SKKN Giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn Hóa học

Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học
CỘNG HỊA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
BÁO CÁO
BIỆN PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC GIẢNG DẠY
“Giải pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi mơn Hóa học”
Họ và tên: PHAN THỊ YẾN
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị cơng tác: Trường THCS Phú Gia
Mơn dự thi: Hóa học

1


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Như chúng ta đã biết, Hóa học là một bộ môn khoa học vừa lý thuyết vừa thực
nghiệm, rất trừu tượng và yêu cầu tư duy logic, do vậy đa số học sinh (nhất là học sinh
yếu kém kĩ năng tính tốn và tư duy logic) thường sợ khi tham gia học tập môn này.
Mặt khác trong hệ thống chương trình giáo dục phổ thơng hiện hành thì Hóa học là một
bộ mơn mà HS được tiếp cận muộn nhất, trong khi đó các em học sinh THCS thì chưa
biết được tầm quan trọng, chưa có động cơ, động lực của việc tiếp thu kiến thức kĩ năng
môn học trong tương lai hoặc định hướng nghề nghiệp sau này, nhưng lại là mơn học có
tính ứng dụng cao trong thực tiễn đời sống và sản xuất.
Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy bộ mơn hóa học và nhiều năm dạy đội tuyển
học sinh giỏi môn Hóa học ở đơn vị tơi cơng tác, tơi nhận thấy với học sinh lớp 8,9 có
học lực khá – giỏi thường có xu hướng chọn mơn thi HSG là 1 trong 3 mơn Tốn – Văn
– Anh nên mơn Hóa học khơng lấy được học sinh tham gia đội tuyển hoặc nếu lấy được
thì chất lượng đội tuyển cũng thấp, học sinh chưa có động lực và sự say mê học hỏi do
vậy hiệu quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở mơn Hóa học cịn chưa cao.

Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, để góp phần và nâng cao hiệu quả trong việc
bồi dưỡng học sinh giỏi (BDHSG) mơn Hóa học THCS tơi đã mạnh dạn nghiên cứu
hoàn thành: “Giải pháp nâng cao chất lượng BDHSG mơn Hóa học”
PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Thực trạng việc bồi dưỡng học sinh giỏi mơn Hóa học ở các trường THCS:
Qua thực tế nhiều năm trực tiếp tham gia dạy BDHSG mơn Hóa học ở trường trung
học cơ sở, tơi nhận thấy cịn tồn tại những vấn đề sau:
- Đây là một bộ môn chưa được học sinh chú trọng, yêu cầu tư duy cao, đa số còn
phụ thuộc vào kiến thức sách giáo khoa nên khi tham gia đội tuyển HSG giáo viên dạy
phải thực hiện dạy từ kiến thức cơ bản nên mất khá nhiều thời gian.
- Một số giáo viên tham gia dạy bồi dưỡng còn chưa thật sự tâm huyết, niềm tin
của HS với giáo viên chưa cao, chưa truyền được hứng thú, say mê cho HS.
- Hầu hết giáo viên và học sinh vừa phải bảo đảm chất lượng đại trà, vừa phải
hoàn thành chỉ tiêu chất lượng mũi nhọn do vậy cường độ làm việc cao, áp lực, việc đầu
tư thời gian, cơng sức cho việc bồi dưỡng HSG cịn ít.
- Một số giáo viên chưa tận dụng triệt để CNTT trong việc nâng cao tương tác,
học hỏi với các đồng nghiệp cũng như với học sinh.
- Với những mơn như Hóa học, Sinh học, Vật lý…, việc lựa chọn HS tham dự đội
tuyển rất khó khăn cả về số lượng và chất lượng do học sinh và phụ huynh có tâm lí
xem đây là những mơn phụ (khơng thuộc các mơn thi vào THPT), học để đối phó,
khơng có nhu cầu tham gia.
- Một số học sinh tham gia học bồi dưỡng chưa thật sự cố gắng, khơng có năng
lực tự học, quá phụ thuộc vào giáo viên nên kết quả thi học sinh giỏi chưa cao.
2


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học
- Điều kiện kinh tế gia đình 1 số học sinh cịn khó khăn, chưa thực sự quan tâm,
tạo điều kiện đến học tập của con em mình, nhiều lúc xem đó là nhiệm vụ đương nhiên
của giáo viên.

