Xây dựng hệ thống câu hỏi góp phần phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong dạy học môn toán ở trường trung học cơ sở

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
VI N KHOA H C GIÁO D C VI T NAM

LÊ TH XUÂN LIÊN

XÂY D NG H TH NG CÂU H I
GÓP PH N PHÁT HUY TÍNH TÍCH C C H C T P
C A H C SINH TRONG D Y H C MƠN TỐN
TRƯ NG TRUNG H C CƠ S

Chun ngành: Lý lu n và phương pháp d y h c b mơn Tốn
Mã s
:
62 14 10 01

TĨM T T LU N ÁN TI N SĨ GIÁO D C H C

HÀ N I - 2009


CƠNG TRÌNH Ư C HỒN THÀNH T I
VI N KHOA H C GIÁO D C VI T NAM
B GIÁO D C VÀ ÀO T O

Ngư i hư ng d n khoa h c: 1. PGS.TS Tr n Ki u
2. TS. Tr n Văn Vuông

Ph n bi n 1: GS.TSKH Nguy n Bá Kim

Ph n bi n 2: GS.TS ào Tam

Ph n bi n 3: PGS.TS ào Thái Lai

Lu n án ư c b o v trư c H i ng ch m lu n án c p Nhà nư c
h p t i : Vi n Khoa h c Giáo d c Vi t Nam.
Vào h i: 8 gi 30 ngày 20 tháng 3 năm 2009.

Có th tìm hi u lu n án t i : Thư vi n Qu c gia
Thư vi n Vi n Khoa h c Giáo d c Vi t Nam


DANH M C CƠNG TRÌNH C A TÁC GI
LIÊN QUAN

N LU N ÁN Ã CÔNG B

1. Lê Th Xuân Liên (2006),“ M t s v n

v năng l c sư ph m và ào t o

năng l c sư ph m cho sinh viên”, T p chí Giáo d c (131).
2. Lê Th Xuân Liên (2007), “M t s v n

v câu h i và h th ng câu h i

trong d y h c”, T p chí Giáo d c (164).
3. Lê Th Xuân Liên (2007), “M t s nguyên t c xây d ng h th ng câu h i
khi thi t k m t bài h c theo

nh hư ng

i m i”. T p chí Giáo d c

(171).
4. Lê Th Xuân Liên (2007), “M t s v n

v câu h i và vi c s d ng câu

h i trong d y h c”. T p chí Khoa h c, Chuyên san khoa h c xã h i và
nhân văn s (6),

i h c Hu .

5. Lê Th Xuân Liên (2008), “Các bư c xây d ng h th ng câu h i trong d y
h c Toán

trư ng Trung h c cơ s ”. T p chí Giáo d c (181).


1

M
1.Lí do ch n
1.1.

U

tài

áp ng nhu c u ngu n nhân l c trong th i kỳ h i nh p, ngành giáo d c

ang th c hi n

i m i ( M)

ng b v m c tiêu, n i dung, phương pháp d y

h c (PPDH), phương ti n, t ch c và ánh giá. Trong nh ng v n

ó, phương

pháp giáo d c có vai trị quan tr ng. Lu t Giáo d c 2005 có ghi: “phương pháp
giáo d c ph thơng ph i phát huy tính tích c c (TTC), t giác, ch
c a h c sinh (HS); phù h p v i

ng, sáng t o

c i m c a t ng l p h c, môn h c; b i dư ng

phương pháp t h c, kh năng làm vi c theo nhóm; rèn luy n k năng v n d ng
ki n th c vào th c ti n; tác

ng

cho HS”.

ó chính là nh ng

giáo d c

n tình c m, em l i ni m vui, h ng thú h c t p

nh hư ng

M PPDH c n th c hi n trong quá trình

ph thơng hi n nay.

1.2. M t trong nh ng khía c nh ư c các nhà nghiên c u quan tâm là phát huy
TTC, th c hi n M PPDH

các b môn. S d ng h th ng câu h i (HTCH) trong

d y h c (DH) t ra có ưu th trong vi c chuy n vai trị ngư i giáo viên (GV) t
truy n th tri th c m t chi u sang vai trò ngư i t ch c, hư ng d n HS khám phá
tri th c, t o môi trư ng giao ti p, phát huy TTC, ch

ng, sáng t o c a HS, Như

v y, xây d ng HTCH và s d ng câu h i (CH) nh m t ch c ho t

ng (H ) h c

t p cho HS là m t trong nh ng y u t c n thi t góp ph n phát huy TTC và th c
hi n các

nh hư ng M PPDH hi n nay.

1.3. Qua kh o sát th c t , chúng tôi nh n th y m c dù nhi u GV d y toán
trư ng trung h c cơ s (THCS) ã n m ư c

nh hư ng M, t h

d ng nhi u PPDH tích c c nhưng vi c t o môi trư ng cho HS ho t

ánh giá ã s
ng và tư duy

còn h n ch . N u có k thu t và k năng th c hi n vi c thi t k , s d ng HTCH
nh m phát huy TTC c a HS, d n d t HS h c t p và t mình gi i quy t v n
s góp ph n th c hi n vi c M PPDH
Vì th , chúng tôi ch n

t hi u qu .

tài “Xây d ng h th ng câu h i góp ph n phát

huy tính tích c c h c t p c a h c sinh trong d y h c mơn Tốn
trung h c cơ s ” làm

tài lu n án ti n sĩ c a mình.

2. M c ích nghiên c u:

thì

trư ng


2

Trên cơ s nghiên c u nh ng v n
th ng, lu n án

xu t m t s

cơ b n v CH và nhóm CH có tính h

nh hư ng, các u c u có tính ngun t c xây d ng

HTCH, quy trình thi t k HTCH trong quá trình DH tốn c a ngư i GV và m t s
bi n pháp phát huy TTC c a HS thơng qua s d ng HTCH, góp ph n nâng cao
ch t lư ng, hi u qu c a quá trình M PPDH mơn Tốn

trư ng THCS.

3. Nhi m v và n i dung nghiên c u.
- Nghiên c u nh ng v n

cơ b n v CH; nhóm CH có tính h th ng; phát huy

TTC c a HS trong DH toán. Kh o sát th c tr ng s d ng HTCH trong DH c a GV
toán

THCS. Th ng kê, phân tích s li u.

-

xu t m t s

nh hư ng; m t s yêu c u có tính ngun t c, quy trình thi t

k và s d ng HTCH, m t s bi n pháp phát huy TTC c a HS, th c hi n
PPDH toán

M

THCS.

- Th c nghi m (TN) sư ph m ki m ch ng tác d ng c a quy trình thi t k và s
d ng HTCH trong quá trình DH c a GV qua m t s n i dung c a chương trình
tốn 9

trư ng THCS.

4. Khách th và

i tư ng nghiên c u

- Khách th nghiên c u: Q trình DH mơn Tốn nh m phát huy TTC và
th c hi n vi c M PPDH
-

THCS.

i tư ng nghiên c u: Quy trình xây d ng và s d ng các CH có tính h

th ng trong DH Toán
PPDH toán

phát huy TTC h c t p c a HS, góp ph n th c hi n

M

trư ng THCS.

