B GIÁO D C VÀ ÀO T O
VI N KHOA H C GIÁO D C VI T NAM
LÊ TH XUÂN LIÊN
XÂY D NG H TH NG CÂU H I
GÓP PH N PHÁT HUY TÍNH TÍCH C C H C T P
C A H C SINH TRONG D Y H C MƠN TỐN
TRƯ NG TRUNG H C CƠ S
Chun ngành: Lý lu n và phương pháp d y h c b mơn Tốn
Mã s
:
62 14 10 01
TĨM T T LU N ÁN TI N SĨ GIÁO D C H C
HÀ N I - 2009
CƠNG TRÌNH Ư C HỒN THÀNH T I
VI N KHOA H C GIÁO D C VI T NAM
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
Ngư i hư ng d n khoa h c: 1. PGS.TS Tr n Ki u
2. TS. Tr n Văn Vuông
Ph n bi n 1: GS.TSKH Nguy n Bá Kim
Ph n bi n 2: GS.TS ào Tam
Ph n bi n 3: PGS.TS ào Thái Lai
Lu n án ư c b o v trư c H i ng ch m lu n án c p Nhà nư c
h p t i : Vi n Khoa h c Giáo d c Vi t Nam.
Vào h i: 8 gi 30 ngày 20 tháng 3 năm 2009.
Có th tìm hi u lu n án t i : Thư vi n Qu c gia
Thư vi n Vi n Khoa h c Giáo d c Vi t Nam
DANH M C CƠNG TRÌNH C A TÁC GI
LIÊN QUAN
N LU N ÁN Ã CÔNG B
1. Lê Th Xuân Liên (2006),“ M t s v n
v năng l c sư ph m và ào t o
năng l c sư ph m cho sinh viên”, T p chí Giáo d c (131).
2. Lê Th Xuân Liên (2007), “M t s v n
v câu h i và h th ng câu h i
trong d y h c”, T p chí Giáo d c (164).
3. Lê Th Xuân Liên (2007), “M t s nguyên t c xây d ng h th ng câu h i
khi thi t k m t bài h c theo
nh hư ng
i m i”. T p chí Giáo d c
(171).
4. Lê Th Xuân Liên (2007), “M t s v n
v câu h i và vi c s d ng câu
h i trong d y h c”. T p chí Khoa h c, Chuyên san khoa h c xã h i và
nhân văn s (6),
i h c Hu .
5. Lê Th Xuân Liên (2008), “Các bư c xây d ng h th ng câu h i trong d y
h c Toán
trư ng Trung h c cơ s ”. T p chí Giáo d c (181).
1
M
1.Lí do ch n
1.1.
U
tài
áp ng nhu c u ngu n nhân l c trong th i kỳ h i nh p, ngành giáo d c
ang th c hi n
i m i ( M)
ng b v m c tiêu, n i dung, phương pháp d y
h c (PPDH), phương ti n, t ch c và ánh giá. Trong nh ng v n
ó, phương
pháp giáo d c có vai trị quan tr ng. Lu t Giáo d c 2005 có ghi: “phương pháp
giáo d c ph thơng ph i phát huy tính tích c c (TTC), t giác, ch
c a h c sinh (HS); phù h p v i
ng, sáng t o
c i m c a t ng l p h c, môn h c; b i dư ng
phương pháp t h c, kh năng làm vi c theo nhóm; rèn luy n k năng v n d ng
ki n th c vào th c ti n; tác
ng
cho HS”.
ó chính là nh ng
giáo d c
n tình c m, em l i ni m vui, h ng thú h c t p
nh hư ng
M PPDH c n th c hi n trong quá trình
ph thơng hi n nay.
1.2. M t trong nh ng khía c nh ư c các nhà nghiên c u quan tâm là phát huy
TTC, th c hi n M PPDH
các b môn. S d ng h th ng câu h i (HTCH) trong
d y h c (DH) t ra có ưu th trong vi c chuy n vai trị ngư i giáo viên (GV) t
truy n th tri th c m t chi u sang vai trò ngư i t ch c, hư ng d n HS khám phá
tri th c, t o môi trư ng giao ti p, phát huy TTC, ch
ng, sáng t o c a HS, Như
v y, xây d ng HTCH và s d ng câu h i (CH) nh m t ch c ho t
ng (H ) h c
t p cho HS là m t trong nh ng y u t c n thi t góp ph n phát huy TTC và th c
hi n các
nh hư ng M PPDH hi n nay.
1.3. Qua kh o sát th c t , chúng tôi nh n th y m c dù nhi u GV d y toán
trư ng trung h c cơ s (THCS) ã n m ư c
nh hư ng M, t h
d ng nhi u PPDH tích c c nhưng vi c t o môi trư ng cho HS ho t
ánh giá ã s
ng và tư duy
còn h n ch . N u có k thu t và k năng th c hi n vi c thi t k , s d ng HTCH
nh m phát huy TTC c a HS, d n d t HS h c t p và t mình gi i quy t v n
s góp ph n th c hi n vi c M PPDH
Vì th , chúng tôi ch n
t hi u qu .
tài “Xây d ng h th ng câu h i góp ph n phát
huy tính tích c c h c t p c a h c sinh trong d y h c mơn Tốn
trung h c cơ s ” làm
tài lu n án ti n sĩ c a mình.
2. M c ích nghiên c u:
thì
trư ng
2
Trên cơ s nghiên c u nh ng v n
th ng, lu n án
xu t m t s
cơ b n v CH và nhóm CH có tính h
nh hư ng, các u c u có tính ngun t c xây d ng
HTCH, quy trình thi t k HTCH trong quá trình DH tốn c a ngư i GV và m t s
bi n pháp phát huy TTC c a HS thơng qua s d ng HTCH, góp ph n nâng cao
ch t lư ng, hi u qu c a quá trình M PPDH mơn Tốn
trư ng THCS.
3. Nhi m v và n i dung nghiên c u.
- Nghiên c u nh ng v n
cơ b n v CH; nhóm CH có tính h th ng; phát huy
TTC c a HS trong DH toán. Kh o sát th c tr ng s d ng HTCH trong DH c a GV
toán
THCS. Th ng kê, phân tích s li u.
-
xu t m t s
nh hư ng; m t s yêu c u có tính ngun t c, quy trình thi t
k và s d ng HTCH, m t s bi n pháp phát huy TTC c a HS, th c hi n
PPDH toán
M
THCS.
- Th c nghi m (TN) sư ph m ki m ch ng tác d ng c a quy trình thi t k và s
d ng HTCH trong quá trình DH c a GV qua m t s n i dung c a chương trình
tốn 9
trư ng THCS.
4. Khách th và
i tư ng nghiên c u
- Khách th nghiên c u: Q trình DH mơn Tốn nh m phát huy TTC và
th c hi n vi c M PPDH
-
THCS.
i tư ng nghiên c u: Quy trình xây d ng và s d ng các CH có tính h
th ng trong DH Toán
PPDH toán
phát huy TTC h c t p c a HS, góp ph n th c hi n
M
trư ng THCS.