Thực trạng trước khi áp dụng biện pháp:
Năm học

Số học sinh dự thi
tham gia đội tuyển
HSG huyện

Số HSG huyện

Số HSG tỉnh

2018– 2019

04

03 (01nhất, 01 nhì, 01 kk)

0

Qua bảng trên thấy rõ: tỉ lệ HS đạt HSG huyện khá cao (75%), tỉ lệ HS đạt HSG tỉnh
0%.
2. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác bồi dưỡng học sinh
giỏi mơn Hóa học mà tơi đã thực hiện:
Biện pháp 1: Khi vào lớp, phải tạo được sự gần gũi của giáo viên và học sinh
thông qua các hoạt động: giới thiệu về bản thân, gợi mở các vấn đề trong thực tiễn cuộc
sống có liên quan đến kiến thức mơn học từ đó HS sẽ có sự háo hức, tị mò; chia sẻ về
phương pháp tiếp cận kiến thức; về những tấm gương các anh/chị lớp trước đã đạt được
kết quả cao ở mơn Hóa học thực tế ở trường, tìm cách gây chú ý của học sinh với mơn
học của mình.
Ví dụ: Ở lớp 8, học sinh lần đầu tiên tiếp xúc với mơn Hóa học nên sẽ có sự tị

mị, xen lẫn sự hiếu kì nên tơi đã tiến hành 1 số thí nghiệm để chứng tỏ sự biến đổi kì
diệu của hóa học về màu sắc, tính tan, mùi thơm,...

Thí nghiệm: dd CuSO4 và dd NaOH
Biện pháp 2: Tuyển chọn học sinh – lập danh sách đội dự tuyển thi HSG huyện
(quan trọng nhất), thông qua việc trao đổi với GV giảng dạy trước đó hoặc theo dõi
trong quá trình bản thân thực hiện giảng dạy để lựa chọn những em có trí tuệ, sự đam
mê, sáng tạo.
Biện pháp 3: Tư vấn về tâm lí, tìm hiểu hồn cảnh gia đình, lập địa chỉ gmail,
lập nhóm zalo có sự tham gia của phụ huynh, gặp gỡ trao đổi trực tiếp với phụ huynh về
3


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học
những vấn đề có thể gặp phải trong quá trình thực hiện, mong muốn sự hợp tác từ phía
phụ huynh để học sinh và phụ huynh hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm của phụ huynh,
học sinh trong trong việc tham gia BDHSG. Giới thiệu các tài liệu tham khảo, các trang
mạng hay cho HS giao lưu học hỏi như Hóa học 8-9, học 24.vn, ...

Tạo nhóm Zalo

4


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học

Tài liệu tham khảo
Biện pháp 4: Lập khung kế hoạch BDHSG và trình ban giám hiệu phê duyệt.
KẾ HOẠCH BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI
MƠN: HĨA HỌC 8

Số
buổi
01

Tiết

Tên chun đề

1–3

02

4–6

Chun đề 1: Xác định số hạt trong nguyên tử, tên ngun
tố
Chun đề 2: Lập phương trình hóa học

03
04

7- 9
Chun đề 3: Mol và chuyển đổi
10 – 12 Chuyên đề 4: Tính theo cơng thức hóa học

05
06

13 – 15 Chun đề 4: Tính theo cơng thức hóa học (tiếp)
16 – 18 Chun đề 5: Tính theo phương trình hóa học

07
08
09
10
11

19 -21 Chun đề 5: Tính theo phương trình hóa học (tt)
22 – 24 Chuyên đề 6: Xác định tên kim loại, CTHH hợp chất.
Chuyên đề 6:Xác định tên kim loại CTHH hợp chất (tiếp)
25-27 Thi chọn đội tuyển
28 – 30 Chuyên đề 7: Tỷ khối của chất khí
31 -33 Chuyên đề 7: Tỷ khối của chất khí (tiếp).

12
13

34 – 36 Chuyên đề 8: Hiệu suất phản ứng
37 – 39 Chuyên đề 8: Hiệu suất phản ứng (tiếp).

