Bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ bí thư chi bộ đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân đội hiện nay

BỘ QUỐC PHỊNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ

HỒNG VIỆT HÙNG

BåI D¦ìNG PHÈM CHấT, NĂNG LựC
CủA ĐộI NGũ Bí THƯ CHI Bộ ĐạI ĐộI ở CáC
ĐảNG Bộ
TRUNG ĐOàN Bộ BINH TRONG QUÂN ĐộI
HIÊN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

HÀ NỘI - 2015


BỘ QUỐC PHỊNG
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ

HỒNG VIỆT HÙNG

BåI D¦ìNG PHÈM CHấT, NĂNG LựC
CủA ĐộI NGũ Bí THƯ CHI Bộ ĐạI ĐộI ở CáC
ĐảNG Bộ
TRUNG ĐOàN Bộ BINH TRONG QUÂN ĐộI
HIÊN NAY
Chuyên ngành: Xây dựng Đảng và Chính quyền Nhà nước
Mã số:62 31 02 03

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC CHÍNH TRỊ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS, TS Phạm Văn Thắng
2. PGS, TS Bùi Quang Cường


HÀ NỘI - 2015


LI CAM OAN

Tôi
đây

xin
là

cam
công

đoan
trình

nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu trích dẫn
trong luận án là trung
thực và có xuất xứ rõ
ràng. Luận án cha từng
đợc công bố trong bất kỳ
công

trình

khoa

học

nào.
TC GI LUẬN ÁN

Hoàng Việt Hùng


MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU
TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Chươn NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN BỒI
g 1 DƯỠNG PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CỦA ĐỘI NGŨ
BÍ THƯ CHI BỘ ĐẠI ĐỘI Ở CÁC ĐẢNG BỘ
TRUNG ĐOÀN BỘ BINH TRONG QUÂN ĐỘI
1.1.
Đội ngũ bí thư chi bộ đại đội và phẩm chất, năng lực của đội
ngũ bí thư chi bộ đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh
trong quân đội
1.2.
Những vấn đề cơ bản về bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của

đội ngũ bí thư chi bộ đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ
binh
Chươn THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG KINH NGHIỆM BỒI
DƯỠNG PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CỦA ĐỘI
g2
NGŨ BÍ THƯ CHI BỘ ĐẠI ĐỘI Ở CÁC ĐẢNG BỘ
TRUNG ĐOÀN BỘ BINH TRONG QUÂN ĐỘI
2.1.
Thực trạng bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ
bí thư chi bộ đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh
trong quân đội
2.2.
Nguyên nhân và những kinh nghiệm bồi dưỡng phẩm
chất, năng lực của đội ngũ bí thư chi bộ đại đội ở các
đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân đội hiện nay
Chươn YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG BỒI
DƯỠNG PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CỦA ĐỘI
g3
NGŨ BÍ THƯ CHI BỘ ĐẠI ĐỘI Ở CÁC ĐẢNG
BỘ TRUNG ĐOÀN BỘ BINH TRONG QUÂN ĐỘI
HIỆN NAY
3.1.
Sự tác động của tình hình, nhiệm vụ và yêu cầu tăng cường
bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ bí thư chi bộ đại
đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân đội hiện
nay
3.2.
Những giải pháp tăng cường bồi dưỡng phẩm chất, năng
lực của đội ngũ bí thư chi bộ đại đội ở các đảng bộ trung
đoàn bộ binh trong quân đội hiện nay

KẾT LUẬN

3
8

24
24
51

67
67
87

10
6
10
6
11
8
15
3


DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ
ĐÃ CƠNG BỐ CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