5. Gi thuy t khoa h c: N u trong quá trình DH tốn
HTCH t t, có c u trúc h p lý,
THCS, GV thi t k
ư c
m b o tính khoa h c và tính h th ng, phát huy
TTC c a HS trong h c t p thì s nâng cao ch t lư ng DH, góp ph n th c hi n có
hi u qu vi c M PPDH
6. Gi i h n c a
trư ng THCS hi n nay.
tài: Nghiên c u v HTCH trong vi c gi i quy t m t v n
trong ph m vi 1 ho c 2 ti t h c, HTCH trong ôn t p m t chương c a chương trình
Tốn 9 (ph m vi trong hai chương phương trình và ư ng tròn)
7. Phương pháp (PP) nghiên c u: chúng tôi s d ng các PP nghiên c u sau:
7.1. Phương pháp nghiên c u lý thuy t.
3
7.2. Phương pháp i u tra, kh o sát, l y ý ki n.
7.3. Phương pháp TN sư ph m nh m ki m ch ng gi thuy t khoa h c.
7.4. Phương pháp th ng kê toán h c nh m phân tích, ánh giá k t qu .
8. Nh ng óng góp c a lu n án
8.1. H th ng hoá ư c m t s v n
cơ b n v CH và s d ng HTCH trong DH.
Góp ph n làm rõ cơ s lý lu n c a vi c thi t k và s d ng HTCH trong q trình
DH tốn theo hư ng phát huy TTC và
8.2.
xu t m t s
HTCH
t
nh hư ng M PPDH.
nh hư ng và u c u có tính ngun t c, quy trình xây d ng
ó xây d ng h th ng các bi n pháp sư ph m nh m thi t l p HTCH
trong DH tốn, góp ph n nâng cao hi u qu
8.3.
M PPDH toán
xu t HTCH trong các tình hu ng DH i n hình cho GV và HS, k t h p v i
m t s PPDH tích c c thư ng ư c s d ng.
trong DH theo
gi d y toán
nh hư ng
xu t các tiêu chí ánh giá HTCH
M; cách th c t ki m tra ánh giá c a GV sau m t
THCS. Rút ra k t lu n sư ph m c n thi t.
9. Nh ng v n
ưa ra b o v
9.1. C u trúc c a b CH có tính h th ng trong DH tốn
huy TTC h c t p c a HS, th c hi n
có th áp d ng
9.2.
THCS.
trư ng THCS nh m phát
nh hư ng M PPDH hi n nay là c n thi t và
góp ph n nâng cao hi u qu DH c a GV và h c t p c a HS.
nh hư ng xây d ng HTCH, m t s u c u có tính ngun t c trong q
trình DH tốn
THCS là c n thi t và có th áp d ng cho vi c so n bài, s d ng
trong quá trình DH c a GV.
9.3. Quy trình xây d ng HTCH trong q trình DH tốn
tính kh thi trong thi t k bài so n theo
nh hư ng M PPDH.
9.4. M t s bi n pháp sư ph m mà lu n án
TTC, th c hi n
M PPDH theo các
THCS là phù h p và có
xu t là cách th c c th
phát huy
nh hư ng mà ngành giáo d c ang
hi n nay, góp ph n nâng cao ch t lư ng DH toán
THCS.
CHƯƠNG 1
CƠ S
LÝ LU N VÀ TH C TI N C A V N
1.1. L ch s v n
nghiên c u
NGHIÊN C U
t ra
4
1.1.1. Trên th gi i: S d ng CH trong DH ã có t lâu
i. Xơ-crat s d ng
phương pháp
i tho i b ng cách nêu CH và d n d t ngư i nghe t i s hi u bi t
b n ch t v n
. Ngày nay, nhi u tác gi nghiên c u và kh ng
nh vai trò to l n
c a CH trong DH v i nhi u hư ng khác nhau. M t s tác gi và cơng trình nghiên
c u tiêu bi u trong lĩnh v c này là: Petty trong tác ph m D y h c ngày nay,
Hannel (2003) trong tác ph m “Cách
t câu h i có tính hi u qu
cao”,
McKeachie và các c ng s trong tác ph m “Nh ng th thu t trong DH”(19992003), Polya v i tác ph m “Gi i m t bài toán như th nào”….
1.1.2.
Vi t Nam: có các cơng trình nghiên c u
CH trong DH như D y h c hi n
tác ho t
c p
n CH và s d ng
i, lý lu n- bi n pháp- k thu t (2002), Tương
ng th y trò trên l p h c (2005) c a
ng Thành Hưng. K y u H i
th o khoa h c “Thi t k và s d ng CH trong DH”
i h c C n Thơ ã làm rõ
hơn thu t ng CH, vai trò c a CH, cách s d ng CH trong m t s b môn c th .
Tóm t t các k t qu nghiên c u tiêu bi u v CH trong DH ã có các hư ng
cơ b n như sau:
1) Nghiên c u v k thu t
t CH trong DH nói chung: - V phương di n tâm lý,
- V phương di n nh n th c, - V quy trình
t CH.
2) Nghiên c u v s d ng CH h tr PPDH (không phân bi t b môn):- S d ng
CH trong PP àm tho i theo ki u Xôcrát, PP khám phá có hư ng d n, PP thuy t
trình, PP th o lu n, PP ki m tra ánh giá, PP t h c, PP h p tác…
3) Nghiên c u các v n
liên quan
n CH: - M c ích, vai trò, ch c năng c a
CH. - Các lo i CH, các ki u CH. - Các c p
c a CH. - Tiêu chí
t CH. - Xây
d ng HTCH, bài t p b i dư ng tư duy và năng l c toán h c cho HS.
4) Nghiên c u s d ng CH trong DH các tình hu ng i n hình c a mơn Tốn
ph thơng: - D y gi i m t bài toán.
* Các k t qu nghiên c u cho th y:
- CH và HTCH có vai trị quan tr ng trong DH. Nó ư c coi là công c
c
l c giúp GV và giúp HS nh m nâng cao ch t lư ng, hi u qu trong DH. Có th s
d ng nó trong q trình DH dư i góc
hi n n i dung, ki u bài DH như dùng CH
h tr các PPDH, hay dư i góc
hư ng d n gi i bài toán.
th c
5
- Các k thu t
t CH, quy trình s d ng HTCH mang tính khái qt, có th
tham kh o. Tuy nhiên, có th nh n th y r ng:
- Chưa có s chính xác hố quan ni m v CH và HTCH (v m t thu t ng ,
n i hàm) trong DH.
- Cách thi t k và s d ng CH trong DH
PPDH
phát huy TTC, th c hi n
M
THCS hi n nay chưa ư c nghiên c u. Vi c s d ng CH trong DH khái
ni m (KN), d y
nh lý ( L), d y ôn t p & luy n t p cũng chưa có ai nghiên
c u.
1.2. M t s v n
1.2.1. V n
cơ b n v CH
h i: Theo T
i n Ti ng Vi t thì “h i t c là: nói ra i u mình mong
mu n ngư i ta cho mình bi t v i yêu c u ư c tr l i, nói ra i u mình h i hay
mong mu n
bi u
V n
ngư i ta yêu c u ư c áp ng”. CH chính là hành
ng h i ư c
t b ng l i nói cơng khai, có nghi th c rõ ràng.
h i có các
c trưng sau ây: - Là s vi c dùng trong giao ti p gi a hai
i tư ng v i nhau; - Vi c h i xu t hi n khi có có m c ích, nhu c u c a con
ngư i; - Vi c h i g n ch t v i s t n t i và phát tri n c a tư duy như khái ni m,
phán oán, suy lu n. - Vi c h i th hi n qua CH, vì th nó có nghi th c và c u trúc
nh t
nh. - Vi c h i liên quan
n ch th và khách th là con ngư i, do ó nó
cũng có y u t tâm lý và các m c ích khác ngồi m c ích tìm ki m thông tin.
