Quần áo cầu lông nam VICTEC
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (4.25 MB, 8 trang )
f qf
6+
.otLUSl
-+)
f
xcHia cuA NHfNc euAN NrEM THo
TRoNG pHoNG rnAo rno uor tg32-ts4s
rE queNc HUNGc)
Tim tdt sq da dang vc khuynh huong sring t6c cta phong trio Tho moi 1932- 1945 gin lian cing
phf vd quan ni6m nghg thuft. Ph6 b6 quan niim tho c6 nhiAu k-hd c{mg cua thoi trung daJ
ti€p nhin c6c quan ni€m nghQ thuit mriri md tu phuong Tiy, c6c thi si rho moi de kting dinh nhiau
i
ki6n c6 tin-h c6ch m4ng vd tho ca. D€ cao ce,, iirc tu ,hien ctng crii nhln huring ngoai, itring aint vi
d{c bi6t cua thi si sg cao quf cta tho ca cung tr?ng th6i khric thuong cta qui trinh s6ng tao, coi trqng
vd thtc, t6m linh,... Nhtng quan nifm iy cta Tho moi kh6ng chi mang tinh c6ch mAng d rhoi b6y gid
mi vin cdn nhidu j nghia vri'i chung ra hiQn nay.
su phong
Tt khda: cdm xric tg nhi€n, thi si lim
tho, c6i troi.
Absnad: The diversity ofcompositional tendencies ofthe New Poetry ( 1932 to 1945) is associated
with the richness of artistic conceptions. Breaking the notion that poetry had a lot of rigidity in the
Middle Ages, and accepting new artistic concepts from the west, writers of "New poetry,, affirmed
many revolutionary ideas about poetry. These ideas include: enhancing natural emotions and looking
outward, affirming the special beauty ofthe poets, the nobility of poetry as well as the unusual stati
ofthe creative process, and attaching importance to the unconscious and the spiritual. These concepts
were not only revolutionary at that time but still have many meanings for us today.
Kqh,otdst natural emotions, poets, poetry writing, heaven.
Chi6m fnh ch6 rlimg tr6n thi rtin,
.
tdn tai, phet
triCn tr6n
duoi l3 nim, phong
trdo Tho ma 1932-1945 <16 tao n6n m6t
thoi d4i r.uc rd trong lich su tho ca din t6c.
Con iludng iy cfing ld qu6 trinh thuc hi6n
m6t cuQc ciich mang, manh dan phii bo
c.6c. 16 th6i ct.
.Hien nhi6n, o diy khong
th6 kh6ng n6i ddn cuQc c6ch m,ang vd quan
ni6m tho. Thay d6i cdi nhin th5 gioi vdicon
nguoi, quan ni6m v6 d6i uong, chuc nang
cua tho ca, thay d6i quan niem vd cht thd
thi si vi quri trinh s6ng tao, tludng hu6ng
tim tdi, phAt tri6n cua Tho m6i,... t6t ci
nhnng
si tiCu biCu trong phong trdo. Quan didm
nghQ thu4t cing ld mot nguy6n nhdn quan
trong dAn den nhing di6m kh6c nhau gi&a
phong trdo Tho moi vd vdn xu6i Tu luc
vIn dodn - hai bg phdn chri y6u cria vdn
(')
PGS.TS. - Trudng Dai hqc Su phem Hd NOi
Emai l:
hgc c6ng khai ctng song song t6n tai trong
giai doan 1932- 1945. N6u Tu luc v5n dodn
dtng vdn chuong d6 "can du" tich cuc vio
cric vAn d6 n6ng bdng cta cuQc s6ng xd h6i
duong thoi thi Tho moi du
ii
md.theo t1u6i nghQ thuAt vi nghQ thuit
thuiin triy. Nhu mgt bi6n chung tu nhi€n:
canh crii mdt/ nhuoc didm lai thudng c6
c6i duoc/ dong g6p. Phdi chnng vi th6 md
Tho moi c6 di6u ki6n dio siu vdo biin ch6t
thim mi cta tho, vio
nghd si - nhirng
y, duqc t6n trong. Kl6ng it quan ni6m vd
tho trong phong trdo Tho m6i 1932-1945
d6n nay vin c6 j, nghia hoic nhic nho.
didu chinh. hodc nhdn manh. t6 cl6m cric
phuong di6n, ydu cAu ndo d6 d6i v6i ngudi
ldm tho, nguoi
vdn ttd ndy qua c6c cdn cri cht y6u sau:
t
nghia cia nhfrng quan ni(m...
- Hai bdi tho mang tinh chdt tuydn
ngdn nghQ thudt Cdm xuc ciaThdft, Cay
ddn mu6n driu cria Xuin Di0u.
- Mqt sti tric phim. bii vi6t cua Hdn
Mac Tir: Choi giira m a trdng (tho v6n
xt6l), Tra Tho Di6n (1938), Quan ni€m
tho (thilng 611939), Bich Kh6, thi si thdn
linh (giotthiQu tip tho Tinh huy1fl.
- Tta Diiu lrin, tdp tho vdn xu6i - ti6u
l.luln Vdng sao (1942) cia ChE Lan Vi6n.