15
5

15
6
17
5


DANH MC CC CH VIT TT
STT

Chữ viết đầy đủ

Chữ viết
tắt

1

Ban chấp hành

BCH

2

Ban Chấp hành Trung ương

BCHTW

3

Bộ Chính trị

BCT

4

Bí thư chi bộ

BTCB

5

Chính trị viên

CTV

6

Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNH, HĐH

7

Cơng tác đảng, cơng tác chính trị

CTĐ, CTCT

8

Đảng ủy Qn sự Trung ương

ĐUQSTƯ

9

Huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu

HL, SSCĐ

10

Phụ lục

PL

11

Quân đội nhân dân

QĐND

12

Quân ủy Trung ương

QUTƯ

13

Tổ chức cơ sở

TCCS

14

Tổng Cục Chính trị

TCCT

15

Trong sạch vững mạnh

TSVM

16

Vững mạnh toàn diện

VMTD

17

Xã hội chủ nghĩa

XHCN


3
MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu khái quát về luận án

Đề tài: Bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ bí thư chi bộ đại
đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân đội, chuyên ngành Xây
dựng Đảng và Chính quyền Nhà nước, mã số 62 31 02 03 là vấn đề đã được
tác giả quan tâm, ấp ủ giành nhiều thời gian, cơng sức nghiên cứu.
Đội ngũ bí thư chi bộ đại đội có vị trí hết sức quan trọng trong công tác
xây dựng chi bộ TSVM và mọi mặt hoạt động của đại đội. Phẩm chất, năng
lực của đội ngũ BTCB có ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực lãnh đạo, sức
chiến đấu, hiệu lực lãnh đạo, uy tín của chi bộ cũng như kết quả thực hiện
nhiệm vụ HL, SSCĐ của đại đội.
Nghiên cứu thực tiễn tác giả thấy rằng, phẩm chất, năng lực của đội ngũ
BTCB cịn khơng ít hạn chế, bất cập; để đội ngũ này đáp ứng yêu cầu chức trách,
nhiệm vụ tất yếu phải bồi dưỡng phẩm chất, năng lực… Kết quả nghiên cứu của đề
tài sẽ góp phần làm phong phú thêm về lý luận công tác bồi dưỡng đội ngũ cán bộ
của Đảng trong quân đội, xây dựng đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung
đoàn bộ binh có phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ thời kỳ mới.
Ngay sau khi tốt nghiệp trên cương vị BTCB và giảng viên khoa CTĐ,
CTCT, tác giả đã sưu tầm tài liệu, đầu tư nghiên cứu; dưới sự hướng dẫn của 2 cán
bộ khoa học, sự giúp đỡ của các nhà khoa học, cho phép tác giả triển khai nghiên cứu
đề tài. Quá trình nghiên cứu, triển khai đề tài, tác giả đã tham khảo, tiếp thu chọn lọc
kết quả nghiên cứu của các cơng trình khoa học ở trong nước và nước ngồi… Song
đây là một cơng trình khoa học độc lập, khơng trùng lặp với các cơng trình khoa học
đã được nghiệm thu, cơng bố, các Luận án, Luận văn đã được bảo vệ.
2. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Chi bộ đại đội là hạt nhân chính trị, xây dựng đại đội VMTD, có sức chiến
đấu cao, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.
Đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đồn bộ binh là người chủ
trì cơng tác của chi ủy, chi bộ; chịu trách nhiệm trước cấp ủy cấp trên và cấp


4

mình về tồn bộ hoạt động của chi bộ; trực tiếp chỉ đạo và tổ chức tiến hành
các nội dung, biện pháp xây dựng chi bộ đại đội TSVM, nâng cao năng lực
lãnh đạo, sức chiến đấu. Để hoàn thành chức trách nhiệm vụ được giao, đội
ngũ BTCB đại đội phải được đào tạo, bồi dưỡng một cách toàn diện cả về
phẩm chất, năng lực, phương pháp công tác.
Phẩm chất, năng lực là những yếu tố cơ bản tạo nên chất lượng và uy tín
của BTCB; quyết định hiệu quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ của BTCB và
ảnh hưởng rất lớn đến kết quả hồn thành nhiệm vụ chính trị của chi bộ, đơn vị.
Phẩm chất, năng lực của BTCB có ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực lãnh đạo,
sức chiến đấu của chi ủy, chi bộ.
Những năm qua dưới sự lãnh đạo của QUTƯ, sự chỉ đạo của TCCT, tổ
chức đảng, cán bộ chủ trì, cơ quan chính trị các cấp đã triển khai nhiều chủ
trương, biện pháp thiết thực, cụ thể bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, năng lực
bảo đảm cho đội ngũ BTCB đại đội giữ vững vị trí, vai trị, xứng đáng là
người chủ trì cơng tác chi ủy, chi bộ; hạt nhân đồn kết, chỗ dựa về chính trị,
tinh thần của cán bộ, chiến sỹ. Tuy nhiên, trước sự phát triển của tình hình,
nhiệm vụ chính trị của đơn vị, u cầu cơng tác xây dựng Đảng ở đơn vị cơ
sở, phẩm chất, năng lực của đội ngũ BTCB đại đội và công tác bồi dưỡng
phẩm chất, năng lực của đội ngũ đó ở các đảng bộ trung đồn bộ binh cịn
những bất cập, hạn chế. Phẩm chất, năng lực của một bộ phận BTCB đại đội
chưa đáp ứng yêu cầu chức trách, nhiệm vụ.
Sự nghiệp đổi mới, CNH, HĐH đất nước đang diễn ra trong bối cảnh
tình hình thế giới và khu vực đang diễn biến hết sức phức tạp, khó lường.
Nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, xây dựng quân đội cách mạng, chính
quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đổi mới, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng
lực lãnh đạo, sức chiến đấu của TCCS Đảng, hoạt động CTĐ, CTCT có bước
phát triển mới. Sự chống phá của kẻ thù với thủ đoạn “diễn biến hịa bình”,


