Luận văn: Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam pdf

Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 1- SVTH: Trần Văn Thiết









Luận văn
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh
của các doanh nghiệp tại Việt Nam













Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 2- SVTH: Trần Văn Thiết

PHẦN GIỚI THIỆU

I. LÝ DO CHON ĐỀ TÀI
Đạo đức đã được con người nghiên cứu từ rất lâu. Nó gắn liền với cuộc sống,
nó có mặt trong tất cả các hoạt động của con người. các vấn đề về đạo đức không
được qui đinh rõ trong một bộ luật nào nhưng con người xem nó như những
chuẩn mực chung, những qui tắc xử sự chung của toàn xã hội. Bắt đầu từ khi
xuất hiện sự trao đổi hàng hóa, thì mối quan hệ giữa con người trở nên phức tạp
hơn. Đạo đức xã hội nói chung không đủ để giải thích những hiện tượng phức tạp
nảy sinh trong những mối quan hệ mới này, và cần có thêm những qui tắc ứng xử
mới phù hợp để hướng dẫn hành vi con người trong mối quan hệ mới, khi đó một
ngành khoa học mới xuất hiên đó là đạo đức kinh doanh. Vậy đạo đức kinh
doanh cũng đã xuất hiên từ rất lâu nhưng nó chỉ bắt đầu được nghiên cứu nghiêm
túc, và phát triển thành một ngành khoa học vào nửa sau thế kỷ XX. Đạo đức
kinh doanh là một tập hợp các nguyên tắc, chuẩn mực có tác dụng điều chỉnh,
đánh giá và kiểm soát hành vi của chủ thể kinh doanh. Các chuẩn mực về đạo
đức kinh doanh đặt ra để điều chỉnh các hành vi kinh doanh theo khuôn khổ pháp
luật và theo những chuẩn mực đạo đức xã hội vốn có từ rất lâu của con người.
Ngày nay đạo đức kinh doanh rất được nhiều người quan tâm, khi trên thị trường
số hành vi vi phạm đạo đức kinh doanh ngày một tăng. Rất nhiều các doanh
nghiệp vì lợi nhuận mà đã có những hành vi phi đạo đức trong kinh doanh tiêu
biểu cho vi phạm đạo đức trong kinh doanh đó là công ty Vedan, với mục đích
đạt đượclợi nhuận tối cao nên công ty này đã xả chất thải lên tới 1.560 m
3
/ngày
gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng đối với sông Thị Vải và ảnh hưởng trực
tiếp đến đời sống kinh tế của người dân trong khu vực nơi đây. Chính vì vậy em
đã chon đề tài: “ Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp

tại Việt Nam” để nhằm phác họa lên bức tranh đạo đức kinh doanh của các doanh
nghiệp hiện nay, qua đó đề ra những giải pháp nhằm góp phần nâng cao cũng
như hạn chế những hành động thiếu đạo đức của các doanh nghiệp đang và sắp
diễn ra.
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 3- SVTH: Trần Văn Thiết
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 4- SVTH: Trần Văn Thiết
II. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.1 Mục tiêu chung:
Nêu lên vấn đề đạo đức trong kinh doanh của các doanh nghiệp, qua đó
đánh giá tình hình và đề ra giải pháp để góp phần nâng cao cũng như hạn chế
những khuyết điểm mà các doanh nghiệp đang đối mặt.
1.2 Mục tiêu cụ thể
 Phác họa thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại
Việt Nam hiện nay.
 Phân tích và đánh giá sự ảnh hưởng của đạo đức kinh doanh đến xã
hội và doanh nghiệp.
 Đề ra những giải để nâng cao đạo đức trong kinh doanh tại Việt
Nam trong tương lai.
1.3 Phạm vi nghiên cứu:
1.3.1. Không gian: Phạm vi nghiên cứu trên toàn Việt Nam.
1.3.2 Đối tượng nghiên cứu: Toàn bộ các doanh nghiệp đang kinh
doanh tại Việt Nam.
1.4. Thời gian nghiên cứu:
Từ tháng 5/2011 đến 7/2011
1.5 Phương pháp nghiên cứu:
1.5.1 Phương pháp thu thập số liệu

 Thu thập số liệu thứ cấp trên sách, Internet, báo trí.
 Các bài nghiên cứu thứ cấp
 Các website: thesaigontimes.vn, vneconomy.com.vn, vnexpress.net…
1.5.2 Phương pháp phân tích số liệu:
- Tổng hợp các số liệu thứ cấp từ năm 2007 - 2010
- Thống kê và phân tích số liệu từ dữ liệu thứ cấp.

Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 5- SVTH: Trần Văn Thiết
1.5.3 Phương pháp thống kê mô tả
- Khái niệm: Thống kê mô tả là các phương pháp có liên quan đến việc thu
thập số liệu, tóm tắt, trình bày, tính toán các đặc trưng khác nhau để phản ánh
một cách tổng quát đối tượng nghiên cứu.
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 6- SVTH: Trần Văn Thiết
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1
PHÁC HỌA THỰC TRẠNG ĐẠO ĐỨC KINH DOANH CỦA CÁC
DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT NAM HIỆN NAY

1.1 KHÁI QUÁT VÀ NHẬN THỨC CỦA DOANH NGHIỆP TẠI VIỆT
NAM VỀ ĐẠO ĐỨC KINH DOANH
1.1.1 Khái niệm và các nguyên tắc hình thành đạo đức kinh doanh
1.1.1.1 Khái niệm đạo đức kinh doanh
Đạo đức kinh doanh là một tập hợp các nguyên tắc, chuẩn mực có tác
dụng điều chỉnh, đánh giá, hướng dẫn và kiểm soát hành vi của các chủ thể kinh
doanh.
Đạo đức kinh doanh chính là phạm trù đạo đức được vận dụng vào trong

hoạt động kinh doanh. Đạo đức kinh doanh là một dạng đạo đức nghề nghiệp.
Đạo đức kinh doanh có tính đặc thù của hoạt động kinh doanh - do kinh
doanh là hoạt động gắn liền với các lợi ích kinh tế, do vậy khía cạnh thể hiện
trong ứng xử về đạo đức không hoàn toàn giống các hoạt động khác: tính thực
dụng, sự coi trọng hiệu quả kinh tế là những đức tính tốt của giới kinh doanh
nhưng nếu áp dụng sang các lĩnh vực khác như giáo dục, y tế … hoặc sang các
quan hệ xã hội khác như vợ chồng, cha mẹ, con cái thì đó là những thói xấu bị xã
hội phê phán. Song cần lưu ý rằng đạo đức kinh doanh vẫn luôn phải chịu sự chi
phối bởi một hệ thống giá trị và chuẩn mực đạo đức xã hội chung.
1.1.1.2 Các nguyên tắc của đạo đức kinh doanh
 Tính trung thực
Không dùng các thủ đoạn gian dối, xảo trá để kiếm lời. Giữ lời hứa, giữ
chữ tín trong kinh doanh. Nhất quán trong nói và làm. Trung thực trong chấp
hành luật pháp của nhà nước, không làm ăn phi pháp như trốn thuế, lậu thuế,
không sản xuất và buôn bán những mặt hàng quốc cấm, thực hiện những dịch vụ
có hại cho thuần phong mỹ tục. Trung thực trong giao tiếp với bạn hàng (giao
dịch, đàm phán, ký kết) và người tiêu dùng: không làm hàng giả, khuyến mại giả,
quảng cáo sai sự thật, sử dụng trái phép những nhãn hiệu nổi tiếng, vi phạm bản
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 7- SVTH: Trần Văn Thiết
quyền, phá giá theo lối ăn cướp. Trung thực ngay với bản thân, không hối lộ,
tham ô, thụt két, "chiếm công vi tư".
 Tôn trọng con người
Đối với những người cộng sự và dưới quyền, tôn trọng phẩm giá, quyền
lợi chính đáng, tôn trọng hạnh phúc, tôn trọng tiềm năng phát triển của nhân
viên, quan tâm đúng mức, tôn trọng quyền tự do và các quyền hạn hợp pháp
khác.
Đối với khách hàng: tôn trọng nhu cầu, sở thích và tâm lý khách hàng.
Đối với đối thủ cạnh tranh: tôn trọng lợi ích của đối thủ. Gắn lợi ích của