- Cric bdi viet cta nh6m XuAn Thu nhd
t$p (1942-1944) g6m Pham Vdn H4nh,
Nguy6n Xudn Sanh, Dodn Phri Tri.
l. Bu6i moi ra cloi,.ngd ngdng nhin
cuQc s6ng xung quanh bdng d6i mdt moi,
nhdm ch6ng l4i sg gd 6p, khu6n s6o crla l6i
tho cfr, c6c thi si Tho mcri cht truong gi6i
ph6ng todn diQn tho ca. Hinh inh "Cay ddq
mu6n di6u" trong bii tho ctng t6n cira Thd
Lt ld m6t dn.du nghQ thu4t gidu sirc bi6u
cim. Lri co ddu cta phong trio Tho moi d
ch4ng
vd dgp mu6n hinh mu6n th6 cua thiOn
nhi6n vi nguoi doi: "T6i chi ld m6t khdch
tinh si/ Ham.vi dep cua mu6n hinh mu6n
thA/ MWn ldy but ndng Ly Tao, t6i vd/ Vd
mr.qn cdy ddn.ngdn phim, t6i ca/ Vi dgp u
trdm, ddm du6i hay ngdy thn/ C ng nhr vd
dgp cao si6u, h ng trdng/ Cia non n,*6c,
cia thi vdn, tt udng..;'. Ti6p n6i ThC Lir,
d€n Cam xic, Xrdn DiQu hio h[mg dua ra
Mo theo trdng vd vn vdn citng mdy
DA finh h6n rdng buQc voi mu6n ddy
Hay chia s.i boi trdm tinh yAu mdn.
Nhtng krheng
Cdy ddn mu6n ttiQu truoc d6. C6 ili6u, vi
ld ngudi n6i sau, voi phong c6ch cira minh,
XuAn Di6u th6 hi6n l6i bi6u tlat m4nh mE
vd gidu suc ggi cAm. Ty xem minh"T6i chi
h m& cAy kim bi nh6/ Md vqn vqt ld mu6n
65
dd nam chdm", Xudn Di€u vi t6m hdn vd
c6c girlc quan cta thi si voi cric hinh 6nh tao
bao vd sinh d6ng: Ddy ld quan tha h6 mu6n
khdch ddn/ Ddy ld binh thu hqp tri mu6n
hwrng/ Doy ld vwdn chim nhd hat mucti
phuong/ Hoa mQt ngqt chen giao c ng trdi
d7c/ E6i gi6ng mdt dd ch*a trtri vqn h6c/
D6i bd tai ndo ngdn can thanh dm/ Cia
vu yo nghe mdi fieng kAu thdm/ C a xanh
thdm thdy mu6n mdu n6i sd...
TrCn hinh trinh v6n d6ng cta hr tudng
nh6n lo4i, tu quan ni6m Thi0n, Dia, Nhin
nhat the (hdi tn"rng ilai) sang j'thtc t6ch
Nhin kh6i Thi6n vd Dia ld b{oc ngost
vd ctng quan trgng. N6 gdn li6n vdi sy
ra doi cua phuong thftc sdn xudt tu bin,
sg ph6t tri6n crla khoa hgc ki thuit, k6o
theo con ngudi c6 nhin thuc 16 rQt vd suc
manh, quy6n ndng cua minh. I(hi Nhdn
biCt t6ch khdi Thi6n vi Dia, hai h6 qud tdt
y6u di6n ra. Thri nhAt, con.nguoi xem th6
gi6i quanh minh ld mQt cl6i tuong kh6ch
quan vd c6 nhu cdu kh6m ph6, phdn tich
n6. Thti hai, con nguoi 1u xem bin thin
minh ld.mQt th6 gioi mang tinh dQc lip
tuong c16i vi udc mu6n tU soi ngdm, t.u
phoi trai, nhdt ld crii th6 gi6i bdn trong ilAy
phong pht, bi dn cta.minh. Vdi he.quA thft
nhat, v6n chuong <16 cao tinh thAn phAn
tich xd h0i, phin tich llch st tl6 mi6u td,
kh6i qu6t b0 mAL ban chit clich thuc cta
n6, tho ca mang nh6n quan hu6ng ngoai.
Voi hQ qud tht hai, van chuong- thinh
th\tc giSi bdy nhirng ni6m wi vi n6i kh6,
kh6t vgng vd bi kich cta cii t6i c6 nhin,
nhd tho mong mu6n khdng
nhAn ring nhd nhin quan huong ngoai, voi
Tho moi 1932-1945, hinh inh thi6n nhi€n
dit nu6c, hinh inh cdc ldng qu6, sinh ho4t
c[a nhirng con nguoi th6n qud nhidu khi
di hi€n l€n voi.ve phong phrl. tu nhi6n v6n
c6 cta n6 (nhAt ld nhtng bdi tho vd ldng
qu6 cria Dodn Vdn Cu, Bing Bd Lin, T0
Hanh,Anh Tho,...). Ctng kh6ng thd phti
nhfn rdng chinh nho j, thtc cao v6 ci nhin
66
NGHTEN
colt viN aec, so to-2022
Hoii Thanh dd say sua khdng tlinh trong
Thi nhan lti(t Nam: "T6i quy5t ,ing troni
cii t6i c6 nhAn, kh6t vgng tlugc nhin nglm
vd tung ca cuQc doi blng il6i m6t cria c6
nhin. Khudc tu nhtng u6c lQ, ph6 bo btc
tudng chdn 6m u cria cht nghia c6 di6n dO
lich s[r thi ca Vigt Nam chua. bao gid ngudi
ta thny xuit hi6n ctng m$t lAn mQt h6n tho
r6ng mo nhu Th6 Lt, mo mirng nhu Luu
Trgng Lu, htng tr6ng nhu Huy Th6ng,
trong s6ng nhu Nguy6n Nhugc Phdp, do
ndo nhu Huy C4n, qu6 mta nhu NguyEn
Binh, ki di nhu Ch6 Lan Vi6n... vd thi€t
tha, rpo ryc, bdn khoin nhu Xudn DiQu".