5

âm mưu “phi chính trị hóa” qn đội và sự thối hóa, biến chất về phẩm chất
chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên… đặt ra yêu
cầu cao về chất lượng chính trị, sức mạnh chiến đấu của quân đội và các trung
đoàn bộ binh, địi hỏi phải có những chuyển biến mạnh mẽ, tích cực trong bồi
dưỡng nâng cao phẩm chất, năng lực của đội ngũ BTCB đại đội.
Từ những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Bồi dưỡng phẩm chất, năng
lực của đội ngũ bí thư chi bộ đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân
đội hiện nay” làm luận án, đây là vấn đề cơ bản, có ý nghĩa lý luận, thực tiễn cấp
thiết.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận giải làm rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn trên cơ sở đó xác định
yêu cầu và đề xuất những giải pháp tăng cường bồi dưỡng phẩm chất, năng
lực đội ngũ BTCB ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân đội hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu làm rõ những vấn đề cơ bản về lý luận, thực tiễn bồi
dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung
đoàn bộ binh trong quân đội.
- Đánh giá đúng thực trạng, rút ra những kinh nghiệm bồi dưỡng phẩm
chất, năng lực của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh
trong quân đội.
- Xác định yêu cầu và đề xuất những giải pháp tăng cường bồi dưỡng
phẩm chất, năng lực của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ
binh trong quân đội hiện nay.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng


6

bộ trung đoàn bộ binh trong QĐND Việt Nam hiện nay.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu lý luận, thực tiễn, giải pháp bồi dưỡng
phẩm chất, năng lực của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ
binh đủ quân trong quân đội hiện nay.
Phạm vi, đối tượng khảo sát: Khảo sát điểm một số đảng bộ trung đoàn
bộ binh đủ quân của các qn khu, qn đồn ở phía Bắc. Các tư liệu, số liệu
điều tra, khảo sát từ năm 2010 đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Đề tài nghiên cứu dựa trên hệ thống lý luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về
công tác xây dựng Đảng; CTĐ, CTCT, về công tác cán bộ, xây dựng, đào
tạo, bồi dưỡng cán bộ.
5.2. Cơ sở thực tiễn
Hoạt động bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ BTCB đại đội ở
các đảng bộ trung đoàn bộ binh. Thực trạng phẩm chất, năng lực của đội ngũ
BTCB đại đội do tác giả tiến hành khảo sát, điều tra xã hội học và thông qua
nghiên cứu các chỉ thị, nghị quyết, các báo cáo tổng kết công tác xây dựng
Đảng, xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, hoạt động CTĐ, CTCT ở các đảng
bộ trung đoàn bộ binh.
5.3. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, đề tài chú
trọng sử dụng các phương pháp: Lơgic - lịch sử; phân tích và tổng hợp; thống
kê - so sánh; khảo sát thực tế, nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn; điều tra
xã hội học; phương pháp chuyên gia ...
6. Những đóng góp mới của luận án
- Phân tích, làm rõ đặc điểm đội ngũ bí thư chi bộ đại đội ở các đảng bộ


7

trung đoàn bộ binh trong quân đội.
- Khái quát và luận giải rõ quan niệm bồi dưỡng phẩm chất, năng lực
của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân đội.
- Khái quát rút ra một số kinh nghiệm bồi dưỡng phẩm chất, năng lực
của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân đội.
- Đề xuất một số nội dung, biện pháp tăng cường bồi dưỡng phẩm chất,
năng lực của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong
quân đội hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
7.1. Ý nghĩa lý luận
Làm sâu sắc thêm những vấn đề lý luận về chi bộ đại đội, đội ngũ
BTCB đại đội, về phẩm chất, năng lực và bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của
đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần cung cấp luận cứ khoa học
giúp cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan chính trị các cấp lựa chọn những nội dung,
hình thức, biện pháp khả thi, phù hợp để bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, năng
lực của đội ngũ BTCB đại đội ở các đảng bộ trung đoàn bộ binh trong quân
đội hiện nay.
- Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ cho nghiên
cứu, giảng dạy môn CTĐ, CTCT ở các nhà trường quân đội.
8. Kết cấu của luận án
Luận án gồm: phần mở đầu; tổng quan về vấn đề nghiên cứu; nội dung
gồm 3 chương (6 tiết); kết luận; danh mục cơng trình của tác giả đã cơng bố
có liên quan đến đề tài luận án; danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.