doanh nghiệp với lợi ích của khách hàng và xã hội, coi trọng hiệu quả gắn với
trách nhiệm xã hội. Bí mật và trung thành với các trách nhiệm đặc biệt.
Đối tượng điều chỉnh của đạo đức kinh doanh là chủ thể hoạt động kinh
doanh. Theo nghĩa rộng, chủ thể hoạt động kinh doanh gồm tất cả những ai là
chủ thể của các quan hệ và hành vi kinh doanh: Tầng lớp doanh nhân làm nghề
kinh doanh. Khách hàng của doanh nhân: khi là người mua hàng thì hành động
cuả họ đều xuất phát từ lợi ích kinh tế của bản thân, đều có tâm lý muốn mua rẻ
và được phục vụ chu đáo. Tâm lý này không khác tâm lý thích "mua rẻ, bán đắt"
của giới doanh nhân, do vậy cũng cần phải có sự định hướng của đạo đức kinh
doanh. Tránh tình trạng khách hàng lợi dụng vị thế "Thượng đế" để xâm phạm
danh dự, nhân phẩm của doanh nhân, làm xói mòn các chuẩn mực đạo đức. Khẩu
hiệu "Bán cái thị trường cần chứ không phải bán cái mình có" chưa hẳn đúng.
 Phạm vi áp dụng của đạo đức kinh doanh
Đó là tất cả những thể chế xã hội, những tổ chức, những người liên quan,
tác động đến hoạt động kinh doanh: thể chế chính trị, chính phủ, công đoàn, nhà
cung ứng, khách hàng, cổ đông, chủ doanh nghiệp, người làm công. Chức năng
cơ bản của đạo đức là: đạo đức điều chỉnh hành vi của con người theo các chuẩn
mực và quy tắc đạo đức đã được xã hội thừa nhận bằng sức mạnh của sự thôi
thúc lương tâm cá nhân, của dư luận xã hội, của tập quán truyền thống và của
giáo dục.
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 8- SVTH: Trần Văn Thiết
 Lắng nghe khách hàng
Để biết rõ họ sẽ phản ứng như thế nào luôn là một công cụ hữu hiệu khi
doanhnghiệp muốn sản phẩm hay kế hoạch xúc tiến kinh doanh trở nên hiệu quả
hơn. Việc lắng nghe khách hàng còn mang lại cho công ty lợi ích khác là giải
quyết những phàn nàn của khách hàng một cách sáng tạo cũng chính là một trong
những cách pháthiện các ý tưởng mới về sản phẩm hay dịch vụ, cơ hội cải tiến.
Bên cạnh đó, lắng nghe ý kiến của nhân viên là điều rất quan trọng nếu muốn

lắngnghe khách hàng.
 Chăm sóc khách hàng
Là tất cả những gì cần thiết mà doanh nghiệp phải làm để thoả mãn nhu
cầu và mong đợi của khách hàng, tức là phục vụ khách hàng theo cách mà họ
mong muốn được phục vụ và làm những việc cần thiết thiết để giữ các khách
hàng đang có. Khách hàng mong muốn dịch vụ cốt lõi trong hoạt động kinh
doanh của doanh nghiệp thực sự đáp ứng nhu cầu của họ. Khách hàng luôn mong
đợi dịch vụ hậu mãi sau bán hàngcủa doanh nghiệp thực sự tiện lợi.
Để doanh nghiệp tồn tại và phát triển, hãy xây dựng một môi trường kinh
doanh thực sự chú trọng cung cấp các dịch vụ tốt nhất cho khách hàng. Đây là
cách tốt nhất để tăng cường lợi thế cạnh tranh của mình. Cạnh tranh hiện nay
không chỉ là cạnh tranh về sản phẩm mà còn phải làm tốt công tác chăm sóc
khách hàng. Chăm sóc khách hàng không chỉ là nhiệm vụ của nhân viên bán
hàng mà bất kỳ cá nhân nào trong doanh nghiệp cũng phải thực hiện nhiệm vụ
nào đó cho một số người khác trong doanh nghiệp của mình, tức là ai cũng có
khách hàng và đó là khách hàng nội bộ của doanh nghiệp. Việc chăm sóc khách
hàng phải bắt nguồn từ sự cam kết của lãnh đạo cấp cao nhất và nhất quán trong
mọi phòng ban.
 Tạo sự an tâm của khách hàng đối với nhãn hiệu
Vì người mua thường cảm thấy an tâm khi mua những nhãn hiệu mà mình
đã từng biết, từng nghe nói đến nhiều. Một nhãn hiệu nghe lạ tai ít có cơ may
được khách hàng quan tâm đến.
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 9- SVTH: Trần Văn Thiết
 Sự trung thành của khách hàng đối với nhãn hiệu của doanh
nghiệp
Thông qua việc giữ chân khách hàng dễ dàng hơn, nhất là khi khách hàng
đã thỏa mãn với nhãn hiệu của doanh nghiệp. Khách hàng thường vẫn có tâm lý
ngại thay đổi nhãn hiệu, thậm chí còn quảng cáo không công cho nhãn hiệu đã

quen dùng. Mức độ trung thành của khách hàng cao sẽ làm tăng ảnh hưởng đến
kênh phân phối, vì người bán hàng thích bày bán những nhãn hiệu mà khách
hàng muốn mua nhiều.
 Tin tưởng của khách hàng về chất lượng
Thể hiện thông qua sự cảm nhận của người mua về chất lượng của một
nhãn hiệu, vì chất lượng của nhãn hiệu không nhất thiết dựa vào sự hiểu biết rõ
những qui cách, phẩm chất của nhãn hiệu mà chất lượng thấy được là những gì
khách hàng cho rằng nó nói lên chất lượng. Tin tưởng của khách hàng về chất
lượng sẽ tác động trực tiếp lên quyết định mua hàng cũng như sự trung thành với
nhãn hiệu. Nó cũng thuận lợi và biện minh được cho một giá bán cao hơn mà
người mua cũng dễ dàng chấp nhận. Ngoài ra, nó còn là cơ sở cho doanh nghiệp
mở rộng nhãn hiệu trong các lãnh vực khác có liên quan.
 Tạo cho khách hàng có sự liên kết giữa sản phẩm và nhãn hiệu
Thông qua việc nối trí nhớ của khách hàng đến với nhãn hiệu một cách
trực tiếp hay gián tiếp. Điển hình như nói đến nước ngọt người ta nghĩ đến
CocaCola, trông thấy cá cơm người ta liên tưởng đến nước mắm Phú Quốc. Sự
liên kết mạnh của nhãn hiệu có thể là cơ sở cho việc mở rộng nhãn hiệu như trà
chanh Lipton có được lợi thế cạnh tranh do sự liên kết của nhãn hiệu Lipton. Nếu
một nhãn hiệu được định vị một cách vững chắc dựa vào một thuộc tính then
chốt của sản phẩm sẽ là một rào cản đối với các nhãn hiệu khác muốn cạnh tranh.