5. Gi thuy t khoa h c: N u trong quá trình DH tốn
HTCH t t, có c u trúc h p lý,

THCS, GV thi t k

ư c

m b o tính khoa h c và tính h th ng, phát huy

TTC c a HS trong h c t p thì s nâng cao ch t lư ng DH, góp ph n th c hi n có
hi u qu vi c M PPDH
6. Gi i h n c a

trư ng THCS hi n nay.

tài: Nghiên c u v HTCH trong vi c gi i quy t m t v n

trong ph m vi 1 ho c 2 ti t h c, HTCH trong ôn t p m t chương c a chương trình
Tốn 9 (ph m vi trong hai chương phương trình và ư ng tròn)
7. Phương pháp (PP) nghiên c u: chúng tôi s d ng các PP nghiên c u sau:
7.1. Phương pháp nghiên c u lý thuy t.


3

7.2. Phương pháp i u tra, kh o sát, l y ý ki n.
7.3. Phương pháp TN sư ph m nh m ki m ch ng gi thuy t khoa h c.
7.4. Phương pháp th ng kê toán h c nh m phân tích, ánh giá k t qu .
8. Nh ng óng góp c a lu n án
8.1. H th ng hoá ư c m t s v n

cơ b n v CH và s d ng HTCH trong DH.

Góp ph n làm rõ cơ s lý lu n c a vi c thi t k và s d ng HTCH trong q trình
DH tốn theo hư ng phát huy TTC và
8.2.

xu t m t s

HTCH

t

nh hư ng M PPDH.

nh hư ng và u c u có tính ngun t c, quy trình xây d ng

ó xây d ng h th ng các bi n pháp sư ph m nh m thi t l p HTCH

trong DH tốn, góp ph n nâng cao hi u qu
8.3.

M PPDH toán

xu t HTCH trong các tình hu ng DH i n hình cho GV và HS, k t h p v i

m t s PPDH tích c c thư ng ư c s d ng.
trong DH theo
gi d y toán

nh hư ng

xu t các tiêu chí ánh giá HTCH

M; cách th c t ki m tra ánh giá c a GV sau m t

THCS. Rút ra k t lu n sư ph m c n thi t.

9. Nh ng v n

ưa ra b o v

9.1. C u trúc c a b CH có tính h th ng trong DH tốn
huy TTC h c t p c a HS, th c hi n
có th áp d ng
9.2.

THCS.

trư ng THCS nh m phát

nh hư ng M PPDH hi n nay là c n thi t và

góp ph n nâng cao hi u qu DH c a GV và h c t p c a HS.

nh hư ng xây d ng HTCH, m t s u c u có tính ngun t c trong q

trình DH tốn

THCS là c n thi t và có th áp d ng cho vi c so n bài, s d ng

trong quá trình DH c a GV.
9.3. Quy trình xây d ng HTCH trong q trình DH tốn
tính kh thi trong thi t k bài so n theo

nh hư ng M PPDH.

9.4. M t s bi n pháp sư ph m mà lu n án
TTC, th c hi n

M PPDH theo các

THCS là phù h p và có

xu t là cách th c c th

phát huy

nh hư ng mà ngành giáo d c ang

hi n nay, góp ph n nâng cao ch t lư ng DH toán

THCS.

CHƯƠNG 1

CƠ S

LÝ LU N VÀ TH C TI N C A V N

1.1. L ch s v n

nghiên c u

NGHIÊN C U

t ra


4

1.1.1. Trên th gi i: S d ng CH trong DH ã có t lâu

i. Xơ-crat s d ng

phương pháp

i tho i b ng cách nêu CH và d n d t ngư i nghe t i s hi u bi t

b n ch t v n

. Ngày nay, nhi u tác gi nghiên c u và kh ng

nh vai trò to l n

c a CH trong DH v i nhi u hư ng khác nhau. M t s tác gi và cơng trình nghiên

c u tiêu bi u trong lĩnh v c này là: Petty trong tác ph m D y h c ngày nay,
Hannel (2003) trong tác ph m “Cách

t câu h i có tính hi u qu

cao”,

McKeachie và các c ng s trong tác ph m “Nh ng th thu t trong DH”(19992003), Polya v i tác ph m “Gi i m t bài toán như th nào”….
1.1.2.

Vi t Nam: có các cơng trình nghiên c u

CH trong DH như D y h c hi n
tác ho t

c p

n CH và s d ng

i, lý lu n- bi n pháp- k thu t (2002), Tương

ng th y trò trên l p h c (2005) c a

ng Thành Hưng. K y u H i

th o khoa h c “Thi t k và s d ng CH trong DH”

i h c C n Thơ ã làm rõ

hơn thu t ng CH, vai trò c a CH, cách s d ng CH trong m t s b môn c th .

Tóm t t các k t qu nghiên c u tiêu bi u v CH trong DH ã có các hư ng
cơ b n như sau:
1) Nghiên c u v k thu t

t CH trong DH nói chung: - V phương di n tâm lý,

- V phương di n nh n th c, - V quy trình

t CH.

2) Nghiên c u v s d ng CH h tr PPDH (không phân bi t b môn):- S d ng
CH trong PP àm tho i theo ki u Xôcrát, PP khám phá có hư ng d n, PP thuy t
trình, PP th o lu n, PP ki m tra ánh giá, PP t h c, PP h p tác…
3) Nghiên c u các v n

liên quan

n CH: - M c ích, vai trò, ch c năng c a

CH. - Các lo i CH, các ki u CH. - Các c p

c a CH. - Tiêu chí

t CH. - Xây

d ng HTCH, bài t p b i dư ng tư duy và năng l c toán h c cho HS.
4) Nghiên c u s d ng CH trong DH các tình hu ng i n hình c a mơn Tốn
ph thơng: - D y gi i m t bài toán.
* Các k t qu nghiên c u cho th y:
- CH và HTCH có vai trị quan tr ng trong DH. Nó ư c coi là công c

c

l c giúp GV và giúp HS nh m nâng cao ch t lư ng, hi u qu trong DH. Có th s
d ng nó trong q trình DH dư i góc
hi n n i dung, ki u bài DH như dùng CH

h tr các PPDH, hay dư i góc
hư ng d n gi i bài toán.

th c


5

- Các k thu t

t CH, quy trình s d ng HTCH mang tính khái qt, có th

tham kh o. Tuy nhiên, có th nh n th y r ng:
- Chưa có s chính xác hố quan ni m v CH và HTCH (v m t thu t ng ,
n i hàm) trong DH.
- Cách thi t k và s d ng CH trong DH
PPDH

phát huy TTC, th c hi n

M

THCS hi n nay chưa ư c nghiên c u. Vi c s d ng CH trong DH khái

ni m (KN), d y

nh lý ( L), d y ôn t p & luy n t p cũng chưa có ai nghiên

c u.
1.2. M t s v n
1.2.1. V n

cơ b n v CH

h i: Theo T

i n Ti ng Vi t thì “h i t c là: nói ra i u mình mong

mu n ngư i ta cho mình bi t v i yêu c u ư c tr l i, nói ra i u mình h i hay
mong mu n
bi u
V n