8
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1. Các cơng trình nghiên cứu ở nước ngoài liên quan

đến bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ bí thư chi bộ đại đội
Nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng trong từng thời kỳ,
cùng với công tác xây dựng Đảng Cộng sản, lãnh đạo, tổ chức xây dựng lực
lượng vũ trang cách mạng, xây dựng quân đội kiểu mới vững mạnh về chính trị,
ở nước ngồi đã có nhiều cơng trình nghiên cứu về đội ngũ cán bộ chính trị,
CTV, bí thư cấp ủy, BTCB dưới những góc độ tiếp cận khác nhau.
1.1. Nghiên cứu vị trí, vai trị của chính trị viên, bí thư cấp ủy, bí thư chi bộ
Nghiên cứu vị trí, vai trị của CTV, bí thư cấp ủy, BTCB dưới góc độ người
đại diện cho Đảng Cộng sản tổ chức và lãnh đạo quân đội thực hiện các nhiệm
vụ, Đại tướng A.A. Ê-pi-sép tác giả cuốn sách “Tóm tắt lịch sử cơng tác đảng,
cơng tác chính trị trong các lực lượng vũ trang Liên Xơ từ 1918 - 1973” [157],
đã khẳng định: “các chính ủy, chính trị viên đã trở thành những người đầu tiên
tổ chức và lãnh đạo CTĐ, CTCT trong các bộ đội và hạm tàu” [157, tr. 63] và
đóng vai trị “Là đại diện của Đảng trong quân đội và hạm đội” [157, tr. 66].
Tiếp cận dưới góc độ nghiên cứu vị trí, vai trị của CTV, bí thư cấp ủy, bí
thư chi bộ trong tiến hành CTĐ, CTCT, P.I.Các-pen-cơ trong cuốn sách “Cơng
tác đảng, cơng tác chính trị trong các lực lượng vũ trang Xơ Viết” [20], khẳng
định: “Bí thư cấp ủy đảng có vai trị đặc biệt to lớn. Kết quả hoạt động của cả
tổ chức đảng phụ thuộc rất nhiều vào cơng tác của bí thư” [20, tr. 106].
I.S. Met-nhi-côp tác giả sách “Đảng cộng sản người lãnh đạo và giáo dục
các lực lượng vũ trang Xô Viết” [21], tiếp cận vị trí, vai trị của CTV, bí thư cấp
ủy, BTCB từ góc độ khoa học xây dựng Đảng, khẳng định: “Bí thư là nhân vật
trung tâm, cốt cán Đảng, là người tổ chức chính cơng tác Đảng” [21, tr. 1]. Cùng
chung quan điểm đó trong “Điều lệ cơng tác chính trị Qn Giải phóng nhân
dân Trung Quốc” [65], xác định chính ủy, CTV vừa là người chủ trì


9
CTĐ,CTCT của đơn vị theo chức trách của thủ trưởng đơn vị, vừa là người chủ
trì cơng tác đảng của các đảng ủy, chi bộ trong quân đội.

