Báo cáo "Công ước về xoá bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ - bước phát triển của Luật quốc tế trong lĩnh vực bảo vệ quyền cơ bản của phụ nữ " pot

nghiên cứu - trao đổi
78

Tạp chí luật học số tháng 3/2003




ự hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo vệ
quyền con ngời nói chung và bảo vệ
quyền của phụ nữ nói riêng đang ngày càng
nhận đợc sự quan tâm sâu sắc của cộng đồng
quốc tế. Do nhiều nguyên nhân khách quan
và chủ quan mà ở các mức độ khác nhau, phụ
nữ đều cha có đợc sự bình đẳng thực sự.
Trong khi đó vai trò và những đóng góp lớn
lao cho gia đình và x hội của ngời phụ nữ là
không thể phủ nhận. Trớc thực trạng này,
cộng đồng quốc tế mà trung tâm là Liên hợp
quốc đ có nhiều nỗ lực trong việc soạn
thảo các văn bản pháp luật quốc tế nhằm
thể chế hoá các quyền cơ bản của phụ nữ
theo hớng bổ sung và phát triển với nội
dung mới đảm bảo tốt hơn các quyền này.
Hiến chơng Liên hợp quốc - văn bản
"khai sinh" ra tổ chức quốc tế lớn nhất hành
tinh đ khẳng định một trong những mục đích
của Liên hợp quốc là đạt đợc sự hợp tác
quốc tế trong việc thúc đẩy và khuyến khích

sự tôn trọng nhân quyền và các tự do cơ bản
cho tất cả mọi ngời không phân biệt chủng
tộc, giới tính, ngôn ngữ và tôn giáo. Trong
suốt gần 60 năm tồn tại và hoạt động, Liên
hợp quốc đ có sáng kiến và bảo trợ cho việc
kí kết nhiều điều ớc quốc tế về nhân quyền
cũng nh trực tiếp thông qua một số văn bản
có ý nghĩa lớn lao đối với quá trình quốc tế
hoá vấn đề nhân quyền nói chung và vấn đề
quyền của phụ nữ nói riêng. Điển hình là các
văn bản sau: Tuyên ngôn toàn thế giới về
nhân quyền năm 1948, Công ớc về các
quyền dân sự, chính trị năm 1966 (Việt Nam
gia nhập năm 1982), Công ớc về các quyền
kinh tế, văn hoá, x hội năm 1966 (Việt Nam
gia nhập năm 1982)
Một số tổ chức quốc tế chuyên môn thuộc
hệ thống Liên hợp quốc nh Tổ chức lao động
quốc tế (ILO), Tổ chức văn hoá, khoa học,
giáo dục (UNESCO) phù hợp với mục đích
hoạt động của mình cũng thông qua các điều
ớc quốc tế liên quan đến các quyền của phụ
nữ trong một số lĩnh vực nh: Công ớc số 45
về sử dụng phụ nữ vào những công việc dới
mặt đất và trong hầm mỏ đợc ILO thông qua
ngày 30/5/1935 (Việt Nam gia nhập năm
1994), Công ớc số 100 về trả công bình đẳng
giữa lao động nam và lao động nữ cho một
công việc nh nhau đợc ILO thông qua ngày
6/6/1951 (Việt Nam gia nhập năm 1966),

Công ớc năm 1960 của UNESCO về chống
phân biệt đối xử trong giáo dục
Nhìn chung, cho đến trớc khi Công ớc
về xoá bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với
phụ nữ (Công ớc CEDAW) ra đời, các văn
bản pháp lí quốc tế về nhân quyền liên quan
tới phụ nữ có một số đặc trng cơ bản sau:
+ Đa phần các văn bản chỉ ghi nhận
quyền cơ bản của con ngời nói chung mà
không có sự xác nhận các quyền riêng biệt,
S