1.1.2 Nhận thức về đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt
Nam
1.1.2.1 Vấn đề nhận thức về đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp
tại Việt Nam
Trong thời kỳ bao cấp, mọi hoạt động kinh doanh đều do Nhà nước chỉ đạo,
vì thế những hành vi có đạo đức được coi là những hành vi tuân thủ lệnh cấp
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 10- SVTH: Trần Văn Thiết

trên. Do khan hiếm hầu hết hàng hóa tiêu dùng, để mua được đã là rất khó, nên
không ai có thể phàn nàn về chất lượng hàng hóa. Vì cầu vượt quá cung, chất
lượng phục vụ trong mạng lưới cung cấp vô cùng thấp nhưng ít người dám than
phiền. Vào thời gian đó, các ngành công nghiệp của Việt Nam chưa phát triển, có
rất ít nhà sản xuất và hầu hết đều thuộc sở hữu nhà nước, nên không cần quan
tâm đến vấn đề thương hiệu hay sở hữu trí tuệ. Hầu hết lao động đều làm việc
cho nhà nước, nơi mà kỷ luật và chế độ lương thưởng đều thống nhất và đơn
giản. Mọi hoạt động trong xã hội đều phải tuân thủ quy định của Nhà nước nên
những phạm trù trên là không cần thiết.
Thời gian gần đây, do áp lực của tiến trình toàn cầu hóa, đã có khá nhiều bài
báo trên các báo và tạp chí như: Chúng ta (Tạp chí lưu hành nội bộ của công ty
FPT, website: www.chungta.com) hay báo Diễn đàn doanh nghiệp (tờ thời báo
cho giới doanh nhân Việt Nam do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
- VCCI phát hành, website: www.dddn.com.vn) và một số báo và tạp chí khác
như: Saigon Times, Thời báo kinh tế Sài Gòn, báo Lao động. Nhưng các bài báo
này thường chỉ dừng ở việc nhận định về những sự kiện gần đây ở Việt Nam có
liên quan đến đạo đức kinh doanh hoặc cung cấp về một số vụ việc trên các sách
báo nước ngoài, chứ không tiến hành khảo sát hay đưa ra một khái niệm cụ thể
nào về đạo đức kinh doanh. Hầu hết các trường Đại học, Cao đẳng dạy về kinh
doanh ở Việt Nam đều chưa có môn học này, hoặc nếu có cũng chỉ dừng ở hình
thức môn tự chọn. Trong nội dung của các môn học có liên quan như kinh doanh
quốc tế hay quản trị kinh doanh cũng chưa đề cập đến khái niệm này, hoặc nếu
có thì nội dung cũng quá sơ sài. Ví dụ, trong giáo trình môn Văn hóa kinh doanh
tại một trường Đại học Kinh tế ở Việt Nam có giành một chương cho Đạo đức
kinh doanh nhưng lại coi đạo đức kinh doanh là việc tuân thủ pháp luập trong
kinh doanh. Quan niệm như vậy là quá hạn hẹp, chưa đánh giá hết tầm quan
trọng của khái niệm này. Do áp lực của tiến trình toàn cầu hóa, các phương tiện
thông tin đại chúng ở Việt Nam đề cập khá nhiều đến vấn đề này nhưng lại
không đưa ra được một khái niệm chuẩn mực nào. Chính vì vậy, mặc dù thường
được nghe về đạo đức kinh doanh nhưng cách hiểu của người dân, của các doanh

nghiệp về vấn đề này còn khá mơ hồ.
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 11- SVTH: Trần Văn Thiết
1.1.2.2 Lĩnh vực tiêu biểu trong vấn đề vi phạm đạo đức kinh doanh
tại Việt Nam
 Thực phẩm
Thực phẩm không chỉ là nguồn dinh dưỡng mà còn có thể đóng vai trò
quan trọng cho việc bảo vệ sức khỏe người dân. Chính vì thế mà thực phẩm
thường được đặt dưới sự quản lý của các cơ quan có nhiệm vụ quản lý thuốc
Việc sữa sản xuất từ Trung Quốc có chứa chất melamine dẫn đến tử
vong cho một số trẻ em đã được thảo luận khá nhiều trên báo chí Trung Quốc và
thế giới. Người ta bàn đến việc đề ra những tiêu chuẩn an toàn và vệ sinh gắt gao
hơn, những quy chế luật pháp để ngăn ngừa một thảm trạng như thế trong tương
lai. Tại Việt Nam thì vấn đề vệ sinh anh toàn thực phẩm cũng đang được đưa lên
đến mức báo động. Từ những quán nhỏ lẻ bên đường với sản phẩm phở, hủ tiếu,
cháo… người ta không ngại lừa đối khách hàng bằng những chiêu thức khá tinh
vi như sử dụng những hóa chất nhằm tái sinh nguyên liệu để tăng thêm đồng lời,
hay những lò rượu thay vì bán cho khách hàng những sản phẩm chất lượng thì lại
bán những giọt rượu mà theo phân tích có đến 70% là cồn. Và cho đến những
doanh nghiệp lớn như các công ty thủy hải sản của Việt Nam bị các công ty Mỹ
trả lại hàng do phát hiện trong sản phẩm có chứa tạp chất.
Vì thực phẩm có liên hệ trực tiếp đến sức khỏe của một cộng đồng, thậm
chí dân tộc, công nghệ thực phẩm rất cần một quy ước đạo đức. Quy ước đạo đức
không phải là luật pháp, mà là những điều lệ về hành nghề được các thành viên
trong ngành nghề chấp nhận như là kim chỉ nam cho việc hành nghề. Các điều lệ
này cho phép, nghiêm cấm, hay đề ra thủ tục về các hành xử cho các tình huống
khác nhau.
 Xăng dầu
Dù đã nghe rất nhiều thông tin về chuyên gian lận xăng dầu nhưng hầu

như người tiêu dùng vẫn không thể có cách nào để bảo vệ mình trước các trò gian
lận của những chủ cây xăng thiếu đạo đức kinh doanh. Chưa có một lĩnh vực tiêu
dùng nào mà người mua buộc phải nhắm mắt trước các trò gian xảo mà người
bán bày ra như xăng dầu.
Tỉnh Bình Dương là địa phương đầu tiên cả nước công bố danh tính các
cây xăng gian lận lên báo. Một thống kê giật mình là có đến 62% cây xăng được
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 12- SVTH: Trần Văn Thiết
kiểm tra là có gian lận. Riêng chuyện đo đếm, theo quy định sai số là 0,5% trong
khi các cây xăng sai số này là từ 1 - 8%. Trong quá khứ, Bình Dương cũng từng
phát hiện có cây xăng ăn gian đến 12,9% khi bơm xăng cho khách. "Ba năm nay,
tình hình dường như không có cải thiện gì. Chủ cây xăng cứ ăn gian còn người
tiêu dùng cứ phải chịu thiệt" một cán bộ trong đoàn kiểm tra xăng dầu của Bình
Dương nói. Theo danh sách mới được công bố thì trên địa bàn tỉnh Bình Dương
có đến 9 doanh nghiệp nằm trong "danh sách đen" Ngoài ra, thủ đoạn có vẻ thủ
công nhưng vẫn còn nhiều cây xăng áp dụng là cưa rãnh đầu vít - bộ điều khiển
xung - vừa đủ nhỏ để tháo dây kẹp chì, điều chỉnh sai số rồi lắp lại. Thủ đoạn này
tương đối dễ phát hiện đối với lực lượng kiểm tra song vẫn là "bất khả phát hiện"
đối với người tiêu dùng.
Cho đến thời điểm này người tiêu dùng thực sự bó tay trước các thủ đoạn
ngày càng tinh vi của nhà kinh doanh xăng dầu gian dối. Qua vụ việc aceton
trong xăng vừa rồi người tiêu dùng lại càng thêm thất vọng.
 Người lao động
Đảm bảo điều kiện lao động an toàn là hoạt động có đạo đức nhất trong
vấn đề bảo vệ người lao động. Người lao động có quyền làm việc trong một môi
trường an toàn. Mặt khác xét từ lợi ích, khi người làm công bị tai nạn, rủi ro thì
không chỉ ảnh hưởng xấu đến bản thân họ mà còn tác động đến vị thế cạnh tranh
của công ty.
Tuy nhiên, việc cung cấp những trang thiết bị an toàn cho người lao động