ngư i ta yêu c u ư c áp ng”. CH chính là hành

ng h i ư c

t b ng l i nói cơng khai, có nghi th c rõ ràng.
h i có các

c trưng sau ây: - Là s vi c dùng trong giao ti p gi a hai

i tư ng v i nhau; - Vi c h i xu t hi n khi có có m c ích, nhu c u c a con

ngư i; - Vi c h i g n ch t v i s t n t i và phát tri n c a tư duy như khái ni m,
phán oán, suy lu n. - Vi c h i th hi n qua CH, vì th nó có nghi th c và c u trúc
nh t

nh. - Vi c h i liên quan

n ch th và khách th là con ngư i, do ó nó

cũng có y u t tâm lý và các m c ích khác ngồi m c ích tìm ki m thông tin.
Ch ng h n, theo Amy C. Brualdi, hành

ng

t CH trong l p h c giúp GV làm

cho HS t p trung chú ý vào bài h c, giúp GV ki m soát t c
cân b ng thái

bài gi ng và làm

c a HS, giúp GV ánh giá ư c HS và có th làm s ng l i bài h c

n u c n thi t… - Có các cách h i khác nhau: H i - ph ng v n; h i - i u tra, kh o
sát; h i - áp

tuyên truy n; h i trong DH; h i

ích mà ngư i ta nghiên c u s d ng cách h i nào

tv n

… Tuỳ theo m c

t m c tiêu.

1.2.2. Khái ni m CH: Trong ph n này, tác gi trình bày nh ng khái ni m v CH
theo các cách ti p c n khác nhau: theo ngôn ng h c, theo giáo d c h c. Theo tác
gi lu n án, CH là câu nghi v n có m c ích tìm hi u thông tin v s v t, hi n
tư ng mà ngư i h i mu n bi t và mong mu n ngư i ư c h i tr l i.


6

CH trong DH là câu nói nêu lên v n

nh n th c òi h i HS ph i suy nghĩ

cân nh c r i ưa ra câu tr l i; bao g m c yêu c u ho c nêu ra m t nhi m v cho
HS th c hi n. CH trong DH ư c ưa ra trong m t i u ki n c th , hoàn c nh c
th , nh m vào m t

i tư ng c th , có m t m c tiêu xác

nh.

1.2.3. V nhóm CH mang tính h th ng: Theo chúng tơi, nhóm CH mang tính h
th ng, (g i t t là HTCH) là b CH có liên h ch t ch v i nhau theo m t trình t
lơgic, m t ngun t c nh t
v n

nh, dùng

tìm hi u, làm sáng t n i dung c a m t

nào ó. HTCH ph i bao g m m t s câu v i nh ng ch c năng khác nhau:

tv n

, quá trình gi i quy t v n

là m t k t qu

t ư c m c tiêu mong

và k t thúc v n

mb o

u ra ph i

i.

HTCH trong DH là b CH mà GV dùng

d n d t HS tìm hi u, khám phá

ho c khám phá l i tri th c, n i dung c a bài h c ho c ơn v ki n th c ( VKT).
Tuỳ theo n i dung c a bài h c và cách d n d t c a GV mà HTCH bao g m nhi u
hay ít CH, theo m t

c trưng nào, mang tính ch t nào.

DH là làm rõ, n i b t lơgic hình thành các

c tính c a HTCH trong

i tư ng, các m i quan h gi a các s

v t.
1.2.4. B n ch t, ch c năng c a CH, HTCH
B n ch t c a CH xét trên bình di n ngôn ng , cú pháp là m t câu nghi v n,
dùng

h i; xét trên bình di n nhu c u là s ph n ánh nhu c u tìm tịi, gi i thích

các s v t hi n tư ng trong th gi i khách quan n y sinh trong quá trình tư duy c a
con ngư i. CH trong DH có ch c năng cơ b n nh t là cơng c t ch c q trình
lĩnh h i tri th c cho HS nh m giúp HS hi u và v n d ng tri th c, k năng; phát
tri n nh ng quá trình suy nghĩ c a HS. Bên c nh ó, nó cịn có ch c năng kích
thích kh năng tư duy c a HS, ưa HS vào tình hu ng có v n
nhi m v , òi h i HS ph i tìm hi u và gi i áp ư c v n

, giao cho HS m t
ó b ng các thao tác

tư duy như phân tích, t ng h p, so sánh, khái quát hoá, tr u tư ng hoá, c th hoá,
t p cho HS suy lu n, gi i thích, ch ng minh (CM), trình bày.
1.2.5. C u trúc c a CH và HTCH.

7

1.2.5.1. C u trúc c a CH: Ph n này, tác gi

c p

n c u trúc CH theo ngôn

ng , c u trúc CH trong DH. T các phân tích và t ng h p các k t qu nghiên c u,
theo chúng tôi, c u trúc m t CH trong DH thư ng có d ng như sau:
D ng 1:

i tư ng h i + v n

D ng 2: T h i + v n

v

i tư ng + t h i.

c th v

D ng 3: Thao tác/ hành

i tư ng.

ng + v n

c th v

i tư ng.

Trong ó, t h i là các t bi u hi n i u nghi v n: ai?
nào? bao nhiêu? V n

c th v

âu? cái gì? khi nào? th

i tư ng thư ng là nh ng n i dung mà GV

mu n HS hi u rõ, n m ư c. B i vì trong DH, CH chính là s hư ng d n, g i ý,
d n d t HS ti p c n tri th c nên CH là câu rõ ràng, c th , ơn nghĩa.
1.2.5.2. C u trúc c a HTCH trong DH: C u trúc c a HTCH trong d y h c cho
m t VKT bao g m: CH
2 câu); CH kh ng

tv n

nh hay ph

nh n th c, các CH g i m , d n d t (ít nh t 1nh k t qu c a HS sau m t q trình tìm tịi.

Theo tác gi lu n án, mơ hình c u trúc chung c a HTCH có th như sau:
CH 1

CH 2

CH 3

CH 4

CH KT

Mơ hình 1.1: Mơ hình n i ti p.
CH1.1

CH 2

CH 1

CH KT
CH1.2

CH 3

Mơ hình 1.2: Mơ hình phân nhánh.
Trong ó CH1:

tv n

nh n th c; CH1.1, CH 1.2, CH2, CH3: Các CH d n d t,

g i m ; CHKT: CH k t thúc - CH kh ng

nh k t qu tìm tịi (ho c kh ng

nh

m t ph n k t qu tìm tịi).

Tuỳ theo t ng lo i ki n th c, GV có th c u trúc HTCH khác nhau, song i m
m u ch t là HTCH ph i ch a
th c c n

ng nh ng v n

xoay quanh n i dung ơn v ki n

t ư c cho HS b ng cách khai thác các khía c nh, các

c i m, tính


8

ch t c a

i tư ng mà HS c n chi m lĩnh. Trong ó, có CH

có CH ph c v cho vi c gi i áp CH

tv n

tv n

nh n th c,

nh n th c ó.

1.2.6. Phân lo i CH trong DH mơn Tốn

1.2.6.1. Phân lo i CH theo tình hu ng i n hình trong DH Tốn: CH trong DH
khái ni m (KN) toán h c; DH CM

nh lý ( L) toán h c; DH gi i toán.