T
h
S. Nguyễn Thị Thuận
*
* Giảng viên chính Khoa luật quốc tế
Trờng đại học luật Hà Nội


nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số tháng 3/2003
79

cụ thể của phụ nữ (ví dụ: Công ớc về các
quyền dân sự, chính trị và Công ớc về các
quyền kinh tế, văn hoá, x hội).
+ Những văn bản ghi nhận quyền của phụ
nữ lại chỉ tập trung vào một số lĩnh vực cụ thể
(ví dụ: Vấn đề quốc tịch, vấn đề lao động,

việc làm).
+ Có những văn bản pháp lí chỉ mang tính
khu vực (ví dụ: Công ớc nhân quyền châu
Âu, Công ớc nhân quyền châu Mĩ ).
Mặc dù đ tồn tại cả hệ thống các văn bản
pháp lí quốc tế về nhân quyền nhng tình
trạng phân biệt đối xử với phụ nữ theo hớng
xâm hại đến những quyền cơ bản của phụ nữ
vẫn diễn ra ở khắp nơi đặc biệt là trong các
lĩnh vực về việc làm, về hôn nhân gia đình.
Để tạo điều kiện cho phụ nữ đợc hởng
sự bình đẳng thực sự với nam giới và pháp
điển hoá các quyền cơ bản của phụ nữ, cần
phải có điều ớc quốc tế phổ cập ghi nhận
vấn đề này. Các hoạt động để cho một văn
bản nh vậy ra đời đ đợc Liên hợp quốc
tiến hành. Kết quả là Công ớc CEDAW đ
đợc thông qua và để ngỏ cho các nớc kí,
phê chuẩn và gia nhập theo Nghị quyết số
34/180 ngày 18/12/1979 của Đại hội đồng
Liên hợp quốc và chính thức có hiệu lực từ
ngày 3/9/1981.
Trong số các văn bản pháp lí quốc tế hiện
hành có đề cập quyền của phụ nữ, Công ớc
CEDAW là văn bản pháp lí toàn diện và tiến
bộ nhất. Nguyên tắc quan trọng và bao trùm
toàn bộ nội dung của Công ớc là cấm tất cả
các hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ.
Ngoài lời nói đầu, nội dung của Công ớc
gồm 6 phần với 30 điều khoản:

- Phần 1: Xác định rõ thế nào là "phân
biệt đối xử với phụ nữ" các nguyên tắc và
biện pháp để xoá bỏ sự phân biệt đối xử này
(hiện nay, khi đề cập vấn đề quyền của phụ
nữ, cộng đồng quốc tế đều sử dụng một cách
rộng ri và thống nhất định nghĩa về sự "phân
biệt đối xử với phụ nữ" đợc nêu trong Điều 1
của Công ớc).
- Phần 2: Quy định các quyền cơ bản của
phụ nữ.
- Phần 3: Xác lập nghĩa vụ của các quốc
gia thành viên Công ớc phải đảm bảo các
quyền bình đẳng nam nữ trong các lĩnh vực
giáo dục, việc làm, chăm sóc sức khoẻ
- Phần 4: Ghi nhận quyền bình đẳng nam
nữ trớc pháp luật, trong quan hệ về dân sự,
về hôn nhân gia đình.
- Phần 5: Quy định việc thành lập, tổ chức
và hoạt động của Uỷ ban xoá bỏ sự phân biệt
đối xử với phụ nữ.
- Phần 6: Quy định về mối quan hệ giữa
Công ớc với luật quốc gia và với các điều
ớc quốc tế khác, các điều kiện, thủ tục gia
nhập Công ớc, giải quyết tranh chấp liên
quan đến việc giải thích và thực hiện Công
ớc
So với các văn bản pháp luật quốc tế khác
vế nhân quyền, Công ớc CEDAW có những
điểm nổi bật sau đây:
- Thứ nhất: Công ớc CEDAW là điều

ớc quốc tế đa phơng phổ cập có số lợng
thành viên tham gia đông đảo - 167 quốc gia.
Điều này chứng tỏ giá trị pháp lí và thực tiễn
lớn lao của Công ớc trong đời sống của mỗi
quốc gia cũng nh trong đời sống quốc tế.
- Thứ hai: Công ớc CEDAW là điều ớc
quốc tế đầu tiên bao quát mọi khía cạnh liên
quan đến các quyền cơ bản của phụ nữ và xác
định rõ trách nhiệm của quốc gia trong việc
đảm bảo quyền bình đẳng nam nữ trong các
lĩnh vực. Công ớc còn đề cập mối quan hệ
giữa yếu tố lịch sử, văn hoá, truyền thống và


nghiên cứu - trao đổi
80

Tạp chí luật học số tháng 3/2003

sự bình đẳng nam nữ và ghi nhận những vấn
đề của phụ nữ xuất phát từ đặc thù của giới
tính nh quyền sinh đẻ, nuôi dỡng con cái,
vấn đề bóc lột tình dục
- Thứ ba: Công ớc CEDAW đ lập ra cơ
quan có chức năng giám sát chặt chẽ việc thi
hành Công ớc, đó là Uỷ ban xoá bỏ sự phân
biệt đối xử với phụ nữ. Uỷ ban này có thẩm
quyền kiểm tra các báo cáo định kì của quốc
gia thành viên, thu nhận thông tin từ các cơ
quan đặc biệt của Liên hợp quốc