Cht truong md rQng c6nh cria tdm hdn
truoc ngo4i gioi o cric nhi Tho moi gin
li6n ctng tinh thdn dut kho6t phri
cim xirc tg nhi6n. Ddy li mQt rl4c ttiilm n6i
bit trong quan niQm nghd thudt cua cht
nghia l6ng man nhdm phd b6 tinh khu6n
kh6, j, thftc tuAn tht quy tdc cta cht nghia
c6 di6n. N6 cfing ld m6t bi6u hi6n cria
kh6t vgng gidi thodt c6i t6i c6 nhdn, kh6t
vgng dugc nhin ngdm vd qng ca cuQc ddi
bdng tl6i met cia ci nhdn. Th6 Lt tuy6n
b6: "Anh dir bao tinh tinh t6i hay thay
ddi/ Kh6ng chuy1n tdm, kh6ng chn nghig,
nhung cdn cii...". XuAn Di6u vi tdm h6n
thi si li qu6n sin ldng il6n moi mudn lo4i
kh6ch, li vuon mdi chim muoi phuong vd
nhi h4t, trong cl6 c6 cri hoa mit nggt chen
giao ctng tr6i dQc; khi ldm tho, thi si diu
can tinh t6o rach rdi:.
Ai iten phdn chdt mQt m i htong
Hay bdn cdm ca! T6i chi thwtng
Chi lqng chu6i theo d6ng cam x c
Nhtr thuyin ngu phil lac trong sttrng.
(Vi sao)
Ddn Loi tho vdo tQp Gtri htong, thi
n?ry lai nhin m4nh: "1'di ld con chim d€n
ti nili lq/ Ngla c6 hdt choi" . T6n trong su
t.u nhi6n, khrlLt khao tluoc tu nhi6n chinh
dic di6m n6i bat cua cht nghia l6ng m4n.
Quan niQm nghe thuat nriy chimg t6 tinh
thin ph6.bd tinh khu6n kh6, j'thtc hrdn
tht quy tic cta cht nghia c6 di6n. N6 cfrng
ld m6t bi6u hiQn cria kh6t vgng giii tho6t
con nguoi cd nhAn dug.c t.u do nhin ngim
cuQc ddi bing tl6i mIt cha minh, tu do
s6ng voi minh, phoi tnii minh - <16 ld mQt
hdnh dQng ciich m4ng l6n cria Tho moi.
.2. Ya circ tuy6n ng6n nghQ thuit cta
ThC Lri, Xudn DiQu, li tinh bi pht dinh,
cAm xric t.u nhi6n cua cd nhAn thi si duoc
tl€ cao. Li6n hrdng ngang m6t chrit, quan
niQm, kh6t vong ndy cria Tho mdi gin voi
nghi cho rdng thoi d4i co.khi, sg phrit
tri6n ki nghd nr bin s€ gi6t ch6t ngh6 thuAt,
vin chuong ld dia h?t cta nhfrng gi trong
tr6o, thuin khiiir cua Nguy6n Tuin. Ddy
l6n m6t buoc, quan niQm phri dinh li tinh,
d6 cao. cim xric t.u nhi0n cta cric nhri Tho
moi ti6n cl6n nghQ thuit vi nghd thuat, d6n
d6i lip tho ca voi.nhirng nhu cdu binh
thudng cria cu6c s6ng thudng ngiy, v6i
nhtng bi6n tlQng cria xi h6i. Tu tu&ng ndy
duo. c thd hipn 16 o Hrin Mdc Tu trong
d'
nghi vE "lodi thi si', trong giii thich vd
hdnh
thi si ld m6t lodi dac bict, ld thri chdu b6u
ki di6u md Thuqng d6 ban ph6t cho nhdn
loai. Ddy li su diSn d4t ddm mdu sic tdn
girio: "Dric Chrla Troi tao ra treng, hoa,
nhac, huong ld dii cho ngudi ddi huong
thu. nhung nsuoi doi u m€ phin nhidu
kh6ng bi6t tfn huong m$t c6ch say sua,
vd nhin tliy, chi€m nghiQm 16 miu nhi6m,
ph6p t5c cria DAng Chi T6n. Vi th6, trir hai
lo4i ngudi iluoc trong vong ld thi6n thAn
vd lodi nguoi, Dric Chria Trdi phii cho ra
tloi m6t loii thrir ba nta: lodi thi si. Lodi
ndy ld nhirng b6ng hoa r6t quf vd r6t hi6m,
sinh ra o tloi voi mQt srl mang r6t thiOng
li6ng: phrii biet tan hudng nhtng c6ng
trinh chiu b6u cta Duc Chria Troi vd trut
viro linh hdn nguoi ta nhirng ngudn khorii
l4c dd md nhung rit thom tho trong sach".
Vi thi si ld mot loii dac biet nhu th6 n6n
mi Tho mcri trd thinh
mQt
din hqp xu6ng
tla cung b{c, cla gigng diQu.Ch[ng th6
mi,
i
li
!
i'nghia cia nhfrng quan
niQm...
kh6ng ai hi6u tluo. c t6m ldng hq. Hdn Mac
Tt cho ring thi si ld ke b9 hanh ngo ng6c
gita chg iloi gi6 bgi vd "Tho ld ti6ng kOu
r6n thim thi6t cira mQt linh h6n thuong
nh6, udc ao trd lai Troi ld noi tli s6ng ngdn
kirip v6 thty v6 chung voi nhtng h4nh
phirc bdt tuygt". Theo Hin Mic Tt. thi si
mang tinh tinh thanh cao md nguoi iloi l4i
toin "tim thuat nhd nhoi tdm thuong". Vi
th6, thi si ludn c6 d6c, "cri k€u r6n thdm
thiet h de tim mQt nguoi tri ki". Tim 6
tl6u? "Mi than 6i, kh6ng bao gid thi si tim
d5ng. Nguoi tri ki cta thi si phii ld mQt
bic cao guy, toin ning, mQt cling mir thi
si nhin lAy nhu ld hdt ci mgi sg. pang ay
ld Dirc Chria Trdi. Thi si chi c6 the trut hCt
h6n tinh v6i Dric Chria Trdi, k6 lii htit niim
dau thuong v6i Nguoi, d6ng cho Nguoi
nhirng bni tho s6ng l6ng anh hoa, thd moi
ld mdn nguyQn" (Quan niQm tho,611919).