14

40 – 42 Chuyên đề 8: Hiệu suất phản ứng (tiếp).
Chuyên đề 9: Các bài tập liên quan phản ứng khử của H2
43 – 45 (CO) với oxit kim loại
46 – 48 Chuyên đề 9: Các bài tập liên quan phản ứng khử của H2
(CO) với oxit kim loại (tt)
49 – 51 Chuyên đề 10: Nhận biết, tách chất

15

16
17

Chuyên đề 11: Xác định chất hết, dư trong phản ứng giữa
5

Ghi
chú


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học
18
19
20

Số
buổi
01
02
03
04
05
06

52 – 54 hh kim loại với axit (chất #)
55- 57
58-60

Tiết
1–3

4–6

Chuyên đề 12:Bài toán liên quan đến nồng độ C%, CM
Chuyên đề 13: Luyện các đề thi HSG
KẾ HOẠCH BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI
MƠN: HĨA HỌC 9
Tên chun đề

Ghi
chú

Chun đề 1: Viết PTHH theo chuỗi phản ứng
Chuyên đề 2: Viết PTHH điều chế các chất.

7- 9
Chuyên đề 3: Nhận biết
10 - 12 Chuyên đề 4: Tách chất
13 - 15 CĐ5: Oxit axit (SO2, CO2) tác dụng với dd Kiềm KOH,…
16 - 18 Chuyên đề 6: Axit tác dụng với kim loại

07

19 -21

Chuyên đề 6: Axit tác dụng với kim loại (t)

08
09
10
11

22 -24
25 - 27
28- 30
31 - 33

Chuyên đề 7: Axit tác dụng với bazơ
Chuyên đề 7: Axit tác dụng với bazơ (t)
Chuyên đề 8: Axit tác dụng với muối
Chuyên đề 9: Kim loại tác dụng với dd muối

12

34 – 36 Chuyên đề 10: Kim loại tác dụng với dd muối (t)

13
14

37 - 39 Chuyên đề 11: dd muối tác dụng với dd muối
40 - 42 Chuyên đề 12: Muối bị nhiệt phân hủy

15
16

43 - 45 Chuyên đề 13: dd bazơ tác dụng với dd muối
46 - 48 Kiểm tra chất lượng đội tuyển – chọn đội tuyển chính thức

17
18

49 - 51 Chuyên đề 14: Bài tập tổng hợp
52 – 66 Chuyên đề 15: Luyện các đề thi HSG

Biện pháp 5: Soạn kế hoạch bài dạy theo chuyên đề từ cơ bản đến nâng cao, nội
dung bồi dưỡng, cụ thể, chi tiết cho từng chuyên đề, các chuyên đề có tính kết nối, liên
thơng các kiến thức với nhau.

6


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học

Biện pháp 6: Thực hiện q trình dạy học theo kế hoạch đã xây dựng với thời
gian thường xuyên đều đặn, không dồn ép. Sau mỗi chuyên đề thực hiện kiểm tra nhanh
(20 phút) để xác định mức độ nắm kiến thức, từ đó giáo viên điều chỉnh nội dung,
phương pháp phù hợp với đối tượng học sinh. Gửi hệ thống câu hỏi liên quan đến
chuyên đề qua Gmail, Zalo… để HS tự luyện thêm ở nhà. Quá trình dạy học cần tuân
thủ nguyên tắc từ từ, không được nóng vội, khơng gây áp lực cho HS, động viên nhắc
nhở kịp thời. Ngồi thời gian học ở trường, tơi cịn dạy miễn phí cho các em.

Kiểm tra nhanh

7


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học

Luyện thêm
Biện pháp 7: Kiểm tra sàng lọc, chọn đội tuyển chính thức để đảm bảo chất
lượng đội tuyển và công bằng giữa các HS.