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn công tác xây dựng chi bộ
ở đơn vị cơ sở trong quân đội, nhiều nhà khoa học đã khẳng định CTV, bí thư
cấp ủy, BTCB có vai trị đặc biệt quan trọng đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng
Cộng sản đối với quân đội, là một truyền thống quý báu cần giữ gìn và phát huy.
“Giáo trình cơng tác chính trị của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc” [99],
đã tổng kết: “Để đảm bảo sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng đối với quân đội, Đảng đã
đặt ra hàng loạt các chế độ về cơng tác chính trị trong qn đội, một trong các chế
độ đó là thiết lập chức chỉ đạo viên chính trị của đại đội; xây dựng chính trị viên đại
đội là một truyền thống của công tác chính trị trong quân đội” [99, tr. 353].
1.2. Chức trách, nhiệm vụ của chính trị viên, bí thư
cấp ủy, bí thư chi bộ
Tác giả A.A.Ê-pi-sép trong sách “Một số vấn đề cơng tác đảng, cơng tác
chính trị trong các lực lượng vũ trang Liên Xô” [113], nghiên cứu chức trách,
nhiệm vụ đội ngũ CTV dưới góc độ là một chức danh chỉ huy đơn vị đã xác định
CTV - BTCB phải: “ trực tiếp chịu trách nhiệm về tổ chức và tình hình cơng tác
chính trị và cơng tác giáo dục của đơn vị” [113. tr. 191]. Như vậy theo tác giả,
CTV - BTCB có nhiệm vụ tổ chức và tiến hành cơng tác chính trị, tư tưởng cho
bộ đội trong đơn vị, đảm bảo cho bộ đội có tư tưởng vững vàng, có đầy đủ các
phẩm chất để hồn thành các nhiệm vụ được giao. Sách “Công tác đảng, cơng
tác chính trị trong các lực lượng vũ trang Xơ - Viết” [20], nghiên cứu chức
trách, nhiệm vụ đội ngũ CTV, bí thư cấp ủy, BTCB dưới góc độ là người chủ trì
chi bộ. Từ u cầu cơng tác lãnh đạo của chi bộ, các tác giả xác định rõ chức
trách, nhiệm vụ của người bí thư cấp ủy, BTCB đó là: “Bí thư lãnh đạo và tổ
chức cơng tác của các ủy viên. Bí thư dự thảo, đưa ra thảo luận và xác định kế
hoạch công tác, rồi sau đó tổ chức thực hiện kế hoạch, chuẩn bị và tiến hành


10
phiên họp, đề ra những nhiệm vụ cụ thể cho các ủy viên, thu đảng phí, phụ trách
kinh tế của Đảng” [20, tr. 106]. Cùng chung hướng tiếp cận và quan điểm, cuốn

“Điều lệ Cơng tác chính trị Qn Giải phóng nhân dân Trung Quốc” [65] đã
xác định: “Bí thư chi bộ phụ trách công tác thường ngày của chi bộ đảng; chủ trì,
triệu tập họp cho ủy ban chấp hành chi chi bộ, kiểm tra, đôn đốc, quán triệt thực
hiện nghị quyết của chi bộ đảng; đại diện cho ban chấp hành (chi ủy) chi bộ
đảng báo cáo công tác trước đại hội đảng viên chi bộ và tổ chức đảng cấp trên
theo định kỳ” [65, tr. 28]. “Giáo trình cơng tác chính trị của Qn Giải phóng
nhân dân Trung Quốc” [99], khi nghiên cứu về chức trách, nhiệm vụ của đội
ngũ CTV, bí thư cấp ủy, BTCB lại xem xét dưới góc độ CTV là người chỉ huy
đơn vị, đồng thời là bí thư cấp ủy, BTCB cấp mình. Từ đó xác định CTV –
BTCB phải “thực hiện cơng việc của chi bộ Đảng và cơng tác chính trị...
Cương vị và trách nhiệm là rất vinh dự và cũng rất nặng nề” [99, tr. 352]. Đồng
thời chỉ rõ BTCB có nhiệm vụ: “Làm tốt cơng tác chi bộ Đảng… tích cực
tham gia và duy trì sự lãnh đạo tập thể của chi bộ Đảng... Chủ trì các cơng
việc thường nhật của chi bộ Đảng” [99. tr. 356].
1.3. Phẩm chất, năng lực của chính trị viên, bí thư cấp ủy, bí thư chi bộ
Sách “Tóm tắt lịch sử cơng tác đảng, cơng tác chính trị trong các lực lượng
vũ trang Liên Xô từ 1918 - 1973” [157], trên cơ sở tổng kết sâu sắc quá trình hình
thành và phát triển chế độ CTĐ,CTCT, chế độ chính ủy, CTV trong các lực lượng
vũ trang Liên Xô qua các giai đoạn lịch sử, đã đặt ra yêu cầu về phẩm chất của
người CTV, bí thư cấp ủy, BTCB đại đội, phải thực sự: “mẫu mực của tính tư
tưởng và tổ chức của người Bơn sê vích, tồn tâm tồn ý với trách nhiệm phục vụ
của mình” [157, tr. 66]. Cuốn sách “Đảng cộng sản người lãnh đạo và giáo dục
các lực lượng vũ trang Xô Viết” [21], khẳng định “cần phải có những u cầu cao
đối với phẩm chất chính trị, tư tưởng và cơng tác của người bí thư” [21, tr. 1].
Trong đó, về phẩm chất của người bí thư cần có là: “lịng trung thành vơ hạn với