Trudc tl6, trong b iti Ngh€ thudt ld gi infi€tr
b6o Sdi Gdn ngiry 2611011935, Hin Mac
Tt ttmg cho rdng nghg si su6t doi di theo
"ti6ng goi o ch6n xa xdm, thidng li6ng vi
huydn bi ldm rung tl6ng c6i ldng".
Hin M4c Tu cho rdng khi sdn tim c6i
v6 gioi han. Vi thii thi si khi s6ng tao ld
s6rg trong t.4ng thrii hdn hoan lin
"T6i ldm th
m6l duong ts, rung rinh mQt lan 6nh s6ng...
T6i lim tho?
Nghia ld t6i ytiu du6i quri! T6i bi c6m
d6. t6i phdn bQi l4i tdt ca $fng gi md long
tdi, mrlu t6i, h6n t6i d6u h€t suc git bi mit.
Vi cfrng c6 nghia ld tdi de mAt tri, t6i
ph6t tli6n.
Ndng tl6nh t6i ilau qu6, t6i bpt ra ti6ng
kh6c, tiiing gdo, titing ru. C6 ai ngdn cdn
dugc tidng long t6i!...
T6i da s6ng minh li6t vir tliy du.. S6ng
bdng tim. bdng ph6i. bdng mriu. bang l€.
bing h6n. Toi da phat triCn h€t ca cdm giAc
.
6',7
cla tinh y6u. T6i 9d vui, budn. giin. hon
ddn gAn tlnt su s6ng..." (TVa Tho Didn.
le38) [2].
D6n Quan niQm tho (6/1939) trang
th6i tinh thin dac bi0t khi sing tao cta thi
si l4i tluoc gidi bdy: "Thi si di ngit ngu
trong khi nu6t hdt khi vi thanh cao cta
mia xudn Am. cta t6t cd nh&ng luong thtrc
ngon ngQt mi vi ldm bing huong briu. lim
bdng nh4c thi6ng, ldm bdng ruqu say. ldm
bing chAu lQ" [2].
Cht truong tach tho ca xa kh6i nhtng
phiAn hn cua doi s6ng com 6o, phu dinh
tuyet ddi li tri, thdn thinh h6a. huy6n bi h6a
"loii thi sT', c6c thi si thuQc Tru
quan niQm vd c6i dgp, quan niem vC tranh
tlQng sang t4o nghQ thuat. DO cao siing t4o
tho ca, thanh khi6t h6a tho ca thi tlfrng song
c6c nhd tho niy da than thanh h6a, huyAn bi
h6a ngudn tho, hdnh
c6ch qu6 mric. Nguoi lem tho thoi trung
dai y6u .kinh tho. dd cao tho o chuc ndng
girio hudn, o khi ndng di dudng tinh than.
Trudng tho Lo4n l4i d6 cao tho theo hudng
phi thuorg h6a, huy€n bi h6a" d6i lip voi
cdi binh thusng, crii hdng ngdy. Ngay ttr
nem 17 tudi, vi6t loi Tua cho tip tho Dliz
rrin cta minh, Ch6 Lan Vien da quan niQm:
"Han Mac Tir n6i: Ldm tho nrc ld
Dpc tAp Di6u trin ndy xong md ciii .Bu6n,
c6i Ch6n, c6i Hdi htng ta nhau il6n bgc
6y h6n anh, ldm cho anh phii cuni, phdi
gio, phni kh6c thi xin anh cho hgp hdi gi
mir cudi cho m6nh mang, gio cho vd c6,
kh6c cho hi h6, r6i grii c6i cuoi, c6i gho,
cdi kh6c dy cho kh6ng trung. T6i.nim ngt
trong sao nghe duo. c. rung mAy ng6i day, v6
l6y. cdi .qud qui b6u iy r6i say sua, r6i ngiy
ngat. r6i diOn cu6ng vd l6n diu sao Khu6,
sao Ddu, l6n cd Nguydt cdu md bdo chtng
n6 ring: - Ha ha.! Bay oi! Lodi ngucri thinh
thi si nhu ta cii r6i!". Ddy cao l€n udc mu6n
vi6t theo cilrn xirc t.u nhi6n o Th(i Lt, XuAn
DiQu, c5c thi si trong Trudng tho Loqn cho
68
NGHTEN
qlg
cei deg trong nghQ thu{t kh6ng cAn
tic he.p hdi cua lu6n
li, s6ng tao nghQ thu4t ld ho4t clQng thudn
tuy. trgc gi6c linh di6u, bi An. Han M?c Tt
kheng dinh khi s6ng tric nguoi nghQ si d
trong trang th6i md sri,ng, chi6m bao: "Toi
lim tho? Nghia ld t6i mat ri. r6i ph6t diCn"
(n{a Tho EiAn, 1938). ChC Lan Vi6n k6u
gqi c6c nghQ si hEy "tho6t l6n trdn tit c6
c6c nhu cdu... Thoiit tuc, d tr6n c6i tuc",
hdy "xa ldnh nhfng phien hd sdu b9 cta
cuQc doi: bta corn kh6ng ngon, d6i giiy
sdp thung, bric thu nhat nhEo cira c6 nh6n
tinh, tinh hanh ng5 nguo. c cria m6y anh hoc
trd kh6 dqy!". C6 hic, trong tAp Vdng Sao,
Chd Lan Mdn dd vi6t: "N6u vin cri qu6c
gi4 dao cluc, xi hQi, luAn thuong - biin phan
tu nhdn loai sd ch6t vi rlau da diy, tnii d XX
chua kh6p xong cdnh cira". Gin nhu ttr6,
nhd tho - nhri mi thuft Pham Hdu trong bii
Btit ki mgt ngwtri tig vd kting dinh: "NghQ
thudt cao cdp phrii ddi cric, phrii dem ta xa
tloi s6ng thuong vd vdt chdt... Nghd thudr
ning cao tim h6n ta dd ndng n}&ng phidn
mudn cta thuc tC" (860 Thanh ni4n, s6 14,
ngdy 4112/1943)... Khi b6 tic, chrin chudng,
kh6ng it thi si Tho moi dua vdo quan ni€m
vl nghQ thugt kidu ndy nhu m6t cuu cdnh.