(hệ thống cứu hỏa, dây an toàn, găng tay và ủng cách điện cho thợ điện, đèn và
đèn pha cho thợ mỏ), chi phí cho tập huấn và phổ biến về an toàn lao động, đôi
khi cũng tốn kém nguồn lực và thời gian nên một số công ty không giải quyết
thấu đáo, dẫn đến người lao động gặp rủi ro, điều này đáng lên án về mặt đạo
đức.
Các vấn đề còn tồn đọng về đạo đức kinh doanh đối với người lao động
tại các doanh nghiệp Việt Nam
Không trang bị đầy đủ các trang thiết bị an toàn lao động cho người lao động,
cố tình duy trì các điều kiện nguy hiểm và không đảm bảo sức khỏe tại nơi làm
việc.
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 13- SVTH: Trần Văn Thiết
Che dấu thông tin về mối nguy hiểm của công việc, làm ngơ trước một vụ
việc có thể dự đoán được và có thể phòng ngừa được.
Bắt buộc người lao động thực hiện những công việc nguy hiểm mà không
cho phép họ có cơ hội từ chối, bất chấp thể trạng, bất chấp khả năng và năng lực
của họ.
Không phổ biến kỹ lưỡng các quy trình, quy phạm sản xuất và an toàn lao động
cho người lao động.
Không thường xuyên kiểm tra các thiết bị an toàn lao động để đề ra các
biện pháp khắc phục.
Không thực hiện các biện pháp chăm sóc y tế và bảo hiểm.
Không tuân thủ các quy định của ngành, quốc gia, quốc tế về an toàn.
Bảo vệ người lao động còn liên quan đến một vấn đề đạo đức rất nhạy
cảm đó là vấn đề quấy rối tình dục nơi công sở. Đó là hành động đưa ra những
lời tán tỉnh không mong muốn, những lời gạ gẫm quan hệ tình dục và các hành
vi, cử chỉ, lời nói mang bản chất tình dục ở công sở, làm ảnh hưởng một phần
hoặc hoàn toàn đến công việc của một cá nhân và gây ra một môi trường làm
việc đáng sợ, thù địch hoặc xúc phạm. Kẻ quấy rối có thể là cấp trên của nạn

nhân, đại diện của cấp trên, giám sát viên trong một lĩnh vực khác hoặc là một
đồng nghiệp.
 Thuế
Tiền thuế được thu để phục vụ trở lại xã hội và duy trì bộ máy nhà nước
để quản lý và phục vụ xã hội. Do đó, hành vi trốn thuế dù dưới bất kỳ hình thức
nào thì cũng đã vi phạm "đạo đức kinh doanh", chỉ có điều là nhiều hay ít. Còn
trốn thuế như thế nào thì nó muôn hình vạn trạng, vụ mới nhất là ô tô VAN, nếu
để nguyên chiếc thì chịu thuế ngất trời vì là xe hơi, nhưng nhà nhập khẩu chỉ cần
tháo 1 chiếc ghế ra thì đã biến nó thành xe tải, được hưởng thuế ưu đãi.
Ngoài trốn thuế như đã nêu trên thì tránh thuế là hành vi cũng liên quan
tới vấn đề đạo đức kinh doanh.
Một số hành vi gian lận thuế có thể kể tới như :
+ Gian lận sổ sách bằng cách tạo ra 2 hệ thống ghi
+ Trả lương bằng tiền mặt. Khi trả lương bằng tiền mặt thì không thể ghi
nhận được các hoạt động này và thu nhập không phải báo cho thanh tra thuế.
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 14- SVTH: Trần Văn Thiết
+ Trao đổi hiện vật, khi trao đổi bằng hiện vật thì theo luật vẫn phải đánh
thuế nhưng người ta ít khai báo dạng thu nhập này do khó theo dõi quy mô. Bằng
việc làm khó các thanh tra thuế, hành vi tránh thuế được thực hiện. Ngoài ra còn
có việc sử dụng các tài khoản ngân hàng không chính thức, rửa tiền, hoặc phân
bổ vào các nguồn thu nhập không chính thức khác.

1.2 CÁC VẤN ĐỀ NẢY SINH TRONG ĐẠO ĐỨC KINH DOANH
1.2.1 Mối quan hệ giữa doanh nghiệp với khách hàng và xã hội
1.2.1.1 Thương hiệu doanh nghiệp và khách hàng
Từ trước đến nay các nghiên cứu sự trung thành của khách hàng ở các
nước cũng như ở Việt nam mới chỉ đánh giá sự trung thành về hành vi và nó
không thể giải thích mối quan hệ bất đối xứng giữa sự thoả mãn và sự trung

thành như: tại sao một khách hàng thoả mãn không phải lúc nào cũng trung thành
và tại sao một khách hàng không thoả mãn đôi khi lại trung thành? Câu trả lời là
thiếu sự cam kết.
Một số nghiên cứu vài năm gần đây đã đề cập khái niệm sự cam kết như là
yếu tố tâm lý phản ánh sức mạnh mối quan hệ khách hàng với thương hiệu và đo
lường sự trung thành dựa trên sự cam kết giúp đánh giá thái độ và dự báo hành vi
khách hàng trong tương lai. Các mô hình trung thành dựa trên sự cam kết bao
gồm các yếu tố về liên kết chức năng ( sự thỏa mãn về chất lượng sản phẩm/dịch
vụ) và liên kết cá nhân ( thuộc tâm lý như sự tín nhiệm, tình cảm) trong đó mức
độ quan hệ tương tác giữa hành vi khách hàng và hành vi thương hiệu tạo nên
chất lương quan hệ. Chất lượng quan hệ khách hàng-thương hiệu là nguyên nhân
quyết định sức mạnh các liên kết chức năng và liên kết cá nhân. Mà thương hiệu
là cái đi sâu vào tâm trí khách hàng cần được nuôi dưỡng và thông qua đạo đức
kinh doanh của doanh nghiệp
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 15- SVTH: Trần Văn Thiết
Hành vi thương hiệu Điều kiện quan hệ Cam kết gắn bó Hành vi
khách hàng






Tương tác thương hiệu và khách hàng
Mô hình nghiên cứu thương hiệu và khách hàng
Trong bối cảnh thị trường Việt nam đang trong giai đoạn chuyển từ bao
cấp, độc quyền sang cạnh tranh mãnh liệt trong một nền kinh tế thị trường, việc
giữ chân khách hàng là nhiệm vụ sống còn của các nhà cung cấp.