ĐỀ THI CHỌN ĐỘI TUYỂN CHÍNH THỨC HSG HĨA 8
Câu 1: Hồn thành các phương trình hố học sau, ghi thêm điều kiện phản ứng nếu có.
a)
KMnO4
b)
Fe3O4
+
CO
c)
KClO3
d)
Al(OH)3 +
H2SO4
e)
FeS2
+
O2
f)
Cu(NO3)2
Câu 2: Bằng các phương pháp hố học hãy nhận biết 4 khí là O2 , H2 , CO2 , CO đựng
trong 4 bình riêng biệt. Viết phương trình phản ứng.
Câu 3: Có những chất sau: Zn, Cu, Al, H2O, C12H22O11, KMnO4, HCl , KClO3 , KNO3 ,
H2SO4 lỗng , MnO2 .
a. Những chất nào có thể điều chế được khí : H2, O2 .
b. Viết phương trình hố học xảy ra khi điều chế những chất khí nói trên
c. Trình bày ngắn gọn cách thu các khí trên vào lọ.
Câu 4: Một nguyên tử R có tổng số các hạt trong p, n, e là 115. Số hạt mang điện nhiều
hơn số hạt không mang điện là 25 hạt. Hãy xác định tên nguyên tử R ?
Câu 5 :
a. Hoà tan hoàn toàn 3,6 g một kim loại A hóa trị II bằng dung dịch axit clohiđric thu

được 3,36 lít khí hiđro (đktc). Xác định tên kim loại A?
b. Nếu cho lượng kim loại A nói trên vào 14,6 g axit clohiđric, tính khối lượng các
chất thu được sau khi phản ứng?
Câu 6: Có V lít hỗn hợp khí gồm CO và H2 . Chia hỗn hợp thành 2 phần bằng nhau.
- Đốt cháy hoàn toàn phần thứ nhất bằng oxi. Sau đó dẫn sản phẩm đi qua nước
vôi trong ( dư ) thu được 20g kết tủa trắng.
- Dẫn phần thứ 2 đi qua bột đồng oxit nóng dư. Phản ứng xong thu được 19,2g
kim loại đồng.
8


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học
a. Viết phương trình phản ứng xảy ra.
b. Tính thể tích của V lít hỗn hợp khí ban đầu ( ở đktc )
c. Tính thành phần % của hỗn hợp khí ban đầu theo khối lượng và theo thể tích.
Câu 7: Thực hiện nung a gam KClO3 và b gam KMnO4 để thu khí ơxi. Sau khi phản ứng
xảy ra hồn tồn thì thấy khối lượng các chất cịn lại sau phản ứng bằng nhau.
a
a. Tính tỷ lệ b .
b. Tính tỷ lệ thể tích khí ơxi tạo thành của hai phản ứng.
Biện pháp 8: Cho HS thi thử theo đề biên soạn với lượng kiến thức tương đương
với các kì thi mà HS sẽ tham gia có thời gian giới hạn (120 phút), hoặc đề của các
huyện/tỉnh theo các năm và chấm điểm, nhận xét những ưu điểm, hạn chế để kịp thời
động viên và sửa chữa những lỗi thường gặp phải tránh mất điểm.

Biện pháp 9: Trước khi học sinh tham gia thi chính thức giáo viên tư vấn về tâm
lí, nhắc nhở những lỗi thường gặp phải trước, trong quá trình tham gia thi như về chế độ
dinh dưỡng, nghỉ ngơi, khắc phục tâm lí căng thẳng, hoảng loạn, không nhận dạng được
mức độ câu hỏi, phân bố thời gian không hợp lý,…
Nếu học sinh đậu vào vịng thi cao hơn (tỉnh), tơi lại tiếp tục thực hiện công tác

gặp gỡ phụ huynh – học sinh, trao đổi trực tiếp để phụ huynh biết được những cái
được/mất khi con em tiếp tục tham gia đội tuyển tỉnh (đây là một bước khó khăn – vì rất
nhiều PH có tâm lí lớp 9 HS phải tập trung học 3 mơn Tốn – Văn – Anh để có kết quả
cao trong kì thi vào lớp 10 THPT), đảm bảo anh toàn cho HS khi đi học đội tuyển, tham
mưu với ban giám hiệu nhà trường và các giáo viên bộ môn tạo điều kiện cho các em
phát huy năng lực và sở trường.
3. Kết quả:
Trong quá trình thực hiện “Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG mơn
Hóa học” ở đối tượng học sinh tham gia đội tuyển Hóa học lớp 8,9, tơi nhận thấy chất
lượng học sinh giỏi có chiều hướng tăng lên rõ rệt kết quả cụ thể như sau:

