Báo cáo " Luật doanh nghiệp và Luật đầu tư năm 2005 - nhìn từ góc độ so sánh" ppt

Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


56

tạp chí luật học số
9/2010




Ths. Nguyễn Quý Trọng *
ra i ca Lut doanh nghip v Lut
u t nm 2005 l bc tin trong vic
xõy dng v hon thin h thng phỏp lut
Vit Nam v doanh nghip v u t. Nhng
ch nh trong hai o lut c xõy dng
theo hng tp trung, gúp phn to khung
phỏp lớ cho sõn chi chung bỡnh ng cho
mi loi hỡnh doanh nghip, khụng phõn bit
ch s hu v nh u t. Tuy nhiờn, s
tn ti ng thi ca Lut doanh nghip v
Lut u t vi nhng im khỏc bit c bn
v thnh lp, qun lớ v hot ng ca cỏc
doanh nghip ó to ra s cha thng nht
trong h thng phỏp lut v doanh nghip; s
phõn bit, i x gia cỏc nh u t trong
nc v nc ngoi trờn phng din no ú
l iu khú trỏnh khi.
Mc tiờu xõy dng v iu chnh hot
ng ca cỏc nh u t, ch yu l doanh

nghip ph bin trong nn kinh t th trng,
hng ti s xớch li gn nhau, to khung
phỏp lớ bỡnh ng cho cỏc nh u t trong
vic la chn mụ hỡnh, hỡnh thc v lnh vc
u t l nhu cu tt yu trong hi nhp kinh
t ton cu. H thng phỏp lut v doanh
nghip v u t dn tng bc c ci
thin trong s nh hng hot ng ca cỏc
ch th kinh doanh. Cỏc sc mu kinh
doanh c cỏc nh u t l t chc, cỏ
nhõn (khụng phõn bit quc tch) la chn
vi a hỡnh thc s hu v t liu sn xut, t
doanh nghip nh nc, doanh nghip t
nhõn, cụng ti trỏch nhim hu hn, iu 13
Lut doanh nghip khng nh: T chc, cỏ
nhõn Vit Nam, t chc, cỏ nhõn nc ngoi
cú quyn thnh lp v qun lớ doanh nghip
ti Vit Nam theo quy nh ca Lut ny. C
ch v mt s ro cn nh hng ti t
chc, qun lớ v iu hnh ca nh u t
cng dn c thỏo b, nh: th tc thnh
lp, ng kớ kinh doanh cho doanh nghip t
hai bc (theo c ch xin - cho, cú quyt nh
thnh lp ti u ban nhõn dõn cp tnh, ng
kớ sau khi cú quyt nh thnh lp) xung mt
bc (ng kớ kinh doanh). c bit, quyn
thnh lp, u t ca nh u t cng c
m rng, theo ú, nhiu i tng trc õy
b cm quyn thnh lp doanh nghip thỡ nay
khụng b cm na, nh: ngi ang b truy

cu trỏch nhim hỡnh s, ngi b kt ỏn tự
m cha c xoỏ ỏn. Quyn t quyt nh
ca ch u t trong thnh lp, ng kớ; cỏc
quyt nh v lnh vc ngnh ngh, vn cng
luụn c m bo. Cỏn b, cụng chc thuc
biờn ch cỏc n v hnh chớnh s nghip cú
th thnh lp v qun lớ doanh nghip c
hay khụng cha c cp c th.
(1)
Tuy
nhiờn, Lut phũng chng tham nhng cú quy
nh rừ rng hn v vn ny.
S song hnh cỏc vn bn phỏp phỏp lut,
trong ú cú Lut doanh nghip v Lut u t
ó to nờn nhng gam mu sỏng- ti nh
S