1.2.1.2 Doanh nghiệp và xã hội
Khi cạnh tranh thương trường ngày càng khốc liệt, những yêu cầu, đòi hỏi
từ khách hàng ngày càng cao và xã hội do đó có cái nhìn ngày càng khắt khe hơn
đối với doanh nghiệp về bổn phận, trách nhiệm trước cộng đồng, xã hội thì các
doanh nghiệp muốn phát triển bền vững phải luôn tuân thủ không chỉ những
chuẩn mực về bảo đảm sản xuất - kinh doanh phải có lợi nhuận, thậm chí siêu lợi
nhuận mà cả những chuẩn mực về bảo vệ môi trường thiên nhiên, môi trường lao
động, về thực hiện bình đẳng giới, an toàn lao động, quyền lợi lao động, quyền
lợi đào tạo và phát triển của nhân viên, góp phần phát triển cộng đồng, bao hàm
cả các hoạt động thực hiện an sinh xã hội như nhân đạo, từ thiện…
Cụ thể tất cả nội dung trên trong thời hội nhập toàn cầu hoá kinh tế hiện
nay có thể hiểu như sau:
(i) Trách nhiệm với thị trường và người tiêu dùng;
(ii) Trách nhiệm về bảo vệ môi trường;
(iii) Trách nhiệm với người lao động
Liên lết
thương
hiệu

Thái độ nhận thức














Thái độ tình cảm
Tín
nhiệm
Thỏa
mãn
Liên kết
cá nhân
Liên kết
chức
năng
Trung
thành
hành vi
Trung
thành

cam kết
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 16- SVTH: Trần Văn Thiết
(iv) Trách nhiệm chung với cộng đồng.
Như vậy, nội hàm bao gồm nhiều khía cạnh liên quan đến ứng xử của
doanh nghiệp đối với các chủ thể và đối tượng có liên quan trong quá trình hoạt
động của doanh nghiệp, từ người sản xuất, tiếp thị, tiêu thụ, tiêu dùng đến các
nhà cung ứng nguyên liệu, vật liệu tại chỗ, từ đội ngũ cán bộ, nhân viên cho đến
các cổ đông của doanh nghiệp. Trong đó, có cả trách nhiệm về bảo vệ tài nguyên,
môi trường mà thực chất cũng là có trách nhiệm chung với lợi ích cộng đồng xã
hội, bao gồm cả những hoạt động nhân đạo, từ thiện, hoạt động đóng góp cho sự
phát triển chung của đất nước.
Những người lãnh đạo doanh nghiệp thời nay do đó phải là những người có
tầm nhìn xa trông rộng để hướng tới mục tiêu hoạt động toàn diện không chỉ giới
hạn bởi thặng dư, lợi nhuận kinh tế đơn thuần. Thước đo thành công của họ bắt
nguồn từ những tác động mà họ tạo ra đối với nhu cầu xã hội. Các doanh nhân
này cần tìm kiếm những giải pháp để thay đổi xã hội theo chiều hướng ngày càng
tốt hơn và ngược lại, các doanh nghiệp của họ sẽ có những điều kiện để phát triển
bền vững hơn. Lợi ích dài hạn chủ yếu của CSR là cho chính nội bộ doanh
nghiệp như cải thiện quan hệ trong công việc, giảm bớt tai nạn, giảm tỷ lệ nhân
viên thôi việc, tăng năng suất lao động. Ngoài ra, còn giúp nâng cao uy tín của
doanh nghiệp trong quan hệ với khách hàng và các đối tác, tạo ra ưu thế trong
cạnh tranh và thuận lợi trong việc kêu gọi đầu tư, đặc biệt là đầu tư nước ngoài.

1.2.2 Vấn đề sở hữu trí tuệ
1.2.2.1 Thực trạng xâm phạm sở hữu trí tuệ
Theo báo cáo sơ kết công tác phòng ngừa, đấu tranh chống sản xuất, buôn
bán hàng giả và xâm phạm sở hữu trí tuệ của Bộ Công an, trong 5 năm (2002-
2007), lực lượng cảnh sát điều tra tội phạm kinh tế của 43 địa phương đã phát

hiện 1092 vụ sản xuất, buôn bán hàng giả. Ngoài ra mỗi năm, các cơ quan chức
năng đã phát hiện hàng ngàn vụ sản xuất, buôn bán hàng giả và xâm phạm quyền
sở hữu trí tuệ. Trong năm 2006, thanh tra chuyên ngành văn hoá – thông tin tiến
hành kiểm tra 20.414 cơ sở kinh doanh dịch vụ văn hoá, phát hiện 5.647 cơ sở vi
phạm; đã cảnh cáo 519 cơ sở; đình chỉ hoạt động của 289 cơ sở; tạm giữ giấy
phép kinh doanh của 160 cơ sở; chuyển xử lý hình sự 09 trường hợp; xử phạt
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 17- SVTH: Trần Văn Thiết
hành chính 10.891.780.000 đồng. Thanh tra chuyên ngành khoa học và công
nghệ tiến hành thanh tra, kiểm tra 1.536 cơ sở về chấp hành các quy định sở hữu
công nghiệp, xâm phạm quyền sáng chế, kiểu dáng công nghiệp và cạnh tranh
không lành mạnh đã phát hiện 107 cơ sở sai phạm, buộc tiêu huỷ và loại bỏ các
yếu tố vi phạm khỏi sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ và phạt tiền 224.900.000 đồng.
Thanh tra Bộ Văn hoá – Thông tin tiến hành kiểm tra và phát hiện nhiều cơ sở
kinh doanh máy tính lắp đặt, xây dựng các trang Web, cung cấp cho khách hàng
các phần mềm Windows, Micrrosoft office, Vietkey… vi phạm pháp luật về bản
quyền
Xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong giai đoạn hiện nay được thực hiện
bằng nhiều phương thức, thủ đoạn mới như áp dụng công nghệ cao, sử dụng các
thiết bị hiện đại để sản xuất hàng hoá làm cho người tiêu dùng và cơ quan quản
lý thị trường khó phát hiện thật - giả. Các hành vi vi phạm này ngày càng nguy
hiểm hơn ở tính chất vi phạm, có tổ chức chặt chẽ không những trong phạm vi
lãnh thổ Việt Nam mà còn mở rộng đối với tổ chức và cá nhân nước ngoài. Ví dụ
như, hàng năm sản lượng nước mắm Phú Quốc chỉ đạt tối đa 15 triệu lít, nhưng
có tới hàng trăm triệu lít nước mắm mang tên Phú Quốc tung ra thị trường. Hoặc
Công ty Unilever Việt Nam có thời điểm bị thiệt hại do hàng nhái, hàng giả và
buôn lậu lên tới hàng chục triệu USD, trong đó đã xác định được 90% hàng giả
theo các nhãn hàng của Unilever là có xuất xứ từ nước ngoài
Nhóm tội phạm thuộc lĩnh vực sở hữu trí tuệ có đặc điểm rất phức tạp vì