Ch ng h n, theo Amy C. Brualdi, hành
ng
t CH trong l p h c giúp GV làm
cho HS t p trung chú ý vào bài h c, giúp GV ki m soát t c
cân b ng thái
bài gi ng và làm
c a HS, giúp GV ánh giá ư c HS và có th làm s ng l i bài h c
n u c n thi t… - Có các cách h i khác nhau: H i - ph ng v n; h i - i u tra, kh o
sát; h i - áp
tuyên truy n; h i trong DH; h i
ích mà ngư i ta nghiên c u s d ng cách h i nào
tv n
… Tuỳ theo m c
t m c tiêu.
1.2.2. Khái ni m CH: Trong ph n này, tác gi trình bày nh ng khái ni m v CH
theo các cách ti p c n khác nhau: theo ngôn ng h c, theo giáo d c h c. Theo tác
gi lu n án, CH là câu nghi v n có m c ích tìm hi u thông tin v s v t, hi n
tư ng mà ngư i h i mu n bi t và mong mu n ngư i ư c h i tr l i.
6
CH trong DH là câu nói nêu lên v n
nh n th c òi h i HS ph i suy nghĩ
cân nh c r i ưa ra câu tr l i; bao g m c yêu c u ho c nêu ra m t nhi m v cho
HS th c hi n. CH trong DH ư c ưa ra trong m t i u ki n c th , hoàn c nh c
th , nh m vào m t
i tư ng c th , có m t m c tiêu xác
nh.
1.2.3. V nhóm CH mang tính h th ng: Theo chúng tơi, nhóm CH mang tính h
th ng, (g i t t là HTCH) là b CH có liên h ch t ch v i nhau theo m t trình t
lơgic, m t ngun t c nh t
v n
nh, dùng
tìm hi u, làm sáng t n i dung c a m t
nào ó. HTCH ph i bao g m m t s câu v i nh ng ch c năng khác nhau:
tv n
, quá trình gi i quy t v n
là m t k t qu
t ư c m c tiêu mong
và k t thúc v n
mb o
u ra ph i
i.
HTCH trong DH là b CH mà GV dùng
d n d t HS tìm hi u, khám phá
ho c khám phá l i tri th c, n i dung c a bài h c ho c ơn v ki n th c ( VKT).
Tuỳ theo n i dung c a bài h c và cách d n d t c a GV mà HTCH bao g m nhi u
hay ít CH, theo m t
c trưng nào, mang tính ch t nào.
DH là làm rõ, n i b t lơgic hình thành các
c tính c a HTCH trong
i tư ng, các m i quan h gi a các s
v t.
1.2.4. B n ch t, ch c năng c a CH, HTCH
B n ch t c a CH xét trên bình di n ngôn ng , cú pháp là m t câu nghi v n,
dùng
h i; xét trên bình di n nhu c u là s ph n ánh nhu c u tìm tịi, gi i thích
các s v t hi n tư ng trong th gi i khách quan n y sinh trong quá trình tư duy c a
con ngư i. CH trong DH có ch c năng cơ b n nh t là cơng c t ch c q trình
lĩnh h i tri th c cho HS nh m giúp HS hi u và v n d ng tri th c, k năng; phát
tri n nh ng quá trình suy nghĩ c a HS. Bên c nh ó, nó cịn có ch c năng kích
thích kh năng tư duy c a HS, ưa HS vào tình hu ng có v n
nhi m v , òi h i HS ph i tìm hi u và gi i áp ư c v n
, giao cho HS m t
ó b ng các thao tác
tư duy như phân tích, t ng h p, so sánh, khái quát hoá, tr u tư ng hoá, c th hoá,
t p cho HS suy lu n, gi i thích, ch ng minh (CM), trình bày.
1.2.5. C u trúc c a CH và HTCH.
7
1.2.5.1. C u trúc c a CH: Ph n này, tác gi
c p
n c u trúc CH theo ngôn
ng , c u trúc CH trong DH. T các phân tích và t ng h p các k t qu nghiên c u,
theo chúng tôi, c u trúc m t CH trong DH thư ng có d ng như sau:
D ng 1:
i tư ng h i + v n
D ng 2: T h i + v n
v
i tư ng + t h i.
c th v
D ng 3: Thao tác/ hành
i tư ng.
ng + v n
c th v
i tư ng.
Trong ó, t h i là các t bi u hi n i u nghi v n: ai?
nào? bao nhiêu? V n
c th v
âu? cái gì? khi nào? th
i tư ng thư ng là nh ng n i dung mà GV
mu n HS hi u rõ, n m ư c. B i vì trong DH, CH chính là s hư ng d n, g i ý,
d n d t HS ti p c n tri th c nên CH là câu rõ ràng, c th , ơn nghĩa.
1.2.5.2. C u trúc c a HTCH trong DH: C u trúc c a HTCH trong d y h c cho
m t VKT bao g m: CH
2 câu); CH kh ng
tv n
nh hay ph
nh n th c, các CH g i m , d n d t (ít nh t 1nh k t qu c a HS sau m t q trình tìm tịi.
Theo tác gi lu n án, mơ hình c u trúc chung c a HTCH có th như sau:
CH 1
CH 2
CH 3
CH 4
CH KT
Mơ hình 1.1: Mơ hình n i ti p.
CH1.1
CH 2
CH 1
CH KT
CH1.2
CH 3
Mơ hình 1.2: Mơ hình phân nhánh.
Trong ó CH1:
tv n
nh n th c; CH1.1, CH 1.2, CH2, CH3: Các CH d n d t,
g i m ; CHKT: CH k t thúc - CH kh ng
nh k t qu tìm tịi (ho c kh ng
nh
m t ph n k t qu tìm tịi).
Tuỳ theo t ng lo i ki n th c, GV có th c u trúc HTCH khác nhau, song i m
m u ch t là HTCH ph i ch a
th c c n
ng nh ng v n
xoay quanh n i dung ơn v ki n
t ư c cho HS b ng cách khai thác các khía c nh, các
c i m, tính
8
ch t c a
i tư ng mà HS c n chi m lĩnh. Trong ó, có CH
có CH ph c v cho vi c gi i áp CH
tv n
tv n
nh n th c,
nh n th c ó.
1.2.6. Phân lo i CH trong DH mơn Tốn
1.2.6.1. Phân lo i CH theo tình hu ng i n hình trong DH Tốn: CH trong DH
khái ni m (KN) toán h c; DH CM
nh lý ( L) toán h c; DH gi i toán.
1.2.6.2. Phân lo i theo các ti t d y: CH d y bài m i; CH d y bài ôn t p; CH d y
bài luy n t p; CH d y bài th c hành.