1.2.6.2. Phân lo i theo các ti t d y: CH d y bài m i; CH d y bài ôn t p; CH d y
bài luy n t p; CH d y bài th c hành.
1.2.6.3. Phân lo i CH theo m c
dùng cho c p

nh n th c c a Bloom: CH nh n bi t; CH

hi u; CH dùng cho c p

tích; CH dùng cho c p

v n d ng; CH dùng cho c p

ánh giá. Trong s phân

t ng h p; CH dùng cho c p

lo i này, ngư i ta chia CH ra làm 2 b c d a trên m c

phân

tư duy khi tr l i các CH:

1) CH

m c

tư duy th p: bao g m 3 lo i: bi t, hi u, v n d ng.

2) CH

m c

tư duy cao: bao g m 3 lo i: phân tích, t ng h p, ánh giá.

Riêng c p THCS, do

c i m tâm lý, sinh lý, l a tu i, m c

h c trong chương trình, ch chú ý ch y u 3 m c

tri th c ư c

nh n th c là bi t, hi u, v n

d ng.
1.2.6.4. CH tr c nghi m khách quan: Lo i câu i n vào ch tr ng hay c n câu
tr l i ng n; CH ghép ôi; CH úng sai; CH nhi u câu tr l i

l a ch n (MCQ).

Trong quá trình DH, c n k t h p s d ng các lo i CH nh m t ch c hư ng d n
ngư i h c gi i quy t nhi m v nh n th c theo PPDH tích c c.
1.3. M t s v n
Toán

cơ b n v phát huy TTC h c t p c a HS trong DH môn

trư ng THCS.

1.3.1. Khái ni m v TTC trong h c t p
a) Tính tích c c
Theo t
thúc

i n Ti ng Vi t, “tích c c nghĩa là có ý nghĩa, có tác d ng kh ng

y s phát tri n. Ngư i tích c c là ngư i t ra ch

ng nh m t o ra s bi n

ng, có nh ng ho t

i theo hư ng phát tri n”. Theo Hồng Phê,“tích c c

là m t tr ng thái tinh th n có tác d ng kh ng
tích c c là ch

nh,

nh và thúc

ng, hăng hái, nhi t tình v i nhi m v

y s phát tri n”, “

ư c giao”.


9

TTC trong H

h c t p v th c ch t là TTC nh n th c,

c trưng

khát v ng

hi u bi t, c g ng trí tu và ngh l c cao trong quá trình chi m lĩnh tri th c.
Các hình th c bi u hi n ó là: + Xúc c m h c t p: th hi n
s ng th c hi n yêu c u c a GV; + Chú ý: th hi n
dõi m i hành

ni m vui, s t

vi c t p trung, l ng nghe, theo

ng c a GV; + S n l c c a ý chí: th hi n

s kiên trì, nh n n i,

vư t khó khăn khi gi i quy t nhi m v nh n th c; + Hành vi: hăng hái tham gia
vào m i hình th c c a H h c t p; + K t qu lĩnh h i: nhanh, úng.
c bi t, TTC h c t p có m i liên h nhân qu v i các ph m ch t nhân cách

c a ngư i h c như: tính t giác, tính
1.3.2. Các c p

c l p tư duy, tính ch

c a TTC h c t p.

- B t chư c, tái hi n: g ng s c làm theo m u hành
nghi m H

ng, tính sáng t o.

ng c a th y; nh

ó, kinh

ư c tích lu thơng qua kinh nghi m c a ngư i khác.

- Tìm tịi: ó là s

c l p trong tư duy, cho phép HS ti p nh n nhi m v và t

tìm cho mình phương ti n th c hi n.
- Sáng t o: th hi n khi ch th nh n th c t tìm tịi ki n th c m i, t tìm ra
phương th c hành

ng riêng và tr thành ph m ch t b n v ng c a cá nhân.

1.3.3. M t s cơ s lý lu n c a vi c TCH H nh n th c
Ph n này, lu n án trình bày tóm t t khái ni m TCH, cơ s tri t h c, cơ s tâm lý

h c, cơ s giáo d c h c, cơ s lý thuy t H c a vi c TCH H nh n th c. Lu n án
cũng

c p

tính H ,
năng

n tư tư ng tích c c hố (TCH) H
cao vai trị thúc

h c t p c a HS qua vi c

cao

y (kích thích, t o i u ki n cho s phát tri n) ti m

m i HS c a th y giáo.
Tích c c hố là m t t p h p các H

h c t th

ng sang ch

ki m tri th c

ng, t

nh m làm chuy n bi n v trí c a ngư i

i tư ng ti p nh n tri th c sang ch th tìm

nâng cao hi u qu h c t p.

V PPDH phát huy TTC c a HS: Lu n án nêu lên hai PP : - Tái hi n ki n
th c:

nh hư ng

nH

tái t o, ư c xây d ng trên cơ s HS lĩnh h i các tiêu

chu n, hình m u có s n. - Tìm ki m ki n th c:
c c, d n

nh hư ng

n vi c “phát minh” ki n th c và kinh nghi m H .

nH

c i t o tích

ng th i cũng nêu

lên m t s nguyên t c c n quán tri t nh m phát huy TTC c a HS trong DH như:


10

nguyên t c tác

ng qua l i, nguyên t c tham gia h p tác, ngun t c tính có v n

cao trong DH.
Các i u ki n c n tho mãn

i v i PPDH

TCH H h c t p c a HS là:

• Có s k t h p hài hoà gi a hai cách th c t ch c quá trình chi m lĩnh ki n
th c cho ngư i h c: tái hi n và tìm ki m, trong ó cách th hai chi m ưu th .
• Chú ý xem xét và kích thích tính s n sàng h c t p c a HS b ng cách t o ra
các tình hu ng DH thích h p.
•

m b o m t hay nhi u các nguyên t c tích c c: tác

h p tác, tính có v n

ng qua l i, tham gia

cao trong tồn b quá trình DH.

1.3.4. M t s PPDH phát huy TTC h c t p c a HS (g i t t là PPTC)
1.3.4.1. Nh ng d u hi u

c trưng c a các PPTC: 4 d u hi u

• DH thông qua t ch c các H h c t p c a HS.
• DH chú tr ng rèn luy n phương pháp t h c.
• Tăng cư ng h c t p cá th , ph i h p v i h c t p h p tác.
• K t h p ánh giá c a th y và t

ánh giá c a trị.

Ngồi ra, có s k t h p gi a các phương ti n DH v i PPDH tích c c. Trên cơ s
ó, ngư i h c không ch

ư c h c v tri th c mà còn ư c h c PP h c, h c cách

giao ti p, h c qua kinh nghi m b n thân và t

ánh giá.

1.3.4.2. M t s PPTC c n ư c phát tri n Nhi u giáo trình, tài li u nh n m nh
m t s PPDH sau: V n áp tìm tịi, DH phát hi n và gi i quy t v n

, DH h p tác

trong nhóm nh , DH theo phương pháp khám phá, DH theo lý thuy t ki n t o.
Theo lý lu n DH, khơng có phương pháp nào là
linh ho t các PPDH truy n th ng và hi n
hồn c nh. Trên cơ s

ó, lu n án

i phù h p v i

nh hư ng

i

t o tình hu ng có v n

, H nhóm, H khám phá.