A Lua thiing, Huy C4n cdn nang m6i siu
nhAn gian, 6m n5i dau doi thC thi6t (Mdr
chiic linh h6n nh6/ Mang mang thien cd
sriu). Sang Vfi try ca, thi si tu an ui minh
bdng niem ung dung thodt ra ngoii c6i tuc.
Cho rdng h6n min} dang lin quit ilAu tl6
trong vfl trq, Huy Cdn"Ngodnh lmg vi thi
stt/ Bttbc l6n dudng th€nh thinh":
Ta di mau qua tdm chdn ngxri
cl6m xia gi dOn c6c quy
Ta
gdp h6n ta trong vrt
Di
tu
vO ddu? Nhd tho tuong tuqng
minh ng6t ngunng tr€n c6 xe nhAinguyQtl
"Ng6i xe nhQt nguy€t citng thiin nhi6n/
Ldm bqn di d*ong v,i v6 d!nh'.' vit "Ta tti
vi ddu ta chdng biit/ Chi bi1t rroi xanh
ld ta say"... Con cludng cta Ch6 Lan Vi6n
ti DiAu fin d€n Vdng Sao cing phin rinh
l6i tu duy si6u hinh, hu v6 nrong tu th6.
cull ttiu nec, so to-2022
Th6i dQ pht dinh ffan th6, con dudng si6u
thoat veo ctng thim hu v6, sg nghi ngd
d€n tu phu dlnh chinh bdn thdn.minh...
tdt ci ddu nhu ld mdm m6ng chdc vtng
ttt Di6u tdn,
d6n Ydng Sao, du. c n6ng
"vir
cao, ph6t tri€n hodn chinh. D€n Vdng Sao,
C.hti Lan Vi6n tuy6n b6: 'Xtip ben nga
nhu gi6o guom, ta xin diu hdng t,It ca".
Nhe tho "thuong cho ta, thuong cho t6t
cd loii nguoi ... - nhi,og dp trdng kh6ng
dAu v6t, dem minh dg v6i hu v6, ch6t di
chua kip th6y hu v6": "M6t bong sao sa,
roi vdo cdi ch6t, nrt ili mriu s6ng. mang
theo hdn s6ng cria nhtng vi sao cdn s6t lai
ngang troi. Thoi gian qu hdi: C6 phii minh
ching. Hat lQ sE drmg: Hay ld ta d6. Ve
cdnh hoa thom truoc ng6 bdng 6m thim e
ngai cho d6i hat suong ddm. Sao roi! Sao
roi ! Roi mii., Su s6ng kh6ng cdn thAy nta,
ra dAy su chdt dd thinh luar le mar r6i. Su
s6ng chi cho m6t bu6i Ban Diu. Su chiir
iy la suc manh ddi hoi qua muon thuo.
Jehovahl Jehovah! Ddi con chi c6 th6 th6i
sao? Cdi tho ra cria con, c6i hit veo cta vt
tru, cei thd ra cria con lin nta, c6i hit vdo
cta vt tru kh6ng cing. mQr.chrit kh6ng khi
chuyen luin, m6t su h6 h6p o trong Cao
r6ng. Ai tinh, danh vgng mi ldm gi? Vdn
chuong, tu nrong mi lim gi? CuQc doi, crii
ddn xu6ng cua m6t
Jehovah! Cho cor tin thet 6 on Ngdi. Cho
con c6 th6 tim d6n ldng troi mi kh6c.
Vd ta tli kh6c... M6t ng6i lQ nrng,
mang theo 16 vring cria mu6n vi sao rung
tr6n cao. Chung quanh gay git rl6m ddi, ta
ng6i cl6 thuong cho minh cet bgi".
Tinh chAt si6u hinh, mdu sic huydn
bi trong quan ni6m tho cta Hdn Mdc Tir,
Ch6 Lan Mdn hdn c6 cin nguydn cta n6.
D6 ld chuydn hodn cinh lich st, xd hQi, li
chuydn dic ili6m m6i truong/ kh6ng gian
sinh s6ng, srlng tao. D6 ld chuy6n cdnh
ng6 ri6ng cta tung cuQc tloi. D6 cfing ld
chuy€n iinh hucrng tu c6c nhd tri6t hoc, thi
si phuong TAy.. . DAu sao, cAn khing dinh
l{
t
nghia cia nhrtng quan ni6m...
ring quan niQm dy mang tinh thin c6ch
tin moi m6, trio bao md trudc <16 chfng ta
chua dugc th6y trong lich st tho ca ViQt
Nam. N6 chinh li co sd cria chi nghia
tuong tnmg, chri nghia si€u thuc, ilAy s6ng
t6c nghQ thuit ctia dAn t6c l6n m6t tdm tlQ
khric vd m6i. C6 th6 g4n loc tu tl6 nhtng. j'
nghia, gi5 tri gi cho s6ng t6c tho ca - phin
sau s6 bin cu thd hon.
