DÒNG HỒNG CẦU ppt

1








DÒNG HỒNG CẦU













2

***
BS: Huỳnh Duy Anh
Mục tiêu:
Sau khi học xong bài này sinh viên phải:
1. Trình bày được quá trình sinh hồng cầu.
2. Mô tả hình dạng hồng cầu bình thường.

3. Nhận diện được trên hình các loại hồng cầu bệnh lý.

I. Sinh máu dòng hồng cầu:


Từ tế bào nguồn đầu dòng (CFU-E), dưới tác động của erythropoietin (EPO), tế
bào đầu dòng của hồng cầu được tạo ra, gọi là tiền nguyên hồng cầu (proerythroblast).
Đó là tế bào có kích thước lớn (đường kính khoảng 20-25μm), nhân tròn, lưới màu nhân
sáng và rất mịn với một hạt nhân nhạt, có khi không thấy rõ hạt nhân. Bào tương tròn đều,
ưa base mạnh (xanh thẫm) do chứa nhiều ribosom cần thiết cho việc tổng hợp một lượng
lớn huyết sắc tố. Thường thấy khoảng sáng quanh nhân trên tiêu bản nhuộm Giemsa. Có
khi thấy bào tương lồi ra tạo thành hình “giả túc”.

Hình 1: Tiền nguyên hồng cầu
3

Một tiền nguyên hồng cầu sinh ra 2 nguyên hồng cầu ưa base I (erythroblast
basophi I) và thành 4 nguyên hồng cầu ưa base II. Tuy nhiên dưới kính hiển vi quang
học, không thể phân biệt được nguyên hồng cầu ưa base I và nguyên hồng cầu ưa base II.
Tính chất trưởng thành hơn (biệt hóa) so với tiền nguyên hồng cầu được thể hiện bởi sự
ngưng tụ đặt biệt của chất nhân tạo thành từng cụm nhỏ thẫm màu, sắp xếp rất đều thành
hình “nan hoa bánh xe”. Kích thước tế bào nhỏ hơn tiền nguyên hồng cầu (đường kính
16-18 μm). Quá trình tổng hợp huyết sắc tố chỉ mới bắt đầu với một tỉ lệ rất thấp, do vậy,
trên tiêu bản nhuộm Giemsa gần như không nhận thấy sự thay đổi màu sắc của bàu tương.


Hình 2: Hai nguyên hồng cầu ưa base có cấu trúc chất nhiễm sắc đặc (1) và môt nguyên
hồng cầu đa sắc (2)

Một nguyên hồng cầu ưa base sinh ra 2 nguyên hồng cầu đa sắc ( erythroblast

polycromatophil) do bào tương đã có một lượng đáng kể huyết sắc tố (màu da cam) được
tổng hợp và vẫn còn tồn tại các ribosom (ưa base) nên bào tương có màu pha trộn giữa
4
xanh và da cam (xám xanh) trên tiêu bản nhuộm Giemsa. Tế bào có kích thước nhỏ hơn,
đường kính khoảng 12-15 μm. Nhân thường tròn, nằm ở trung tâm bào tương, lưới màu
nhân bắt đầu đông vón lại tạo nên hình ảnh những “cục” đều đặn. Thông thường, các
nguyên hồng cầu đa sắc có khoảng sang quanh nhân rất rõ nét. Đây là giai đoạn cuối cùng
tế bào cón khả năng nhân đôi trong quá trình biệt hóa dòng hồng cầu.


Hình 3: quá trình tạo hồng cầu ở tủy xương thường diễn ra xung quanh một đại thực bào
với một lớp tương bào rộng, sáng màu (1). Xung quanh nó là các nguyên hồng cầu đa sắc
với các kích thước khác nhau. Nguyên hồng cầu phân bào (2).
Nguyên hồng cầu ưa acid (erythroblast acidophil) được tạo ra do nguyên hồng
cầu đa sắc nhân đôi. Giai đoạn này, sự tổng hợp huyết sắc tố đã gần xong, tế bào không
còn phân bào nữa. nguyên hồng cầu ưa acid có đường kính 10-15 μm. Nhân tròn, nhỏ,
màu rất sẫm nằm ở chính giữa tế bào và gần như sắp tan. Bào tương màu da cam, màu sắc
gần như hồng cầu trưởng thành.
5

Hình 4: nguyên hồng cầu ưa acid.
Hồng cầu lưới (reticulocyte) là giai đoạn cuối cùng của sự trưởng thành dòng
hồng cầu còn vết tích nhân. Kích thước tế bào bằng hoặc to hơn tế bào hồng cầu trưởng
thành một ít ( đường kính 7-11 μm ). Nhân đã biến mất. trong bào tương còn một vài ty
lạp thể và ribosom, làm cho tế bào còn khả năng tổng hợp một ít huyết sắc tố. khi nhuộm
tế bào bằng phương pháp tủa đặt biệt (nhuộn xanh cresyl), có thể quan sát được vết tích
nhân còn sót lại là hình lưới hoặc các hạt nhỏ bắt màu tím sẫm trên nền bào tương xanh
nhạt. Hồng cầu lưới ở lại tủy xương khoảng 24h thì được phóng thích ra máu ngoại vi.
Tại đây, chúng tồn tại thêm 24-48h nữa ở
trạng thái “lưới” rồi mất nhân hoàn toàn để

trở thành hồng cầu trưởng thành. Hồng cầu
lưới ở máu ngoại vi được coi là sự hiện
diện của khả năng sinh hồng cầu của tủy
xương. Khi hồng cầu lưới tăng nghĩa là tủy
xương đang tạo hồng cầu mạnh mẽ.

Ở máu ngoại vi, số lượng hồng cầu trưởng thành ở người khỏe mạnh bình thường
nói chung trong khoảng 4,0-6,0 x 10
12
/l, tương ứng với lượng huyết sắc tố 120-180 g/l.
Hồng cầu trưởng thành có hình đĩa lõm 2 mặt, đường kính 7-8 μm, dày 1-3 μm, không
có nhân.Trên tiêu bản máu nhuộm Giemsa, hồng cầu bắt màu đỏ hồng, ở giữa có khoảng
sáng tròn.

6



Một số hình ảnh hồng cầu bệnh lý:
Hồng cầu nhỏ, đường kính 4-6 micron
Gặp trong bệnh Thalassemia, thiếu máu thiếu sắt do mất máu mạn, thiếu dinh
dưỡng, kém hấp thu, tăng nhu cầu. Rối loạn chuyển hoá sắt







7

Hồng cầu to, đường kính 9-12 micron.
Gặp trong bệnh Suy tủy xương, thiếu vitamin B12 và acid folic, rối loạn tổng hợp
AND.

Hình quả lê, hình vợt, hình chuỳ, trong hội chứng thiếu máu nặng.



Hình lưỡi liềm do có huyết sắc tố S, bệnh rối loạn về huyết sắc tố

8

Hình bia do có nhiều huyết sắc tố bào thai F

Hình có gai (acanthocytose) ) bệnh nhân mang van tim nhân tạo, bệnh thiếu máu tan máu

Hình vỡ mảnh (schizocytose)



9
Tài liệu tham khảo:
1. Trần Văn Bé – Thực hành huyết học truyền máu, NXB Y học 2003,Tr. 12-15.
2. Trương Công Duẩn-bài giảng Huyết học truyền máu, NXB Y học 2006,Tr. 11-19.
3. Block Huyết học – Miễn dịch, Đại học Y Dược cần Thơ, Tr. 27-30.
4. Color Atlas of Hematology Practical Microscopic and clinical diagnosis.