1.4. HTCH phát huy TTC trong DH mơn tốn
1.4.1.

i tư ng, i u ki n,

c p m t s chú ý khi s d ng các PPTC

thư ng dùng và quán tri t m t s tư tư ng DH hi n
, t ch c cho HS H gi i quy t v n

c tôn. GV c n v n d ng

THCS

M PPDH mơn Tốn ph n ánh

ư c c th hoá và th hi n trên các hàm ý sau:

c trưng c a PPDH hi n

i

11

- Xác l p v trí ch th c a ngư i h c, b o
ng và sáng t o c a H h c t p ư c th c hi n
- Tri th c ư c cài

m tính t giác, tích c c, ch
c l p ho c trong giao lưu.

t trong nh ng tình hu ng có d ng ý sư ph m.

- D y vi c h c, d y t h c thơng qua tồn b quá trình DH.
- T t o và khai thác nh ng phương ti n DH

ti p n i và gia tăng s c

m nh c a con ngư i.
- T o ni m l c quan h c t p d a trên lao

ng và thành qu c a b n thân

ngư i h c.
- Xác

nh vai trò c a ngư i th y v i tư cách ngư i thi t k , u thác, i u

khi n và th ch hoá.
1.4.2. V PPDH toán

PPDH toán

THCS : Theo chương trình giáo d c ph thơng

trư ng THCS ph i phát huy tính TTC, t giác, ch

THCS,

ng c a HS,

hình thành và phát tri n năng l c t h c, trau d i các ph m ch t linh ho t,

c l p,

sáng t o c a tư duy.
Lưu ý là mơn Tốn trong nhà trư ng có nhi u thu n l i
pháp phát hi n và gi i quy t v n

. Tuy nhiên, ph i

th c hi n phương

m b o nguyên t c: HS t

mình hồn thành nhi m v nh n th c v i vai trò s t ch c, hư ng d n c a GV.
Ngồi vi c hình thành PP t h c c a HS còn c n coi tr ng vi c trang b ki n th c
v các PP toán cho HS.
1.4.3. HTCH phát huy TTC c a HS trong DH tốn
M PPDH tốn nói chung và
HTCH phát huy TTC, th c hi n

THCS: Căn c yêu c u

THCS nói riêng, căn c

c i m c a HTCH,

nh hư ng M PPDH toán

THCS bao g m các

CH áp ng các yêu c u:
-

t CH ưa HS vào mơi trư ng có d ng ý sư ph m.

- Có CH yêu c u ho t

ng

c l p, ho c theo c p ho c theo nhóm.

- Có CH t o i u ki n cho HS t h c, s d ng các thao tác và các k năng t
h c, các thao tác tư duy và các kh năng suy lu n.
- Chú ý s d ng CH trong PPDH phát hi n và gi i quy t v n
- T o s liên k t các CH trong nhóm CH
truy n

tm t

.

gi i quy t tr n v n m t v n

,

VKT trong n i dung DH nh m b c l các m i liên h , các thu c


12

tính b n ch t c a s v t, hi n tư ng mà HS ư c h c; giúp HS hi u sâu s c các n i
dung ó và có th v n d ng chúng trong các trư ng h p tương t .
- Th hi n vai trò c a GV v i tư cách ngư i thi t k , u thác, i u khi n và
th ch hoá b ng nh ng CH phù h p trong HTCH.
1.5. M t s yêu c u
c u

i v i CH trong DH toán: Trên cơ s nghiên c u các yêu

t CH c a m t s tác gi và

trong DH toán c n

nh hư ng

M PPDH, theo chúng tôi

t CH

m b o m t s yêu c u sau:

1.5.1. CH ph i rõ ràng, ng n g n, cho HS suy nghĩ và tr l i trong th i gian ng n.
1.5.2. H n ch các CH ch

òi h i câu tr l i có ho c khơng.

1.5.3.CH khơng q khó

i v i HS trung bình

có CH ph cho phép phân lo i trình

phát hi n ra v n

.

ng th i

HS.

1.5.4. CH ph i nêu rõ m t thao tác tư duy, m t H trí tu c n HS th c hi n.
1.5.5. Ngư i ra CH nên d ki n câu tr l i và xác

nh xem có th tr l i các cách

khác nhau như th nào, ho c HS có th h i ngư c l i như th nào, và xác

nh xem

CH ó th c s có c n thi t không.
1.6. Th c tr ng xây d ng HTCH trong DH tốn c a GV

THCS:

tìm hi u th c tr ng c a GV THCS v vi c s d ng HTCH trong DH toán
như th nào, chúng tôi so n m t b CH

kh o sát g m 54 câu, bao g m 4 ph n:

nh n th c c a GV THCS v th c hi n M PPDH hi n nay; v tinh th n SGK m i;
các PPDH mà GV ang s d ng; kh năng
trong quá trình DH.

th c hi n c a GV

i tư ng kh o sát: 210 GV d y tốn THCS trên tồn t nh

Qu ng Tr . Th i gian: t tháng 6 năm 2005
K t qu kh o sát:
phương hư ng

t CH và m c

n tháng 9 năm 2005.

a s GV THCS ã n m ư c n i dung, PPDH theo

M, n m ư c n i dung tinh th n SGK, ã bư c

u áp d ng m t

s PPDH tích c c. Nhi u GV ã s d ng HTCH trong DH. Tuy nhiên, vi c phát
tri n tư duy cho HS trong DH theo t ng c p

chưa ư c chú ý úng m c. Vi c

s d ng các PPDH tích c c chưa ư c nhu n nhuy n. M t s cịn khó khăn trong
vi c xây d ng HTCH trong DH. N u có m t phương pháp giúp GV kh c ph c
ư c khó khăn trong thi t k , xây d ng HTCH,

ng th i s d ng nó

DH theo


13

nh hư ng
TTC ch

M thì vi c th c hi n các PPDH tích c c, phát tri n tư duy, phát huy
ng trong h c t p c a HS s

t hi u qu hơn.

1.7. K t lu n chương 1. Vi c nghiên c u v CH; HTCH trong DH trên th gi i và
Vi t Nam ư c nhi u ngư i quan tâm. Tuy nhiên, nghiên c u CH và HTCH
trong DH toán

THCS

nghiên c u. Th c t
hi n

phát huy TTC,

M PPDH hi n chưa có cơng trình nào

các trư ng THCS hi n nay, GV toán ã ti p c n và th c

i m i PPDH, song m t s có khó khăn trong vi c thi t k HTCH và s

d ng nó trong DH nh m phát huy TTC h c t p, phát tri n tư duy HS qua mơn
Tốn. Trong lý lu n DH,

t và s d ng CH là m t k năng sư ph m c n thi t

v i m i GV nói chung và

i v i GV tốn nói riêng. Vì v y, nghiên c u HTCH h

tr vi c th c hi n

i m i PPDH toán

i

THCS là m t yêu c u c p thi t hi n nay.

CHƯƠNG 2
XÂY D NG HTCH PHÁT HUY TÍNH TÍCH C C H C T P C A HS
TRONG D Y H C MƠN TỐN
2.1. M t s
2.1.1.

nh hư ng xây d ng HTCH
nh hư ng 1: Xây d ng HTCH ph i xu t phát t

chương trình mơn Tốn
2.1.2.

ch ng,

c i m n i dung

THCS.

nh hư ng 2: HTCH ph i hư ng t i H h c t p ch

thói quen h c t p th
2.1.3.