* Ging viờn Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni
Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


tạp chí luật học số
9/2010

57

hng khụng nh n quỏ trỡnh thc thi phỏp
lut, nht l khi Vit Nam ó tr thnh thnh
viờn chớnh thc ca WTO, tng bc thc

hin y , trn vn cỏc cam kt. Lut doanh
nghip v Lut u t cú th c xem xột
nhng im khỏc nhau rt c bn sau õy:
Th nht, Lut doanh nghip 2005 gm
10 chng v 172 iu ch yu hng ti xõy
dng khung phỏp lớ quy chun cho doanh
nghip hay cỏc mụ hỡnh kinh doanh c
phỏp lõt quy nh l doanh nghip, trong ú
bao gm t hỡnh thc tờn gi n qun lớ ni
b ca loi ch th kinh doanh ny. Doanh
nghip l t chc kinh t cú tờn riờng, cú ti
sn, cú tr s giao dch n nh, c ng kớ
kinh doanh theo quy nh ca phỏp lut nhm
mc ớch thc hin cỏc hot ng kinh
doanh.
(2)
Doanh nghip Vit Nam c xem
xột trờn nhiu phng din, nh: ch s
hu, t cỏch ch th, ch trỏch nhim hay
t chc qun lớ v iu hnh. Doanh nghip
khụng ch bao gm cỏc loi hỡnh doanh
nghip c hỡnh thnh t ngun vn trong
nc m cũn bao gm cỏc doanh nghip cú
ngun vn nc ngoi. õy chớnh l nn tng
c s phỏp lớ cho cỏc ch th thc hin cỏc
hot ng kinh doanh, thng mi. Lut u
t vi 10 chng v 89 iu tp trung iu
chnh hot ng ca cỏc nh u t, bao gm
nh u t trong nc v nh u t nc
ngoi. u t, cú th hiu l mt s dch

chuyn t bn t quc gia ny sang quc gia
khỏc; l vic nh u t b vn bng cỏc loi
ti sn hu hỡnh hoc vụ hỡnh hỡnh thnh
ti sn tin hnh cỏc hot ng u t theo
quy nh ca phỏp lut. Thụng qua cỏc
phng thc u t, nh u t cú th trc
tip qun lớ, nh: gi cỏc chc danh qun lớ
vi vai trũ l cỏc nhõn s cao cp, hoc thc
hin quyn kim soỏt cỏc giao dch thng
mi, u t hoc khụng trc tip qun lớ cỏc
d ỏn u t ti quc gia tip nhn u t.
Hot ng u t, bao gm u t giỏn tip
v u t trc tip thụng qua cỏc d ỏn u
t. u t trc tip l hỡnh thc u t do nh
u t b vn u t v tham gia qun lớ hot
ng u t. u t giỏn tip l hỡnh thc u
t thụng qua vic mua c phn, c phiu, trỏi
phiu, cỏc giy t cú giỏ khỏc, qu u t
chng khoỏn v thụng qua cỏc nh ch ti
chớnh trung gian khỏc m nh u t khụng
trc tip tham gia qun lớ hot ng u t.
Nhng quy nh trong Lut u t chớnh l
cm nang phỏp lớ cho cỏc nh u t, cỏi
m h cú th thc hin c khi ó iu
kin l mt nh u t theo quy nh ca
phỏp lut Vit Nam vi t cỏch l nc tip
nhn u t v phỏp lut nc ngoi. Ct lừi
thnh cụng trong hot ng kinh doanh phi
c xõy dng trờn mt nn qun tr doanh
nghip hiu qu. Hot ng u t, kinh

doanh khụng th tt hn nu khụng cú mt c
s t chc, qun lớ v iu hnh mnh.
õy cng chớnh l iu m cỏc nh hoach
nh chớnh sỏch Vit Nam luụn quan tõm khi
xõy dng Lut u t v Lut doanh nghip.
Tuy cú s khỏc nhau trong mt s quy nh
nhng ú l vn cn thit, bin chng v
b tr ln nhau nhm hng ti h thng
phỏp lut minh bch, hiu qu, tng bc i
vo cuc sng. Chớnh cỏc quy nh v s
khỏc nhau cú tớnh bin chng ny lm sc
nột hn trong lnh vc hot ng ca cỏc
doanh nghip, c bit l trong lnh vc u
t khi cú s tham gia ca nh u t nc
ngoi. Quỏ trỡnh tip nhn h thng phỏp lut
Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