chủ thể của tội phạm hầu hết là những người có điều kiện kinh tế, trình độ
chuyên môn, kỹ thuật, tay nghề cao, am hiểu những lĩnh vực mình đang quản lý,
một số người còn có chức vụ, quyền hạn nhất định. Bên cạnh đó, sự bùng nổ của
khoa học, công nghệ đã tạo nhiều thiết bị, công cụ, phương tiện phạm tội ngày
càng tinh vi nên rất khó phát hiện. Các tội xâm phạm sở hữu trí tuệ đã gây ra
hoặc đe dọa đến thiệt hại nền kinh tế của cả nước cũng như từng lĩnh vực, từng
ngành, ảnh hưởng đến tài sản, sức khoẻ và tính mạng con người, tác động đến
với cả cộng đồng, triệt tiêu sức sáng tạo và khiến giới đầu tư e ngại.
Tuy nhiên, việc xử lý tội xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ còn gặp nhiều
khó khăn và bất cập. Các vi phạm quyền sở hữu trí tuệ xảy ra ngày một gia tăng
nhiều hơn nhưng khó bị phát hiện và khi bị phát hiện thì thường chỉ bị xử lý bằng
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 18- SVTH: Trần Văn Thiết
các biện pháp dân sự hoặc hành chính. Điều này cho thấy, công tác đấu tranh
phòng chống tội xâm phạm sở hữu trí tuệ hiện còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng
được yêu cầu bảo quyền sở hữu trí tuệ một cách hiệu quả trước các hành vi xâm
phạm ngày một gia tăng và phức tạp, cũng như trước các yêu cầu cấp thiết khi
Việt Nam tham gia vào các điều ước quốc tế về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong
tiến trình hội nhập thương mại quốc tế của mình.
1.2.2.2 Nguyên nhân
Có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến tình trạng vi phạm sở hữu trí tuệ
ngày một gia tăng. Thứ nhất, hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả, xâm phạm sở
hữu trí tuệ luôn tạo ra “siêu lợi nhuận” nên rất có sức hút, lôi kéo được nhiều đối
tượng tham gia, kể cả những người lao động thuần túy, trên nhiều địa bàn và
nhiều lĩnh vực khác nhau.
Thứ hai, trong quá trình hội nhập, ngoài những tác động tích cực góp phần
làm nên những kết quả đáng kể trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hoá, xã
hội, còn phát sinh những yếu tố tiêu cực xâm nhập vào nền kinh tế nhiều thành
phần với tính cạnh tranh cao và diễn biến phức tạp của nước ta. Các mặt hàng nội

địa tuy đa dạng, phong phú và có cải tiến nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu
cho người tiêu dùng, nhất là trong điều kiện thu nhập bình quân thấp, giá hàng
hoá sản phẩm phục vụ sinh hoạt cao tạo nên sự bất cân đối. Vì vậy, nhiều người
tiêu dùng ưa lựa chọn những sản phẩm giả nhưng mẫu mã, kiểu dáng công
nghiệp “như thật” mà lại có giá bán thấp. Lợi dụng tình trạng này, không ít doanh
nghiệp thiếu ý thức tôn trọng pháp luật, thiếu sự tôn trọng người tiêu dùng, vì
mục tiêu lợi nhuận sẵn sàng làm giả, làm nhái những sản phẩm được bảo hộ có
uy tín, chất lượng, kiểu dáng để gây nhầm lẫn đối với người tiêu dùng. Vì vậy,
việc sao chụp, mô phỏng, làm nhái các sản phẩm của nhau để giành giật thị
trường trở thành hiện tượng phổ biến. Đây là một trong những nguyên nhân
chính dẫn đến sản xuất, buôn bán hàng giả và xâm phạm sở hữu trí tuệ tồn tại và
ngày càng mở rộng quy mô hoạt động.
Thứ ba, phần lớn các chủ sở hữu trí tuệ chưa thực sự chú ý đến việc bảo vệ
quyền lợi của mình, chưa có ý thức cao trong việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu
hàng hoá, trong khi trình độ và hiểu biết về tác hại của xâm phạm sở hữu trí tuệ
đối với sức khoẻ, lợi ích của cộng đồng còn rất hạn chế. Hiện nay rất ít doanh
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 19- SVTH: Trần Văn Thiết
nghiệp có bộ phận chuyên chăm lo về sở hữu trí tuệ, hầu như chưa có doanh
nghiệp nào có chiến lược về sở hữu trí tuệ, coi vấn đề sở hữu trí tuệ là bộ phận
trong chiến lược phát triển của mình. Tài sản trí tuệ chưa trở thành đối tượng
quản lý như quản lý tài sản thông thường. Trong thời gian qua, các doanh nghiệp
đã chú trọng vào việc xây dựng thương hiệu, kiểu dáng công nghiệp, tên gọi, chất
lượng hàng hóa nhưng lại quên mất khâu đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hoá của
mình ở những khu vực thị trường đã và sẽ phát triển. Nhiều doanh nghiệp chưa
có ý thức trong việc phát hiện và ngăn ngừa việc làm giả các sản phẩm của mình,
chưa chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng trong việc kiểm tra, kiểm
soát. Có những doanh nghiệp do sợ bị ảnh hưởng đến doanh số và mức tiêu thụ
sản phẩm, không dám công khai về sản phẩm bị làm giả. Có những sản phẩm làm

giả tinh vi đến mức chính doanh nghiệp sản xuất cũng không phát hiện được, đến
khi biết, tuy có một số biện pháp khắc phục nhưng không đáng kể, coi như “chấp
nhận sống chung với hàng giả”.
Thứ tư, các quy định về sở hữu trí tuệ và hành vi xâm phạm sở hữu trí tuệ còn
chưa tập trung, mà rải rác trong quá nhiều văn bản, như: Hiến pháp năm 1992,
Bộ luật Dân sự, Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 1997 (sửa đổi bổ sung
năm 2002, 2008), Bộ luật Hình sự năm 1999 (sửa đổi bổ sung năm 2001), Luật
Khoa học và Công nghệ năm 2000, Pháp lệnh Giống cây trồng năm 2004, Bộ
luật Tố tụng hình sự năm 2003, Luật Tố tụng dân sự năm 2005, Luật Hải quan
năm 2002… và trong nhiều văn bản hướng dẫn, thi hành các luật, pháp lệnh nêu
trên.
Trong khi đó, những quy định về sở hữu trí tuệ và hành vi xâm phạm sở hữu
trí tuệ lại chưa thật đầy đủ, chưa đồng bộ, đặc biệt là những quy định về các biện
pháp và chế tài xử lý mới chủ yếu dừng ở các hình thức xử lý hành chính, chưa
phù hợp với tình hình thực tế, chưa đủ sức răn đe đối tượng vi phạm. Chế tài về
hình sự chỉ được áp dụng với cá nhân, trong khi nhóm tội về sở hữu trí tuệ chủ
yếu là do tổ chức thực hiện, vì vậy, không thể truy cứu trách nhiệm hình sự với
pháp nhân được. Các quy định về yếu tố cấu thành của tội xâm phạm quyền sở
hữu công nghiệp, tội xâm phạm quyền tác giả, tội sản xuất, buôn bán hàng giả
chưa cập nhật được những nội dung mới trong Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005,
chưa phù hợp với yêu cầu của các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết hoặc
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 20- SVTH: Trần Văn Thiết
tham gia, như Hiệp định thương mại Việt-Mỹ và các hiệp định của Tổ chức
Thương mại thế giới (WTO).
Thứ năm, trên thực tế, tổ chức và hoạt động của các cơ quan có trách nhiệm
đấu tranh với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ còn thiếu đồng bộ và
chồng chéo, nhiều tầng nấc xử lý khiến hiệu lực thực thi bị phân tán, phức tạp.
Hiện có tới 6 loại cơ quan (UBND các cấp, thanh tra khoa học và công nghệ,

thanh tra văn hóa, cảnh sát kinh tế, quản lý thị trường, hải quan) cùng có thẩm
quyền xử phạt vi phạm. Theo thông lệ ở các nước trên thế giới thì tòa án phải
đóng vai trò rất quan trọng trong việc xử lý các vi phạm về sở hữu trí tuệ, nhưng
ở Việt Nam thì ngược lại, vai trò của tòa án rất mờ nhạt so với các cơ quan hành
chính. Mỗi năm có tới hàng nghìn vụ vi phạm sở hữu trí tuệ được xử lý bởi các
cơ quan hành chính, nhưng số vụ được đưa ra xét xử tại tòa án lại không quá 10
trường hợp. Chưa kể, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của phần lớn đội ngũ cán
bộ làm công tác bảo vệ pháp luật còn hạn chế, đặc biệt là trong các lĩnh vực liên
quan đến sở hữu trí tuệ, tài chính, ngân hàng, chứng khoán, công nghệ máy
tính…
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 21- SVTH: Trần Văn Thiết
CHƯƠNG 2
PHÂN TÍCH SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH
ĐẾN XÃ HỘI VÀ DOANH NGHIỆP