TRƯ NG TRUNG H C CƠ S

ng, ch ng l i

ng c a HS.

nh hư ng 3: V n d ng các quan i m c a tri t h c duy v t bi n

c i m l a tu i HS THCS vào vi c thi t k bài h c và xây d ng

HTCH trong quá trình DH Tốn.
2.2. M t s u c u có tính nguyên t c
t p c a HS theo

xây d ng HTCH phát huy TTC h c

nh hư ng M môn Tốn

2.2.1. u c u 1: Ln có m t CH

THCS

t nhi m v nh n th c.

2.2.2. Yêu c u 2: Có các CH giúp gi i quy t t ng ph n cho CH
th c.

t nhi m v nh n

ng th i CH ph i làm rõ vai trò, ch c năng c a các thu t ng , các

tư ng, các m i quan h liên quan

n n i dung toán mà HS s h c.

i

14

2.2.3. Yêu c u 3:

m b o tính ch nh th , lôgic c a HTCH: Các CH trong HTCH

ph i tương ng v i các c p

nh n th c t th p

n cao và h tr nhau trong m t

bài d y.
2.2.4. Yêu c u 4: HTCH c n quán tri t các

c trưng c a PPDH ư c s d ng.

2.2.5. Yêu c u 5: CH trong HTCH ph i v a s c, phù h p
t o i u ki n cho HS H
cho HS t

i tư ng HS,

ng th i

c l p, ho c theo c p, ho c theo nhóm. T o i u ki n

ánh giá và ánh giá l n nhau, k t h p ánh giá c a th y và ánh giá

c a trị.

2.3. Quy trình xây d ng HTCH
Bư c 1: Bám sát chu n ki n th c, k năng c a chương trình mà xác
th c tr ng tâm, k năng cơ b n, năng l c tư duy c n có, ph m ch t, thái
cách c n b i dư ng cho HS theo m c tiêu ã xác

nh ki n
, tính

nh c a bài h c; sau ó chia ra

t ng VKT trong bài h c.
Bư c 2: Xác

nh d u hi u cơ b n các n i dung, li t kê n i hàm, ngo i diên c a

KN; nh ng d u hi u cơ b n thu c v m i quan h gi a các
Bư c 3: Xác

i tư ng.

nh nh ng ki n th c cũ HS ã có, nh ng kinh nghi m, v n s ng

hay nh ng hi n tư ng HS có th quan sát, liên h có liên quan

n ki n th c tr ng

tâm làm i m t a cho HS tìm tòi l i gi i áp.
Bư c 4: Xây d ng CH
Bư c 5:
bi t c a

tv n

nh n th c.

ưa ra các thông tin cho HS quan sát, nh n ra d u hi u cơ b n, khác
i tư ng c n tìm hi u d a trên s thay

i d u hi u c a

i tư ng.

Bư c 6: Xây d ng CH ph , CH d n d t giúp HS d n d n gi i áp ư c CH
v n

t

nh n th c.
Minh ho cho quy trình này, tác gi

ã nêu lên m t s ví d .

2.4. M t s bi n pháp sư ph m xây d ng HTCH phát huy TTC h c t p c a
HS, th c hi n M PPDH mơn Tốn
2.4.1. Bi n pháp 1: TCH các H

THCS

chi m lĩnh ki n th c c a HS thông qua vi c

s d ng HTCH khi DH các tình hu ng i n hình trong mơn Tốn
2.4.1.1. Xây d ng HTCH trong DH KN toán h c (K)
a) Yêu c u

THCS.


15

b) Hư ng d n th c hi n bi n pháp : B ng 2.1
c) M t s chú ý v
B ng 2.1. Sơ

i u ki n th c hi n
xây d ng HTCH khi d y KN toán h c
a.GV tìm hi u KN

1. DH
nh
nghĩa
KN
(K1)

b. GV xây d ng HTCH d n d t HS
nghĩa KN t ch c H

nh

a. GV xác nh n i dung và cách th c
c ng c KN

DH
khái
ni m
(K)

2. DH
c ng
c KN
(K2)

b. GV xây d ng HTCH , ví d
c KN cho HS

a. GV xác
3. DH
kh c
sâu
KN
(K3)

nh các v n

c ng

c n kh c sâu

b. GV xác nh m i quan h c a i
tư ng v i các i tư ng khác
khái
quát hoá, h th ng hoá, c bi t hoá

c. GV xây d ng HTCH, ví d , bài t p t
ch c H cho HS

2.4.1.2. Xây d ng HTCH trong DH

nh lý toán h c ( )

a) Yêu c u
b) Hư ng d n th c hi n bi n pháp. B ng 2.2.
2.4.1.3. Xây d ng HTCH trong d y h c gi i bài t p toán:
Ph n này có th d a vào nh ng g i ý c a Polya

hư ng d n HS gi i bài t p toán.

Tác gi gi i thi u thêm ví d minh h a khi s d ng.
2.4.1.4. Xây d ng HTCH trong d y luy n t p, ôn t p
a) Yêu c u khi v n d ng bi n pháp
b) G i ý quy trình và HTCH khi DH luy n t p và ôn t p cho HS


16

b1) Gi luy n t p
b2) Gi ôn t p, t ng k t chương
B ng 2.2. Sơ

c a vi c xây d ng HTCH khi d y L toán h c
a. GV tìm hi u L

1. DH

hình
thành
và
CM
L
( 1)

DH
L
tốn
h c
( )

b. GV xây d ng HTCH d n d t HS phát
hi n v n , hình thành L
c. GV t ch c cho HS CM L
a. GV xây d ng HTCH nh n d ng và
th hi n L

2. DH
c ng
c
L
( 2)

b. GV xây d ng HTCH yêu c u H
ngôn ng
c. GV xây d ng HTCH cho HS c ng
c L – khái quát hoá, c bi t hoá, h
th ng hoá

a. GV xác nh quy t c, phép suy lu n,
phương pháp CM trong CM L

3.DH
tri
th c
PP
trong
CM
( 3)

b. GV xây d ng HTCH cho HS nh n
d ng quy t c, phép suy lu n, phương
pháp trong CM L
c. GV cho HS liên h trong toán h c,
th c t v phép suy lu n ó, liên h các
trư ng h p tương t s d ng phép suy
lu n

2.4.2. Bi n pháp 2: V n d ng các
HTCH trong DH tốn

c trưng c a PPDH tích c c

trư ng THCS.