58

tạp chí luật học số
9/2010
nc ngoi cn cú l trỡnh c th, khụng t
chỏy giai on v thc hin mt cỏch t
nhiờn phự hp vi nhng c im chớnh tr,
kinh t, vn hoỏ Vit Nam trong bi cnh hi
nhp kinh t khu vc v ton cu.
Th hai, v phm vi iu chnh. Lut
doanh nghip iu chnh nhng vn v t
chc, qun lớ iu hnh cỏc loi hỡnh doanh

nghip, bao gm vic thnh lp, t chc qun
lớ v hot ng ca cụng ti trỏch nhim hu
hn, cụng ti c phn, cụng ti hp danh v
doanh nghip t nhõn thuc mi thnh phn
kinh t; quy nh v nhúm cụng ti. i vi loi
hỡnh cụng ti nh nc do Nh nc thnh lp
v qun lớ khụng thuc phm vi iu chnh ca
Lut doanh nghip nm 2005 (thuc phm vi
iu chnh ca Lut doanh nghip nh nc
nm 2003). Loi hỡnh doanh nghip ny s
c thc hin l trỡnh chuyn i hng nm,
chm nht trong thi hn bn nm k t khi
Lut doanh nghip nm 2005 cú hiu lc phỏp
lut, cỏc cụng ti nh nc thnh lp theo quy
nh ca Lut doanh nghip nh nc nm
2003 phi chuyn i thnh cụng ti trỏch
nhim hu hn hoc cụng ti c phn theo quy
nh ca Lut doanh nghip. ng kớ, t chc
v hot ng theo quy nh ca Lut doanh
nghip v phỏp lut cú liờn quan. Tuy nhiờn,
quỏ trỡnh chuyn i loi hỡnh cụng ti nh
nc theo hng trờn cũn chm. Lut u t
nm 2005 xỏc nh phm vi iu chnh ch
yu v hot ng u t nhm mc ớch kinh
doanh; quyn v ngha v ca nh u t; bo
m quyn, li ớch hp phỏp ca nh u t;
khuyn khớch v u ói u t; qun lớ nh
nc v u t ti Vit Nam v u t t Vit
Nam ra nc ngoi.
(3)

Th ba, v i tng iu chnh ca lut.
Lut u t nm 2005 xỏc nh i tng
iu chnh, bao gm:
1. Nh u t trong nc v nh u
t nc ngoi thc hin hot ng u t
trờn lónh th Vit Nam v u t t Vit
Nam ra nc ngoi.
2. T chc, cỏ nhõn liờn quan n hot
ng u t.
(4)

Theo ú, thut ng nh u t c quy
nh ti Lut u t bao gm t chc, cỏ nhõn
thc hin hot ng u t ỏp ng y cỏc
iu kin theo quy nh ca phỏp lut Vit
Nam, gm: Doanh nghip thuc cỏc thnh
phn kinh t thnh lp theo Lut doanh nghip;
hp tỏc xó, liờn hip hp tỏc xó thnh lp theo
Lut hp tỏc xó; doanh nghip cú vn u t
nc ngoi c thnh lp trc khi Lut u
t cú hiu lc; h kinh doanh, cỏ nhõn; t
chc, cỏ nhõn nc ngoi; ngi Vit Nam
nh c nc ngoi; ngi nc ngoi
thng trỳ Vit Nam v cỏc t chc khỏc
theo quy nh ca phỏp lut Vit Nam. Bờn
cnh ú, chớnh ph cỏc nc cng cú th tr
thnh nh u t tp trung ch yu vo cỏc d
ỏn u t theo hỡnh thc u t giỏn tip cho
cỏc quc gia tip nhn u t, nh cỏc d ỏn

ODA m Chớnh ph Nht Bn dnh cho Vit
Nam xõy dng cỏc cụng trỡnh h tng c s
trng im ca t nc, hoc s tham gia ca
t chc tớn dng quc t khi thc hin cỏc hp
ng tớn dng quc t. Lut doanh nghip quy
nh v cỏc loi hỡnh doanh nghip c xột
trờn nhiu phng din, nh: s hu, t chc
qun lớ, bao gm cỏc loi hỡnh cụng ti, doanh
nghip t nhõn, cụng ti c phn nh nc,
cụng ti trỏch nhim hu hn nh nc. Mt s
ch th kinh doanh khỏc khụng c gi l
doanh nghip, nh hp tỏc xó (hot ng theo
Lut hp tỏc xó nm 2003), cỏ nhõn, h kinh
doanh mc dự cỏc ch th ny cng l nh u
Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


tạp chí luật học số
9/2010

59

t khi tham gia hot ng u t c iu
chnh bi vn bn phỏp lut khỏc. Nh vy,
nh u t khụng ch bao gm cỏc loi hỡnh
doanh nghip thuc i tng iu chnh ca
Lut doanh nghip m cũn bao gm nhiu ch
th kinh doanh khỏc khi ỏp ng y cỏc
iu kin ca Lut u t v phỏp lut liờn
quan. Hot ng u t c thc hin trờn ba

