Thuốc uống và... uống thuốc pot

Thuốc uống và uống
thuốc

Tác giả : DS. LÃ XUÂN HOÀN
Trong các cách đưa thuốc vào cơ thể
thì đường uống là tiện lợi nhất, lại
dễ thực hiện và an toàn.
Nhờ mạng lưới mao mạch khá lớn, những thuốc không
kích ứng hoặc được chỉ định với liều tương đối thấp (như
thuốc chống đau thắt ngực, cắt cơn hen phế quản, thuốc hạ
huyết áp, một số hormone ) sẽ thấm qua niêm mạc dưới
lưỡi, niêm mạc má rồi vào thẳng hệ thống tuần hoàn nên
có tác dụng tương đối nhanh, tránh sự phá hủy của dịch vị,
dịch ruột, mật, men gan. Còn đa số các thuốc khác đều đi
qua miệng, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già để được
hấp thu vào cơ thể.
LÀM THẾ NÀO ĐỂ THUỐC HẤP THU DỄ DÀNG VÀ
HIỆU QUẢ
Muốn thuốc được hấp thu dễ dàng và triệt để, việc uống
thuốc nên như thế nào và dùng loại nước gì để uống là vấn đề
cần hết sức lưu ý. Khi uống thuốc, chúng ta nên đứng hoặc
ngồi, không nên nằm.
Dùng nước đun sôi để nguội uống thuốc là tốt nhất, không
dùng nước khoáng, nước ngọt. Các loại nước chè, nước lá
chứa nhiều tanin sẽ làm kết tủa, mất tác dụng một số thuốc
chế phẩm Alkaloid (Atropin, Cafein, Strichnin). Các loại
nước hoa quả, nước chua sẽ làm cho một số thuốc kém bền
vững trong môi trường acid (như Erythromicin, Ampicillin,
Lincomycin) dễ bị phân hủy. Còn các loại rượu, bia làm tăng

hấp thu một số thuốc và có thể dẫn đến ngộ độc, chẳng hạn
dùng Metronidazol chung với rượu có thể làm rối loạn tâm
thần (bị buồn nôn), uống Tetracyclin với sữa làm Tetracyclin
không hấp thu vào cơ thể.
Uống thuốc với lượng nước lớn sẽ tạo áp suất lớn làm thuốc
lưu lại tại dạ dày trong thời gian ngắn và nhanh chóng được
đẩy xuống ruột - nơi hấp thu thuốc tối ưu. Nhiều thí nghiệm
khoa học đã cho thấy các loại thuốc như Aspirin,
Amoxicillin, Theophylin ở nồng độ loãng sẽ hấp thu nhiều
hơn so với nồng độ đặc. Ví dụ uống Amoxicilin với 250ml
nước sẽ hấp thu nhanh hơn khi uống với 25ml nước. Đối với
thuốc bột, nên hòa tan trong chén nước rồi mới uống để thuốc
hấp thu được tối đa. Riêng các cháu nhỏ, với lượng thuốc đã
hòa tan trong chén nên cho uống từng thìa để tránh bị nôn,
không ép trẻ uống vì sẽ gây cảm giác khó chịu (dễ khóc thét).
Khi uống Orezol với gói 27,9g, cần pha đúng một lít nước
(không pha ít hơn hay nhiều hơn) để đảm bảo độ hòa tan và
lượng muối có trong gói thuốc, giúp thuốc hấp thu nhanh
chóng và triệt để. Không dốc cả gói bột Orezol vào miệng khi
chưa pha. Đối với các loại viên sủi bọt, nên pha vào cốc cho
sủi hết bọt mới dùng, không nên cho thuốc vào miệng chiêu
với nước vì sẽ gây khó chịu và ít tác dụng. Một số viên thuốc
có cách bào chế riêng và được khuyên nên uống cả viên với
nước, không được bẻ ra vì sẽ làm mất tác dụng.
Thuốc uống sau khi ăn sẽ cho tác dụng chậm hơn so với uống
lúc đói vì thức ăn làm cản trở sự chuyển hóa thuốc từ dạ dày
xuống ruột. Những thuốc dễ kích ứng (như salycilat,
corticoid ) thường được uống sau bữa ăn để tránh gây tai
biến. Một số thuốc kém bền vững trong môi trường acid (như
Erythromycin, Amoxycillin) thường được bào chế dưới dạng

