ln bïn nhâ L Toết. Nhâ neo ngûúâi, bâ
L vâ cư Ba Vânh lâ àân bâ, ngûúâi con cẫ L Toết ài Tên Thïë Giúái
àậ lêu, khưng thêëy tin tûác, chûa rộ sưëng chïët ra sao. Côn àûáa nhỗ,
thùçng Toe, thò hậy côn lâ àûáa trễ ranh thô lô mi, cẫ ngây chúi àa
vúái trễ con ngoâi àûúâng. Thùçng Toe múái lïn bẫy, nhûng àậ giưëng bưë
vïì hai con mùỉt.
Xậ Xïå sang trưng nom gim. Ngây thûúâng, hai ngûúâi vêỵn
khưng ûa nhau, hay khđch bấc, xỗ xiïn, hóåc nối cẩnh khốe. Nhûng
thûåc ra cẫ hai cng tưët. Lc nây Xậ Xïå cng qụn nhûäng mưëi hiïìm
c. Vẫ lẩi cẫ hai côn cố mưåt nhûúåc àiïím chung nố dïỵ lâm gêìn nhau:
chến rûúåu. Xậ Xïå sang, mưỵi ngây bâ L phẫi mua mưåt chai bưë.
Tin L Toết sùỉp chïët lan ra khùỉp xốm, ai ai cng àïí . Bâ L ra
ngộ thûúâng gùåp nhiïìu ngûúâi hỗi thùm. Cố ngûúâi lẩi hỗi thùm qua
hâng râo. Vúái ai, bâ cng trẫ: "Cẫm ún bâ - ưng, hóåc bấc - ưng L
nhâ tưi àậ khấ".
Tuy vêåy, hổ cng biïët thûâa lâ ưng L sùỉp chïët. Lang Bùm àậ
bẫo ưng L khố qua àûúåc àïm nay. Chiïìu nâo Bùm cng cẫ quët
nhû vêåy mâ ưng L vêỵn dai dùèng sưëng hún mưåt tìn lïỵ rưìi. Cố ngûúâi
TUÍN TÊÅP TRUÅN NGÙỈN ÀƯỴ ÀÛÁC THU 24

àưåc miïång móa mai: "Àậ chïët àûúåc kia â? Côn lâ khưí! Lc giûä triïån
àưìng, àc khốet lùỉm, bêy giúâ khố lông mâ nhùỉm àûúåc mùỉt."
Hổ àậ sûãa soẩn cẫ. Nhiïu Côm àậ múã chiïëc hôm mc lêëy cấi ấo
the c bẩc vai, vấ khuu tay, sùỉp sûãa àïí ài àûa ma ưng L vâ àấnh

chến. Bổn trễ con cng vui vễ; chng thêëy trong xốm cố sûå lẩ, vâ
nhû chng ngûãi thêëy mi xưi thõt. Bấc Ngổ, bấn hâng s úã àêìu xốm,
àậ sùỉp sùén mưåt cưỵ vấn tưët, vâ nhêëm nhấy Xậ Xïå, àïí ưng Xậ khỗi
mua hâng ca bấc Mi, dûúái cëi xốm. Xậ Xïå ngùỉm nghđa cưỵ vấn,
vët chiïëc tốc trïn àêìu, hóåc gậi vâo cấi bûúáu gêìn thấi dûúng, trẫ
lúâi viïín vưng: "Àûúåc, àïí tưi hỗi bâ L xem". Rưìi àïën lûúåt Khấn Thên
lâm hâng mậ, Nhiïu Tët bấn hâng vẫi. Xậ Xïå thêëy ai cng tûã tïë,
cng cố ngêìm múâi àấnh chến. Mổi khi bổn nây, mưỵi khi châng ài
qua, thûúâng chó lïn àêìu cûúâi rc rđch, hóåc nối cẩnh àïën cấi tốc.
Mêëy hưm nay, mưỵi lêìn vïì nhâ, Xậ Xïå thûúâng phân nân vúái vúå: "Bấc
L ưëm, thânh mònh cng vêët vẫ lêy". Bấc Xậ gấi an i chưìng, rưìi lẩi
gic sang nhâ L Toết. Vúå Xậ Xïå mën tưëng chưìng ài cho khỗi tưën
rûúåu. Mâ Xậ Xïå cng chùèng mën úã nhâ.
II
Nùçm dm trïn giûúâng, L Toết múã thao lấo hai mùỉt nhòn lïn
àònh mân. Ngûúâi khư àết nhû con mùỉm, tuy àùỉp chùn mâ cấc àêìu
xûúng vêỵn hùçn ra ngoâi, mùåt vộ vâng, gô mấ lưìi ra, hai mùỉt sêu
thânh to thïm. Tốc hai bïn thấi dûúng lưëm àưëm bẩc vâ rng dêìn,
bi tốc chó côn bùçng c hânh to.
Àêìu giûúâng cố vâi chiïëc bất khưng, cú chûâng bất ëng thëc;
mưåt àơa mđa tiïån sùén, toân khêíu nẩc, mêëy quẫ cam, tấo. Cư Ba
Vânh hïët lông sùn sốc bưë, nhûng nâo bưë cố ùn àûúåc! Hai con mùỉt
vêỵn tónh lùỉm, rêët tinh nhanh. Cố lc rêu mếp vïính lïn, mêëp mấy.
Khi mïåt ëu quấ, L Toết rïn khûâ khûâ hay thúã dâi nhûäng tiïëng
thûåc mẩnh, lâm Xậ Xïå giêåt mònh chẩy lẩi. L Toết nhòn Xậ Xïå,
dấng tûác tưëi, cố lệ vò Xậ Xïå àang ëng rûúåu gian bïn.
Trong nhâ im lùång. Ai nêëy ài lẩi rốn rến, khưng àưång mẩnh
gëc. Cẩnh chên giûúâng L Toết, mêëy cấi ci gưåc lom dom trong
chiïëc bïëp kï tẩm àïí hêm thëc, vâ àïí cho êëm nhâ. Thónh thỗang Xậ
Xïå àïën cẩnh bïëp, ci lom khom cúâi lûãa. ấnh sấng chiïëu vâo cấi àêìu