3. ThAi dO phu dlnh tuyet d6i li tinh,
xem sing t6c tho ca li. ho4t
ctng {luo. c th6 hiQn kh6 trgn ven voi su ra
doi cria. Xuin Thu nhd tAp. Tu quan nitm
li thuydt tl6n thgc t0 s6ng t6c, cic thdnh
vi6n cta Xudn Thu nhi tfp th6m nhuin
tinh than cta cht nghia tuqng trung, cht
nghia si6u thuc. N6i vqy kh6ng phii khnng
dinh ring Nguydn XuAn Sanh, Dodn Phir
Tr?, Ph4m Vdn Hanh chi inh huong tho ca
phuong Tdy. Tu thuc ti6n tho ca din tQc,
tu nhtng tim tdi, suy ngdm cta minh, h9
da trinh bey quan ni6m tho c6 nhfrng ili6m
rat gan, tuong d6ng vdi c6c chir nghia kia
(
ndn quan niQm tho cria ho.
Xuin Thu nhd tAp cho rdng: "C6 rung
"Tho li c6i gi huydn io, tinh khi0t, thdm
thuy, cao si6u". Ho tli ndng tho ngang v6i
Tinh y6u, vdi Dao, voi T6n gi6o. Khdc
voi "vin', "tho" ld ti6ng doi u huyen tr.uc
ti6p, li dQc bqch cta nhd tho tru6c cdi dgp,
vd c5i dgp. "Dep ld mQt thri rung dQng xa
voi, v6.tu lqi, cdm th6ng vcri c6i v6 cirng,
ruyQt d6i". Gat bot
XuAn Thu nhd t4p c6 j, nghia t6n trong gi6
tri dich th\rc c[ra tho ca, <16 cao hdnh tlQng
seng tao ngh6 thuAt. Xem tho li "tri thuc
cao cdp", ctic. thdnh vi6n trong Xudn Thu
nhi tip cho ring tho hay ph.ai ld tho kh6,
th|m chi kh6 tl6n kh6ng th6 hi6u,.kh6ng
th€ phAn tich bing li tinh. He cho rdng tho
69
"chi6m do4t ta t,it nhi6n, hodn todn, tuc
khdc" chri kh6ng th6 giii thich bdng ldi
md cing kh6ng.cAn phdi gidi thich. Dny [i
ld. mQt ! ki6n rAt d6ng suy nghi, tran reng
v6 d5c tnmg ti6p nhfn tho ca. SAng t6c
tho, theo Xudn Thu nhd tfp, ld sU ph6i hqp
nhtng im thanh, cht, hinh dnh dA di6n ta
"nhtng lop ddy cl{c cua ti6m thftc vi v6 y
thfc". Chinh tu ildy, XuAn Thu nhd tdp c6
quan ni6m khi hay vO tinh da nghia cria
vdn bin tho. Tty theo lua tu6i, hodn cdnh,
tuy theo tri th{rc, trinh <10, tam tr"ang,..
cta ngudi clgc md m6t bdi tho cti th6 hi6u
ra nhi6u c6ch. Ho dua ra kh6i ni6m "thi
sT', "thi nhan" cta minh. Ngudi ldm tho
ld thi si. Ngudi tlqc tho le thi nhAn. Bdi
tho hay li chi6c cdu bdc nhip gita thi si vd
thi nhin, "trdn s6ng sang ngucri rlqc". Li
luAn ti6p nhdn ngdy cdng nhdn m4nh vai
trd hiQn thgc h6a tloi s6ng tric phim v5n
chuong cta b4n doc, thdm chi dua ra khrii
ni6m "cl6ng s6ng tao" cta b4n dgc v6i nhd
vdn. Xudn Thu nhi tap dn c6 j'th&c 16 v6
tli€u tl6 tr6n co sd chri trong sU giao cdm
tuc thoi, tu nhi6n vd ki di€u giria ngudi
dqc tho vd nhd tho. Qud th6, li mQt hinh
thtc t6 chric ng6n ngt dAc biCt, tho tac
dQng toi nguoi dqc m6t crich.tructi6p, nrc
thdi blng t6ng hqp cta nhi6u y6u t6. (!,
hinh, nhac, sy ngAn vang, khoing tr6ng,
khodng llng gita cdc tu,...).
Tho "trirn s6ng" m6t.crich tfc thoi,"t.u
nhi6n sang nguoi doc bdng gi? V6 tli6m
ndy, c6c thdnh vi€n XuAn Thu nhi tdp rit
chu trong ddn nhac tliQu cta tho. "Vin
chuong tu tudng lay qu6c vdn ldm khi cp
tlQc nhdt ddo luyQn trong c6i dac biet cta
ng6n ngt Vi6t Nam". Sg kdt hqp gita dm
thanh vd hinh inh trong tho duo. c dga tr6n
crii uu th6 cta ngdn ngt ViQt Nam ld giiu
chit nhlc. Nhirng bdi tho ti6u bi6u crla
Xuin Thu nhd tip nhu Eudn xra (Nguy6n
Xudn Sanh), Mdu thni gian (Dodn Phu Tu)
th6 hiqn rdt rd
bing c6c ki5t hqp tu mdi lg cdn hinh rinh thi
Cw
HQC, SO 10-2022
70
NGHTEN
kh6 mt md, kh6 hi5u. Nhan thric vii tinh
nh4c cta tho o Xudn Thu nhi tap that ra
chdng phii ld di6u dac biQt. N6 chinh ld su
diy cao l6n j' thtc chung, cdch tin chung
cira ci phong. trdo Tho moi. "Ng6n tu Tho
mdi ld su k6t hqp nhip nhi,ng cic ng6n
tu tho D6ng vi TAy, li sq tuong hqp im
thanh, miru sdc, huong thom, con nguoi v[ tnr cta Eudng thi voi tho Ph6p, tren co
sd ng6n tu tho Vigt Nam - k€t qud cta sg
tuong ring cac n6n vdn h6a c6 tli6n vd hi6n
dai" []). Chat tho dac biEt cta Tho moi,
vira d6n tQc, vira hiQn clai, chinh o ch6 d6.