phng din: u t t nc ngoi vo Vit
Nam, u t t Vit Nam ra nc ngoi v u
t trong nc. S a dng v phng thc u
t dn n s a dng ch th tham gia l iu
tt yu. Vỡ vy, bờn cnh cỏc loi hỡnh doanh
nghip cũn cú cỏc ch th vi t cỏch l
thng nhõn, nh: cỏ nhõn kinh doanh, h
kinh doanh tham gia vo hot ng u t.
Lut doanh nghip c coi l o lut chung
iu chnh hot ng cỏc loi hỡnh doanh
nghip trong nn kinh t. Do ú, v ni hm
khỏi nim nh u t cn thit phi c quy
nh rng hn khỏi nim doanh nghip; theo
ú, doanh nghip l nh u t nhng nh u
t khụng ch bao gm cỏc doanh nghip. T
vn ny cú th thy rừ rng hot ng u
t khụng ch bao gm vic thnh lp nờn cỏc
t chc kinh t m cũn c a dng hoỏ trờn
nhiu lnh vc u t, nh: u t theo hp
ng BCC, BOT, BTO, BT; u t mua c
phiu, trỏi phiu,
Th t, s bt tng thớch gia Lut
doanh nghip v Lut u t th hin vic
phõn bit i x trong th tc gia nhp th
trng dnh cho cỏc doanh nghip trong nc
v doanh nghip cú vn u t nc ngoi.
V phng din lớ thuyt, Lut doanh nghip
nm 2005 ó thnh cụng khi ỏp dng chung
cho tt c cỏc loi hỡnh doanh nghip khụng
phõn bit quc hu, t hu hay t bn nc

ngoi. Tuy nhiờn, Lut u t nm 2005
khụng i theo hng iu chnh ca lut
doanh nghip 2005 khi to ra s phõn bit i
x gia nh u t nc ngoi v nh u t
Vit Nam. i vi cỏc nh u t nc ngoi
ln u tiờn u t vo Vit Nam thỡ phi cú
d ỏn u t v lm th tc ng kớ hoc
thm tra h s u t c cp giy chng
nhn u t trong khi cỏc nh u t Vit
Nam khụng phi thc hin cụng vic ny.
(5)

Giy chng nhn u t ng thi l giy
chng nhn ng kớ kinh doanh. Chỳng tụi
cho rng thut ng ng thi cha n, vỡ
nu trờn nhiu phng din giy chng nhn
u t v giy chng nhn kinh doanh khụng
th ng nht vi nhau c khi m th tc
cp, c quan cú thm quyn, ch s hu, thi
hn giỏ tr ca giy phộp khụng phi l
mt. Suy cho cựng giy phộp u t l mt
loi giy t cho phộp anh thc hin cỏi m
ngi ta gi l u t, trong khi ú giy
chng nhn ng kớ kinh doanh l c s phỏp
lớ chng nhn anh cú t cỏch phỏp lớ ca
mt ch th, c thc hin cỏc hot ng
kinh t, thng mi; trong khi ú u t ch l
mt trong bn lnh vc hot ng thng mi
ca nh u t.
(6)

Khi thc hin u t ti
Vit Nam, nh u t cú th trc tip qun lớ,
iu hnh cng cú th thnh lp cỏc doanh
nghip d ỏn, nh: doanh nghip BOT, doanh
nghip BTO vn hnh cụng vic hoc d ỏn
u t ti Vit Nam thụng qua vic thnh lp
t chc kinh t. Do ú, vic quy nh giy
phộp u t, giy chng nhn ng kớ kinh
doanh phự hp vi cỏc hỡnh thc u t ca
nh u t. Tuy nhiờn, quy nh phõn bit i
x gia nh u t trong nc v nh u t
nc ngoi khi thc hin d ỏn u t (vớ d:
cỏc d ỏn u t trong nc vi vn u t
di 15 t VND v khụng thuc lnh vc u
Pháp luật doanh nghiệp Việt Nam Những vấn đề cần hoàn thiện