1.2.6.3. Phân lo i CH theo m c
dùng cho c p
nh n th c c a Bloom: CH nh n bi t; CH
hi u; CH dùng cho c p
tích; CH dùng cho c p
v n d ng; CH dùng cho c p
ánh giá. Trong s phân
t ng h p; CH dùng cho c p
lo i này, ngư i ta chia CH ra làm 2 b c d a trên m c
phân
tư duy khi tr l i các CH:
1) CH
m c
tư duy th p: bao g m 3 lo i: bi t, hi u, v n d ng.
2) CH
m c
tư duy cao: bao g m 3 lo i: phân tích, t ng h p, ánh giá.
Riêng c p THCS, do
c i m tâm lý, sinh lý, l a tu i, m c
h c trong chương trình, ch chú ý ch y u 3 m c
tri th c ư c
nh n th c là bi t, hi u, v n
d ng.
1.2.6.4. CH tr c nghi m khách quan: Lo i câu i n vào ch tr ng hay c n câu
tr l i ng n; CH ghép ôi; CH úng sai; CH nhi u câu tr l i
l a ch n (MCQ).
Trong quá trình DH, c n k t h p s d ng các lo i CH nh m t ch c hư ng d n
ngư i h c gi i quy t nhi m v nh n th c theo PPDH tích c c.
1.3. M t s v n
Toán
cơ b n v phát huy TTC h c t p c a HS trong DH môn
trư ng THCS.
1.3.1. Khái ni m v TTC trong h c t p
a) Tính tích c c
Theo t
thúc
i n Ti ng Vi t, “tích c c nghĩa là có ý nghĩa, có tác d ng kh ng
y s phát tri n. Ngư i tích c c là ngư i t ra ch
ng nh m t o ra s bi n
ng, có nh ng ho t
i theo hư ng phát tri n”. Theo Hồng Phê,“tích c c
là m t tr ng thái tinh th n có tác d ng kh ng
tích c c là ch
nh,
nh và thúc
ng, hăng hái, nhi t tình v i nhi m v
y s phát tri n”, “
ư c giao”.
9
TTC trong H
h c t p v th c ch t là TTC nh n th c,
c trưng
khát v ng
hi u bi t, c g ng trí tu và ngh l c cao trong quá trình chi m lĩnh tri th c.
Các hình th c bi u hi n ó là: + Xúc c m h c t p: th hi n
s ng th c hi n yêu c u c a GV; + Chú ý: th hi n
dõi m i hành
ni m vui, s t
vi c t p trung, l ng nghe, theo
ng c a GV; + S n l c c a ý chí: th hi n
s kiên trì, nh n n i,
vư t khó khăn khi gi i quy t nhi m v nh n th c; + Hành vi: hăng hái tham gia
vào m i hình th c c a H h c t p; + K t qu lĩnh h i: nhanh, úng.
c bi t, TTC h c t p có m i liên h nhân qu v i các ph m ch t nhân cách
c a ngư i h c như: tính t giác, tính
1.3.2. Các c p
c l p tư duy, tính ch
c a TTC h c t p.
- B t chư c, tái hi n: g ng s c làm theo m u hành
nghi m H
ng, tính sáng t o.
ng c a th y; nh
ó, kinh
ư c tích lu thơng qua kinh nghi m c a ngư i khác.
- Tìm tịi: ó là s
c l p trong tư duy, cho phép HS ti p nh n nhi m v và t
tìm cho mình phương ti n th c hi n.
- Sáng t o: th hi n khi ch th nh n th c t tìm tịi ki n th c m i, t tìm ra
phương th c hành
ng riêng và tr thành ph m ch t b n v ng c a cá nhân.
1.3.3. M t s cơ s lý lu n c a vi c TCH H nh n th c
Ph n này, lu n án trình bày tóm t t khái ni m TCH, cơ s tri t h c, cơ s tâm lý
h c, cơ s giáo d c h c, cơ s lý thuy t H c a vi c TCH H nh n th c. Lu n án
cũng
c p
tính H ,
năng
n tư tư ng tích c c hố (TCH) H
cao vai trị thúc
h c t p c a HS qua vi c
cao
y (kích thích, t o i u ki n cho s phát tri n) ti m
m i HS c a th y giáo.
Tích c c hố là m t t p h p các H
h c t th
ng sang ch
ki m tri th c
ng, t
nh m làm chuy n bi n v trí c a ngư i
i tư ng ti p nh n tri th c sang ch th tìm
nâng cao hi u qu h c t p.
V PPDH phát huy TTC c a HS: Lu n án nêu lên hai PP : - Tái hi n ki n
th c:
nh hư ng
nH
tái t o, ư c xây d ng trên cơ s HS lĩnh h i các tiêu
chu n, hình m u có s n. - Tìm ki m ki n th c:
c c, d n
nh hư ng
n vi c “phát minh” ki n th c và kinh nghi m H .
nH
c i t o tích
ng th i cũng nêu
lên m t s nguyên t c c n quán tri t nh m phát huy TTC c a HS trong DH như:
10
nguyên t c tác
ng qua l i, nguyên t c tham gia h p tác, ngun t c tính có v n
cao trong DH.
Các i u ki n c n tho mãn
i v i PPDH
TCH H h c t p c a HS là:
• Có s k t h p hài hoà gi a hai cách th c t ch c quá trình chi m lĩnh ki n
th c cho ngư i h c: tái hi n và tìm ki m, trong ó cách th hai chi m ưu th .
• Chú ý xem xét và kích thích tính s n sàng h c t p c a HS b ng cách t o ra
các tình hu ng DH thích h p.
•
m b o m t hay nhi u các nguyên t c tích c c: tác
h p tác, tính có v n
ng qua l i, tham gia
cao trong tồn b quá trình DH.
1.3.4. M t s PPDH phát huy TTC h c t p c a HS (g i t t là PPTC)
1.3.4.1. Nh ng d u hi u
c trưng c a các PPTC: 4 d u hi u
• DH thông qua t ch c các H h c t p c a HS.
• DH chú tr ng rèn luy n phương pháp t h c.
• Tăng cư ng h c t p cá th , ph i h p v i h c t p h p tác.
• K t h p ánh giá c a th y và t
ánh giá c a trị.
Ngồi ra, có s k t h p gi a các phương ti n DH v i PPDH tích c c. Trên cơ s
ó, ngư i h c không ch
ư c h c v tri th c mà còn ư c h c PP h c, h c cách
giao ti p, h c qua kinh nghi m b n thân và t
ánh giá.
1.3.4.2. M t s PPTC c n ư c phát tri n Nhi u giáo trình, tài li u nh n m nh
m t s PPDH sau: V n áp tìm tịi, DH phát hi n và gi i quy t v n
, DH h p tác
trong nhóm nh , DH theo phương pháp khám phá, DH theo lý thuy t ki n t o.
Theo lý lu n DH, khơng có phương pháp nào là
linh ho t các PPDH truy n th ng và hi n
hồn c nh. Trên cơ s
ó, lu n án
i phù h p v i
nh hư ng
i
t o tình hu ng có v n
, H nhóm, H khám phá.