Dt c6 nh&ng cgc doan. diy tho d6n sg
cAu ki, bi hi6m, song quan niQm tho cria
Xu6n Thu nhi tdp c6 nhi6u
trgng. N6 vira li mQt budc t6ng ket, vta lA
m6t n6 luc c6ch tin quan ni6m v6 tho cta
phong trdo Tho mcri. N6 ch6ng l4i su tim
thudng h6a, binh din h6a tho ca, Lim sang
trgng m6t crich ximg
Quan ni6m tho phdi ld mQt loai hinh
ngh6 thuft cao si6u d€ thim nhlp vdo cdi u
huy6n cta th6 gioi vd chi6u sAu thdm thdm
cua ldng nguoi .cing. dugc nh6m Da cliri
(Dinh Htng, TrAn Din, Vt Hodng Dich,
TrAn Mai Chiu, .Nguy6n VIn.Tiu) khdng
dinh. d oan thi6t nrong r6t cAn nhic
ndy m6t chut bdi tuy ra mdt sau C6ch m4ng
th6ng Tdm mQt thdi gian nhmg thuc chAt
n6gin voi phong trdo Tho moi truoc tl6 vd
ph6n l6n c6c bii tho cta h9 di cluo. c sdng
t6c tu tnr6c C6ch m4ng. Khao khrit il6i moi
tho, ldm gidu cho tho, nh6m Da ddi mu6n
cli tim con tluong kh6c:."Ldrm sao nguoi ta
ct l4n lQi mdi trong m6i that tinh eo hep?
Ldm sao ngudi ta cri kh6c mii, than mdi,
rung tlQng mdi theo nhtng con iluong rung
tlqng ct? Ldm sao nguoi ta cri nhin mii vt
try d ba chi€u vd thu hgp t6m tu o biy diy
tinh cdm!". H9 nghi rlng: "C6i stc rung
dQng cua mQt bdi rho chi c6 thd vdo sAu vd
lan r6ng n€u dd th6u g6p tluo. c crii sric rung
dgng cta v6 bi6n, nghia ld cua mu6n nghin
c6i dit. Chirng ta di chAn ngit cei thi ca
n6ng hgp, nhai di nhdc lai nhirng phong
.
V,1N
cdnh tr6n gian, nhirng tAm tinh the tuc...".
Hq k€u gqi tho ca "ging suc tri l4i con
nguoi cai trinh bach dau ti6n, tri
con
nguoi c6 cAy huy6n m{c, s6ng nrii hoang
so..., hay trd v6 vdi c6i bAn ndng mir th6
tinh che i14y..., hiy gqi lOn nhirng c6i s6ng
Am thAm...". Nhirng quan niQm ndy chung
t6 sg khao khAt c1ich tAn, ctng lA mot th€
hiQn cua ! mu6n dimg tAm thuong h6a tho
ca md chung ta rit dfurg suy nghi.
4. Nhu v4y, muoi ba ndm Tho moi bao
g6m nhi6u ktuynh huong tho, nhi6u ddng
tho vua c6 sU tlch.biQt vria c6 nhirng giao
thoa thir vi. C6c lu6ng ph6i quan niOm thry
ca trong phong trdo Tho moi 1932-1945
cing thC - khri phong pht nhung gAn gui
nhau tr6n nhi6u di6m co bin. Tudc b6 di
miu sic si6u hinh. lit ngugc lai c6c tli6m
cuc iloan, chtng ta c6 thd nh4n ra nhirng giri
tri
chi" cta tho ca trung dai, Tho moi t6n
treng sU tu do, tu nhi6n cua thi si khi sriLng
t1o, dpt l6n hdng dAu cim xirc hr nhi6n cria
c6 nhAn khi giao cim voi ngoSi gi6i vd t.u
dio s6u vdo ldng minh. Dring thd -. crii bdn
chdt nquy6n so, c6t l6i cira tho thi6t tudng
ctng cAn phii nhdc fui. C6i g6c crla tho
tinh cdm. D6 ld. rung tlQng chan that tu c6i
ldng nhd tho il6 niy sinh nhu cdu sd chia,
nhu cdu ggi tim nhtng tdm h6n tl6ng cli6u.
Ddnh ring khi s6ng t6c thudng c6 su crlch
hay gh6t ba phdn thi cuong iliQu thenh bay,
tiim, chua mot lan that tinh cfing r6n ri thit
tinh. C6 m6t dao. quan ni6m phdi n6i c6i bi
kich, c6i tlau kh6 m6i ld vdn hgc d6i mdi.
Viy ld khdng it nguoi quin quai, hut hing.
tlau kh6 trong tho! C[ng c6 nhirng ngudi
ldm tho t6 ra tim tdi, c6ch tan hinh thric
bing u6n 6o phg Am, x6 r6ch nguyOn im,
khi€n ng6 nggng
l{
.
li
Y
71
nghtq cud nhrng quan ntgm...
phai tao
du-o.
c sE c6ng huong, sg ddng cdm
m6t c6ch tu nhi6n, hrc thoi. Dqc m6t bdi
tho d6n ndm mn bay luqt ma cri nhiu mdy
nhdn tr6n kh6ng hi6u ngudi ta dinh n6i crli
gi thi d6 liQu c6 nOn gqi lA tho?