2.1 SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH ĐẾN XÃ HỘI
2.1.1 Đạo đức kinh doanh đối với con người
Ở góc độ doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp quan niệm trách nhiệm xã hội
chỉ là san sẻ lợi ích vật chất với cộng đồng thể hiện qua việc làm từ thiện. Thậm
chí nhiều doanh nghiệp còn sử dụng việc làm từ thiện như một “kênh” để quảng
bá sản phẩm và thương hiệu. Quan niệm như thế chưa đúng và chưa đầy đủ. Lợi
nhuận đúng là động lực phát triển doanh nghiệp nhưng không thể tách rời khỏi
lợi ích của cộng đồng trong mối tương quan với môi trường xã hội (Nhà nước,
đối tác, người tiêu dùng).
Doanh nghiệp phải dự đoán tác động về xã hội trong hoạt động của mình,
có chính sách nhất quán, phương pháp hiệu quả để hạn chế tiêu cực. Cách nhìn
nhận vấn đề như vậy mới giúp doanh nghiệp phát triển bền vững trong một môi
trường có lợi cho con đường xây dựng doanh nghiệp lâu bền Chẳng hạn, doanh

nghiệp sản xuất đồ chơi trẻ em phải tính toán việc pha trộn hóa chất vào sản
phẩm nhựa có ảnh hưởng đến sức khỏe trẻ em hay không. Chủ đầu tư các cơ sở
sản xuất giấy, bột ngọt phải xem xét việc xử lý nước thải có ảnh hưởng đến môi
trường sống chung quanh khu vực nhà máy hay không Đây là trách nhiệm tự
nguyện của doanh nghiệp đề ra để định hướng hoạt động của mình, thể hiện cái
chúng ta gọi là đạo đức kinh doanh.
Rà soát lại các doanh nghiệp, hiện nay có bao nhiêu doanh nghiệp hoạt động theo
mô thức đó? Chắc chắn là không nhiều

2.1.2 Đạo đức kinh doanh đối với môi trường
Việc Bộ Tài nguyên - Môi trường xử lý nhẹ tay với Công ty Vedan (chỉ
xử phạt, không đình chỉ sản xuất) làm nhiều người thất vọng, không đủ sức răn
đe với những doanh nghiệp đang hủy hoại môi trường. Mặt khác, trong bối cảnh
bộ khung luật pháp về môi trường còn nhiều thiếu sót, việc thực thi còn lơi lỏng,
xã hội cần nhấn mạnh cả trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp như một công cụ
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 22- SVTH: Trần Văn Thiết
bổ sung để ngăn chặn sự xuống cấp đang diễn ra nhanh chóng trong môi trường
sống của người dân
 Thực trạng ô nhiễm môi trường:
- Môi trường đất: Môi trường đất là nơi trú ngụ của con người và hầu hết
các vi sinh vật cạn và là nền móng cho các công trình xây dựng, đặc biệt là một
nước Nông nghiệp như Việt Nam đất rất quan trọng trong việc canh tác, trồng
trọt. Tuy nhiên hiện nay bên cạnh việc tăng tăng dân số quá nhanh thì các khu
công nghiệp mọc lên nhằm phục vụ cho sản xuất làm cho diện tích canh tác ngày
càng bị thu hẹp, diện tích đất bình quân trên đầu người giảm. Cần có biện pháp
can thiệp của nhà nước nhằm cân bằng giữu nông và công nghiệp trong việc sử
dụng tài nguyên đất.
- Môi trường nước: Các doanh nghiệp nhằm tối thiểu hóa chi phí một cách

tối đa đã không ngần ngại xả những chất độc hại trực tiếp hủy hoại tài nguyên
nước cùng những sinh vật sống trong môi trường này, không những vậy, môi
trường nước bị ô nhiễm sẽ ảnh hưởng rất lớn đến người dân sinh sống quanh khu
vực bị ô nhiễm, đặc biệt tệ hại hơn nếu quanh khu vực bị ô nhiễm phần lớn
người dân làm nông nghiệp thì vấn đề sử dụng nước dể tưới tiêu sẽ bị ảnh hưởng
nghiêm trọng. Vedan – là minh chứng tiêu biểu cho sự việc hủy hoại môi trường
nước và khiến cho người dân xung quang phải ghánh chịu trực tiếp hậu quả này.
- Môi trường không khí: Hàng năm con người thải ra môi trường không khí rất
nhiều với những khói, bụi, điều này làm cho không khí ngày càng bị ô nhiễm và
gần đây vấn đề rất được dư luận quan tâm đó là tình hình nóng lên của trái đất do
hiện tượng hiệu ứng nhà kính mà nguyên nhân phần lớn đó là do các chất thải
của các nhà máy, xí nghiệp với những máy móc cũ kỹ, tiêu hao nhiên liệu. Vì
vậy muốn hạn chế chất thải ra không khí thì các doanh nghiệp cần đầu tư vào
trang thiết bị nâng cao năng suất sản phẩm, qua đó hạn chế thải ra ngoài không
khí những khói bụi độc hại như vậy mới có thể bảo vệ được môi trường không
khí đang
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 23- SVTH: Trần Văn Thiết
2.2 SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA ĐẠO ĐỨC KINH DOANH ĐẾN DOANH
NGHIỆP
2.2.1 Ảnh hưởng của đạo đức kinh doanh đến khách hàng của doanh
nghiệp
Khách hàng là cội nguồn của sự tồn tại và phát triển của công ty. “Đạo
đức kinh doanh là hành vi đầu tư vào tương lai. Khi doanh nghiệp tạo tiếng tốt sẽ
lôi kéo khách hàng. Và đạo đức xây dựng trên cơ sở khơi dậy nét đẹp tiềm ẩn
trong mỗi con người luôn được thị trường ủng hộ” - đó là định nghĩa đang được
sử dụng rộng rãi của khái niệm đang là “thời thượng” của các doanh nghiệp.
Hãy nhìn lại những gì mà công ty thực phẩm Vedan đã làm. Việc thả chất
thải độc hại đã trực tiếp “giết chết” sông Thị Vải bên cạnh thiệt hại về kinh tế và

sức khỏe của người dân sống quanh vùng, Vedan đã và đang bị cộng đồng trừng
phạt. Các đối tác lớn phân phối sản phẩm của Vedan như các hệ thống siêu thị:
Coop Mart, Vinatext, Citimart, Maximart từ chối phân phối cho tất cả các sản
phẩm của Vedan. Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng phẫn nộ không kém và
hành động bằng cách tảy chay sản phẩm của họ. Vẫn biết tiết kiệm chi phí để
tăng lợi nhuận nhưng không vì thế mà doanh nghiệp lại suy đồi đạo đức, tìm cách
lách luật. Quay sang tập đoàn Mai Linh, ở đây ta nói về lĩnh vực vận tải, với đội
ngũ nhân viên chuyên nghiệp luôn đưa khách hàng lên hàng đầu , tận tình phục
vụ. Bên cạnh không ngừng thực hiện những cộng việc vì môi trường và xã hôi.
Vì vậy luôn được sựu ưu ái, và tin tưởng từ khách hàng.