1.4. HTCH phát huy TTC trong DH mơn tốn
1.4.1.
i tư ng, i u ki n,
c p m t s chú ý khi s d ng các PPTC
thư ng dùng và quán tri t m t s tư tư ng DH hi n
, t ch c cho HS H gi i quy t v n
c tôn. GV c n v n d ng
THCS
M PPDH mơn Tốn ph n ánh
ư c c th hoá và th hi n trên các hàm ý sau:
c trưng c a PPDH hi n
i
11
- Xác l p v trí ch th c a ngư i h c, b o
ng và sáng t o c a H h c t p ư c th c hi n
- Tri th c ư c cài
m tính t giác, tích c c, ch
c l p ho c trong giao lưu.
t trong nh ng tình hu ng có d ng ý sư ph m.
- D y vi c h c, d y t h c thơng qua tồn b quá trình DH.
- T t o và khai thác nh ng phương ti n DH
ti p n i và gia tăng s c
m nh c a con ngư i.
- T o ni m l c quan h c t p d a trên lao
ng và thành qu c a b n thân
ngư i h c.
- Xác
nh vai trò c a ngư i th y v i tư cách ngư i thi t k , u thác, i u
khi n và th ch hoá.
1.4.2. V PPDH toán
PPDH toán
THCS : Theo chương trình giáo d c ph thơng
trư ng THCS ph i phát huy tính TTC, t giác, ch
THCS,
ng c a HS,
hình thành và phát tri n năng l c t h c, trau d i các ph m ch t linh ho t,
c l p,
sáng t o c a tư duy.
Lưu ý là mơn Tốn trong nhà trư ng có nhi u thu n l i
pháp phát hi n và gi i quy t v n
. Tuy nhiên, ph i
th c hi n phương
m b o nguyên t c: HS t
mình hồn thành nhi m v nh n th c v i vai trò s t ch c, hư ng d n c a GV.
Ngồi vi c hình thành PP t h c c a HS còn c n coi tr ng vi c trang b ki n th c
v các PP toán cho HS.
1.4.3. HTCH phát huy TTC c a HS trong DH tốn
M PPDH tốn nói chung và
HTCH phát huy TTC, th c hi n
THCS: Căn c yêu c u
THCS nói riêng, căn c
c i m c a HTCH,
nh hư ng M PPDH toán
THCS bao g m các
CH áp ng các yêu c u:
-
t CH ưa HS vào mơi trư ng có d ng ý sư ph m.
- Có CH yêu c u ho t
ng
c l p, ho c theo c p ho c theo nhóm.
- Có CH t o i u ki n cho HS t h c, s d ng các thao tác và các k năng t
h c, các thao tác tư duy và các kh năng suy lu n.
- Chú ý s d ng CH trong PPDH phát hi n và gi i quy t v n
- T o s liên k t các CH trong nhóm CH
truy n
tm t
.
gi i quy t tr n v n m t v n
,
VKT trong n i dung DH nh m b c l các m i liên h , các thu c
12
tính b n ch t c a s v t, hi n tư ng mà HS ư c h c; giúp HS hi u sâu s c các n i
dung ó và có th v n d ng chúng trong các trư ng h p tương t .
- Th hi n vai trò c a GV v i tư cách ngư i thi t k , u thác, i u khi n và
th ch hoá b ng nh ng CH phù h p trong HTCH.
1.5. M t s yêu c u
c u
i v i CH trong DH toán: Trên cơ s nghiên c u các yêu
t CH c a m t s tác gi và
trong DH toán c n
nh hư ng
M PPDH, theo chúng tôi
t CH
m b o m t s yêu c u sau:
1.5.1. CH ph i rõ ràng, ng n g n, cho HS suy nghĩ và tr l i trong th i gian ng n.
1.5.2. H n ch các CH ch
òi h i câu tr l i có ho c khơng.
1.5.3.CH khơng q khó
i v i HS trung bình
có CH ph cho phép phân lo i trình
phát hi n ra v n
.
ng th i
HS.
1.5.4. CH ph i nêu rõ m t thao tác tư duy, m t H trí tu c n HS th c hi n.
1.5.5. Ngư i ra CH nên d ki n câu tr l i và xác
nh xem có th tr l i các cách
khác nhau như th nào, ho c HS có th h i ngư c l i như th nào, và xác
nh xem
CH ó th c s có c n thi t không.
1.6. Th c tr ng xây d ng HTCH trong DH tốn c a GV
THCS:
tìm hi u th c tr ng c a GV THCS v vi c s d ng HTCH trong DH toán
như th nào, chúng tôi so n m t b CH
kh o sát g m 54 câu, bao g m 4 ph n:
nh n th c c a GV THCS v th c hi n M PPDH hi n nay; v tinh th n SGK m i;
các PPDH mà GV ang s d ng; kh năng
trong quá trình DH.
th c hi n c a GV
i tư ng kh o sát: 210 GV d y tốn THCS trên tồn t nh
Qu ng Tr . Th i gian: t tháng 6 năm 2005
K t qu kh o sát:
phương hư ng
t CH và m c
n tháng 9 năm 2005.
a s GV THCS ã n m ư c n i dung, PPDH theo
M, n m ư c n i dung tinh th n SGK, ã bư c
u áp d ng m t
s PPDH tích c c. Nhi u GV ã s d ng HTCH trong DH. Tuy nhiên, vi c phát
tri n tư duy cho HS trong DH theo t ng c p
chưa ư c chú ý úng m c. Vi c
s d ng các PPDH tích c c chưa ư c nhu n nhuy n. M t s cịn khó khăn trong
vi c xây d ng HTCH trong DH. N u có m t phương pháp giúp GV kh c ph c
ư c khó khăn trong thi t k , xây d ng HTCH,
ng th i s d ng nó
DH theo
13
nh hư ng
TTC ch
M thì vi c th c hi n các PPDH tích c c, phát tri n tư duy, phát huy
ng trong h c t p c a HS s
t hi u qu hơn.
1.7. K t lu n chương 1. Vi c nghiên c u v CH; HTCH trong DH trên th gi i và
Vi t Nam ư c nhi u ngư i quan tâm. Tuy nhiên, nghiên c u CH và HTCH
trong DH toán
THCS
nghiên c u. Th c t
hi n
phát huy TTC,
M PPDH hi n chưa có cơng trình nào
các trư ng THCS hi n nay, GV toán ã ti p c n và th c
i m i PPDH, song m t s có khó khăn trong vi c thi t k HTCH và s
d ng nó trong DH nh m phát huy TTC h c t p, phát tri n tư duy HS qua mơn
Tốn. Trong lý lu n DH,
t và s d ng CH là m t k năng sư ph m c n thi t
v i m i GV nói chung và
i v i GV tốn nói riêng. Vì v y, nghiên c u HTCH h
tr vi c th c hi n
i m i PPDH toán
i
THCS là m t yêu c u c p thi t hi n nay.
CHƯƠNG 2
XÂY D NG HTCH PHÁT HUY TÍNH TÍCH C C H C T P C A HS
TRONG D Y H C MƠN TỐN
2.1. M t s
2.1.1.
nh hư ng xây d ng HTCH
nh hư ng 1: Xây d ng HTCH ph i xu t phát t
chương trình mơn Tốn
2.1.2.
ch ng,
c i m n i dung
THCS.
nh hư ng 2: HTCH ph i hư ng t i H h c t p ch
thói quen h c t p th
2.1.3.