11
lý tưởng cộng sản, tính tháo vát, gan dạ trong đấu tranh cho những nguyên tắc
Đảng” [21, tr. 8]. Về năng lực, người bí thư cấp ủy, BTCB phải có năng lực toàn

diện, tập trung vào những vấn đề cơ bản: “phải có hiểu biết về chính trị và chun
mơn” [21, tr. 2], “có kiến thức cơ bản về lý luận và chính trị, về quân sự và sư
phạm, về văn học và nghệ thuật” [21, tr. 7]. Phải có “năng lực đoàn kết tập thể, tập
trung năng lực tư tưởng và ý chí của tập thể” [21, tr. 9]. Cơng trình “Một số vấn đề
cơng tác đảng, cơng tác chính trị trong các lực lượng vũ trang Xơ - Viết” [113],
chỉ rõ: “Tính chiến đấu và năng lực tổ chức của một tổ chức cơ sở của Đảng phần
lớn phụ thuộc vào chỗ người đứng đầu nó, người lãnh đạo nó có trưởng thành về
chính trị hay khơng và có những kiến thức cần thiết và năng lực tổ chức hay
khơng?” [113, tr. 186]. Từ đó đặt ra u cầu rất cụ thể vể năng lực của người bí
thư cấp ủy, BTCB đó là: “phải có kiến thức và kinh nghiệm tồn diện…phải có
khả năng phân tích các hiện tượng xã hội, xem xét và giải quyết một cách sáng tạo
các vấn đề đặt ra cho tập thể” [113, tr. 192]. Đồng thời nhấn mạnh: “Sức thuyết
phục của người lãnh đạo Đảng là ở uy tín của người đó, là ở sự thống nhất giữa lời
nói và việc làm của người đó ” [113, tr. 186 - 187].
Sách “Giáo trình cơng tác chính trị của Qn Giải phóng nhân dân
Trung Quốc” [99], cho rằng, để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới
CTV, BTCB cần phải có những phẩm chất, năng lực cốt lõi sau đây: “Một là,
cần có lập trường chính trị vững vàng. Hai là, phải có tinh thần trách nhiệm
và niềm tin mạnh mẽ vào sự nghiệp cách mạng. Ba là, phải có tư tưởng đạo
đức cao thượng. Bốn là, phải có trình độ chuyên môn, năng lực nghiệp vụ…”
[99, tr. 357 - 366]. Cuốn “Điều lệ Cơng tác chính trị Qn Giải phóng nhân
dân Trung Quốc” [65], đặt ra yêu cầu: “Bí thư cần có tính đảng mạnh mẽ và
tác phong dân chủ, biết tập trung trí tuệ của mọi người, phát huy vai trị của
các ủy viên. Bí thư phải tự giác chấp hành sự giám sát và đôn đốc của ban


12
chấp hành đảng bộ; chủ động chịu trách nhiệm về khuyết điểm và sai sót
trong cơng tác của ban chấp hành đảng bộ” [65, tr. 21]
1.4. Bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của cán bộ chính trị, bí thư cấp

ủy, bí thư chi bộ
A.A.Ê-pi-sép tác giả sách “Một số vấn đề cơng tác đảng, cơng tác chính trị
trong các lực lượng vũ trang Xô – Viết” [113] chỉ rõ, thường xuyên tự học
tập là biện pháp quan trọng để hoàn thiện phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán
bộ chính trị ở đại đội. Theo các tác giả: “Người cán bộ chính trị phải thường
xun nâng cao trình độ lý luận và tư tưởng, học tập đều đặn lý luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin và mở rộng kiến thức văn hóa của mình” [113, tr. 192].
Bằng kinh nghiệm cơng tác của bản thân, tác giả đã chỉ rõ con đường, biện pháp tu
dưỡng, rèn luyện nâng cao phẩm chất, năng lực của người bí thư cấp ủy, BTCB đó
là: “Người ta bẩm sinh không phải là người lãnh đạo có tính ngun tắc, kiên quyết
và đồng thời tế nhị, chu đáo và là lãnh tụ chân chính của quần chúng. Một người
lãnh đạo như vậy trưởng thành trong quá trình cơng tác thực tiễn” [113, tr. 187].
Thống nhất với quan điểm trên, sách“Đảng cộng sản người lãnh đạo và giáo dục
các lực lượng vũ trang Xô Viết” [21] đã chỉ ra: “Phải học tập kiên trì hàng ngày,
khơng những theo sách vở mà cịn theo cơng việc, phải tích lũy về vốn sống” [21,
tr. 7]. BTCB phải tu dưỡng, rèn luyện trong thực tiễn chiến đấu và công tác bởi
“việc học chỉ có kết quả tốt nhất khi kết hợp chặt chẽ với thực tiễn” [21, tr. 7]. Bồi
dưỡng phẩm chất, năng lực của CTV, bí thư cấp ủy, BTCB có thể được thực hiện
thơng qua nhiều con đường, biện pháp khác nhau. Theo tác giả trong sách “Tóm tắt
lịch sử cơng tác đảng, cơng tác chính trị trong các lực lượng vũ trang Liên Xô 1918
- 1973” [157] cho rằng: “Đào tạo, nâng cao trình độ nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ
chính trị được tiến hành theo hai phương hướng cơ bản: bằng học tập ở các nhà
trường quân sự và trực tiếp ở đơn vị” [157, tr. 173].
2. Các cơng trình nghiên cứu ở trong nước liên quan đến bồi dưỡng
phẩm chất, năng lực của đội ngũ bí thư chi bộ đại đội