Cùng với việc tham gia kí kết hàng loạt
các điều ớc quốc tế song phơng và đa
phơng khác, Việt Nam đ chính thức phê
chuẩn Công ớc CEDAW vào ngày
27/11/1981. Về phơng diện lịch sử, ngay từ
khi Nhà nớc Việt Nam dân chủ cộng hoà ra
đời và nhất là từ sau ngày thống nhất đất
nớc, trong đờng lối chính sách pháp luật
của Đảng và Nhà nớc ta cũng đ thể hiện rõ
sự quan tâm đến vấn đề bình đẳng nam nữ nói
riêng và vấn đề quyền của phụ nữ nói chung.
Tuy nhiên, việc Việt Nam trở thành thành
viên chính thức của Công ớc CEDAW có tác
động sâu sắc đến nhiều hoạt động nhằm tiếp
tục đảm bảo một cách tốt hơn các quyền của
phụ nữ ở Việt Nam trên các lĩnh vực khác
nhau. Cụ thể là các hoạt động sửa đổi và ban
hành mới các văn bản có liên quan đến các
quyền của phụ nữ ở Việt Nam đều đợc tiến
hành theo hớng phù hợp với các quy định
của Công ớc CEDAW, hoạt động tuyên
truyền giáo dục và phổ biến pháp luật về
quyền của phụ nữ đợc tiến hành ở nhiều cấp
độ khác nhau không chỉ giúp cho sự thay đổi
dần nhận thức của x hội về quyền của phụ
nữ mà nó còn giúp cho chính phụ nữ tự ý thức
đợc vị trí, vai trò quyền lợi của họ trong gia
đình cũng nh x hội và có thể đấu tranh để
bảo vệ mình. Đặc biệt, để thực hiện Điều 18
của Công ớc CEDAW, Uỷ ban quốc gia vì

sự tiến bộ của phụ nữ Việt Nam đ đợc
thành lập với chức năng tham mu, giám sát
việc thực hiện chính sách, pháp luật về quyền
của phụ nữ và soạn thảo báo cáo kiểm điểm
tình hình thực hiện Công ớc CEDAW của
Việt Nam và trình bày Báo cáo đó tại Uỷ ban
xoá bỏ sự phân biệt đối xử với phụ nữ.
Nhìn chung, trong quá trình thực hiện
Công ớc CEDAW Việt Nam đ thu đợc
nhiều kết quả thiết thực và cũng có nhiều tiến
bộ đáng kể. Tuy nhiên, hàng loạt các tồn tại
mà việc khắc phục không phải đơn giản nh
sự gia tăng của các tệ nạn x hội, tác động
tiêu cực của mặt trái nền kinh tế thị trờng
những phong tục tập quán cổ hủ lạc hậu
đang là những thách thức rất lớn đối với việc
bảo đảm quyền cơ bản của phụ nữ và tiến tới
xoá bỏ đợc sự phân biệt đối xử với phụ nữ.
Vì vậy, những cải cách toàn diện, những giải
pháp đồng bộ và sự nỗ lực của toàn x hội cần
đợc tiếp tục tiến hành.
Có thể thấy rõ tình trạng nhân quyền của
phụ nữ trên thế giới qua lời phát biểu sau đây
của ông B.GaLi - cựu Tổng th kí của tổ chức
Liên hợp quốc: "Phụ nữ chiếm hơn 1/2 dân số
của hành tinh chúng ta mà cha ở quốc gia
nào họ đợc đối xử một cách xứng đáng". Rõ
ràng là ở các mức độ khác nhau, thực trạng
phân biệt đối xử giữa nam và nữ đ và đang
tiếp tục tồn tại. Chính vì vậy, xoá bỏ mọi hình

thức phân biệt đối xử với phụ nữ chắc chắn sẽ
còn là sự nghiệp lâu dài. Nỗ lực của mỗi
quốc gia trên các lĩnh vực kinh tế - x hội,
an ninh - chính trị cũng nh sự tăng cờng
hợp tác quốc tế một cách toàn diện sẽ là
những yếu tố quyết định tới sự thành công
của sự nghiệp này./.