TRƯ NG TRUNG H C CƠ S
ng, ch ng l i
ng c a HS.
nh hư ng 3: V n d ng các quan i m c a tri t h c duy v t bi n
c i m l a tu i HS THCS vào vi c thi t k bài h c và xây d ng
HTCH trong quá trình DH Tốn.
2.2. M t s u c u có tính nguyên t c
t p c a HS theo
xây d ng HTCH phát huy TTC h c
nh hư ng M môn Tốn
2.2.1. u c u 1: Ln có m t CH
THCS
t nhi m v nh n th c.
2.2.2. Yêu c u 2: Có các CH giúp gi i quy t t ng ph n cho CH
th c.
t nhi m v nh n
ng th i CH ph i làm rõ vai trò, ch c năng c a các thu t ng , các
tư ng, các m i quan h liên quan
n n i dung toán mà HS s h c.
i
14
2.2.3. Yêu c u 3:
m b o tính ch nh th , lôgic c a HTCH: Các CH trong HTCH
ph i tương ng v i các c p
nh n th c t th p
n cao và h tr nhau trong m t
bài d y.
2.2.4. Yêu c u 4: HTCH c n quán tri t các
c trưng c a PPDH ư c s d ng.
2.2.5. Yêu c u 5: CH trong HTCH ph i v a s c, phù h p
t o i u ki n cho HS H
cho HS t
i tư ng HS,
ng th i
c l p, ho c theo c p, ho c theo nhóm. T o i u ki n
ánh giá và ánh giá l n nhau, k t h p ánh giá c a th y và ánh giá
c a trị.
2.3. Quy trình xây d ng HTCH
Bư c 1: Bám sát chu n ki n th c, k năng c a chương trình mà xác
th c tr ng tâm, k năng cơ b n, năng l c tư duy c n có, ph m ch t, thái
cách c n b i dư ng cho HS theo m c tiêu ã xác
nh ki n
, tính
nh c a bài h c; sau ó chia ra
t ng VKT trong bài h c.
Bư c 2: Xác
nh d u hi u cơ b n các n i dung, li t kê n i hàm, ngo i diên c a
KN; nh ng d u hi u cơ b n thu c v m i quan h gi a các
Bư c 3: Xác
i tư ng.
nh nh ng ki n th c cũ HS ã có, nh ng kinh nghi m, v n s ng
hay nh ng hi n tư ng HS có th quan sát, liên h có liên quan
n ki n th c tr ng
tâm làm i m t a cho HS tìm tòi l i gi i áp.
Bư c 4: Xây d ng CH
Bư c 5:
bi t c a
tv n
nh n th c.
ưa ra các thông tin cho HS quan sát, nh n ra d u hi u cơ b n, khác
i tư ng c n tìm hi u d a trên s thay
i d u hi u c a
i tư ng.
Bư c 6: Xây d ng CH ph , CH d n d t giúp HS d n d n gi i áp ư c CH
v n
t
nh n th c.
Minh ho cho quy trình này, tác gi
ã nêu lên m t s ví d .
2.4. M t s bi n pháp sư ph m xây d ng HTCH phát huy TTC h c t p c a
HS, th c hi n M PPDH mơn Tốn
2.4.1. Bi n pháp 1: TCH các H
THCS
chi m lĩnh ki n th c c a HS thông qua vi c
s d ng HTCH khi DH các tình hu ng i n hình trong mơn Tốn
2.4.1.1. Xây d ng HTCH trong DH KN toán h c (K)
a) Yêu c u
THCS.
15
b) Hư ng d n th c hi n bi n pháp : B ng 2.1
c) M t s chú ý v
B ng 2.1. Sơ
i u ki n th c hi n
xây d ng HTCH khi d y KN toán h c
a.GV tìm hi u KN
1. DH
nh
nghĩa
KN
(K1)
b. GV xây d ng HTCH d n d t HS
nghĩa KN t ch c H
nh
a. GV xác nh n i dung và cách th c
c ng c KN
DH
khái
ni m
(K)
2. DH
c ng
c KN
(K2)
b. GV xây d ng HTCH , ví d
c KN cho HS
a. GV xác
3. DH
kh c
sâu
KN
(K3)
nh các v n
c ng
c n kh c sâu
b. GV xác nh m i quan h c a i
tư ng v i các i tư ng khác
khái
quát hoá, h th ng hoá, c bi t hoá
c. GV xây d ng HTCH, ví d , bài t p t
ch c H cho HS
2.4.1.2. Xây d ng HTCH trong DH
nh lý toán h c ( )
a) Yêu c u
b) Hư ng d n th c hi n bi n pháp. B ng 2.2.
2.4.1.3. Xây d ng HTCH trong d y h c gi i bài t p toán:
Ph n này có th d a vào nh ng g i ý c a Polya
hư ng d n HS gi i bài t p toán.
Tác gi gi i thi u thêm ví d minh h a khi s d ng.
2.4.1.4. Xây d ng HTCH trong d y luy n t p, ôn t p
a) Yêu c u khi v n d ng bi n pháp
b) G i ý quy trình và HTCH khi DH luy n t p và ôn t p cho HS
16
b1) Gi luy n t p
b2) Gi ôn t p, t ng k t chương
B ng 2.2. Sơ
c a vi c xây d ng HTCH khi d y L toán h c
a. GV tìm hi u L
1. DH
hình
thành
và
CM
L
( 1)
DH
L
tốn
h c
( )
b. GV xây d ng HTCH d n d t HS phát
hi n v n , hình thành L
c. GV t ch c cho HS CM L
a. GV xây d ng HTCH nh n d ng và
th hi n L
2. DH
c ng
c
L
( 2)
b. GV xây d ng HTCH yêu c u H
ngôn ng
c. GV xây d ng HTCH cho HS c ng
c L – khái quát hoá, c bi t hoá, h
th ng hoá
a. GV xác nh quy t c, phép suy lu n,
phương pháp CM trong CM L
3.DH
tri
th c
PP
trong
CM
( 3)
b. GV xây d ng HTCH cho HS nh n
d ng quy t c, phép suy lu n, phương
pháp trong CM L
c. GV cho HS liên h trong toán h c,
th c t v phép suy lu n ó, liên h các
trư ng h p tương t s d ng phép suy
lu n
2.4.2. Bi n pháp 2: V n d ng các
HTCH trong DH tốn
c trưng c a PPDH tích c c
trư ng THCS.