C6c quan ni6m tho cria Tho moi taP
tnrng nhiAu nh6t xung quanh "nhd thi s?'vd
trang thdil hinh tl6ng s6ng t4o tho ca. G4t cli
su thin lh6nh h6a. huydn bi hoa, mflt dtng
cua cdc quan niQm ndy ld i thric kh6 sau s[c
vd ban ng6, vd qr "khdc nguoi" cua nhd tho,
d6ng nghia voi su khing
"loii thu ba" tr6n cdi tloi ndy nhrmg thi si
dich thgc kh6ng phii ld nguoi thudng. Qua
that, tho ld.loai hinh nghq thu|t c6 v6 "d4i
chung" nhAt, d6 ldm nhAt song lpi cao cip,
thi6ng li6ng b4c nhat. Dtng tam thudng h6a
tho, drmg d6 coi gi cing li tho - d6 h didy
c6 girl d cdnh tinh kh6ng it nguoi trong b6i
cinh "nguoi nguoi lim th
Ni5u Th6 Lt, Xudn Diou phu dinh li
tinh, cho ring khi 1dm tho thi si "chi chu6i
theo ddng cdm xtc" thi Hdn Mac Tt, ChC
Lan Vi6n lai hay nhAn manh trpng thrii
md sdng. chiem bao. hoang loan cua s:ing
tao. Hg cho rdng tho ld ti6ng kh6c. ti6ng
gio, ti6ng ru bdt l€n m6t c6ch t.u nhi6n
khi bi Ndng Tho d6nh, nghia ld khi thi si
o trong m6i trang th6i tinh thin dac biQt,
bdt thu
Tir bi tho ldm). Gan lgc di6m ndy, gidm cli
crii noi qui nliet thdnl khien hoi "loan".
ta nhin thAy c6i di6u kha di. d6ng cht 1i.
D6 ld nh6n m4nh vai trd cua cim himg
khi sring .tdc tho. Diy chinh ld di6u thi si
Hodng Cim (nguoi rit chrl trgng trang th6i
v6 th&c, ch4p chon m6, tinh cira thi si) sau
ndy kh6ng it ldn tdm sq. Nh&ng bii tho
hay "d€ itoi" thuong xuit hien trong m6t
tr4ng thrii tinh thdn tlac biQt mi d hic khtic
nhd tho kh6ng th6 vi6t n6i. N6 ld duy nhit
trong trang th6i cim hr?ng kh6ng bao giir
lip l4i trong cu6c ddi thi si.
Chinh tri ttiem tren, ta
bit
g4p m6t
v6n dd ttli vi cira s6ng t4o ngh0 thu|t, dac
bi6t cria sing t6c tho ca n6i ri€ng: vai trd
cua t4rc gi6c, cua tim linh. D6 thdy diy ld
phuong di6n dugc c6c thi si trong Trudng
tho Loan, nh6m XuAn Thu nhd tiP rAt
chri trgng. Dti tin huong trdng, hoa,.nhqc,
huong mi Dric Chria Trdi tao ra, dd "trut
vdo linh h6n nguoi ta nhftng ngu6n khorii
lac cl6 m6 nhrmg rit thom tho trong s4ch",
thi si cAn tr.uc gi6c vd tam.linh. DiS.thdm
nhAp vdo chi6u siu cria th6 gioi, tl6 cim
nhfn tluoc nhtrng gi huy6n.io, tinh khi6t,
thim thiry, cao si6u, thi si cAn t4lc gi6c vd
tdm linh. D[t trong b6i cdnh vdn h6a, vin
chuong Vi€t Nam llc d6. ddy ld nhirng
quan ni6m thft m6i m6, mang tinh thAn
c6ch tdn t6o b4o. DOn bAy gid, c6 16 chdng
miy ai dim phir dinh khi ndng c[ra t4rc
gi6c, vai trd c{ra t6m linh trong doi s6ng.
trong s6ng t6c nghQ thu|t. Vira gAn gni,
chin m6c, vta io diQu, bi6n h6a, vta lay
thric cdm xirc mQt c6ch tu nhi6n lai vta 6m
inh kh6ng ngu6i boi cdc bi6u tuong ngh6
thu4t m
gidc. cua tAm linh cing chinh ld
;kh6c ngudi" cta thi si, cing thting nhAt
v6i suy nghi chring t6i di n6u d tru6c: tho
li loai hinh nghQ thuit c6 v6 "d4i chirng"
nh6t, d6 ldm,nhAt song lai cao c6p, thidng
liOng bfc nhAt.
Nhtng quan ni6m tho cua phong trdo
Tho moi 1932-1945 g6p phin chimg t6
tinh thin c6ch m4ng cta m6t thoi dai tho
ca, ddng thoi v5n mang kh6ng it j'nghia
dring qu'i d6i voi tloi s6ng xi hQi, doi s6ng
vdn hoc cta chitng ta hiQn nay.
Tii lieu tham khio
ll I D6 Dfc Hi6u (19931. "Tho moi.
ss n6i loan
cta ng6n hr tho", in trong iWiz lai m6t cuic
cach mgng trong thi cq (nhi6u tic gi6), Nxb.
Gi6o duc, Hi NOi.
[2] Lt Huy Nguy€n (suu tim, tuy6n chqn, 1993),
Hdn Mdc Tti, tho vd ddi,Nxb. Vin hqc, Hd N0i.