2.4.2.1. HTCH khi s d ng PPDH phát hi n và gi i quy t v n

thi t k

17

a) Yêu c u
b) G i ý th c hi n bi n pháp
2.4.2.2. HTCH trong D y và h c h p tác trong nhóm nh
a) Yêu c u
b) Hư ng d n th c hi n
2.4.3. Bi n pháp 3: Xây d ng HTCH

b i dư ng tư duy sáng t o, linh ho t,

c l p cho HS
a) Yêu c u
b) Hư ng d n th c hi n
2.4.4. Bi n pháp 4: V n d ng lý thuy t H

và quan i m d y t h c

d ng HTCH phát huy TTC h c t p c a HS, th c hi n
M PPDH toán

xây

nh hư ng và yêu c u

THCS.

a) V n d ng lý thuy t H trong quá trình DH.
b) Ti p c n “D y - T h c” :

2.4.5. Bi n pháp 5: Xây d ng HTCH t o i u ki n cho HS ư c t

ánh giá,

ánh giá l n nhau, k t h p ánh giá c a th y v i ánh giá c a trò trong quá
trình DH trên l p.
a) ánh giá v n i dung
b) ánh giá v phương pháp
2.4.6. Bi n pháp 6: S d ng các th thu t DH

tác

ng

n tình c m, em

l i ni m vui, h ng thú h c t p cho HS
2.5. Gi i thi u bài so n PHƯƠNG TRÌNH B C HAI M T N (Toán 9)
2.6. K t lu n chương 2
Chương này ã

c p

n các n i dung: - Các

phát huy TTC c a HS và th c hi n

nh hư ng xây d ng HTCH

M PPDH toán

THCS (bao g m 3

nh

hư ng cơ b n ). - Các nguyên t c xây d ng HTCH, - Quy trình các bư c xây d ng
và s d ng HTCH nh m h tr

i m i PPDH toán

GV xây d ng HTCH trong q trình DH tốn

THCS. - Sáu bi n pháp giúp

THCS.


18

CHƯƠNG 3
TH C NGHI M SƯ PH M
3.1. M c ích TN: TN sư ph m nh m ki m tra tính kh thi và hi u qu c a vi c
áp d ng các u c u có tính nguyên t c, quy trình xây d ng HTCH

h tr

PPDH tốn cho HS

úng

i trà

các trư ng THCS, góp ph n minh h a s

M
n và

tính kh thi c a các bi n pháp. C th , qua TN, chúng tôi mu n xem xét m c
n m v ng tri th c c a HS trong quá trình h c t p mơn tốn

trư ng THCS khi

GV s d ng HTCH và kh năng v n d ng c a GV.
3.2. L c lư ng tham gia TN :
- HS l p 9

trư ng THCS.

- GV d y mơn Tốn

trư ng THCS.

3.3. N i dung TN: TN các bài d y trong chương trình Tốn 9 v i các d ng bài
khác nhau, các vùng khác nhau và ki m tra

i ch ng trên HS.

3.4. T ch c TN: GV tham gia TN sau khi nghiên c u các yêu c u có tính ngun
t c, các bư c xây d ng HTCH h tr
tác gi , sau ó t mình áp d ng

mình, t

M PPDH d y m t s bài theo k ch b n c a

thi t k HTCH và th hi n bài so n, bài d y c a

ánh giá theo yêu c u M và rút kinh nghi m, i u ch nh cho ti t sau.

3.4.1.Các bư c ti n hành:
Bư c 1: Tác gi biên so n m t s bài theo yêu c u và k t qu nghiên c u v lý
thuy t ư c trình bày trong chương 3, m c 3.4.2. và ph n ph l c.
Bư c 2: L a ch n trư ng TN. Ph bi n m c ích, yêu c u cho GV tham gia TN.
GV th c hi n DH theo các bài ã so n. D gi rút kinh nghi m.
Bư c 3:

ánh giá rút kinh nghi m v k t qu TN. Yêu c u GV tham gia TN t

mình biên so n bài d y theo lý thuy t mà tác gi nghiên c u
t ch c cho

xu t, ti n hành DH,

ng nghi p trong trư ng tham d và nh n xét ánh giá.

Bư c 4: Ki m tra

C.

ánh giá, rút kinh nghi m, k t lu n v n

. L y ý ki n

chuyên gia và ý ki n GV sau TN theo phi u nh n xét góp ý.
3.4.2. Th c nghi m vịng 1. Ch n 4 trư ng
Hưng

3 vùng: Trư ng THCS Tr n

o và Trư ng THCS Nguy n Trãi ( ông Hà), Trư ng THCS Lao B o

(Hư ng Hoá), Trư ng THCS C a Tùng (Vĩnh Linh).

m i trư ng, ch n 1

n2


19

GV tham gia TN. Th i gian TN: t tháng 2
nghi m c th : 11 bài, chương 3

n tháng 4 năm 2007. Các bài th c

i s , chương 3 hình h c (tốn 9).

3.4.3. Th c nghi m vòng 2: Ch n trư ng TN: 21 trư ng THCS v i 125 giáo
viên toán c p THCS tham gia th c nghi m. Có 117 phi u nh n xét góp ý. Th i
gian: tháng 9/2007

n tháng 12/2007.

3.5. ánh giá k t qu th c nghi m
3.5.1. Các PP ánh giá k t qu TN
3.5.1.1.

nh lư ng: +

i v i HS: Chúng tôi d a vào các bài ki m tra ng n

(7 phút, 10 phút, 20 phút) sau m i bài h c và bài ki m tra vi t 45 phút c a HS. +
i v i GV: ánh giá qua phi u d gi c a GV trong t , phi u t nh n xét ánh
giá theo yêu c u xây d ng HTCH h tr

M PPDH.

nh tính. Căn c vào: + Ý ki n c a GV qua “Phi u nh n xét ánh

3.5.1.2.

giá xây d ng HTCH h tr
GV tham gia TN

M PPDH toán

THCS” th c hi n sau khi b n thân

các trư ng. + Nh n xét ánh giá sau khi d gi c a GV trong

t . + Quan sát tình hình h c t p, m c

h ng thú, kh năng tham gia xây d ng bài

c a HS, s d ng HTCH trong ti n trình lên l p c a GV. + L y ý ki n chuyên gia:
các GV có kinh nghi m, các nhà qu n lý chuyên môn. + Các giáo án d y TN do
GV t so n.
3.5.2.

ánh giá k t qu TN v m t

l p 9 TN và 248 em

l p

C. (

ý bài ki m tra: Ki m tra m c

nh lư ng: Chúng tôi ki m tra 248 em

ki m tra trong lu n văn trang 133 - 135). D ng
n m ki n th c c a HS, k năng v n d ng c a HS

sau khi GV d y m t s ti t TN áp d ng các bi n pháp xây d ng HTCH.
Phương pháp phân tích k t qu TN ki m tra HS:

x

lý các s li u TN,

chúng tôi ã s d ng m t s công th c ph thông c a PP toán h c th ng kê (dùng
b ng Student) như: Tính trung bình c ng ( X ),
tr

l ch chu n (S), phương sai( S2), giá

i lư ng ki m nh (t) theo công th c:
X =

∑x n
i

n

i

, S=

∑n (X
i

i

− X )2

n −1

, t = (X TN − X DC )

S

2
TN

n
2
+ S DC

bi t s khác bi t này có ý nghĩa hay khơng, c n tính i m trung bình c ng bài
ki m tra c a HS l p TN ( X TN ) và l p

C ( X DC ), phương sai (bình phương

l ch


20

chu n) quanh giá tr trung bình c ng c a l p

2
2
C ( S DC ) và l p TN ( S TN ). So sánh s

khác bi t gi a l p C và l p TN: gi thi t H0 là s sai bi t khơng có ý nghĩa, H1 là s
sai bi t có ý nghĩa. S d ng T- Test
Áp d ng công th c

c l p.

tính i m trung bình c ng bài ki m tra c a l p TN và l p

C, ta có:
X DC =

1541
284

≈ 5,4

X TN =

1940
≈ 6,8
284

Như v y i m trung bình c ng c a l p TN cao hơn l p C, ch ng t k t qu c a
l p TN ã ư c nâng lên rõ r t . Áp d ng công th c tính
SDC =