60

tạp chí luật học số
9/2010
t cú iu kin theo iu 29 Lut u t thỡ
khụng phi lm th tc ng kớ u t) cn
c d b vỡ nú s to ra cỏc ro cn thng
mi v s quan ngi cho cỏc nh u t khi
thc hin d ỏn u t ti Vit Nam.
Th nm, nhỡn chung cỏc nh lm lut
Vit Nam khi xõy dng Lut doanh nghip v
Lut u t trờn c s k tha chn lc nhng
giỏ tr tinh hoa cỏc vn bn lut trc ú ó

hng ti xúa b nhng ro cn to s phõn
bit i x gia cỏc nh u t trong nc v
u t nc ngoi. Vn phỏp nh ch c
t ra i vi cỏc nh u t trong mt s lnh
vc nht nh nh l mt iu kin bt buc
nhm m bo nng lc ti chớnh, hn ch ti
a hnh vi vi phm phỏp lut ca nh u t
khi thc hin cỏc mc ớch khụng trong sỏng
trong kinh doanh, nh: la o, chim dng
vn, Lut doanh nghip khụng quy nh
mc vn gúp ti a ca cỏc nh u t vo
cỏc loi hỡnh doanh nghip, ch yu do s
tho thun gia cỏc ụng ch doanh nghip.
Quy nh ny nhm c suý tinh thn kinh
doanh cho h, ng thi tng cng kh nng
ti chớnh, qun tr v trỏch nhim trong doanh
nghip. õy cng l ch nh khỏc vi xó viờn
trong hp tỏc xó, khi gúp vn vo hp tỏc xó
thỡ mc vn gúp ca xó viờn khụng c thp
hn mc vn ti thiu do iu l hp tỏc xó
quy nh v khụng cao hn 30% Vn iu l
ca hp tỏc xó.
(7)
Tuy nhiờn, theo quy nh ti
Lut u t nm 2005 thỡ t l vn gúp ti a
ca nh u t nc ngoi s c khng ch
trong mt s ngnh, lnh vc v gii hn ú
c xoỏ b ti mt thi im nht nh. Quy
nh ny cú l nhm hn ch quyn lc en
hay tin ti s thng lnh th trng ca cỏc

ụng ch nc ngoi trong mt s lnh vc
then cht; ng thi gii hn ny s chm dt
trong mt giai on cn thit. Vớ d, khi u
t vo lnh vc kinh doanh dch v vn ti
hng hi thỡ ch c thnh lp cụng ti liờn
doanh vn hnh i tu t nm 2009, trong ú
t l gúp vn ca nh u t nc ngoi khụng
quỏ 49%; c thnh lp liờn doanh cung cp
dch v vn ti bin quc t trong ú t l gúp
vn ca nh u t nc ngoi khụng quỏ
51%, hn ch ny chm dt vo nm 2012.
(8)

Th sỏu, v ỏp dng Lut t t, Lut
doanh nghip, iu c quc t v cỏc lut
cú liờn quan. õy l mt trong nhng c s
phỏp lớ rt quan trng nhm m bo thc thi
hiu qu cỏc chớnh sỏch ca Nh nc dnh
cho nh u t. ng thi, tụn trng quyn
t quyt nh ca h nhm thu hỳt ngun
vn u t, c bit l dũng chy vn u t
t nc ngoi vo Vit Nam. Ti iu 3
Lut doanh nghip quy nh:
1. Vic thnh lp, t chc qun lớ v
hot ng ca doanh nghip thuc mi
thnh phn kinh t ỏp dng theo quy nh
ca Lut ny v cỏc quy nh khỏc ca phỏp
lut cú liờn quan.
2. Trng hp c thự liờn quan n vic
thnh lp, t chc qun lớ v hot ng ca

doanh nghip c quy nh ti Lut khỏc
thỡ ỏp dng theo quy nh ca Lut ú.
(Xem tip trang 76)

(1).Xem: Lut cỏn b cụng chc nm 2009.
(2).Xem: iu 3 Lut doanh nghip nm 2005.
(3).Xem: iu 2 Lut u t nm 2005.
(4).Xem: iu 2 Lut u t nm 2005.
(5).Xem: iu 46, iu 47 Lut u t nm 2005.
(6).Xem: iu 3 Lut thng mi nm 2005.
(7).Xem: iu 19 Lut hp tỏc xó nm 2003.
(8).Xem: iu 6 Ngh nh ca Chớnh ph s
140/2007/N-CP.