2.4.2.1. HTCH khi s d ng PPDH phát hi n và gi i quy t v n
thi t k
17
a) Yêu c u
b) G i ý th c hi n bi n pháp
2.4.2.2. HTCH trong D y và h c h p tác trong nhóm nh
a) Yêu c u
b) Hư ng d n th c hi n
2.4.3. Bi n pháp 3: Xây d ng HTCH
b i dư ng tư duy sáng t o, linh ho t,
c l p cho HS
a) Yêu c u
b) Hư ng d n th c hi n
2.4.4. Bi n pháp 4: V n d ng lý thuy t H
và quan i m d y t h c
d ng HTCH phát huy TTC h c t p c a HS, th c hi n
M PPDH toán
xây
nh hư ng và yêu c u
THCS.
a) V n d ng lý thuy t H trong quá trình DH.
b) Ti p c n “D y - T h c” :
2.4.5. Bi n pháp 5: Xây d ng HTCH t o i u ki n cho HS ư c t
ánh giá,
ánh giá l n nhau, k t h p ánh giá c a th y v i ánh giá c a trò trong quá
trình DH trên l p.
a) ánh giá v n i dung
b) ánh giá v phương pháp
2.4.6. Bi n pháp 6: S d ng các th thu t DH
tác
ng
n tình c m, em
l i ni m vui, h ng thú h c t p cho HS
2.5. Gi i thi u bài so n PHƯƠNG TRÌNH B C HAI M T N (Toán 9)
2.6. K t lu n chương 2
Chương này ã
c p
n các n i dung: - Các
phát huy TTC c a HS và th c hi n
nh hư ng xây d ng HTCH
M PPDH toán
THCS (bao g m 3
nh
hư ng cơ b n ). - Các nguyên t c xây d ng HTCH, - Quy trình các bư c xây d ng
và s d ng HTCH nh m h tr
i m i PPDH toán
GV xây d ng HTCH trong q trình DH tốn
THCS. - Sáu bi n pháp giúp
THCS.
18
CHƯƠNG 3
TH C NGHI M SƯ PH M
3.1. M c ích TN: TN sư ph m nh m ki m tra tính kh thi và hi u qu c a vi c
áp d ng các u c u có tính nguyên t c, quy trình xây d ng HTCH
h tr
PPDH tốn cho HS
úng
i trà
các trư ng THCS, góp ph n minh h a s
M
n và
tính kh thi c a các bi n pháp. C th , qua TN, chúng tôi mu n xem xét m c
n m v ng tri th c c a HS trong quá trình h c t p mơn tốn
trư ng THCS khi
GV s d ng HTCH và kh năng v n d ng c a GV.
3.2. L c lư ng tham gia TN :
- HS l p 9
trư ng THCS.
- GV d y mơn Tốn
trư ng THCS.
3.3. N i dung TN: TN các bài d y trong chương trình Tốn 9 v i các d ng bài
khác nhau, các vùng khác nhau và ki m tra
i ch ng trên HS.
3.4. T ch c TN: GV tham gia TN sau khi nghiên c u các yêu c u có tính ngun
t c, các bư c xây d ng HTCH h tr
tác gi , sau ó t mình áp d ng
mình, t
M PPDH d y m t s bài theo k ch b n c a
thi t k HTCH và th hi n bài so n, bài d y c a
ánh giá theo yêu c u M và rút kinh nghi m, i u ch nh cho ti t sau.
3.4.1.Các bư c ti n hành:
Bư c 1: Tác gi biên so n m t s bài theo yêu c u và k t qu nghiên c u v lý
thuy t ư c trình bày trong chương 3, m c 3.4.2. và ph n ph l c.
Bư c 2: L a ch n trư ng TN. Ph bi n m c ích, yêu c u cho GV tham gia TN.
GV th c hi n DH theo các bài ã so n. D gi rút kinh nghi m.
Bư c 3:
ánh giá rút kinh nghi m v k t qu TN. Yêu c u GV tham gia TN t
mình biên so n bài d y theo lý thuy t mà tác gi nghiên c u
t ch c cho
xu t, ti n hành DH,
ng nghi p trong trư ng tham d và nh n xét ánh giá.
Bư c 4: Ki m tra
C.
ánh giá, rút kinh nghi m, k t lu n v n
. L y ý ki n
chuyên gia và ý ki n GV sau TN theo phi u nh n xét góp ý.
3.4.2. Th c nghi m vịng 1. Ch n 4 trư ng
Hưng
3 vùng: Trư ng THCS Tr n
o và Trư ng THCS Nguy n Trãi ( ông Hà), Trư ng THCS Lao B o
(Hư ng Hoá), Trư ng THCS C a Tùng (Vĩnh Linh).
m i trư ng, ch n 1
n2
19
GV tham gia TN. Th i gian TN: t tháng 2
nghi m c th : 11 bài, chương 3
n tháng 4 năm 2007. Các bài th c
i s , chương 3 hình h c (tốn 9).
3.4.3. Th c nghi m vòng 2: Ch n trư ng TN: 21 trư ng THCS v i 125 giáo
viên toán c p THCS tham gia th c nghi m. Có 117 phi u nh n xét góp ý. Th i
gian: tháng 9/2007
n tháng 12/2007.
3.5. ánh giá k t qu th c nghi m
3.5.1. Các PP ánh giá k t qu TN
3.5.1.1.
nh lư ng: +
i v i HS: Chúng tôi d a vào các bài ki m tra ng n
(7 phút, 10 phút, 20 phút) sau m i bài h c và bài ki m tra vi t 45 phút c a HS. +
i v i GV: ánh giá qua phi u d gi c a GV trong t , phi u t nh n xét ánh
giá theo yêu c u xây d ng HTCH h tr
M PPDH.
nh tính. Căn c vào: + Ý ki n c a GV qua “Phi u nh n xét ánh
3.5.1.2.
giá xây d ng HTCH h tr
GV tham gia TN
M PPDH toán
THCS” th c hi n sau khi b n thân
các trư ng. + Nh n xét ánh giá sau khi d gi c a GV trong
t . + Quan sát tình hình h c t p, m c
h ng thú, kh năng tham gia xây d ng bài
c a HS, s d ng HTCH trong ti n trình lên l p c a GV. + L y ý ki n chuyên gia:
các GV có kinh nghi m, các nhà qu n lý chuyên môn. + Các giáo án d y TN do
GV t so n.
3.5.2.
ánh giá k t qu TN v m t
l p 9 TN và 248 em
l p
C. (
ý bài ki m tra: Ki m tra m c
nh lư ng: Chúng tôi ki m tra 248 em
ki m tra trong lu n văn trang 133 - 135). D ng
n m ki n th c c a HS, k năng v n d ng c a HS
sau khi GV d y m t s ti t TN áp d ng các bi n pháp xây d ng HTCH.
Phương pháp phân tích k t qu TN ki m tra HS:
x
lý các s li u TN,
chúng tôi ã s d ng m t s công th c ph thông c a PP toán h c th ng kê (dùng
b ng Student) như: Tính trung bình c ng ( X ),
tr
l ch chu n (S), phương sai( S2), giá
i lư ng ki m nh (t) theo công th c:
X =
∑x n
i
n
i
, S=
∑n (X
i
i
− X )2
n −1
, t = (X TN − X DC )
S
2
TN
n
2
+ S DC
bi t s khác bi t này có ý nghĩa hay khơng, c n tính i m trung bình c ng bài
ki m tra c a HS l p TN ( X TN ) và l p
C ( X DC ), phương sai (bình phương
l ch
20
chu n) quanh giá tr trung bình c ng c a l p
2
2
C ( S DC ) và l p TN ( S TN ). So sánh s
khác bi t gi a l p C và l p TN: gi thi t H0 là s sai bi t khơng có ý nghĩa, H1 là s
sai bi t có ý nghĩa. S d ng T- Test
Áp d ng công th c
c l p.
tính i m trung bình c ng bài ki m tra c a l p TN và l p
C, ta có:
X DC =
1541
284
≈ 5,4
X TN =
1940
≈ 6,8
284
Như v y i m trung bình c ng c a l p TN cao hơn l p C, ch ng t k t qu c a
l p TN ã ư c nâng lên rõ r t . Áp d ng công th c tính
SDC =
1318
≈ 2,2
284 − 1
Theo k t qu trên,
STN =
l ch chu n (S): ta có
1080
≈ 2,0
284 − 1
l ch chu n c a l p TN nh hơn
l ch chu n c a l p C. T
ó
có th rút ra nh n xét: K t qu nh n th c c a HS l p th c TN cao hơn l p C.
kh ng nh k t qu khác nhau ó th c s là do áp d ng HTCH h tr
M PPDH
hay ch do may r i, chúng ta c n ph i tính h s (t) v i xác su t sai b ng công th c
(
t = X TN − X DC
)
S
2
TN
n
284
= (6,8 - 5,4)
≈ 2,8
2
2
2,2 + 2,0 2
+ S DC
Theo cơng th c tính giá tr (t) ta có t ≈ 2,8. Dùng b ng Student v i α = 0,02 và
l ch chu n t do k = 284 – 2 = 282 thì tα ≈ 2,33.