1318
≈ 2,2
284 − 1

Theo k t qu trên,

STN =

l ch chu n (S): ta có

1080
≈ 2,0
284 − 1

l ch chu n c a l p TN nh hơn

l ch chu n c a l p C. T

ó

có th rút ra nh n xét: K t qu nh n th c c a HS l p th c TN cao hơn l p C.
kh ng nh k t qu khác nhau ó th c s là do áp d ng HTCH h tr

M PPDH

hay ch do may r i, chúng ta c n ph i tính h s (t) v i xác su t sai b ng công th c

(

t = X TN − X DC

)

S

2
TN

n
284

= (6,8 - 5,4)
≈ 2,8
2
2
2,2 + 2,0 2
+ S DC

Theo cơng th c tính giá tr (t) ta có t ≈ 2,8. Dùng b ng Student v i α = 0,02 và
l ch chu n t do k = 284 – 2 = 282 thì tα ≈ 2,33.
So sánh t v i tα ta th y t ≈ 2,8 ; tα ≈ 2,33 . V y t > tα ; bác b gi thi t H0.
i u ó ch ng t s khác bi t gi a l p TN và l p C là có ý nghĩa.
3.5.3. ánh giá v

nh tính.

a) ánh giá trên phi u góp ý c a GV tham gia TN. Chúng tôi ã phát 120 phi u
cho GV c a 21 trư ng trên 5 huy n th xã, thu l i 117 phi u.
T ng h p k t qu nh n xét góp ý c th . (xem ph l c 3).
Nhìn chung, các GV ư c h i ý ki n qua vi c t mình tr c ti p v n d ng lý
thuy t

xu t vào bài so n và bài d y

thi t và nên xây d ng và s d ng HTCH
PPDH Tốn

u

ng tình và nh t trí cao v i vi c c n
h tr phát huy TTC, th c hi n

THCS. Vi c áp d ng là có tính kh thi, nhi u GV cũng

ngh

M
ư c


21

tri n khai cho các trư ng trên toàn t nh. Nh ng ý ki n

xu t b sung là h p lý,

c n ư c i u ch nh và b sung cho phù h p.
b) Nh n xét, ánh giá các giáo án c a GV tham gia TN. Có 21 trư ng v i
117 giáo viên tham gia TN. K t qu vi c v n d ng các u c u có tính ngun
t c, các bư c xây d ng HTCH và thi t k trên bài so n như sau: Nhi u GV ã
có s tìm tịi, cơng phu xây d ng và thi t k HTCH r t t t. Các GV này ã n m
ư c các u c u có tính nguyên t c và các bư c xây d ng HTCH, s d ng chúng
vào thi t k HTCH rõ ràng, lơgic,
c) V t

m b o tính g i m .

ánh giá và ánh giá c a nhóm d gi theo yêu c u xây d ng

và s d ng HTCH h tr

i m i PPDH.

c1) V k t qu t nh n xét ánh giá: S phi u t

ánh giá: 80 phi u (80 GV).

K t qu cho th y: a s HS h ng thú v i vi c d y có s d ng HTCH c a GV và
theo GV t

ánh giá thì h u h t HS ã hi u và n m ư c bài; ch ng t vi c xây

d ng và s d ng HTCH góp ph n h tr

M PPDH c a GV tham gia TN là có

hi u qu .
c2) V k t qu nh n xét ánh giá c a t p th , nhóm GV d gi : có 15 ti t d y
th c nghi m có t p th t toán
giá. K t qu

THCS tham gia d và v i 70 GV tham gia ánh

ánh giá chung v m c

tương t như ph n t

hi u bài và n m ki n th c c a HS cũng

ánh giá cho phép ta k t lu n bư c

u s d ng các u c u

có tính ngun t c, các bi n pháp xây d ng và s d ng HTCH trong DH là có hi u
qu .
3.6. M t s k t lu n rút ra t TN sư ph m.
Qua

t TN sư ph m, có th rút ra m t s k t lu n như sau:

- Xây d ng HTCH và s d ng nó trong DH tốn

trư ng THCS là r t c n

thi t. Các nguyên t c xây d ng HTCH, các bư c xây d ng và s d ng HTCH
trong DH toán

THCS ã giúp GV th c hi n và góp ph n nâng cao ch t lư ng

M PPDH.K t qu TN cho th y: - GV có th v n d ng các nguyên t c, các bư c
xây d ng HTCH, áp d ng các gi i pháp xây d ng HTCH và s d ng nó
th c hi n

M phương pháp trong DH tốn

h tr

THCS. - S d ng HTCH trong DH


22

góp ph n d n d t, g i m , phát tri n tư duy HS. HS h c t p h ng thú, ti p thu bài
t t, n m ki n th c và k năng c a bài. K t qu h c t p có ti n b .
Tuy nhiên, m t s v n

c n ư c nghiên c u và i u ch nh:

- GV v n cịn g p khó khăn trong vi c xây d ng HTCH cho ho t
nhóm. - H n ch nh t là CH giúp HS t

ng

ánh giá và ánh giá l n nhau trong quá

trình h c t p. - Vi c xây d ng và s d ng HTCH h u như bài nào cũng có nhưng
cũng có nh ng giáo án th hi n CH dàn tr i, chưa i vào tr ng tâm. Chưa có th i
gian dành cho HS h i trên l p.
3.7. K t lu n chương 3. Chương này ã

c p

n các n i dung:

- M c ích, n i dung, l c lư ng tham gia TN, t ch c TN sư ph m áp d ng
các yêu c u có tính ngun t c, quy trình thi t k HTCH
vi c

h tr GV th c hi n

M PPDH. Ph n n i dung có gi i thi u tóm t t m t s ti t d y trong chương

trình Tốn 9.
- Th ng kê và ánh giá k t qu TN v m t

nh lư ng,

nh tính. Có phân tích

k t qu trong c hai vịng TN, gi i thi u m t s giáo án GV tham gia th c nghi m.
T ng h p phi u ph ng v n GV sau khi TN v nguyên t c, quy trình thi t k và s
d ng HTCH. T ng h p ánh giá và t
-

ánh giá c a GV qua TN.

K t qu TN cho th y vi c áp d ng các yêu c u có tính ngun t c, quy

trình xây d ng HTCH trong DH tốn

THCS là có tính kh thi. B n thân m t s

GV tham gia TN ã áp d ng có hi u qu trong q trình DH tốn

THCS.

K T LU N
Qua nghiên c u

hồn thành lu n án, chúng tôi ã thu ư c các k t qu

sau ây.
1. Lu n án ã góp ph n làm sáng t các v n
và vi c v n d ng chúng vào DH toán

cơ b n v CH, HTCH, các lo i CH

THCS theo hu ng phát huy TTC c a HS

trong h c t p, th c hi n M PPDH toán theo yêu c u hi n nay.
2. Lu n án ã
M PPDH toán

xu t 3

nh hư ng

xây d ng HTCH phát huy TTC h c t p,

THCS, ó là 1) Xây d ng HTCH ph i xu t phát t

dung chương trình mơn Tốn

c i mn i

trư ng THCS, 2) HTCH ph i hư ng t i H

h c