viên nhộng tan ở ruột để tránh thuốc bị phân hủy, kém tác
dụng.
Nếu không có viên nhộng, nên uống lúc đói vì lúc đó dạ dày
ít toan hơn (pH từ 5-6), dạ dày lại rỗng nên thời gian lưu
thuốc ngắn và thuốc được chuyển nhanh xuống ruột.
Thức ăn cũng có ảnh hưởng đến một số thuốc, chẳng hạn như
bữa ăn có nhiều mỡ sẽ làm tăng hấp thu theophylin, bữa ăn
có nhiều carbonhydrat làm giảm hấp thu theophylin.
Dùng thuốc với rượu sẽ làm tăng tác dụng phụ như buồn nôn,
nôn, nhức đầu. Với vitamin E sẽ làm kéo dài thời gian đông
máu và tăng rủi ro chảy máu.
Nhiều thuốc thường được khuyên nên uống trước khi ăn 1
giờ hoặc sau khi ăn 2 giờ (Erythromycin, Cefaclor). Các thực
phẩm có chứa nhiều calci (sữa, sữa chua) sẽ làm giảm nhanh
nồng độ các loại kháng sinh kháng khuẩn (Penicilin,
Amoxycilin, Ampicilin).
NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý KHI UỐNG THUỐC
Muốn điều trị có kết quả, chúng ta cần uống đúng thuốc,
đúng liều (1 lần và 24 giờ), đủ liều (trong một đợt điều trị).
Không tự động tăng cũng như giảm liều nếu không có chỉ
định của thầy thuốc. Các lần uống thuốc nên cách nhau từ 2-6
giờ. Việc xác định liều thuốc đối với trẻ em, phụ nữ mang
thai, đang cho con bú, người cao tuổi, người có bệnh mãn
tính (nhất là người mắc bệnh gan, thận) cần hết sức thận
trọng.
Đối với trẻ em, đặc biệt là trẻ trong tháng, do thận lọc kém
hiệu quả nên nguy cơ ngộ độc thuốc gia tăng, các hệ thống
thải chất độc chưa hoàn chỉnh nên quá trình thải trừ chậm và
dễ gây tai biến. Liều dùng thuốc tính theo mg/kg được điều
chỉnh theo tuổi, theo tình trạng bệnh nhi và từng loại thuốc.

Nên hạn chế tiêm bắp vì gây đau cho trẻ. Khi dùng thuốc dài
ngày, nên dùng các loại thuốc không có đường. Không nên
hòa thuốc vào sữa cho trẻ uống vì có thể thuốc tương tác với
sữa và trẻ có thể uống thuốc không đủ liều nếu không uống
hết sữa.
Thời kỳ mang thai: Cần được lưu ý đặc biệt vì không có loại
thuốc nào an toàn 100%. Trong thời kỳ mang thai, nên hạn
chế dùng thuốc, chỉ dùng các loại thuốc đã được sử dụng
rộng rãi, được thầy thuốc cân nhắc giữa lợi ích chữa bệnh
cho người mẹ và nguy cơ đối với thai nhi; thường dùng liều
thấp có hiệu quả cho người mang thai.
Ngày thứ 70 của thai kỳ là giai đoạn có thể gây khuyết tật
bẩm sinh cho thai nhi, vì vậy cần lưu ý việc dùng thuốc trong
giai đoạn này.
Thời kỳ cho con bú: Hầu hết các thuốc người mẹ dùng đều
bài tiết qua sữa ở một mức nào đó. Khi lượng thuốc vào sữa
đủ lớn, thuốc sẽ có tác dụng đến thai. Sau khi cân nhắc nếu
người mẹ phải dùng thuốc thì có thể ngừng cho con bú. Nếu
là các loại thuốc thông thường thì sau khi cho con bú mới
được uống để cho trẻ ít tiếp xúc với thuốc. Những loại thuốc
dùng an toàn cho trẻ thì cũng an toàn cho người mẹ đang cho
con bú.
Khi uống thuốc, nếu xảy ra các hiện tượng như ban đỏ, tróc
vảy, nổi mề đay, tiêu chảy hay các hiện tượng khác thì nên
ngừng thuốc và báo với bác sĩ. Nếu gặp phản ứng dị ứng
nặng sẽ rất dễ dẫn đến tử vong, đòi hỏi người bệnh cần phải
được điều trị đúng và nhanh. Bệnh nhân có thể bị sốc phản vệ
khi gặp một số tác nhân như thức ăn (trứng, cá, sữa bò), một
số thuốc (sản phẩm máu, kháng sinh, thuốc chống viêm
không steroid, chế phẩm sắt dùng theo đường tiêm) hoặc tạng

người có dị ứng đặc biệt. Dị ứng có thể xuất hiện nhanh trong
vài phút (cần phải cấp cứu) hoặc muộn. Cần lưu ý những
trường hợp nặng như phù thanh quản, co thắt phế quản và
mời thầy thuốc đến xử lý kịp thời.
Để tránh các tác dụng phụ khi dùng thuốc cần lưu ý:
1. Phụ nữ mang thai nên hạn chế dùng thuốc, chỉ nên dùng
các thuốc khi thật cần thiết. Tránh dùng nhiều thuốc cùng
một lúc. Nên báo cho bác sĩ biết các loại thuốc hay gây dị
ứng.
2. Người cao tuổi, người bị bệnh gan, thận cần dùng thuốc ở
liều thấp hơn liều trung bình.
3. Trước khi dùng thuốc, cần hỏi ý kiến thầy thuốc về cách
dùng, liều dùng, những điều cần tránh, các triệu chứng của
những phản ứng phụ để điều trị kịp thời.
Chú thích ảnh: Hình ảnh một công đoạn nghiên cứu bào chế
thuốc.