13
Cùng với quá trình xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của quân đội, đã
có nhiều nhà khoa học trong và ngoài quân đội quan tâm nghiên cứu về vị trí,

vai trị, chức trách, nhiệm vụ, u cầu về phẩm chất, năng lực và phong cách làm
việc; bồi dưỡng phẩm chất, năng lực của đội ngũ bí thư cấp ủy nói chung và
BTCB đại đội trong quân đội nói riêng. Tuy tiếp cận dưới những góc độ khác
nhau, các cơng trình đó đã phần nào giải quyết những vấn đề cơ bản về đội ngũ
BTCB, BTCB đại đội trong QĐND Việt Nam.
2.1. Quan niệm bí thư chi bộ
Sách“Từ điển cơng tác đảng, cơng tác chính trị Qn đội nhân dân Việt
Nam” [159], đưa ra quan niệm BTCB là: “một chức vụ về Đảng, do đại hội chi
bộ bầu ra, được đảng ủy cấp trên trực tiếp chuẩn y… Là người chủ trì cơng tác
của chi bộ, chi ủy; đại diện cho chi ủy (chi bộ), chịu trách nhiệm trước cấp ủy
cấp trên, cấp ủy cấp mình và tập thể chi bộ về tổ chức, điều hành, chỉ đạo mọi
hoạt động của chi ủy, chi bộ…” [159, tr. 30 - 31]. “Giáo trình cơng tác đảng,
cơng tác chính trị”, Tập 3 [134] ( dùng trong giảng dạy cho đội ngũ học viên
đào tạo CTV) quan niệm: “Bí thư chi bộ là người chủ trì cơng tác của chi ủy,
chi bộ, do đại hội chi bộ bầu ra, được đảng ủy cấp trên trực tiếp chuẩn y.
Trường hợp đặc biệt do đảng ủy cấp trên trực tiếp quyết định” [134, tr. 70].
Tác giả Nguyễn Dân Quốc trong đề tài “Bồi dưỡng đội ngũ bí thư chi bộ
ở các đơn vị quản lý học viên Trường sĩ quan Lục quân 2 trong giai đoạn
hiện nay” [110], đưa ra quan niệm đội ngũ BTCB là “tập hợp những người
đứng đầu chi bộ ở các đơn vị quản lý học viên, có đủ tiêu chuẩn về phẩm
chất, năng lực đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ lãnh đạo, chỉ huy, quản lý mọi
mặt ở các đơn vị quản lý học viên” [110, tr. 12].
2.2. Vị trí, vai trị, chức trách, nhiệm vụ của bí thư chi bộ
* Vị trí, vai trị của bí thư chi bộ


14
Sách “Cẩm nang nghiệp vụ công tác Đảng” [18], đã chỉ ra vai trò của
BTCB được thể hiện trên 4 vấn đề cơ bản: “Là người đứng đầu chi bộ và là
người đại diện cho chi ủy; có trách nhiệm lãnh đạo mọi mặt công tác của chi