Trước khí

Năm học

Số HS dự thi
HSG huyện

Số HSG huyện

Số HSG tỉnh

2018 - 2019

04

03 (01nhất, 01 nhì,

0

9


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học
áp dụng
Sau khi
áp dụng

01 kk)
2019 – 2020

02

02 (01 giải nhất, 01
giải kk)

01 (giải khuyến
khích)

2020 – 2021

02

02 (1 nhất, 01 nhì)

01 (giải nhì)

Qua bảng số liệu trên:
- Năm học 2019 – 2020: Do ảnh hưởng của dịch covid – 19 nên chỉ có 01 cuộc thi
HSG huyện, 01 cuộc thi HSG tỉnh (đối với lớp 9), việc học tập của học sinh bị gián

đoạn, sự tương tác của giáo viên và học sinh hầu như đều nhờ trên các công cụ hỗ trợ,
các phần mềm gián tiếp (năm học 2019 – 2020), nhờ giáo dục, uốn nắn, động viên, nhắc
nhở qua từng tiết dạy (nhất là khi các em trở lại trường sau thời gian dài tạm nghỉ học
để phòng - chống dịch) mà các em tiến bộ rõ rệt về năng lực tự chủ, tự học, năng lực
tính tốn, năng lực giải quyết các vấn đề sáng tạo, có sự đam mê, động lực cao và kết
quả đạt được 100% HS tham gia thi đạt giải, có 01 học sinh đạt giải khuyến khích HSG
tỉnh.
- Năm học 2020 – 2021, tỉ lệ học sinh giỏi huyện lớp 9 tăng lên về chất lượng giải
(01 giải nhất. 01 giải nhì) với tỉ lệ 100%, cả 02 học sinh đều nằm trong đội tuyển thi
HSG tỉnh và kết quả đạt được có 01 học sinh đạt giải nhì HSG tỉnh.
C. KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ
1. Kết luận:
Với một số biện pháp đã trình bày ở trên, sau nhiều năm trực tiếp giảng dạy mơn
hóa học và tham gia cơng tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THCS tôi nhận thấy,
việc nâng cao chất lượng BDHSG là rất thiết thực đặc biệt là trong xu thế hiện nay - xu
thế hội nhập quốc tế đòi hỏi con người của thế hệ mới phải có niềm tin khoa học, năng
động, sáng tạo.
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ của bản thân đã rút ra được trong quá trình
giảng dạy. Tuy nhiên đối với việc nâng cao chất lượng BDHSG chúng ta phải tiến hành
thường xuyên, liên tục trong thời gian dài kết hợp với theo dõi, kiểm tra, động viên,
nhắc nhở. Vì vậy, giáo viên cần có hương pháp sao cho phù hợp, kích thích được sự
đam mê trong mỗi học sinh và kết hợp nhiều hình thức chuyển giao nhiệm vụ trên các
công cụ truyền thông phổ biến như facebook, zalo, viber… để tương tác giữa học sinh
với nhau và tương tác giữa học sinh với giáo viên.
2. Kiến nghị:
- Đối với ban giám hiệu nhà trường: Cần động viên kịp thời những giáo viên và
HS có thành tích cao trong các cuộc thi để lan tỏa và tăng sức chiến đấu của mỗi cá
nhân.
- Đối với giáo viên: Để việc nâng cao chất lượng BDHSG một cách có hiệu quả
cần có sự kết hợp đồng bộ của các thầy cơ giáo ở tất cả các bộ mơn như Tốn học, Vật

lý, Sinh học...
10


Một số biện pháp nâng cao chất lượng BDHSG môn Hóa học
- Đối với Nhà trường, Đồn, Đội: Tăng cường tổ chức các cuộc thi, các cuộc vận
động, các trò chơi … để góp phần hình thành, phát triển năng lực giải quyết vấn đề sáng
tạo cho học sinh, tuyên dương kịp thời những gương điển hình xuất sắc trong học tập,
hoặc có hành động đẹp vào các tiết sinh hoạt tập thể để có sức lan tỏa rộng hơn nữa.
- Đối với phụ huynh và cộng đồng: Cần tạo điều kiện và khuyến khích con em
tham gia các hoạt động học tập và giải trí lành mạnh, kích thích sự phát triển trí tuệ và
năng khiếu.

11