2.2.2 Ảnh hưởng của đạo đức kinh doanh đến các nhà đầu tư của
doanh nghiệp
Đây là vấn đề còn rất mới mẻ ở Việt Nam do thị trường chứng khoán Việt
Nam còn rất non trẻ nên những quy định về tính trung thực trong báo cáo tài
chính, công khai thông tin với các nhà đầu tư của doanh nghiệp,… vẫn còn chưa
chặt chẽ. Vì vậy, thời gian qua đã xuất hiện hiện tượng các doanh nghiệp đưa ra
những thông tin chưa chính xác để trục lợi, gây lao đao cho nhiều nhà đầu tư.
Vụ việc nghiêm trọng đầu tiên là việc Joint stock Bien Hoa Confectionery
Company (Bibica) gian dối trong việc khai báo kết quả kinh doanh năm 2002 và
6 tháng đầu năm 2003. Bibica là một trong 21 công ty đăng ký lên sàn đầu tiên ở
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 24- SVTH: Trần Văn Thiết
Việt Nam và là công ty niêm yết đầu tiên trong ngành bánh kẹo. Vì vậy, các nhà
đầu tư trông đợi rất nhiều vào lợi nhuận của công ty sau khi niêm yết. Để nâng
cao năng lực cạnh tranh trên thị trường, thời gian này công ty đã đồng loạt triển
khai các dự án đầu tư mới nhằm mở rộng sản xuất - kinh doanh, đầu tư phát triển
các sản phẩm mới (bánh trung thu, Layer Cake, chocolate), xây dựng Nhà máy
Bánh kẹo Biên Hòa 2… nên số nợ ngân hàng gia tăng. Thêm vào đó, giá nguyên

liệu đầu vào tăng nhanh, tình hình nhân sự trong bộ phận Tài chinh - Kế toán có
nhiều biến động đã làm gia tăng thêm các khó khăn cho công ty. Trước tình hình
đó, công ty cần thu hút thêm các nhà đầu tư để gia tăng vốn nên đã đưa ra một
báo cáo tài chính không chính xác. Khi vụ việc vỡ lở, các cổ đông được biết năm
2002, Công ty đã lỗ 10,086 tỷ đồng (tương đương 7.500.000 USD), gần gấp đôi
con số lỗ 5,4 tỷ đồng mà công ty từng công bố. Hậu quả là giá cổ phiếu Bibica
sụt thê thảm, gây thiệt hại lớn cho các cổ đông. Cùng thời điểm đó, Bibica phải
đối mặt với hình phạt vì vi phạm luật quản lý chứng khoán của Ủy ban chứng
khoán nhà nước (SCCI) và rơi vào tình trạng gần như phá sản.
Nhưng do lợi nhuận trên thị trường chứng khoán quá lớn, nên những vụ
việc tương tự vẫn tiếp diễn. Thiên Việt là một công ty chứng khóan mới thành
lập đầu năm 2007, nhưng đã được các nhà đầu tư hết sức quan tâm vì Nguyễn
Trung Hà, Chủ tịch của Thiên Việt là Phó TGĐ của một công ty hàng đầu Việt
Nam và trong giấy tờ đăng ký kinh doanh, Phạm Kinh Luân, một chuyên gia nổi
tiếng trong lĩnh vực tài chính, được nêu tên với tư cách là Tổng Giám đốc của
Thiên Việt. Vì vậy mặc dù chưa niêm yết nhưng cổ phiếu của Thiên Việt đã được
các nhà đầu tư săn lùng. Đặc biệt, từ khi Ban Giám đốc Thiên Việt đưa ra thông
tin là họ đã ký hợp đồng liên doanh với Goldman Sachs, một tập đòan tài chính
hàng đầu của Mỹ, thậm chí Thiên Việt còn đưa ra bản thỏa thuận hợp tác với chữ
ký của Chủ tịch Goldman Sachs và Thiên Việt với các phương tiện thông tin đại
chúng, thế nên giá cổ phiếu của Thiên Việt tăng rất nhanh, gấp nhiều lần so với
giá niêm yết. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau các phương tiện thông tin đại chúng
đã cung cấp thông tin rằng Goldman Sachs từ chối hợp tác với Thiên Việt. Thêm
vào đó, ông Phạm Kinh Luân cũng cho biết ông chưa hề ký hợp đồng làm việc
cho Thiên Việt. Vì vậy, Thiên Việt đã bị phạt nặng bởi Trung tâm giao dịch
chứng khóan thành phố Hồ Chí Minh (HSTC) và Ủy ban chứng khoán nhà nước
Đánh giá thực trạng đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp tại Việt Nam

GVHD: Trương Hòa Bình - 25- SVTH: Trần Văn Thiết
vì đưa ra thông tin không rõ ràng và không ngay thẳng. Người thiệt hại nhiều

nhất ở đây chính là các nhà đầu tư, những người đã bị thu hút bởi những thông
tin sai lệch mà Ban Giám đốc công ty Thiên Việt đưa ra.
Vì vậy, những vụ việc như vậy vẫn có nguy cơ xảy ra bất cứ lúc nào vì
luật pháp cũng như ý thức của các nhà kinh doanh Việt Nam về vấn đề này còn
chưa đầy đủ. Trong kinh doanh việc gặp khó khăn hay rủi ro là khá thường
xuyên. Khi gặp tình huống này, những công ty uy tín trên thế giới thường chọn
cách thông báo rộng rãi cho các cổ đông để kêu gọi sự hợp tác của họ nhằm giúp
công ty vượt qua khó khăn. Mặc dù tiềm ẩn nhiểu rủi ro nhưng cách này giúp
công ty giữ được lòng tin của các nhà đầu tư, và thoát khỏi nguy cơ bị bỏ rơi khi
thông tin bại lộ. Tuy nhiên các doanh nghiệp Việt Nam lại thường không làm
như vậy.

2.2.3 Vấn đề thương hiệu và lợi nhuận
2.2.3.1 Giá trị thương hiệu và đạo đức kinh doanh
Các thương hiệu luôn xuất hiện, cạnh tranh và tồn tại trong những phân
khúc giá khác nhau. Bên cạnh đó vấn đề lợi nhuận và đạo đức trong kinh doanh
luôn làm đau đầu các nhà lãnh đạo. Thương hiệu trong nền kinh tế thị trường:
theo cơ chế cạnh tranh của thị trường tự do, trong bất cứ ngành hàng nào, từ hàng
tiêu dùng nhanh, hàng điện máy, ngành quần áo thời trang hay các ngành dịch
vụ,…các thương hiệu luôn xuất hiện, cạnh tranh và tồn tại trong những phân
khúc giá khác nhau. Lấy ví dụ tại thị trường Việt Nam. Trong ngành dầu gội, giá
bán của Clear đắt gần gấp 2 lần giá bán của dầu gội đầu Rejoice. Trong ngành
điện máy, giá bán của tivi Sony đắt gấp đội so với giá của nhãn hiệu nội địa
Darling. Trong ngành dịch vụ quảng cáo hay trong dịch vụ về luật, giá dịch vụ
của các hãng nước ngoài đắt hơn từ 3 đến 10 lần so với giá của các công ty của
Việt Nam. Tuy có mức chênh lệch giá rất lớn giữa các thương hiệu ở phân khúc
thấp so với phân khúc cao cấp, nhưng càng ngày, chất lượng sản phẩm (hay dịch
vụ) giữa các phân khúc càng bớt khác biệt. Ngày nay, nếu bỏ nhãn hiệu đi và cho
người khách hàng dùng thử, nhiều loại sản phẩm và dịch vụ có giá rất chênh
nhau những lại hầu như không tạo ra sự khác biệt. Trên thực tế các tập đoàn đa

quốc gia đã chuyển khâu sản xuất của nhiều loại sản phẩm và các ngành dịch vụ