So sánh t v i tα ta th y t ≈ 2,8 ; tα ≈ 2,33 . V y t > tα ; bác b gi thi t H0.
i u ó ch ng t s khác bi t gi a l p TN và l p C là có ý nghĩa.
3.5.3. ánh giá v
nh tính.
a) ánh giá trên phi u góp ý c a GV tham gia TN. Chúng tôi ã phát 120 phi u
cho GV c a 21 trư ng trên 5 huy n th xã, thu l i 117 phi u.
T ng h p k t qu nh n xét góp ý c th . (xem ph l c 3).
Nhìn chung, các GV ư c h i ý ki n qua vi c t mình tr c ti p v n d ng lý
thuy t
xu t vào bài so n và bài d y
thi t và nên xây d ng và s d ng HTCH
PPDH Tốn
u
ng tình và nh t trí cao v i vi c c n
h tr phát huy TTC, th c hi n
THCS. Vi c áp d ng là có tính kh thi, nhi u GV cũng
ngh
M
ư c
21
tri n khai cho các trư ng trên toàn t nh. Nh ng ý ki n
xu t b sung là h p lý,
c n ư c i u ch nh và b sung cho phù h p.
b) Nh n xét, ánh giá các giáo án c a GV tham gia TN. Có 21 trư ng v i
117 giáo viên tham gia TN. K t qu vi c v n d ng các u c u có tính ngun
t c, các bư c xây d ng HTCH và thi t k trên bài so n như sau: Nhi u GV ã
có s tìm tịi, cơng phu xây d ng và thi t k HTCH r t t t. Các GV này ã n m
ư c các u c u có tính nguyên t c và các bư c xây d ng HTCH, s d ng chúng
vào thi t k HTCH rõ ràng, lơgic,
c) V t
m b o tính g i m .
ánh giá và ánh giá c a nhóm d gi theo yêu c u xây d ng
và s d ng HTCH h tr
i m i PPDH.
c1) V k t qu t nh n xét ánh giá: S phi u t
ánh giá: 80 phi u (80 GV).
K t qu cho th y: a s HS h ng thú v i vi c d y có s d ng HTCH c a GV và
theo GV t
ánh giá thì h u h t HS ã hi u và n m ư c bài; ch ng t vi c xây
d ng và s d ng HTCH góp ph n h tr
M PPDH c a GV tham gia TN là có
hi u qu .
c2) V k t qu nh n xét ánh giá c a t p th , nhóm GV d gi : có 15 ti t d y
th c nghi m có t p th t toán
giá. K t qu
THCS tham gia d và v i 70 GV tham gia ánh
ánh giá chung v m c
tương t như ph n t
hi u bài và n m ki n th c c a HS cũng
ánh giá cho phép ta k t lu n bư c
u s d ng các u c u
có tính ngun t c, các bi n pháp xây d ng và s d ng HTCH trong DH là có hi u
qu .
3.6. M t s k t lu n rút ra t TN sư ph m.
Qua
t TN sư ph m, có th rút ra m t s k t lu n như sau:
- Xây d ng HTCH và s d ng nó trong DH tốn
trư ng THCS là r t c n
thi t. Các nguyên t c xây d ng HTCH, các bư c xây d ng và s d ng HTCH
trong DH toán
THCS ã giúp GV th c hi n và góp ph n nâng cao ch t lư ng
M PPDH.K t qu TN cho th y: - GV có th v n d ng các nguyên t c, các bư c
xây d ng HTCH, áp d ng các gi i pháp xây d ng HTCH và s d ng nó
th c hi n
M phương pháp trong DH tốn
h tr
THCS. - S d ng HTCH trong DH
22
góp ph n d n d t, g i m , phát tri n tư duy HS. HS h c t p h ng thú, ti p thu bài
t t, n m ki n th c và k năng c a bài. K t qu h c t p có ti n b .
Tuy nhiên, m t s v n
c n ư c nghiên c u và i u ch nh:
- GV v n cịn g p khó khăn trong vi c xây d ng HTCH cho ho t
nhóm. - H n ch nh t là CH giúp HS t
ng
ánh giá và ánh giá l n nhau trong quá
trình h c t p. - Vi c xây d ng và s d ng HTCH h u như bài nào cũng có nhưng
cũng có nh ng giáo án th hi n CH dàn tr i, chưa i vào tr ng tâm. Chưa có th i
gian dành cho HS h i trên l p.
3.7. K t lu n chương 3. Chương này ã
c p
n các n i dung:
- M c ích, n i dung, l c lư ng tham gia TN, t ch c TN sư ph m áp d ng
các yêu c u có tính ngun t c, quy trình thi t k HTCH
vi c
h tr GV th c hi n
M PPDH. Ph n n i dung có gi i thi u tóm t t m t s ti t d y trong chương
trình Tốn 9.
- Th ng kê và ánh giá k t qu TN v m t
nh lư ng,
nh tính. Có phân tích
k t qu trong c hai vịng TN, gi i thi u m t s giáo án GV tham gia th c nghi m.
T ng h p phi u ph ng v n GV sau khi TN v nguyên t c, quy trình thi t k và s
d ng HTCH. T ng h p ánh giá và t
-
ánh giá c a GV qua TN.
K t qu TN cho th y vi c áp d ng các yêu c u có tính ngun t c, quy
trình xây d ng HTCH trong DH tốn
THCS là có tính kh thi. B n thân m t s
GV tham gia TN ã áp d ng có hi u qu trong q trình DH tốn
THCS.
K T LU N
Qua nghiên c u
hồn thành lu n án, chúng tôi ã thu ư c các k t qu
sau ây.
1. Lu n án ã góp ph n làm sáng t các v n
và vi c v n d ng chúng vào DH toán
cơ b n v CH, HTCH, các lo i CH
THCS theo hu ng phát huy TTC c a HS
trong h c t p, th c hi n M PPDH toán theo yêu c u hi n nay.
2. Lu n án ã
M PPDH toán
xu t 3
nh hư ng
xây d ng HTCH phát huy TTC h c t p,
THCS, ó là 1) Xây d ng HTCH ph i xu t phát t
dung chương trình mơn Tốn
c i mn i
trư ng THCS, 2) HTCH ph i hư ng t i H
h c