bộ; là người đại diện cho chi bộ, chi ủy…; là người giữ trọng trách cao nhất ở
chi bộ, chi ủy” [18, tr. 171]. Bàn về vị trí, vai trị của BTCB, sách “Tài liệu
hướng dẫn cơng tác đảng cho bí thư chi bộ và cấp ủy viên cơ sở” [7] chỉ rõ: “Bí
thư chi bộ là người đại diện chi ủy, lãnh đạo mọi mặt cơng tác của chi bộ, có trách
nhiệm tổ chức hoạt động của chi ủy” [7, tr. 8]. Sách “Tài liệu bồi dưỡng bí thư chi
bộ và cấp ủy viên cơ sở” [10], xác định “Bí thư chi bộ là người đứng đầu, đại diện
cho chi ủy, chi bộ và là người có trách nhiệm tổ chức thực hiện sự lãnh đạo của
chi bộ trên mọi mặt công tác theo quy định của Điều lệ Đảng” [10, tr. 50 - 51].
Trong QĐND Việt Nam, BTCB - CTV đại đội là người chủ trì về chính
trị ở đại đội, trực tiếp tiến hành CTĐ,CTCT; chủ trì cơng tác xây dựng Đảng
và hoạt động của chi ủy, chi bộ có vai trò đặc biệt quan trọng đến nâng cao
năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của chi bộ, kết quả hồn thành nhiệm vụ
của đại đội, giáo trình “Giáo trình Cơng tác đảng, cơng tác chính trị” [134]
chỉ rõ: BTCB đại đội là “Người chủ trì cơng tác chi bộ; là hạt nhân, trung tâm
đoàn kết trong chi ủy, chi bộ và đại đội; có vai trị quan trọng trong củng cố
uy tín của người chỉ huy” [134, tr. 70 - 71]. Cùng chung quan niệm trên, sách
“Sổ tay cơng tác của bí thư chi bộ đại đội” [152] nhấn mạnh: “bí thư chi bộ là
người đứng đầu và giữ trọng trách của chi bộ; có ảnh hưởng tới việc củng cố
và nâng cao vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu của chi bộ” [152, tr. 6].
* Chức trách, nhiệm vụ của bí thư chi bộ
Trên cơ sở khẳng định vai trò quan trọng của BTCB, BTCB đại đội trong
cơng tác xây dựng Đảng, CTĐ,CTCT, có ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng,
hiệu quả xây dựng chi ủy, chi bộ TSVM, xây dựng đại đội VMTD nhiều cơng
trình nghiên cứu đã chỉ ra chức trách, nhiệm vụ của BTCB, BTCB đại đội.


15
Làm rõ chức trách, nhiệm vụ của BTCB, sách “Cẩm nang nghiệp vụ
cơng tác Đảng” [18], xác định BTCB có nhiệm vụ: “Chịu trách nhiệm chung
về công tác lãnh đạo của chi ủy, chi bộ, đồng thời trực tiếp làm công tác tư

tưởng… cùng chi ủy chuẩn bị ra nghị quyết và triển khai thực hiện nghị quyết
chi bộ” [18, tr. 171 - 176].
“Giáo trình Cơng tác đảng, cơng tác chính trị” [134], xác định BTCB
đại đội có chức trách: “chủ trì và trực tiếp tiến hành các mặt cơng tác của chi
ủy, chi bộ; cùng với chi ủy và đại đội trưởng nghiên cứu, đề xuất chủ trương,
biện pháp lãnh đạo… chịu trách nhiệm trước cấp trên, chi ủy, chi bộ về toàn
bộ hoạt động lãnh đạo đại đội và xây dựng chi bộ trong sạch vững mạnh”
[134, tr. 66]
2.3. Phẩm chất, năng lực của bí thư chi bộ
Giáo trình “Giáo trình Cơng tác đảng, cơng tác chính trị”, cho rằng: “Bí
thư chi bộ phải tiêu biểu về phẩm chất chính trị; đạo đức và lối sống” [134, tr. 70]
và “Phải có kiến thức tồn diện về chính trị, quân sự; năng lực quán triệt và cụ thể
hóa nghị quyết của Đảng… có khả năng tham gia vào các quyết định của chi ủy,
chi bộ; đoàn kết, quy tụ đảng viên, cán bộ và quần chúng” [134, tr. 71 - 72]. Tài
liệu có tính chất là cẩm nang cho BTCB đại đội: “Sổ tay cơng tác bí thư chi bộ
đại đội” [152], chỉ ra một cách cụ thể hệ thống phẩm chất cần có của người
BTCB, đó là: "Bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định... Tuyệt đối trung thành với
Đảng, Tổ quốc, nhân dân… Sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được
giao; tiêu biểu về đạo đức, lối sống…” [ 152, tr. 18 - 19]. Về năng lực BTCB đại
đội cần: “phải có kiến thức tồn diện, đặc biệt phải có kiến thức chun sâu về
cơng tác xây dựng Đảng… Có năng lực qn triệt, cụ thể hóa nghị quyết của
Đảng… của cấp trên vào cơng tác lãnh đạo… Có năng lực đồn kết, quy tụ đảng
viên, cán bộ và quần chúng" [ 152, tr. 19 - 21].
Đi sâu bàn về năng lực của đội ngũ BTCB có đề tài “Bồi dưỡng năng
lực cơng tác xây dựng Đảng của đội ngũ bí thư chi bộ các đơn vị quản lý học